Literatuur. Jaargang 14

[p. 44]

Literatuur-nieuws

Huizenonderzoek in Amsterdam

In 1653 was het een enorme bende in het huis dat Rembrandt bewoonde. Het buurhuis moest 86 centimeter opgevijzeld worden, maar omdat dat aan het huis van Rembrandt vastzat, moesten ook bij hem alle vloeren worden losgemaakt, de schoorstenen vernieuwd en de dakconstructie gewijzigd. Deze bouwkundige ingrepen kunnen verklaren waarom er nauwelijks schilderijen uit dat jaar bekend zijn, maar integendeel juist heel veel etsen. Wellicht kunnende woonomstandigheden van literatoren ook invloed uitoefenen op hun productie: de een zal onder erbarmelijke omstandigheden gestimuleerd worden tot het schrijven van een bestseller die hem het zo begeerde grachtenhuis moet opleveren; de ander zal, afgeleid door boor- en timmergeluiden, niets uit zijn pen of printer krijgen.

Wie de relatie tussen bio-bibliografica en woonomgeving van personen uit Amsterdam wil onderzoeken, vindt daarbij nu steun van een Handleiding voor huizenonderzoek in Amsterdam, vorig jaar gepubliceerd door het Gemeente-archief (Amsterdam 1996; 59 pp.) en verkrijgbaar in de archiefwinkel, Amsteldijk 67, 1074 HZ Amsterdam, 020-5720202. Na een algemene inleiding over het archief volgen allerlei nuttige aanwijzingen over hoe een onderzoek naar huizen tot een enigszins bevredigend einde kan worden gebracht.

Uiteraard begint een dergelijk onderzoek met het raadplegen van de relevante literatuur en in dit geval ook van foto's, prenten, (bouw)tekeningen en kaarten. Een apart probleem vormt de huisnummering die pas in 1875 haar definitieve gedaante krijgt; daarvoor waren andere of geen nummeringen in zwang. Voor de periode voor 1811 komt men onvermijdelijk terecht in de verpondingscohieren, transportakten (de zogenaamde kwijtscheldingen), schepen- en weesmeesterkennissen en rentebrieven; na 1811 wordt het een stuk eenvoudiger met de hypothecaire archieven, notariële akten en kadastrale archieven.

Niettemin blijft huizenonderzoek een zaak van doorzetters, zoals S.A.C. Dudok van Heel tijdens de presentatie van genoemde handleiding op 18 september 1996 duidelijk maakte in zijn voordracht ‘Ach, dat zoek je toch even voor ons op; de geschiedenis van Rembrandts huis’. Al zo'n 150 jaar houden archivarissen, historici en kunsthistorici zich bezig met de geschiedenis van het Rembrandthuis, maar nog zijn niet alle raadsels opgelost.

pjv

Lofdichten op Helmers

De ‘flonkerster in Neêrlandsch Dicht'renrei’, de ‘tweede Pindarus’, ‘'s lands Bard’, de ‘godenzoon’: deze en nog veel meer epitheta hebben uiteraard betrekking op een van de meest bewonderde en door het ondankbare nageslacht verguisde auteurs uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis, Jan Fredrik Helmers. Eindelijk is hem weer recht gedaan door het aan de Vrije Universiteit verdedigde proefschrift van M. van Hattum, Jan Fredrik Helmers (1767-1813); leven en werk van een Amsterdamse wereldburger, waarvan op 13 oktober 1996 de handelseditie werd gepresenteerd in het Cultured Centrum De Rode Hoed te Amsterdam. Bij die gelegenheid verscheen ook als nr. 11 in de reeks Amstelveense Cahiers Hulde aan Helmers; lofdichten op Jan Fredrik Helmers, uitgegeven door M. van Hattum (Amstelveen 1996; 60 pp.). Deze publikatie is vervaardigd ‘uit literair-historische aandrift en uit piëteit voor een mens die het als dichter en burger goed heeft gemeend, maar zeker niet uit overmatige literaire bewondering voor zijn werk, laat staan voor dat van zijn lofzangers’, aldus Van Hattum in het Ten Geleide. De lof- en lijkzangen van B.H. Lulofs, L. Rietberg, J.W. Yntema, M.C. van Hall, C. Loots, B. Klijn, ene G. en een anonymus, van D.H. ten Kate van Loo, A.W. Engelen, W. Schepers, J.D., G.Th.M., Joh. Hilman en W.J. Hofdijk worden dan ook zonder enige commentaar afgedrukt. Samen met het in de

J.F. Helmers (1767-1813)

Amstelveense Cahiers 10 (1994) gepubliceerde lofdicht op Helmers van J.M. van Beverwijk beschikken we nu over het ‘heerlijkst maatgeluid’ dat de bewonderaars van Helmers indertijd konden laten horen.

