Literatuur. Jaargang 14

[p. 173]

Literatuur-nieuws

Middelnederlands op CD-audio

Na eerder de Beatrijs (1985) en Vanden vos Reynaerde (1989) vertolkt te hebben - gevolgd door facsimile-edities van het Haagse (1986) en Comburgse handschrift (1991) onder supervisie van de Brusselse hoogleraar J.D. Janssens - heeft Jo van Eetvelde nu Karel ende Elegast voorgedragen en op twee CD's gezet. In een begeleidend boekje vinden we de voordrachtstekst die Van Eetvelde samenstelde op basis van de rijmdruk A. De ‘Woordverklaring’ en ‘De historische achtergronden’ zijn van de hand van A.M. Duinhoven - het laatste een samenvatting van diens Bijdragen [...], deel 2.

Van Eetveldes stem ademt ongefilterde liefde voor het middeleeuwse erfgoed. Zijn voordracht is luid en duidelijk. De stereotiepe luit om een authentiek sfeertje te creëren ontbreekt (gelukkig) zoals ook nergens de indruk van een historische reconstructie wordt gewekt. Van Eetvelde leest gewoon ouderwets voor.

De overschietende ruimte op CD 2 wordt gevuld met Van Eetveldes hierboven genoemde voordracht van de Beatrijs.

Vooral tragisch - maar ook een heel klein beetje komisch - is Van Eetveldes verontwaardiging dat zijn vertolking - na een negatief advies van de Commissie tot bevordering van de Nederlandse Letterkunde - niet waardig geacht werd de titel ‘Cultureel ambassadeur van Vlaanderen 1996’ te voeren. Op de CD-hoes voert hij deze afwijzing op een Uilenspiegel-achtige wijze op.

Nederlandse belangstellenden kunnen bestellen bij: H.M. Nandi bv, 070-3821379 (spraak) en 070-3853582 (fax), Belgische bij Coda Distribution: 013-552907 (spraak) en 013-555031 (fax).

willem kuiper

Raspen en malen

Zoals tegenwoordig iedere expositie in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam is ook de tentoonstelling Met straffe

Gravure uit C. Crommelin, Beschryvinge van Amsterdam, 1694, dl. 1, p. 509

hand...Tucht en discipline in het Amsterdamse Rasphuis (december 1996-februari 1997) begeleid door een Vriendenmapje onder de titel Van raspen en malen; het Amsterdamse Rasphuis aan de Heiligeweg. De begeleidende tekst in het boekje over het Rasphuis vanuit economisch perspectief is van Pieter Spierenburg; de tekst bij de vijf briefkaarten en de boekenlegger werd bezorgd door Mieke Beumer. De uiterst fraaie druk van dit achtste vriendenmapje was uiteraard weer in de gouden handen van Gerard Post van der Molen van thuisdrukkerij De Ammoniet te Leiden. Curieus is dat deze uitgave gezet is met materiaal dat afkomstig is uit de drukkerij van de strafgevangenis in Den Haag en gedrukt in kleuren die gebaseerd zijn op het raspsel van het Braziliaans hout zoals dat destijds in het Rasphuis vervaardigd werd.

Wie dit collectors item aan haar of zijn verzameling wil toevoegen, kan dat voor ƒ15, - doen in de tentoonstellingszaal van de ub Amsterdam, Singel 425. Losse kaarten kosten ƒ1,50; de boekenlegger ƒ1, -.

pjv

De geleerde kinderwereld

Sinds 1994 verschijnt jubileumcatalogus 100 van antiquariaat Forum (zie Literatuur 13 (1996), p. 300-301).

Onlangs zag Part Five het licht onder de titel The Children's World of Learning 1480-1880. Part Five: Arithmetic &

Gravure uit O. Dapper, Historische beschryving der stadt Amsterdam, 1663, p. 427

Mathematics - Book-keeping & Commerce - Almanacs. A collection of printed books, manuscripts, broadsides and prints illustrating four centuries of education and popular culture in Western Europe with emphasis the Low Countries ('t Goy-Houten 1997, ills., ƒ50, -).

Part Five biedt de nrs. 2176-2728 met o.a. de bekende rekenboeken van Willem Bartjens, de wiskunstige werken van Simon Stevin en tal van oude schoolboekjes op dat terrein en op dat van de economie. Het leeuwendeel van de catalogus bestaat uit een keur aan almanakken uit diverse eeuwen, in diverse talen voor een divers publiek en bepaald niet alleen kinderen, maar ook voor dames of ‘de schoone sekse’, voor luim en ernst, bevalligheid en deugd, nut en vernoeging, vernuft en smaak, landman en burger, blijgeestigen, dienstboden, militairen, studenten e.t.q. Prognostiscaties en waterstanden worden afgewisseld met amusement zoals een ‘Kluchtige historie van een aap te Marseille’ of de ‘Historie van het muisje, behelzende deszelfs geboorte, lotgevallen, omzwerving, gevangenissen, ontvluchtingen, en droevig afsterven’ (nr. 2512). Aurora, de Nederlandsche Muzen-almanak, het jaarboekje Tesselschade en Vergeet mij niet, vaak met tal van bijdragen van bekende letterkundigen en soms in bijzonder fraaie bandjes, ontbreken niet in deze prestigieuze collectie. De prijzen variëren van ƒ60, - tot ƒ15.000, -.

