Limburgsche sermoenen

(1895)–Anoniem Limburgse sermoenen– rechtenstatus

Regelnummers proza verbergen

[p. 211]
tekstkritische noten
1+IV. Dit sprict van verkornen liden. 2+‘Elegit eam Deus et preelegit eam.’ De‖se wort sin 3gesproken tenen jgeliken selegen mensce, ende sin dri denc 4drane te merkene, derste: du best ercoren, dander: du best 5ut vercoren, terde: dv salt sin in din heilegen getelde. 6Nv, liue mensce, nu maegtu spreken: ‘War ane sal ic 7dat mercken dat ic ercoren bin?’ - Dis willic di orconde 8geuen ane drin dingen. Derste es daste lats alle kintlike 9seden ende alt gemac van dinen liue ende der werelde 10vroude. Want die werelt es gelic enre urouwen dar mi aue 11lest in Libro Regum, die heit Jezabel, die en hadde nit 12naturliker schonheit, mer si cirde sich met uarwen ende 13toeg die lide an hare. Nu geuilt also dat der prophete 14Helyas hare hulde verloes; due woutsine dun ontliuen. 15Du vlo hi van hare so sere dat hi uele mude wart, ende 16ontlip hare ane ene stat die hiet Bersabee, ende liet sinen 17knegt dar; ende hi lip in die wustine ende behilt sig dar 18+enen ‖ dag. 19Hir bi es die werelt betekent: geliker wis alse die conin-20ginne Jezabel die lide an hare toeg met gemacder sconheide, 21also dut di werelt: sin heft nit naturliker sconheide, mer 22si bestricht hare met valscher sconheide. Dats tegenclike 23schonde ende vroude ende houerde, gemac, gut, ere ende 24alle die oppersheit der werelde. Dit en durt nit dan ene 25corte wile: hiden est ende morgen nit; ende met desen 26dingen trectse al die werelt an hare, ende di dan hare
[p. 212]
tekstkritische noten 1+nit en volgt, di verlist hare hulde. Weder din setse sig, 2(ende) en vliet hise nit, si ne[e]mpt heme dat ewege leuen. 3So sal der mensce dun gelic alse Helyas dede, ende salse 4vlin te Bersabee. Helyas dat sprict Gots helpere, ende 5willeg mensce der werelde ontrinnet, dis Gots helpere. 6Also sprict S. Paulus: ‘Wi sulen alle ons Heren helpere 7sin ende sulen heme met onsen liue helpen volbrengen dat 8+dogentlike leuen dat hi ons vore gedragen heft.’ ‖ - Wat 9dede Helyas? - Hi vlo te Bersabee. Bersabee dat sprict 10een borne der sedden. Dats een igelic gestelic leuen. Daer 11sal der mensce vlien ende sal sich dar saden mit dogeden 12ende mit guden wercken. 13Mi lest van erehande beren die hebben die nature, alse 14mise ten irsten trit, so geuense bitteren dranc, ende daer na 15suten, ende ten derden male getempert. Mettin beren sal 16sig der mensce drencken alse hi ten gesteliken leuene kumpt. 17Hi sal ten irsten gedencken an die bettere sunden ende wie 18dicke hi Gode verbelget heft, ende sal heme dat innentlike 19leet sin ende salre bitterheit af hebben in den herten. 20S. Paulus sprict: ‘Alse ic gedencke ane min aut leuen, so 21est mi so bitter dat icte rucge werpe ende kere mi te din 22iegenwerdegen leuene.’ Aldus sal der mensce drencken de-23sen bitteren dranc. - Ten anderen male sal der mensce 24+dencken ane ons Heren gudde ende ane sine ‖ dogede ende 25ane sine sutegheit ende sal met Gode sutelike gedrencket 26werden. - Tin derden male sal hi sig vlitelike ende vaste 27hauden an sine regele ende an sine settinge ende ane di 28gude gewonheit ende sal sin ordene vaste hauden met
