Literatuur. Jaargang 14

[p. 306]

Ries Agterberg⁺
Internet als venster op de literatuur

Gratis boeken, uitgebreide achtergrondinformatie over schrijvers en hun werk, leuke voorleessuggesties en prachtige literaire illustraties. Een docent kan zijn informatie tegenwoordig vinden door te surfen. Internet biedt een schat aan onverwacht, spannend en zeer bruikbaar materiaal. Het digitale literatuurhuis is echter nog geen kant en klare villa. De ene kamer is al prachtig ingericht, terwijl de andere nog behoorlijk in de steigers staan. Er wordt momenteel flink verbouwd. Bijna dagelijks groeit de informatiestroom. Lang niet alles is even bruikbaar en het selecteren van de juiste sites kost nog de meeste tijd. Dit artikel maakt een voorzichtige selectie met enkele literaire ingangen die het zelf zoeken overzichtelijk maken.

De startende literatuursurfer kan het best beginnen op het Schrijversnet http://www. schrijversnet.nl. Op de homepage staat het meest actuele literaire nieuws, vertelt een bekende Nederlander welk boek hij of zij op het nachtkastje heeft liggen en is een bescheiden overzicht opgenomen van Nederlandse auteurs. Van zo'n auteur staat zijn bibliografie vermeld en een typerend citaat. Hugo Claus zegt bijvoorbeeld: ‘Ik heb absoluut geen handleiding nodig om door het leven te gaan. Niet voor mezelf, niet voor mijn vrouw, niet voor mijn kinderen en ook niet voor mijn lezers. Maar illusie dat je dingen kunt veranderen geef ik niet op.’ Van elke auteur is een foto opgenomen die ook weer is terug te vinden in de portrettengalerij. Ten slotte geeft de homepage van het schrijversnet toegang tot een overzicht van literaire activiteiten, suggesties voor een literaire wandeling en is er zelfs een bescheiden pagina over literatuuronderwijs met activiteiten en een beschrijving van vakliteratuur.

Het meest waardevol is de link naar de door Piet Wesselman samengestelde pagina De Nederlandse Letteren http://www.schrijversnet.nl/dnl/index.html. Deze pagina is een venster naar veel literaire links in Nederland en enkele in het buitenland, zoals de door Wesselman geprezen homepage neerlandistiek van het Weense instituut, met informatie over in het Duits vertaalde Nederlandse literatuur en met audio-bestanden van gedichten voorgedragen door Henk van Ulsen. Via de Nederlandse Letteren is het eenvoudig mooie uitstapjes te maken. Bijvoorbeeld naar de Koninklijke Bibliotheek met de rijkelijk geïllustreerde tentoonstelling ‘Honderd hoogtepunten uit de Koninklijke Bibliotheek’. Of naar een van de vele beginnende of gevorderde auteurs die hun werk publiceren op het internet.

Een bijzonder project is te vinden op de de pagina van de vermeende Nederlandse uitvinder van de boekdrukkunst Laurens Janz Coster http://www.dds.nl/ ~ljcoster/. Hier werkt men aan de internetpublicatie van de klassieken uit de Nederlandse literatuur. De nadruk ligt op historische teksten, maar ook moderner werk zoals van Perk, Dèr Mouw, Multatuli en Van Ostaijen is er te vinden. Naast de integrale tekst is er ook achtergrondinformatie opgenomen. Van de middeleeuwse tekst Lanceloet en het hert met de witte voet vinden we bijvoorbeeld ook een link naar een Engelse site over het Camelot-project aan de universiteit van Rochester. De informatie over Van Ostaijen begint met zijn bekende zelfautobiografie. Daarnaast is een uitgebreide selectie uit zijn dichtbundels opvraagbaar. Als achtergrondinformatie zijn onder meer recente artikelen uit De Groene gepubliceerd.

Voor wie thematisch met de bijbel aan de slag wil gaan, moet de pagina http://www.let.data/Dutch/dutch. htm eens opslaan. Hierop staat een inventarisatie van het oude en nieuwe testament in thema's met daarbij over elk thema een korte uitleg. Voorts geeft de site aan in welke Nederlandse literaire werken het thema voorkomt. Zo is het eenvoudig na te slaan dat het scheppingsverhaal voorkomt in het werk van onder meer Van Maerlant, Huygens, Dèr Mouw, Nijhoff en Kossman.

Via De Nederlandse Letteren is het mogelijk te gaan naar meer op de onderwijspraktijk gerichte pagina's. Een voorbeeld daarvan is die van het nblc met hun Biblioweb http://www.nblc.nl/biblioweb. Op de pagina staan onder meer voorleestips, een ‘uitleen-top-tien’ en een overzicht van bibliotheekactiviteiten. Voor de leerlingen kan de beknopte literaire informatie over schrijvers en hun werk handig zijn.