Wie in het bezit wil komen van deze fraaie catalogus van het antiquariaat van

[p. 174]

Sebastiaan S. Hesseling, ‘Westrenen’, Tuurdijk 16, 3997 MS 't Goy-Houten, 030-6011955, dient ƒ50, - te storten op postgiro 1882006, t.n.v. Forum BV, o.v.v. Cat. 100, part 5.

pjv

Heinrich Heine

Uitgever Kees Aarts heeft 1997 uitgeroepen tot het Heinrich Heine-jaar (tweehonderd jaar geleden geboren) en daaraan voor zichzelf en zijn hele gezin de nodige consequenties verbonden. Op 1 januari verraste hij vrienden en relaties met Heinrich Heine, De Droomgod; vijf gedichten uit Buch der Lieder met twaalf bewerkingen en vertalingen (Amsterdam 1997; 24 pp.), bijeengebracht en uitgeleid door Kees Aarts, Marijke van Etten, Marscha Holman en Anna Aarts (illustratie omslag). De Nederlandse bewerkingen zijn van J.J.L. ten Kate, S.J. van den Bergh, Gerard den Brabander, Seth Gaaikema, Peter Verstegen, P.A. de Génestet en C. Honigh.

Op de ‘zeventiende februari van het Heinrich Heine-jaar’ verscheen Al mijne spoken; vijf gedichten uit Buch der Lieder met evenveel vertalingen al of niet door J.J.L. ten Kate gevolgd door Een gedicht van J.J.L. ten Kate mogelijk naar of in de trant van een gedicht van Heinrich Heine (Amsterdam 1997; 24 pp.), bijeengebracht en uitgeleid door C.J. Aarts. Op de verso van het volle titelblad blijkt de ambitie van Aarts, want dit is deel ii in een ‘Reeks Werkuitgaven op weg naar Heinrich Heine's Verzamelde Gedichten in het Nederlands’. Het betreft vijf bewerkingen uit de Utrechtsche Studenten Almanak van de jaren 1842-1844, een periode die valt binnen de studietijd van J.J.L. ten Kate. Drie gedichten, waarvan één ondertekend met ‘K.’, zijn zeker van hem. In zijn uitleiding roept Aarts eenieder op naarstig mee te speuren naar Nederlandse Heine-vertalingen opdat op diens 200e sterfdag in 2056 de Verzamelde Gedichten kunnen verschijnen.

Deel III in de reeks is getiteld Ik ben de lieve God; een gedicht uit Buch der Lieder met een navolging, een bewerking en een vertaling door B. van Heyningen, Seth Gaaikema en H.L. Prenen (Amsterdam 1997; 16 pp.), ook weer bijeengebracht en uitgeleid door C.J. Aarts en M.C. van Etten, ditmaal ‘ter gelegenheid van de Boekenweek’. Op de verso van het titelblad staat de intrigerende mededeling ‘Eerste oplage (Boekenbal-editie): 11 maart 1997 (oplage geheel vernietigd); Tweede oplage (Boekenweek-editie): 12-22 maart 1997’. Enige (helaas niet alle) duidelijkheid hieromtrent verschaft het door hetzelfde duo uitgegeven Heine-Bulletin 1. Jahrgang (1997), Nr. 11 (Sonnabend 15. März).

Van de delen I en II zijn inmiddels tweede, verbeterde oplagen verschenen. Het adres van de uitgever is: Postbus 11671, 1001 GR Amsterdam.

pjv

Nederlandse brievencollecties uit de negentiende eeuw

In opdracht van het Constantijn Huygens Instituut voor tekstedities en intellectuele geschiedenis is door Nop Maas en Jacqueline de Man een rapport samengesteld met aanbevelingen voor de uitgave van Nederlandse literaire briefwisselingen uit de negentiende eeuw literair te verstaan in de negentiende-eeuwse betekenis van het woord, dat wil zeggen: letterkundig, taalkundig en historisch.

De belangrijkste Nederlandse brievencollecties zijn doorgenomen en er is een bestand aangelegd van correspondenties die uit tenminste tien brieven van schrijver x aan schrijver y bestaan. De correspondenties, die variëren van tien tot een paar duizend brieven, zijn vervolgens naar belang en kwaliteit beoordeeld. Ook is een inventarisatie gemaakt van bestaande edities van literaire briefwisselingen.