[p. 213]
tekstkritische noten 1+be(s)cheidenheide: dats die getempert dranc dat der mensce 2en weder te vele nog te luttel en due. 3Wat dede Helyas mee? - Entrowen, hi lit sinen knecht 4te Bersabee ende vur in die wustine ende onthilt sig dar 5enen dag. Bi dir wustinen [sen] es ons betekent himelrike: 6dar in sal der mensce varen utien gesteliken leuene ende sal 7sinen knechte, din lif, dar laten. Bi din enen dage es 8betekent der ewege dach, die nemmer ende en nimpt. 9Also sal der mensce ten irsten laten alle kentlike seden; 10ten anderen male sal hi te geesteliken leuene varen: dat 11sin twe orconde daste ercoren best. Terde es daste ons 12+Heren gebot vlite‖like helst, want dats een igelike mensce 13sculdeg. Mi leest van enen iungelinge die quam tonsen 14Here ende vragede heme wi hi himelrike solde gewinnen. 15Du sagene onse Here ane ende sag dat heme so ernst was 16dat heme alle sine aderen branden van minnen, ende due 17mindene onse Here ende sprac te heme: ‘Du salt die gebot 18hauden die in din Wet geboden sin.’ 19Dar bi merckewi dat een igelike mensce die gebot sculdeg 20es te haudene, ende die geestelike mensce en sal nit allene 21die gebot hauden: hi sal oec sine regele ende sine gesetten 22hauden ende al di dinct die heme sin ordene ende sine meis-23terscap gebit. Hin sal oec nit allene dir dinge gehorsam sin 24die mi heme gebit: hi sal sich vlitegen alre dinge die sinre 25meisterscap lif sin. S. Bern. scrift een wort ouer S. Paulus. 26S. Paulus sprict: ‘Onse Here was gehorsam ont in den doet 27+dis crucen ende woude liuer steruen ‖ dan hi ongehorsam 28were.’ Dar ouer sprict S. Bern. ende segt: ‘Onse Here was
[p. 214]
tekstkritische noten 1+gehorsam ont in den doet, ende wi heme nit na en volget 2met regter gehorsamheide, hin wert nimmer delagteg sinre 3gehorsam(hei)de.’ Aldus sal der mensce onsen Here na 4volgen ende sal vruch ende spade bereit sin ter gehor-5samheit. 6Der Prophete sprict: ‘Mane astabo: je sta vruch ende 7wagte wat din gebot sie, op dat ic dinen wille behaude.’ 8Also sal der mensce spreken: ‘Je wille vruch ende spade 9staen ende wille wagten wat minre meisterscap wille sie, 10op dat ict behaude dor die minne ons Heren. Entruwen, 11dit wert bi wilen qualike gehauden van sulgen liden, want 12si hebben hars willen so uele, dat hen hare ouerste volgen 13mut; ende die en sin nit regte gehorsam. Onse Here sprict 14in der Ewangelien: ‘Alle die mi minnen, die willic vruch 15versuken, ogt icse vinde in guden wercken; ende die ic dan 16+vinde, metten wille ic ‖ sin ende wilse troesten.’ Welc 17mensce dese dri dinc an heme uint, dats heme een orconde 18dat hi ercoren sie. 19Dander es vtercorenheit, dats als vele alse ene bestede-20ginge der ercorenheit. Dat gi verstaet of gi vt ercoren sit, 21dis geuic v een orconde an drin dingen. Derste es eene 22ombesininge, dat gi ombe siet wie gi v herte ende al uwe 23werc vint, ende besiet wat (Gots) gest en v rede. Der Pro-24phete sprict: ‘Audiam quid loquatur etc.: je wille 25ombe sien ende wille horen wat Got rede in minre selen, 26ende wille wachten wan mi Gots geest come.’ S. Paulus 27sprict: ‘Alle die Gots gest nit en hebben, die sin van heme