Informatie over de verkrijgbaarheid van de Amstelveense Cahiers, waarin eerder werk verscheen van o.a. Vrouwe Bilderdijk en van en over Helmers (dagboek, vloekgedichten tegen koning Lodewijk Napoleon, redevoeringen, veilingcatalogus, zijn toneeltijdschrift De Amsteldamsche Nationale Schouwburg, briefwisseling) verstrekt Dr. M. van Hattum, Fokkerlaan 36, 1185 JC Amstelveen.

pjv

Cahiers Nederlandse letterkunde: aflevering over moderne poëzie

In het najaar van 1996 zal de vierde aflevering van de reeks Cahiers voor Nederlandse Letterkunde verschijnen. De opgenomen bijdragen, die deze keer beide betrekking hebben op de moderne poëzie, zijn: Odile Heynders, De man die alleen op weg ging. Een vergelijking van gedichten van Jan Hanlo en Paul Rodenko, en, J.M.J. Sicking, Faverey, Gorter en het tennisspel, over het Herman

[p. 45]

Gorter-gedicht uit de bundel Het ontbrokene.

Men kan deze afleveringen bestellen door binnen een maand ƒ 25, - over te maken op postbanknummer 3808367, t.n.v. Uitgeverij Passage te Groningen, onder vermelding van ‘Cahiers nr. 4’. inlichtingen zijn verkrijgbaar bij E.M.A. van Boven, p/a Nederlands Instituut R.U.G., Postbus 716, 9700 AS, Groningen.

e.m.a. van boven

Hendrik de Vries

Vorig jaar was het honderd jaar geleden dat de dichter Hendrik de Vries in Groningen geboren werd. Dat feit werd in zijn geboortestad herdacht met tal van manifestaties. Het Letterkundig Museum in Den Haag richtte ter herdenking een tentoonstelling in rond De Vries, waarin de nadruk ligt op diens contacten met de Groninger Kunstkring De Ploeg. Dertig portretten die leden van deze kunstkring van de dichter hebben vervaardigd vormen de basis van deze tentoonstelling. W.R.H. Koops verzorgde een uitgave over deze portretten die kan worden aangeschaft voor ƒ14,95.

Behalve aan de bijdragen van De Ploeg wordt op de expositie aandacht besteed aan de context waarin het werk van De Vries een rol speelde. Zo zal zijn relatie tot het expressionisme worden geïllustreerd en zijn band met de tijdschriften Het Getij, De Vrije Bladen, De Gemeenschap, Forum en Groot Nederland worden verduidelijkt. Maar ook De Vries' speciale verhouding tot Spanje komt aan bod, evenals zijn rol als criticus en als beeldend kunstenaar.

Charlotte de Cloet vervaardigde voor deze gelegenheid een bibliografie van het afzonderlijk verschenen werk van Hendrik de Vries, die voor ƒ7,50 verkrijgbaar is.

De tentoonstelling werd al op 4 oktober 1996 geopend, maar de aankondiging bereikte ons pas zo laat dat wij er geen melding meer van konden maken in nummer 6 van de vorige jaargang. Dat neemt niet weg dat een bezoek aan de

Portret van Hendrik de Vries door Wim Zwiers, 1962

tentoonstelling nog mogelijk is tot 3 februari van dit jaar. Het Letterkundig Museum is gevestigd op het Prinses Irenepad 10 in Den Haag. De openingstijden zijn op dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 17.00 u. en op zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 u.

GvB

Literaire tijdschriften 1995

Het nieuwe deel in de onverwoestbare serie ‘Bibliografie van de literaire tijdschriften in Vlaanderen en Nederland’ (bltvn) is in oktober 1996 gepubliceerd. De tijdschriften verschenen in 1995 (Antwerpen: Rob. Roemans-Stichting, 1996; 477 blz.; bef 1114 of ƒ60, -) werden ook ditmaal bewerkt door de grand old lady van de Vlaamse bibliografie Hilda van Assche en door Richard Baeyens en Peter de Bode. Vierentwintig Vlaamse en tweeëntwintig Nederlandse literaire tijdschriften zijn bibliografisch beschreven, voorzien van uitvoerige inhoudsopgaven en geïndiceerd. De registers betreffen namen van Nederlandstalige auteurs (met opheldering van pseudoniemen van medewerkers aan de geëxcerpeerde tijdschriften), niet-Nederlandstalige auteurs, beeldende kunstenaars, personen uit de muziekwereld, personen uit de wereld van kleinkunst, film en theater, personen uit de politieke wereld en zaken.