Een en ander is vastgelegd in een database-bestand, dat vanaf 1 april 1997 kan worden geraadpleegd bij het Constantijn Huygens Instituut te Den Haag (Koninklijke Bibliotheek). Een verslag van de werkzaamheden met aanbevelingen voor uitgave van de interessantste briefwisselingen is neergelegd in de brochure Rapport van het Project Nederlandse literaire brievencollecties en -edities 1800-1900. Deze brochure is kosteloos verkrijgbaar bij het Constantijn Huygens Instituut, waar ook nadere informatie over het database-bestand kan worden verkregen.

Correspondentieadres CHI: Postbus 90754, 2509 LT Den Haag. 070-3315800, fax: [phone]; e-mail: [e-mail].

chi

Graven naar het stripverhaal

Uitgeverij De Buitenkant blijft aangenaam verrassen met het bijzondere tijdschrift Uitgelezen boeken; katern voor boekverkopers en boekenkopers. Jaargang 6, nr. 3 (februari 1997), brengt een lijvig nummer, verzorgd door Nop Maas, over De archeologie van het Nederlandse stripverhaal. ‘Striparcheoloog’ Maas begint te graven in de onderste lagen: na de centsprenten, de historieprenten en de verhalende boekillustratie uit de 19e eeuw komt hij uit bij Korporaal Achilles die vanaf 1890 de eerste echte Neder-

Facsimile De toekomststaat (Een nachtmerrie fin de siècle), Korporaal Achilles (psd. van J.F. Nuijens)

[p. 175]

landse stripalbums publiceert. Achter dit pseudoniem blijkt de Haarlemse tekenleraar Johannes Franciscus Nuijens schuil te gaan.

Diens in 1891 uitgegeven album De toekomststaat (Een nachtmerrie fin de siecle). Visioenen en droombeelden uit de 20ste eeuw is een satire op Domela Nieuwenhuis: ene Nieuwela Domenhuis sticht een socialistische heilstaat op Urk die uiteraard volgens de goed-katholieke Nuijens op een mislukking uitloopt. Een verkleind facsimile van dit curieuze geschrift is als bijlage aan deze aflevering van Uitgelezen boeken toegevoegd. In andere albums trekt Korporaal Achilles nogmaals ten strijde tegen het socialisme, en ook de drankbestrijders moeten het ontgelden, want volgens de katholieke politicus Schaepman mocht de werkman best twee borrels per dag hebben.

Losse nummers kan men bestellen bij Uitgeverij De Buitenkant, Schippersstraat 11-13, 1011 AZ Amsterdam, voor ƒ21, -. Behalve de hierboven al genoemde bijlage is ook een facsimile toegevoegd van een 17e-eeuwse strip over de onthoofding van de samenzweerders tegen prins Maurits in 1623.

Men kan een abonnement nemen op Uitgelezen boeken voor ƒ37,50 per jaar op postgiro 1781409 van De Buitenkant. Nop Maas publiceerde ook over Jan Linse, de eerste Nederlandse striptekenaar; deze publicatie is verkrijgbaar door ƒ14, -, over te maken op giro 6259971 van de Stichting Beeldverhaal Nederland te Haarlem o.v.v. ‘Jan Linse’.

pjv

Ina Boudier-Bakker

Onlangs verwierf het Letterkundig Museum een olieverfportret van Inda Boudier-Bakker (1875-1966) door Isaac Israels (1865-1934). Het schilderij werd in 1934, het jaar van Israels' overlijden, door een familielid van de schilder aan Boudier-Bakker geschonken. Het kreeg sindsdien een ereplaats in haar huis. Na de dood van de schrijfster kwam het schilderij in het bezit van haar verzorgster Annie van der Wal, die het per testament

Ina Boudier-Bakker, door Isaac Israels

aan het Museum legateerde (Van der Wal overleed januari jl.).

De impressionistische schilder Israels heeft Boudier-Bakker, de destijds zeer populaire schrijfster van uit het 19e-eeuwse realisme voortkomende romans, vele malen geportretteerd. Boudier Bakker en Israels hadden veel contact en waren erg op elkaar gesteld. Israels was in de tijd dat de schrijfster voor bovenvermeld portret poseerde (het was gereed in 1925) zelfs verliefd op haar. Omstreeks 1925 was Boudier-Bakker door een ongelukkige liefde erg depressief. Deze depressie klinkt volgens Gé Vaartjes, kenner van leven en werk van de schrijfster en bron van dit bericht, al door in de succesroman De straat uit 1924. Vaartjes vindt dit pessimistische boek literair gezien haar beste werk. Ook over het schilderij is hij zeer te spreken. Vaartjes: ‘Israels heeft met dit portret de beheerste weemoed en de innerlijke strijd waarmee Boudier-Bakker toentertijd worstelde, goed getroffen. Het Letterkundig Museum heeft hiermee een van de meest karakteristieke portretten van de schrijfster verworven’.