[p. 215]
tekstkritische noten 1+gesceden.’ Also sal der mensce wachten wan der gude 2Got come. 3Nu sprict der Prophete: ‘Non enim ab oriente neque 4ab occidente etc.: onse Here en compt nit van din ont-5spronge der sunnen.’ Bi din ontspronge der sunnen es 6betekent vorspudegheit, als din genen din al har dinc na 7+haren ‖ wille gaen ende na haren wensene, din en compt 8Got nit. Het were een vel dogentlic herte dat Gode erkende 9alse heme al sin saken na sinen wille gingen. - Bi der 10sunnen ondergange es betekent bedrufde ende wedermude. 11Danne en compt oec onse Here nit. ‘Deus ab austro 12ueniet, etc.: hi compt van fonen ende compt van din 13heilegen berge die gedeilt es.’ Bi der fonen es betekent dat 14herte dat der min(n)en vele heft. Die fone es warm ende 15brenget din regen; geliker wis es oec dat herte warm dat 16der minnen vele heft. Want die minne bre(n)gt gerne din 17suten regen, dats die sute gedenckenisse ende die vrogt-18berge trene. Dan compt onse Here. Hi compt oec van din 19heilegen berge di gedeilt es; dar bi es betekent dat heilege 20herte, dat sine cortwile suket op din himelscen berge ende 21dat sig heft gedilt van allen erderschen dengen: din compt 22oec onse Here. 23+Dander ‖ es ene wagtinge. Mi lest in Tobias van eenre
[p. 216]
tekstkritische noten 1+vrowen die hit Anne die sat op enen hogen berg ende 2wagde wanne har son queme. Bi Veren Annen es betekent 3een igelic seleg mensce die onsen Here geestelike dreget. 4Der mensce sal sitten op enen hogen berg, dats dat reine 5herte dat sig erhoget heft van al der werelde. Dar sal der 6mensche sitten op met reinen pensingen ende sal wagten 7wan sin kint kome, Jhesus Cristus. Dat sprict een wis man 8an ons Heren stat: ‘Seleg mensche, ic ben din kint, want 9du dregts mi in dinre selen geestelike.’ 10Terde es ene vorsmakinge; dar af sprict der Prophete: 11‘Gustate et uidete etc.: verstaet ende smaket wie sut 12onse Here es.’ S. Augustin sprict: ‘Jc ben gewar worden 13eenre wonderliker sut[h]egheit, ende weric lange dren 14bleuen, het were mi een himelrike gewest.’ Also sal der 15mensche gedenken ane ons Heren sutegheit, dat hi innege 16+sutegheit ontfa van Gode. Mi ‖ lest in Libro Iudicum 17van Heren Samsone di quam tenen male dar hi enen lewe 18vant; ende din lewe brac hi den mont op ende vant heme 19honeg dren. Bi Heren Samson es betekent onse Here Ihesus 20Cristus. Bi din lewe es betekent der selege mensche die 21also starc es ende also vast datten engen dinc van Gode 22gesceiden en mag, ende di engene coringen en ontsit mar 23regte vast ende starc es an Gots dinste: dis gelic din lewe. - 24Wat dut dan onse Here? - Hi compt ende besit dat herte 25ende di sele ende brict dan dat herte op en(de) nimpt 26dat honeg, dats des herten sutecheit; dar mide wert dan 27onse Here gespist. Also sprict een wis man: ‘Dat reine 28herte ende dat sute herte dats eene spise ons Heren: hi 29wilt van dis menschen sutecheit gespist werden.’ Wi 30dese dri dinc an heme vint, dats een orconde dat hi ut 31ercoren es.