Het correspondentie- en besteladres voor de bltvn is: Hilda van Assche, Roosendael 88/2, 1190 Brussel.

pjv

De school van de literatuur

De school van de literatuur, een gezamenlijke uitgave van uitgeverij sun en uitgeverij Kritak, is een nieuwe reeks informatieve boeken over Nederlandse schrijvers. Reeds verschenen zijn de delen over Adriaan van Dis en Tom Lanoye. Nieuwe delen over Hella Haasse, A.F.Th. van der Heijden en Gerard Reve zijn in voorbereiding. De reeks geeft een toegankelijke inleiding op leven en werk van de te behandelen auteurs. De opbouw van de verschillende delen is steeds dezelfde, na een biografische schets volgt een beschrijving van de werken, vervolgens wordt de ontvangst door de literaire kritiek besproken en ten slotte wordt het hele oeuvre geplaatst in de literair-culturele traditie. Door de doorzichtige opbouw en overzichtelijke inhoudsopgave zijn de boeken ook goed als naslagwerken te gebruiken, vooral omdat achterin een uitgebreide bibliografie is opgenomen. Met deze nieuwe reeks richten sun en Kritak zich vooral op de beginnende lezers en liefhebbers.

hanneke van den bosch

Nationale Onderwijstentoonstelling 1997

Van 21 tot en met 25 januari 1997 vindt in de Utrechtse Jaarbeurs de Nationale Onderwijstentoonstelling plaats en het thema is dit keer ‘Inspelen op veranderingen’. Er verandert inderdaad nogal wat in het onderwijs de komende jaren, ook voor de leraren Nederlands. Dat betekent dat er ook veel zal moeten veranderen in het onderwijslesmateriaal. Daarom zal voor het eerst op deze tentoonstelling een gezamenlijke presentatie verzorgd worden door de Groep Educatieve Uitgeverijen.

[p. 46]

foto klaas koppe
Hans Warren

Een belangrijke nieuwe ontwikkeling is dat de school in de toekomst een ‘studiehuis’ zal moeten worden waarin leerlingen een eigen studieroute kiezen en waarin het onderwijs zich meer zal dienen te richten op individuele begeleiding dan op frontaal lesgeven. De electronica moet daarbij een belangrijke rol gaan spelen. Op de tentoonstelling zal aan deze onderwijsvernieuwingen aandacht besteed worden en daartoe zal een voorbeeld van zo'n studiehuis worden opgezet om bezoekers te laten zien hoe dat in de toekomst ongeveer zal werken. In samenwerking met het Cals-college uit Nieuwegein wordt getoond hoe de mediatheek daarbij behulpzaam kan zijn. Voorts is er een groot aantal themapresentaties van de deelnemende educatieve uitgeverijen te zien.

GvB

Hans Warren 75

In een oplage van 500 exemplaren heeft de Zeeuwse Bibliotheek te Middelburg een bundel uitgegeven ter gelegenheid van de vijfenzeventigste verjaardag van Hans Warren, aan wie ook de tentoonstelling Hans Warren 75 in september en oktober 1996 gewijd was. Ronald Rijkse en Lydia Wolterbeek hebben weer ter gelegenheid van de expositie de gelijknamige bundel samengesteld en geredigeerd (Zeeuwse Bibliotheek, Postbus 8004, 4330 EA Middelburg, 0118-630300; 75 blz.; ills.; ƒ30, - + ƒ5, - verzendkosten). Deze bundel bevat een voorwoord van Ronald Rijkse waarin hij de speciale band schetst tussen Warren en de Zeeuwse Bibliotheek. Verder zijn er bijdragen van Warrens partner Mario Molegraaf, van Hans van Straten, Alfred Kossmann, Brigitte Raskin, Wim Hottentot, Joost Zwagerman en Francisca van Vloten. Boudewijn Büch stond ‘Twee vogelgedichten’ af en van Warren zelf zijn er zeven nog niet eerder gepubliceerde gedichten opgenomen.

Ronald Rijkse vervaardigde een korte biografische schets in enkele jaartallen en Mario Molegraaf stelde de bibliografie van Warrens publicaties samen.

pjv

Dag van het literatuuronderwijs

Het literatuuronderwijs gaat de komende jaren drastisch veranderen. De middelbare scholen stevenen af op een studiehuis waarin leerlingen vooral zelfstandig de literatuur eigen maken. De orerende docent die enthousiast zijn favoriete boeken voorschrijft, dreigt te verdwijnen. Een ingewikkeld systeem van studiebelastingsuren zorgt ervoor dat leerlingen niet langer dan veertig uur per week besteden aan hun schoolwerk. Het lezen van boeken moet ook binnen schooltijd gebeuren. Veel ruimte voor een uitgebreide leeslijst blijft er niet over.