letterkundig museum

Hollandaca en Niderlandy

De Stichting Ons Erfdeel, inmiddels 40 jaar uitgever van het tijdschrift Ons Erfdeel, hetgeen op 1 maart 1997 met de nodige luister werd gevierd in de Pacificatiezaal van het stadhuis te Gent, blijft onvermoeibaar streven naar de verbreiding van de Nederlandse cultuur over de grenzen. Zo is onlangs de brochure Nederlands, de taal van twintig miljoen Nederlanders en Vlamingen verschenen in het Turks (Rekkem [1997], 64 blz., ills.), de twintigste taal waarin dit boekje van O. Vandeputte, H. van der Heijden en J. Schipper is uitgegeven. De docenten Nederlands aan de Universiteit van Ankara Hanneke van der Heijden en Joan Schipper zorgden voor de vertaling. Ver daarbij achter lopen de vertalingen van het werkje van J.A. Kossmann-Putto en E.H. Kossmann over De Lage Landen; geschiedenis van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden dat met de vertaling in het Russisch door de Sint-Petersburgse hoogleraar Nederlands Igor Bratoes en in het Pools door Nijhoff-prijs-winnaar Jerzy Koch (Rekkem [1997], 64 blz., ills.) nu in acht talen beschikbaar is.

De boekjes kosten ƒ18, - en zijn te bestellen bij de Stichting Ons Erfdeel, Murissonstraat 260, B-8931 Rekkem, 056-411201, fax [phone].

pjv

LiTTeraTuTTi

Sommige agenda's zijn er om niet te gebruiken, maar om in ongeschonden staat te bewaren. Tot deze categorie behoort de door Jef van Gool, Frank Hockx, Dick Welsink en Niek van der Worff samengestelde LiTTeraTuTTi 1997; agenda voor lezers, een uitgave van het nblc. Hoewel het jaar alweer aardig opschiet, zou men toch kunnen besluiten deze agenda alsnog aan te schaffen vanwege het hoge bewaargehalte. De internationale literaire informatie is per week gerangschikt. Na een overzichtsblokje met korte vermeldingen van herdenkingsdata worden per week vier hoogtepunten eruit gelicht, waarvan één met illustratie. De toelichtingen betreffen het leven en werk van een auteur of een belangrijk literair evenement.

Zo was het op 5 januari van dit jaar 350

[p. 176]

jaar geleden dat Constantijn Huygens de eerste versie van Euphrasia voltooide. Op 19 mei 100 jaar geleden werd Oscar Wilde uit de gevangenis ontslagen; waarom hij erin zat, wordt toegelicht. De 350e sterfdag van P.C. Hooft valt op 21 mei van dit jaar. Begin december is het 50 jaar geleden dat Johan Daisnes De man die zijn haar kort liet knippen werd gepubliceerd. Zo staan er honderden weetjes in deze agenda, die aan bruikbaarheid zou winnen door een alfabetische index op auteurs. Dat lijkt me iets voor LiTTeraTuTTi 1998.

Het nblc is bereikbaar via Postbus 43300, 2504 AH Den Haag, 070-3090100, fax [phone].

pjv

Letterkundig museum

In de loop van 1997 zullen in het Letterkundig Museum enkele interessante tentoonstellingen te bezichtigen zijn. Al op 28 februari jl. werd de tentoonstelling geopend over de illustrator van kinderboeken Mance Post (1925). Mance Post illustreerde werk van o.m. Toon Tellegen, Guus Kuijer en Annie M.G. Schmidt. Ze is de eerste illustrator aan wie het Letterkundig Museum een tentoonstelling wijdt. Juist bij een illustrator valt er veel te tonen en er is dan ook veel plaats ingeruimd voor tekeningen, lino's en penseelillustraties. Ook de verluchte boeken zelf zullen te zien zijn. De tentoonstelling valt te bezichtigen tot en met 24 augustus 1997.

Vanaf 28 november zal de inrichting van het Letterkundig Museum zijn aangepast aan de nieuwe werkvormen van het middelbaar onderwijs. In de tentoonstelling Gaan waar de woorden gaan wordt de leerling bediend die voortaan zelfstandig onderzoek zal moeten verrichten voor zijn leesverslagen. Een bezoek aan het Letterkundig Museum zal daarbij behulpzaam kunnen zijn. In de verschillende zalen zullen stromingen, thema's en schrijvers en hun werk aan bod komen, maar ook allerlei curiosa, foto's, eerste drukken, films en muziekfragmenten. Deze nieuwe tentoonstelling geeft een beeld van de literatuur van 1750 tot heden.

Aan het eind van het jaar zal een tentoonstelling te zien zijn over Cees Nooteboom. Deze expositie wordt geopend op 18 oktober 1997 en zal tot en met 3 maart 1998 te bezichtigen zijn. Het Letterkundig Museum is gevestigd in het complex van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, Prinses Irenepad 10 (070-3471114). De openingstijden zijn dinsdag tot en met vrijdag van 10.00-17.00 u. en op feestdagen, zaterdag en zondag van 12.00-17.00 u.