+ ries agterberg is neerlandicus en werkzaam bij het Leidse universitaire weekblad Mare.

[p. 307]

Literaire quizvragen zijn te vinden op de BulkBoek-pagina http://www.schrijversnet.nl/bulkboek. Het betreft hier een verslag van de Dag van het Literatuuronderwijs in maart. Verder is op deze pagina informatie te vinden over de geplande BulkBoek-uitgaven.

Interessant is de Digitale School http://digischool. bart.nl. Het is een heuse school, met een kantine, een hal en echte toiletruimtes. Met de muis vlieg je van het ene naar het andere klaslokaal. In het Nederlandse lokaal kun je verschillende columns en verhaaltjes vinden zoals over het interview met de heer Vervuil, hoogleraar Baalkunde van de faculteit Baal- en Etterkunde.

Via de de digitale school kunnen we ook terecht bij de Blauwbilgorgel, een leesbevorderend spel voor middelbare scholieren. Vragen over het boek van de week, informatie over Bob Eversboeken en een ordening op thema's als ‘Anders zijn/discriminatie’ of ‘Angst’ en ‘bang zijn’. Van die thema's staan suggesties voor gepaste boeken opgegeven.

Een uitzonderlijk nuttige functie van internet vanuit het perspectief van de leerling is het vinden van informatie over schrijvers en uittreksels van boeken. Vooral met de komst van het leesdossier is het gebruik van internet praktisch onmisbaar. Literom valt in het niet bij de enorme hoeveelheid uittreksels die nu al op internet beschikbaar is.

Voor uittreksels en werkstukken kan de leerling heel goed terecht in het vaklokaal Nederlands van de digtale school. Van sommige boeken zijn meerdere werkstukken beschikbaar. Daarnaast zijn er ook uittreksels te verkrijgen bij tal van andere sites zoals het eerder genoemde Biblioweb, het Pauzeweb en het Spinoza-Lyceum. De pagina Klein Bestek van Kars Oomkes bevat voornamelijk een verzameling van uittreksels die elders op het net zijn te verkrijgen. De Literaire snelweg van Nicole Ranschaert is nog in aanleg, maar biedt nu al een aardig voorbeeld van vakgeïntegreerd literatuuronderwijs. Schrijvers als Coupland, Dostojevski en Hemmerechts staan praktisch achter elkaar. Het aantal besprekingen van werken is nog beperkt. Al deze sites zijn via De Nederlandse Letteren te bereiken.

Wie meer informatie wil over onderwijsdidactiek kan het best beginnen op de talenpagina van het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum http://www.aps. nl/vo/talen/start.htm. Vanaf hier zijn verwijzingen naar onder meer de pagina's van het Onderwijsweb (met veel informatie over gebruik van internet in het onderwijs), Vitaal leraarschap (wat ze zijn en wat ze doen), het Internet-college (met onderwijsinformatie), het slo (over leerplannen), Het oc & w-plein (met meer onderwijsverwijzingen) en Het Landelijke Ondersteuningsinstituut Kunstzinnige Vorming.

Ten slotte is een andere ingang om veel informatie te verkrijgen het zogenaamde nl-menu http://www. nlmenu.nl/. Hier staan verwijzingen naar vele maatschappelijke en culturele organisaties. Literatuur laat hier weer andere verwijzingen zien dan bij de Nederlandse Letteren, zoals naar de Nederlands Frans Kafkakring en het Nederlandse Tolkien-Genootschap. Ook kranten zijn via dit menu makkelijk te bereiken. Zo is het mogelijk via de kunst- en cultuurpagina van de Volkskrant op trefwoord informatie op te vragen. Veel over literatuur is er niet, maar wel over het onderwerp ‘multimediaal lezen’.

Wam de Moor, literatuurdidacticus

Aan mijn eigen schooltijd denk ik met genoegen terug. Slechte herinneringen heb ik niet. Of het moet zijn dat bij Engels en Duits helemaal niets aan literatuur werd gedaan. Andere docenten, zoals de leraar Frans, konden prachtig vertellen over de literatuur van hun vak. Mijn grote voorbeeld is echter de docent Nederlands uit de vierde klas. Wij bewonderden in die tijd de dichter Lucebert enorm en probeerden hem te imiteren.

Deze docent nam onze eigen probeersels serieus en bekeek ze met veel zorg. Dat was bijzonder inspirerend. Wat ik ook heel mooi vond, was het declameren. Er waren zelfs concoursen waarbij het erom ging wie het best een gedicht als ‘Ik zing u van de herder Jan’ kon voordragen. Als docent heb ik dergelijke concoursen later ook met veel succes georganiseerd. Ik zeg er wel direct bij dat de leerlingen van veertig jaar terug niet te vergelijken zijn met die van nu. Wij waren een zoete gymnasiumklas voor wie de school hun alles was.