‘Meer doen in minder tijd’ was daarom op 1 november 1996 het thema van een door Bulkboek en de Stichting School en Samenleving georganiseerde ‘Dag van het literatuuronderwijs’ in de Jaarbeurs te Utrecht. Leraren kregen een afwisselend, vlot programma voorgeschoteld waarin de bovenstaande thematiek aan de orde werd gesteld. Bij het opwarmdebat onder leiding van Cees Grimbergen bleek direct al dat veel leraren aarzelen wanneer het gaat om de goede bedoelingen van Zoetermeer. ‘In het idealistische jasje van het studiehuis schuilt ongetwijfeld een cynisch regime van bezuinigingen’, verwoordde Cyrille Offermans, literair criticus en leraar Nederlands de argwaan van de docenten. Leerlingen moeten in het studiehuis zelfstandig aan de slag. Ze werken onder meer aan een eigen leesdossier waarin ze hun literaire ervaringen onder woorden leren brengen. ‘Kunnen leerlingen deze vrijheid wel aan?’, vroeg presentator Cees Grimbergen zich af. Hij bezocht twee scholen waarin reeds geëxperimenteerd werd met het studiehuis. ‘De leerlingen vertelden mij zelf dat ze meer behoefte hadden aan structuur en dwang.’ Dit systeem leidt tot de calculerende scholier, had ook Nelleke Noordervliet onlangs gemerkt. Ze hoorde tijdens een schoolbezoek een leerling vragen aan zijn docent: ‘Die Noordervliet ken ik niet, maar hoeveel punten is ze waard?’ Het bleek twee punten te zijn.

Dat deze woorden niet op alle leerlingen in het midelbaar onderwijs slaan, bleek later op de dag. Televisiepresentator Michael Zeeman had een gesprek over boeken met vijf leerlingen van het Rijnlands Lyceum uit Oegstgeest. Deze

[p. 47]

leerlingen vonden Oesters van Rascha Peper maar simpel en met een hoog gtst-gehalte. Liever lazen ze Gerard Reve's Violet en de dood, Tolstoy's Oorlog en vrede en De ontdekking van hemel van Mulisch. Toch niet de eenvoudigste boeken. Hoewel dit zeker niet de Nederlandse modale leerlingen zijn, is lang niet elke docent negatief over de formule van het studiehuis. In zes werkgroepen over onder meer nieuwe media, de schoolbibliotheek, het leesdossier, het vakoverstijgend literatuuronderwijs en cultuureducatie kwam een mogelijke invulling van dat studiehuis aan de orde. Door de ontwikkeling van nieuwe media als Literom kunnen leerlingen zelfstandig literaire achtergronden zoeken.

Een project van een college uit Best probeerde de studiehuisgedachte al enkele jaren in de praktijk te brengen, zo bleek bij de werkgroep vakoverstijgend literatuuronderwijs. Docenten Nederlands hadden in samenwerking met leraren van Frans, Duits en Engels een eigen literatuurcursus ontwikkeld over de romantiek. Op die school krijgen de leerlingen een syllabus in de hand met opdrachten waarmee ze na een informatie-uur zelf aan de slag gaan.

Tijdens deze workshop bleek dat de gemiddelde leraar Nederlands het project met gemengde gevoelens bekeek.

‘Arbeidsintensief, het maken van zo'n syllabus’, riep de een. ‘Verliezen we als neerlandici niet de greep op het literatuuronderwijs?’, vroeg een ander zich af. Vooral dit laatste is een pijnlijk onderwerp. De minister overwoog voor de zomer zelfs om de literatuur van het vak Nederlands onder te brengen in een apart vak Literatuur. Dat schijnt nu van de baan te zijn. Wel zullen docenten meer met collega's van het vreemde taalonderwijs moeten samenwerken. ‘Op zich is daar niets op tegen. Door de kunstmatige indeling van literatuur bij verschillende talen gaat veel verloren’, aldus Herman Pleij, hoogleraar middelnederlandse literatuur in Amsterdam, ‘het gevaar dreigt alleen dat men dit gaat beschouwen als een alibi om de Nederlandse literatuur vaarwel te zeggen. Eindelijk krijgt men de kans afscheid te nemen van die Nederlandse literatoren met twee linkerhanden. Daar ben ik tegen.’

Als een rode draad door de dag liep de vraag of literatuuronderwijs nu is bedoeld om het leesplezier te vergroten dan wel de Nederlandse cultuur over te brengen. Hoewel het een het ander niet uitsluit, waren er toch op dit punt interessante meningsverschillen. Opvallend was dat de schrijvers Ronald Giphart en Herman Koch ageerden tegen de dominantie van de literatuur in het onderwijs. ‘Je gaat een boek lezen wanneer een vriend tegen jou zegt dat het een gaaf boek is. Verplicht lezen voor de lijst is onzin’, meende Koch. ‘Film, muziek en beeldende kunst is minstens zo belangrijk’, voegde Giphart toe.