GvB

Handboek literatuuronderwijs 1997/1998

Bij BulkBoek is het Handboek Literatuuronderwijs 1997/1998 verschenen. Het handboek is een verslag van het symposium ‘Dag van het Literatuuronderwijs’ dat op 1 november 1996 plaatsvond. Het boek is vooral bestemd voor docenten levende talen en bibliotheekmedewerkers. De invoering van de zogeheten ‘tweede fase’ van het voortgezet onderwijs en de daarmee gepaard gaande veranderingen staan centraal in het handboek. Het Handboek Literatuuronderwijs bevat voornamelijk actuele informatie over ontwikkelingen in het literatuuronderwijs, nieuwe leermiddelen en instellingen die van belang kunnen zijn voor het literatuuronderwijs-nieuwe-stijl. Daarnaast bevat het handboek een overzicht van recent verschenen publicaties, tips, lesmaterialen, nascholing mogelijkheden en voorbeelden uit de praktijk.

hanneke van den bosch

Vers voor de Pers

Op maandag 27 januari 1997 presenteerden de uitgeverijen zich weer op de halfjaarlijkse uitgeversmarkt ‘Vers voor de Pers’. Bezoekers van ‘Vers voor de Pers’ lieten zich niet ontmoedigen door het gewijzigde toegangsbeleid. Wie geen uitnodiging toegestuurd had gekregen moest vijftig gulden entreegeld betalen alvorens naar binnen te mogen. Uitgeverij Verloren presenteerde het vierde deel van de Middelnederlandse Lancelotromans. Lanceloet. De Middelnederlandse vertaling van de Lancelot en prose overgeleverd in de Lancelotcompilatie. Pars 1 (vs. 1-5530, voorafgegaan door de verzen van het Brusselse fragment). Dit deel wordt uitgegeven door Bart Besamusca en Ada Postma, met een verantwoording van de editie door W.P. Gerritsen en een beschrijving van het handschrift door Jan Willem Klein. De inleiding geeft een algemene introductie op de compilatie, de identiteit van de compilator en de werkzaamheid van de corrector. Het boek verschijnt in mei. In mei verschijnt eveneens bij Verloren nog een andere interessante studie over de Middeleeuwen Dichten uit liefde. Literatuur in Leiden aan het einde van de middeleeuwen door Herman Brinkman. Een groot deel van de middeleeuwse archivalia van Leiden is bewaard gebleven en bovendien is er een verzamelhandschrift overgeleverd van de stadsklerk Jan Phillipsz. Dit alles maakt het mogelijk het functioneren van literatuur in het laat-middeleeuwse Leiden te onderzoeken.

Na Om de Noord verschijnt in augustus 1997 bij uitgeverij sun ook Willem Lodewijcksz. Om de Zuid. De eerste schipvaart naar Oost-Indië, 1595-1597. Vibeke Roeper en Diederick Wildeman, die eerder Om de Noord verzorgden, namen ook voor deze editie de vertaling en inleiding voor hun rekening.

NBLC uitgeverij geeft in mei Onder zeil naar Ithaka. Literaire en kunstzinnige vorming in de Tweede Fase uit. Het boek is een vervolg op Literatuuronderwijs in het studiehuis dat vorig jaar verscheen.

J.C. Bloem. De brieven aan Albert Verwey, een uitgave van uitgeverij Umbra schetst een portret in brieven van de dichter J.C. Bloem. In de correspondentie met Verwey is Bloems ontwikkeling als dichter en essayist van 1910 tot 1918 te volgen. De uitgave verschijnt in juni en is bezorgd, toegelicht en voorzien van een nawoord door Bart Slijper. Michel van Nieuwstadt schreef een studie over Menno ter Braak: De verschrikkingen van het denken. Over Menno ter Braak. Van Nieuwstadt volgt Ter Braaks

[p. 177]

intellectuele ontwikkeling vanaf zijn expressionistische vroege werk tot 1930, via het antimetafysische karakter van Ter Braaks werken onder de invloed van Nietszche, tot en met zijn rol als richtinggevende cultuurcriticus van deze eeuw. Van Nieuwstadt baseert zich vooral op Ter Braak Carnaval der Burgers. De verschrikkingen van het denken verschijnt in mei bij de Historische uitgeverij.

Het eerste deel van de Verzamelde romans van P.A. Daum, onder redactie van Gerard Termorshuizen, is in januari bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar verschenen. Het tweede deel zal verschijnen in november 1997 en het derde deel in september 1998. In deze monumentale uitgave zijn tien romans en één novelle afgedrukt in de volgorde waarin zij oorspronkelijk verschenen. De uitgave is zorgvuldig verantwoord; een biografische schets en verklarende woordenlijsten maken het werk toegankelijk voor een breed publiek. Alle P.A. Daum-liefhebbers kunnen hun hart ophalen aan deze prachtige uitgave en het wachten is slechts op het tweede deel van de Verzamelde romans.