Jan Terlouw, voorzitter van de Stichting Lezen, gelooft heilig in het literatuuronderwijs als grote aanjager van het grote lezen. ‘Iedereen die gaat lezen is gestimuleerd door die ene enthousiaste docent’, stelde hij. Daartegenover riep Leo Prick, onderwijspsycholoog en columnist van Trouw, de leraren Nederlands op om de koppen bij elkaar te steken en eenduidige afspraken te maken over de

Kristien Hemmerechts in bad met Herman de Coninck

inhoud van het literatuuronderwijs. ‘Pas wanneer er duidelijke afspraken zijn, liefst met een vaste standaardlijst, kun je met recht tijd opeisen voor het vak literatuuronderwijs. Tot die tijd blijven de leraren elkaar maar in de haren vliegen en verliest de docent zijn recht van spreken.’

ries agterberg

Snoecks 97

De 73e jaargang van Snoecks 97: literatuur, kunst, reportages, film/foto, design/ media (Gent/Schiedam: Snoeck-Ducaju/Scriptum Books, 1996; 568 pp.; ills.; ƒ27,50) biedt ook nu weer een overzicht van Nederlandse en buitenlandse literaire prijzen (pp. 9-23) door Frans Heymans en de rubriek ‘Onsterfelijk sedert’ (pp. 24-32) met de overleden binnen- en buitenlandse auteurs van juli 1995 tot augustus 1996 van dezelfde directeur-bibliothecaris van de centrale openbare bibliotheek te Gent. Van Philip van Ootegem is er een artikel over de ‘wereldberoemde taalkundige, maar ook een notoire dwars-

[p. 48]

ligger’ Noam Chomsky (pp. 286-297), waarin o.a. ook diens visie op Internet aan de orde komt. Jooris van Hulle wijdt een beschouwing aan de Noord- Zuid-verhoudingen in de Vlaamse en Nederlandse literatuur (pp. 510-521), geïllustreerd met foto's van o.a. Kristien Hemmerechts in bad met Herman de Coninck en een guitig kijkende Brigitte Raskin in een wei met madeliefjes. Arie Storm verzorgt de kroniek van de Nederlandse letteren onder de titel ‘De macht van de lullo's’ (pp. 522-529); de kronieken van de Engelse, Franse en Duitse letteren zijn van de hand van respectievelijk Wim d'Haveloose, Marijke Arijs en Gerda Meijerink.

Inmiddels (sinds 1 december 1996) is Snoecks ook digitaal te benaderen via Internet op het adres: http://www.snoecks.be.

pjv

Een kwestie van stijl

Op 21 maart 1997 zal in Amsterdam het colloquium Een kwestie van smaak gehouden worden ter gelegenheid van het verschijnen van de gelijknamige bundel, onder redactie van Caroline van Eck en Toos Streng. In deze bundel, die bij uitgeverij Verloren in Hilversum verschijnt, is een aantal lezingen bijeengebracht die gehouden zijn op het stijlcongres dat in 1995 georganiseerd werd door het Onderzoeksterrein ‘Opvattingen en vormen in literatuur en kunsten’. De sprekers op dit colloquium zullen zijn mw. dr. Caroline van Eck (Kunstgeschiedenis VU Amsterdam), dr. Martin Hietbrink (Franse taal -en letterkunde VU Amsterdam), prof. dr. Michael Podro (History of Art, Londen), mw. prof. dr. Barbara Warnick (speech Department, University of Washington, Seattle USA). De titels van de lezingen, evenals nadere gegevens over locatie en tijd, zullen in het volgende Huizinga Nieuws worden aangekondigd. Nadere informatie is verkrijgbaar bij: Huizinga Instituut, Spuistraat 134, 1012 VB, Amsterdam, 020-5254433 of 5254472.