hanneke van den bosch

Nieuwtjes

❏	f.j.th.j. van agt heeft de Aleida Schotprijs 1997 ontvangen voor zijn vertalingen van Russische poëzie, in het bijzonder voor zijn vertalingen van de dichter Alexander Poesjkin.
❏	De schrijvers elsbeth etty, a.f.th. van der heijden en joke van leeuwen hebben de Gouden Uilen 1997 gewonnen. Van der Heijden werd winnaar in de categorie fictie voor deel drie van zijn romancyclus De tandeloze tijd, te weten Het hof van Barmhartigheid en Onder het plaveisel van moeras. Etty werd in de categorie non-fictie bekroond voor haar biografie van Henriëtte Roland Holst, Liefde is heel het leven niet. Joke van Leeuwen won in de categorie Kinder-en Jeugdboeken met Iep!, waar zij eerder al de Woutertje Pieterse Prijs voor kreeg. De Gouden Uil is een initiatief van de Standaard Uitgeverij, Het Vlaamse blad Humo en de brtn. Het is de derde keer dat de prijzen zijn toegekend. Etty en Van der Heijden hebben beiden al aangekondigd het prijzengeld van ƒ 40.000, - te investeren in nieuwe boeken; Etty voor haar nieuwe biografie van Cornélie Lydie Huygens (1848-1902) en Van der Heijden voor een nieuwe roman over misdrijven tegen kinderen.
❏	wessel te gussinklo is de winnaar van de eci-prijs voor Schrijvers van Nu 1997. De eci-prijs is een prijs voor nog niet bij het grote publiek doorgebroken Nederlandse schrijvers. Te Gussinklo kreeg de prijs voor zijn roman De opdracht. De jury beoordeelde het boek als een ‘massieve, onweerstaanbare en imponerende roman’. Het winnende boek wordt opgenomen in de reeks Schrijvers van Nu, waarmee eci in 1978 startte. Daarnaast ontvangt de schrijver ƒ 35.000, -.
❏	De dichteres en toneelschrijfster judith herzberg heeft de P.C. Hooft-prijs 1997 voor poëzie gekregen. Aan de prijs is een bedrag van ƒ 125.000, - verbonden, waarvan de dichteres ƒ 75.000, - mag besteden om de belangstelling voor haar werk te bevorderen. Herzberg debuteerde in 1963 met de bundel Zeepost. Haar laatst verschenen bundel heet Wat zij wil schilderen (1996). De jury van de P.C. Hooft-prijs roemt in haar rapport Herzbergs geraffineerde taalgebruik en haar subtiele gevoel voor klank. In 1994 mocht Herzberg al de Constantijn Huygens-prijs in ontvangst nemen.
❏	ineke holtwijk heeft de Gouden Ezelsoor 1997 gekregen voor haar boek Kannibalen in Rio. Het boek geeft een beeld van de tegenstellingen tussen arm en rijk in Brazilië. Het Gouden Ezelsoor wordt om de twee jaar uitgereikt aan de schrijver van het best verkochte debuut.
❏	nannie kuiper en philip hopman kregen voor hun prentenboek De circustrein de Pluim. Het was de honderdenvijftigste keer dat Bobo, Ouders van Nu, Leesgoed en de Utrechtse kinderboekhandel een boek voor kinderen van drie tot acht op deze manier onder de aandacht brachten.
❏	joke van leeuwen ontving de Woutertje Pieterse Prijs, groot ƒ 25.000, - voor haar kinderboek Iep!.
❏	paul van loon ontving de Venz Kinderboekenprijs 1997 voor zijn boek De griezelbus, het meest verkochte kinderboek in 1996.
❏	De voormalig directeur van het Rijksmuseum h. van os, wordt voorzitter van de jury voor de Libris Literatuurprijs 1998. De overige juryleden zijn de schrijfster Hermine de Graaf, de critici Willem Kuipers en Annemiek Neefjes en hoofddocent taal-en literatuuronderwijs aan de Universiteit van Gent R. Soetaert.
❏	willem wilmink werd in Arnhem bekroond met de plaatselijke Johnny van Doornprijs. De prijs van ƒ 2500, - is voor auteurs die door hun persoonlijke optreden iets toevoegen aan hun literaire werk.

+++

❏

De uitgever jos knipscheer is begin februari 1997 op 52-jarige leeftijd overleden. Jos Knipscheer zette samen met zijn broer Frank Knipscheer een idealistische uitgeverij in Haarlem op, onder de naam In de Knipscheer. De kleine uitgeverij gaf vooral werk uit van Indiaanse schrijvers en auteurs uit Derde Wereldlanden, zoals Afrika en het Caraïbisch gebied. Er zaten ook Nederlandse schrijvers in het fonds van de Knipscheer, zoals Leon de Winter, Marion Bloem en Astrid Roemer.

❏

Op 11 februari 1997 overleed de journalist en auteur jan spierdijk (*Amsterdam 4 oktober 1919). Spierdijk begon als journalist bij De Waarheid; na de oorlog stapte hij over naar De Telegraaf waarvoor hij als chef van de kunstredactie tal van literatuur- en toneelkritieken schreef. Hij schreef romans zoals Moor zij is niet kuis (1961) en poëzie in Oost-West kwatrijnen (1983), Gast van mijn nieuwe lente (1985) en Dorp (1988), als ook een bundel herinneringen aan bekende auteurs en kunstenaars Andermans roem (1979). Aan de Stationsstraat 60 te Abcoude dreef hij zijn privé-galerie 't Schone Gein. Het nogal rancuneuze feuilleton van Eelke de Jong en Rijk de Gooijer in de jaren '80 in de Haagse Post over de alcoholische journalist Koos Tak is gemodelleerd naar Spierdijk

[p. 178]

	en heeft hem tot zijn dood uitermate geërgerd.
❏	Op 26 februari 1997 overleed te Leeuwarden de oud-lector in de literatuur van de Renaissance aan de Universiteit van Amsterdam, Dr. fokke veenstra (*29 december 1906). Veenstra begon zijn onderwijscarrière in Friesland, vervolgde die als docent aan het Vrijzinnig Christelijk Lyceum te Den Haag, werd vervolgens speciaal aangetrokken voor de mo-opleiding aan de Universiteit van Amsterdam en eindigde als lector. P.C. Hooft, G.A. Bredero en H.L. Spiegel zijn de drie auteurs met wie Veenstra een bijzondere band had, getuige zijn dissertatie over de invloeden op Hooft (1946), zijn klassieke studie over ethiek en moraal bij Hooft (1968), zijn editie van Bredero's Griane (1973) en van Spiegels Hertspiegel (1992). Tot een jaar voor zijn overlijden publiceerde Veenstra nog artikelen in feestbundels van oud-collega's.
❏	Op 6 februari 1997 is de Friese schrijver anne wadman (* 30 november 1919) overleden. Wadman debuteerde als dichter, maar heeft vooral naam gemaakt als essayist en romanschrijver. Voor zijn kritisch en essayistisch werk kreeg hij in 1952 de Gysbert Japicxprijs. In 1963 publiceerde hij de roman De smaerlappen, waarvan in een paar weken tijd vijfduizend exemplaren verkocht werden. Wadman was werkzaam als leraar Nederlands in Sneek, Leeuwarden en Groningen. Daarnaast was hij redacteur van Podium en van het Vrije Volk. Wadman wordt beschouwd als een van de vernieuwers van de Friese Literatuur.

Literaire agenda

Deze agenda wordt door de dienst Leesbevordering van het nblc (Centrum voor bibliotheken) samengesteld in het kader van LiTTerair, de literaire pagina op nos Teletekst (pagina's 405 en 406) waarvoor de dienst de kopij levert. In deze agenda is een breed scala opgenomen van manifestaties, evenementen en jubilea op het terrein van lezen en schrijven en tevens van informatievoorziening in meer algemene zin.

Algemeen

- 100 jaar geleden (juni) verscheen het eerste nummer van De Jonge Gids

Reeds gestarte manifestaties

-	t/m eind juni: Amsterdam, Theo Thijssen Museum: Tentoonstelling Jan Sluijters en Theo Thijssen: de illustraties van Jongensdagen. Inl.: 020-4207119.
-	t/m 25 augustus: Den Haag, Letterkundig Museum, dr. W. Moll-zaal: Overzichtstentoonstelling Mance Post. Inl.: Aafke Boerma / Aad Meinderts, tel.: [phone].
-	t/m 28 februari 1998: Amsterdam, Multatuli-museum: Tentoonstelling Multatuli en Amsterdam. Inl.: 020-6381938.

Mei 1997

24 De Poëziecarrousel 1997 Tivoli Utrecht. Poëzie, muziek en theater van 10.30 tot 17.00. 15 optredens van (on)bekend poëzietalent uit de christelijke traditie. Inl.: Peter van Dijk, tel.: [phone]

Juni 1997

1 Begin van de Maand van het Spannende Boek. Schrijver van het geschenk, Rookgordijn, is de Amerikaanse thriller-auteur Phillip Margolin.

1 Groningen, Het Kruithuis: Dief van liefde, muziektheater door De Gebroeders Flint naar het werk van Hugo Claus. Inl.: 020-6385389.

1 Maastricht, Theater aan het Vrijthof: De stille kracht, toneelstuk van Ton Vorstenbosch naar de roman van Louis Couperus. Inl.: De Nationale Theaterkassa, tel.: 06-9203.

4 Den Haag, Louis Couperus Museum: tentoonstelling Een dandy declameert, Louis Couperus en de voordrachtkunst (t/m 25 april 1998). Inl.: 070-3640653.

4 Middelburg, Stadsschouwburg: De stille kracht, toneelstuk van Ton Vorstenbosch naar de roman van Louis Couperus. Inl.: De Nationale Theaterkassa, tel.: 06-9203.

7 Gouda, Goudse Schouwburg: De stille kracht, toneelstuk van Ton Vorstenbosch naar de roman van Louis Couperus. Inl.: De Nationale Theaterkassa, tel.: 06-9203.

7 Den Haag, Museum Het Paleis: tentoonstelling De dandy: kleding, kunst en literatuur (t/m 31 augustus). Inl.: 070-3381121/122.