paul koopman

Nieuwtjes

❏	Begin november 1996 is aan tonke dragt de Duitse prijs voor het beste jeugdboek, de Bul van Buxtehude, toegekend voor de vertaling van haar toekomstroman Torenhoog en mijlenbreed. De prijs bedraagt 10.000 D-Mark.
❏	Aan de Nieuwkoopse antiquaar en uitgever b. de graaf bierbrouwer is op 21 november 1996 in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag de tiende driejaarlijkse Menno Hertzberger Prijs uitgereikt. Deze bibliografische prijs van de Stichting Menno Hertzberger Prijs en de Nederlandsche Vereeniging van Antiquaren kreeg De Graaf voor zijn verdiensten als uitgever, antiquaar en bestuurder in de wereld van boek en bibliografie.
❏	De Vlaamse aslk-prijs voor het beste literaire debuut, is dit jaar naar bernard dewulf gegaan. Hij won de prijs van Bfrs. 250.000, - met zijn dichtbundel Waar de egel gaat.
❏	Aan de in Amerika wonende en vaak verfilmde schrijver jan de hartog is op 25 september 1996 ter gelegenheid van het Nederlands Film Festival, waar de zeven op werk van De Hartog gebaseerde films werden vertoond, een koninklijke onderscheiding toegekend: commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
❏	Het Nederlands Literair Produktie- en Vertalingenfonds heeft een nieuwe tweejaarlijkse prijs van ƒ5000, - ingesteld, de Vondelprijs voor Vertalingen. Deze is voor de eerste maal toegekend aan Stacey knecht voor haar vertaling in het Engels van Het grote verlangen van Marcel Möring.
❏	Aan de jonge Nederlandse dichter peter van lier is begin november 1996 de prijs van de Vlaamse Gids voor Poëzie uitgereikt voor zijn dichtbundel Miniem gebaar. Deze aanmoedigingsprijs bedraagt ƒ2750, -.
❏	De prijs voor het beste prozadebuut, de Geertjan Lubberhuizen-prijs, is voor 1996 toegekend aan michel maas voor zijn Vietnam-reisverslag De vleugels van Lieu Hanh.
❏	Grafisch ontwerper karel martens heeft op 27 september 1996 de tweejaarlijkse Dr. A.H. Heinekenprijs voor de Kunst, groot ƒ100.000, -, ontvangen. De prijs wordt toegekend door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Hij kreeg de prijs voor onder meer zijn boekontwerpen voor de uitgeverijen Van Loghum Slaterus en sun.
❏	Op 15 november 1996 overhandigde de Rotterdamse burgemeester Peper de Anjerfonds-Anna Blamanprijs 1996, groot ƒ12.500, -, aan marcel möring voor zijn gehele oeuvre. De prijs, waarvan ook een penning deel uitmaakt, is bestemd voor auteurs die een relatie hebben met het Rijnmond-gebied.
❏	caroline mout en bodil de la parra hebben op 7 december de Mr. H.G. van der Viessprijs 1996 ontvangen voor hun Orgeade over zee. De prijs, ƒ3000, -, wordt elke twee jaar uitgereikt door de Vereniging van Letterkundigen en de Vakbond van Schrijvers en is bedoeld voor een oorsronkelijk in het Nederlands geschreven toneelstuk.
❏	De eerste tweejaarlijkse Gerrit Noordzij Prijs voor typografische vormgeving is eind oktober 1996 tijdens het jaarcongres van de Association Typographique Internationale in Den Haag uitgereikt aan de naamgever van de prijs, gerrit noordzij. Letter- en boekontwerper Noordzij heeft wereldfaam gemaakt door zijn docentschap aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag in de jaren 1960 tot 1989.
❏	cees nooteboom heeft in oktober 1996 voor zijn reisverslag De omweg naar Santiago de Internationale Prijs voor Reisliteratuur van Tirol ontvangen. De geldprijs bedraagt 150.000 schilling.
❏	De Duitse regisseur Bernard Sinkel gaat Het volgende verhaal van cees nooteboom verfilmen. Het volgende verhaal is in 1991 oorspronkelijk als boekenweekgeschenk verschenen. De film is Engelstalig en gaat waarschijnlijk over twee jaar in première. Sinkel schreef in overleg met Nooteboom zelf het scenario. De film zal een andere titel krijgen dan het boek, omdat de boektitel niet pakkend genoeg is. Het volgende verhaal werd in Duitsland een bestseller en ook

[p. 49]

	Portret van Cees Nooteboom door Paul Citroen in andere Europese landen verkocht het boek goed. In 1993 kreeg Nootenboom er zelfs de de Europese literatuurprijs, de Aristeion, voor.
❏	Op 19 oktober 1996 werd op het Damrak in Amsterdam, nadat de Beurs van Berlage door een bommelding ontruimd moest worden, de ako-literatuurprijs van ƒ100.000, - toegekend aan de Leidse hoogleraar frits van oostrom voor zijn Maerlant-biografie.
❏	De Publieksprijs voor het Nederlandse Boek 1996, gesponsord door het dagblad Trouw en ƒ15.000, - groot, is op 4 november 1996 uitgereikt aan connie palmen voor De vriendschap, waarvan sinds het verschijnen in 1995 bijna 350.000 exemplaren zijn verkocht.
❏	De Stichting Charlotte Köhler verleent jaarlijks een prijs van ƒ10.000, - aan een schrijver of vertaler van hetzij drama, proza of poëzie. In oktober 1996 werd bekend dat de prijs dat jaar ging naar ilse starkenburg voor haar dichtbundels Verdwaald ontwaken uit 1990 en Afspraak met een eiland uit 1996.
❏	De tweejaarlijkse Anton Wachterprijs is op 19 oktober 1996 te Harlingen door Mieke Vestdijk uitgereikt aan nanne tepper. Hij kreeg de prijs van ƒ2000, - en een replica van het bekende beeldje voor zijn roman De eeuwige jachtvelden.