8 Den Haag, Museum Het Paleis: lezing door Jaap Goedegebuure over decadentie en literatuur. Org.: Louis Couperus Genootschap. Inl.: José Buschman, tel.: [phone].

9 100ste geboortedag A.H. Nijhoff (1897-1971)

9 en 10 Utrecht, Stadsschouwburg: De stille kracht, toneelstuk van Ton Vorstenbosch naar de roman van Louis Couperus. Inl.: De Nationale Theaterkassa, tel.: 06-9203.

10 Amsterdam, De Rode Hoed: uitreiking van de VSB-Poëzieprijs. Genomineerd zijn: Robert Anker met In het vertrek, Elisabeth Eybers met Tydverdryf, Judith Herzberg met Wat zij wilde schilderen, Gerrit Kouwenaar met De tijd staat open, Leonard Nolens met En verdwijn met mate, Kees Ouwens met Van de verliezer en de lichtbron en Toon Tellegen met Als we vlammen waren.

[p. 179]

Inl.: Myrle Tjoeng, tel. [phone].

11 en 12 Eindhoven, Stadsschouwburg: De stille kracht, toneelstuk van Ton Vorstenbosch naar de roman van Louis Couperus. Inl.: De Nationale Theaterkassa, tel.: 06-9203.

14 t/m 20 juni: Rotterdam, Schouwburg: 28ste Poetry International Festival. Speciale aandacht wordt besteed aan de Amerikaanse poëzie, onder meer door de lezing waarmee Charles Simic het festival opent. De volgende Nederlandse en Vlaamse dichters geven acte de présence: Robert Anker, Dirk Van Bastelaere, Huub Beurskens, Stefan Hertmans, René Huigen, C.O. Jellema, Leonard Nolens, Renée van Riessen, K. Schippers, Cornelis van der Wal. Het jaarlijks terugkerende vertaalproject is gewijd aan het werk van Huub Beurskens. Inl.: 010-2822777.

15 Den Haag, Museum Het Paleis: lezing door Harald Hendrix over Gabrielle D'Annunzio. Org.: Louis Couperus Genootschap. Inl.: José Buschman, tel.: [phone].

17 Isaac Faro 75

17 150 jaar geleden schreef H.C. Andersen een opgetogen brief aan zijn vriendin Henriette Wulff over de hartelijke ontvangst die hij in Nederland mocht genieten.

18 Amsterdam, De Rode Hoed: Mystery Lunch en uitreiking van de Bruna Gouden Strop.

21 150ste sterfdag P. van Limburg Brouwer (1795-1847)

21 Nederland 3, NPS, 16.30 u.: speciale uitzending waarin de winnaars van de Nederlandse Kinderjury 1997 worden bekendgemaakt.

22 Den Haag, Museum Het Paleis: lezing door Geerten Meijsing over decadentie en literatuur [onder voorbehoud]. Org.: Louis Couperus Genootschap. Inl.: José Buschman, tel.: [phone].

25 150 jaar geleden schreef Gerrit van de Linde een brief aan Jacob van Lennep met als bijlage 16 grafschriften waarvan enkele 12 jaar later een plaats zouden krijgen in de Gedichten van den Schoolmeester.

25 50 jaar geleden ontving Otto Frank, vader van Anne, een exemplaar van de eerste druk (oplage 1500) van Het Achterhuis van uitgeverij Contact.

26 Leeuwarden, Frysk Letterkundich Museum: tentoonstelling over leven en werk van schrijver en beeldend kunstenaar Wilco Berga (t/m 26 september). Inl.: L. Bonnema, tel.: [phone].

27 's-Hertogenbosch, Nederlands Hervormde Kerk: Van Gogh Lezing door Margriet de Moor. Inl.: A. Raukema, tel.: [phone].

28 Fritzi ten Harmsen van der Beek 70

29 Den Haag, Museum Het Paleis: lezing door Els Eweg over Louis Couperus en Oscar Wilde. Org.: Louis Couperus Genootschap. Inl.: José Buschman, tel.: [phone].

Juli 1997

2 100ste geboortedag Arnold Clerx (1897-1968)

2 Pierre H. Dubois 80

4 Amsterdam, Tropenmuseum: In het kader van Jouw hand die van een ander land was workshops Gedichten Schrijven. Inl.: Kathinka van Dorp, tel.: [phone].

5 juli t/m 9 september: poëziezomer te Watou, met de kunstenaar Panamarenko als centrale gast.

11 Marjan Berk 65

20 H.J.A. Hofland 70

23 50 jaar geleden werd Pramoedya Ananta Toer door Nederlandse mariniers gearresteerd, waarna hij tweeënhalf jaar opgesloten bleef.

30 100ste geboortedag Jacques de Kadt (1897-1988)

Voor inlichtingen betreffende de agenda of voor het doorgeven van aanvullingen kan men contact opnemen met het nblc, Jef van Gool, Frank Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 AH Den Haag (tel.: [phone]/324).