+++

Op 27 september 1996 overleed de dichter, toneel- en prozaschrijver esteban lópez (*29 augustus 1931 te Etterbeek). Samen met o.a. Vaandrager en Sleutelaar redigeerde López het tijdschrift Proefschrift (1955-1956), voortgezet als Vertoning (slechts 12 nummers) waarvan hij de enige redacteur was. Hij debuteerde als dichter met Op handen en voeten (1954) en schreef een aantal autobiografische romans.

❏	Op zaterdag 19 oktober 1996 overleed volkomen onverwacht bernt luger, jarenlang wetenschappelijk medewerker bij de vakgroep Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Luger was specialist op het terrein van de 19e-eeuwse literatuur. Met zijn artikelen ‘Eene 19e-eeuwse leesbibliotheek’ en ‘Wie las wat in de negentiende eeuw’ sloeg hij al vanaf 1978 een pad in dat nadien een hoofdweg geworden is in de vakbeoefening. Bovendien publiceerde hij veel over de Tachtigers en over Multatuli. Hij bezorgde in 1980 een heruitgave van De onbevoegdheid der Hollandsche literaire kritiek die van de inmiddels noodzakelijk geworden distantie getuigt. Samen met J.S. De Ley gaf hij in Walden in droom en daad de Waldendagboeken en notulen van Van Eeden uit. Luger was een bevlogen docent die met zijn gedetailleerde kennis van de 19e-eeuwse literatuur tal van studenten heeft geënthousiasmeerd.
❏	Op 27 oktober 1996 overleed te Luyksgestel de auteur van vooral Brabantse streekromans en van jeugdboeken arie van der lugt (* 1917). Zijn bekendste roman is God schudde de wateren die over de watersnoodramp van 1953 gaat.
❏	Op 2 november 1996 overleed te Heemstede de auteur van tal van geëngageerde avonturen- en reisboeken wim hornman (*1920). In zijn boeken beschrijft hij vooral gebeurtenissen in Afrika en Zuid-Amerika. Zijn De helden van Rotterdam gaat over de verdediging van de Maasbruggen in mei 1940.
❏	Op 23 oktober 1996 overleed te Nuland de dichter-schrijver carel swinkels (* Amsterdam 26 april 1921). Voor De Maasbode en De Linie schreef Swinkels een aantal jaren de literaire kroniek. In veel van zijn poëzie en romans is het Brabantse land herkenbaar aanwezig.
❏	Op 26 oktober 1996 overleed aart romijn (* 4 januari 1907). Romijn schreef romans met een protestants-christelijke inslag, over de problemen van de jeugd.

Literaire agenda

Deze agenda wordt door de dienst Leesbevordering van het nblc (Centrum voor bibliotheken) samengesteld in het kader van LiTTerair, de literaire pagina op nos Teletekst (pagina's 405 en 406) waarvoor de dienst de kopij levert. In deze agenda is een breed scala opgenomen van manifestaties, evenementen en jubilea op het terrein van lezen en schrijven en tevens van informatievoorziening in meer algemene zin.

Algemeen

-	50 jaar geleden (februari) verscheen Klein t(er)reurspel van Jan G. Elburg [in het boek staat als jaar van verschijning 1946]
-	50 jaar geleden (februari) verscheen Stomme getuigen van S. Vestdijk
-	50 jaar geleden (eind maart - begin april) verscheen het eerste deel van Gods geuzen van Jan de Hartog

[p. 50]

Reeds gestarte manifestaties

-	t/m 14 februari: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: Verhuld voor 't menselijk oog: embleemboeken uit de eigen collectie, met Proteus ofte minnebeelden verandert in sinne-beelden (1627) van Jacob Cats, met prenten van Adriaen van de Venne, als uitgangspunt. Inl.: 070-3140310.
-	t/m 28 februari: Amsterdam, Multatuli-museum: tentoonstelling Multatuli in beeld. Inl.: 020-6381938.
-	verlengd t/m 31 maart: Den Haag, Letterkundig Museum, Gerrit Borgerszaal: overzichtstentoonstelling Paul Biegel. Meesterverteller met een rovershart. Inl.: 070-3471114.
-	t/m 31 mei: Den Haag, Louis Couperus Museum: tentoonstelling ‘Een witte stad van weelde’, Louis Couperus en Nice 1900-1910. Inl.: 070-3640653.
-	t/m eind juni: Amsterdam, Theo Thijssen Museum: tentoonstelling Jan Sluijters en Theo Thijssen: de illustraties van Jongensdagen. Inl.: 020-4207119.

Februari 1997

3 Smallingerland, Openbare bibliotheek: bezoek door Sjoerd Kuyper. Inl.: 0512-512680.

6 100ste geboortedag Ward Hermans (1897-1992)

6 Amsterdam, The Grand: uitreiking eci-prijs. De winnaar wordt gekozen uit de auteurs van wie in de afgelopen twee jaar een boek is opgenomen in de reeks ‘Schrijvers van Nu’. Org.: eci, mw. H. Lutz, pr-coördinator, tel.: [phone].

7 Nederland 3, vpro, 21.05 u.: derde van zes afleveringen van Bij nader inzien, een dramaserie van Frans Weisz naar de roman van J.J. Voskuil (herhaling van maart-mei 1991).

9 Rotterdam, Bibliotheektheater: Dunya Open Podium. Inl.: Stichting Dunya, tel.: [phone].

9 Apeldoorn, Openbare bibliotheek: lezing door Michel van der Plas, Journalist, dichter, literator. Inl.: K. Meijerink, tel.: [phone].

10 Lelystad, Openbare bibliotheek: lezing door P. Visser over leven en werk van Jan Wolkers. Inl.: F. Tulner, tel.: [phone].

11 150ste geboortedag G.W. Lovendaal (1847-1939)

13 Smallingerland, Openbare bibliotheek: bezoek door Koos Meinderts. Inl.: 0512-512680.

14 Nederland 3, vpro, 21.05 u.: vierde van zes afleveringen van Bij nader inzien.

15 100ste geboortedag Henriëtte van Eyk (1897-1980)

20 Tiel, Openbare bibliotheek: in het kader van Schrijvers aan de Waal, een interview met Nelleke Noordervliet. Inl.: 0344-613288.

21 Nederland 3, vpro, 21.05 u.: vijfde van zes afleveringen van Bij nader inzien.

23 Warmenhuizen, Oude Ursula Kerk: Over muziek gesproken, door Nicolien van Rhijn (voordracht) en George Vis (muziek). Inl.: 072-5092892.

28 Schiedam, Openbare bibliotheek (filiaal Noord): schrijversavond met Hafid Bouazza. Inl.: Greet van Norde, tel.: [phone].

28 Nederland 3, vpro, 21.05 u.: laatste van zes afleveringen van Bij nader inzien.

Maart 1997

1 t/m 25 augustus: Den Haag, Letterkundig Museum, dr. W. Mollzaal: overzichtstentoonstelling Mance Post. De tentoonstelling wordt geopend op 28 februari. Inl.: Aad Meinderts, tel.: [phone].

5 tot 17 maart: Jeugdboekenweek Vlaanderen. Thema; kunst. Motto: ‘Schiet niet op de kunstenaar’. De Jeugdboekenweek wordt op 5 maart feestelijk geopend in Antwerpen. Inl.: Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur, tel. [phone].

7 Nederland 3, vpro, 21.05 u.: eerste van drie afleveringen van Op afbetaling, een dramaserie vam Frans Weisz naar de roman van S. Vestdijk (herhaling van mei 1992).

12 Amsterdam, Krasnapolsky: Bulkboek's Dag van de Literatuur. Org. en inl.: Bulkboek, Francine Smink, tel.: [phone].

12 t/m 22: Boekenweek. Thema Mijn God. Renate Dorrestein schrijft het Boekenweekgeschenk, Gerrit Komrij het Boekenweekessay

14 Nederland 3, vpro, 21.05 u.: tweede van drie afleveringen van Op afbetaling.

15 Brussel, locatie nog niet bekend: uitreiking van de Gouden Uil in de categorieën fictie, non-fictie, en kinder- en jeugdboek. Tegelijkertijd worden de winnaars van de Jonge Gouden Uil bekendgemaakt die door scholieren zijn gekozen uit de door de professionele jury's opgestelde shortlists. Org.: Behoud de Begeerte, inl.: 00 32 32724041.

18 Den Haag, Centrale Bibliotheek: interview met Gerrit Komrij door Daan Cartens. Inl.: Marcel Theeuwes, tel.: [phone] of 0181-645106.

19 150ste sterfdag Karel Ledeganck (1805-1847)

20 Smallingerland, Openbare bibliotheek: bezoek door Selma Noort. Inl.: 0512-512680.

20 Lelystad, Openbare bibliotheek: in het kader van de Boekenweek een literaire avond met Joost Zwagerman. Inl.: F. Tulner, tel.: [phone].

21 Amsterdam, Openbare bibliotheek: literaire middag met Renate Dorrestein. Inl.: mw. Y. Wolfsbergen, tel.: [phone].

21 Nederland 3, vpro, 21.05 u.: laatste van drie afleveringen van Op afbetaling.

26 150ste geboortedag Annie Foore (1847-1890)

Voor inlichtingen betreffende de agenda of voor het doorgeven van aanvullingen kan men contact opnemen met het nblc, Jef van Gool, Frank Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 AH Den Haag (tel.: [phone]/324).