[p. 217]
tekstkritische noten 1+Terde es een woninge in din himelscen pa‖laise ende in 2din gotliken getelde. Wat es ons Heren getelt? - Dat sprict 3een wis man: dats sine teswe ende sine wenstere. Alse hi 4die sile nimpt in sine arme ende hise ombehelst ende om-5beveet, so esse in dat gotlike getelt gebrut. 6Mi lest van din coninge Asuero, du hi sin vrowe nam 7Veren Hester, dat sin getelt al was van goude, ende waren 8die snure siden dar mit mede op spin, ende die nagele 9waren gulden ende die ringe helpenbeen, ende alle die ter 10brulogt quamen, die aten ende droncken vte silueren vaten. 11Bi din hogetide mogewi wale mercken dat dat hogetide ric 12ende erlic es dar Got sine brut, die heilege sele, te houe 13vurt, sint dat al die sconheit ende die herscapheit die op 14ertrike es, ene oncleinlecheit es iegen die minste sconheit 15van himelrike. 16So es dan Asuerus onse Here ende Hester die heilege 17+sele. Di name Asuerus heft drie bedutnisse, di mi ‖ ane 18onsen Here betekenen mag. D[er]irste es ostium; dar heit 19onse Here ene dure. Dar ane mercket dat onse Here seluer 20wilt een durewegtere sin dar sine brut te houe vert. Also 21sprict onse Here: ‘Oy liue sele ende mine scone brut, ic 22wille seluer durwerdere sin ende wil di die himelsce porte 23op dun ende wil di vrolike ende minnetlike ontfaen mettir 24engele sange, ende al himelsce her sal di ontfaen hiden 25met vrouden.’ Dar wert die sile ontfangen in dat gotlike 26getelt ende onse Here spreket te hare: ‘Oy minnentlike 27sile, hiden salte di vrouwen met mi ende alle die vroude
[p. 218]
tekstkritische noten 1+dis himelrikes wil ic di hiden geuen ende mi seluer geue 2ic di ewelike, also dattu van mi nog ic van di nimermeer 3en scheiden. Dar nempt een ende alle drufheit, al beswer-4nisse, al arbeit lifs ende herten. Dar ontfeet die sile meer 5+‖ vrouden dan hare begeringe begripen mag, ende meer 6dan die sile beuaen mag. Dar swefet ende swimt die sile 7in din honegborne, dats die heilege Driuoldegheit. 8Dander es atria, dats een vrithof. Dar ane mercwi dat 9onse Here die selege sile wilt vrien van alre mesterscap 10ende van allen banden, datse vortmer vri van willen ende 11van allen herten bliue, ende al datse wilt ende dis hare 12lust, datse dat due sonder vorchte. Dar wert onse Here 13ter silen sprekende: ‘Sute ende scone brut, ic wille di 14hiden vri maken van allen vorgten, van alre meisterscap, 15van allen banden; jc wil di hiden ontbinden van gehor-16samheide ende van allen bedwange. Werste dor mi gehor-17sam, dar ombe sal di alt himelsce her open sin, daste 18vrilike salt gaen war du wilt.’ So antwert dan die sile: 19‘Oy minnentlike Got, hebdi mi gewalt gegeuen ouer al 20+himelrike, ‖ son willic nit hebben sonder v allene!’ Dar 21ombevehet onse Here die sile met sinre gotheit ende met 22sinre menscheit ende setse in sinen scoet; dar nit si hare 23sins immermeer na haren wille als vele als hare begerte 24begripen mag. Ende me danse Gots begeren mag ogte har 25begerde begripen can, nog meer vloit hi in hare met sinre 26gotliker sutecheit. 27Dat derde es beatitudo, dats ene ganse selecheit. Dar 28heft die sile dan begrepen dat ouerste gut ende die ganse 29selecheit. So sprict die sile: ‘Hec requies mea etc.: dits 30min raste, min vroude, min erue. Nu benic comen tin
[p. 219]
tekstkritische noten 1+ouersten gude ende ben gevuget ter ganser selecheit.’ Dan 2set onse Here die sile neder ende wert seluer scencke. 3Owi selege sile, wi groet wert dan din vroude ende 4dín sutecheit als di Got allumbeveet ende di beslutet in 5+sinen gotliken ermen ende du gesadet[s] werdes met ‖ sinre 6ouerster guden ende hi di dorvloit met sinre ganser selecheit! 7Die vroude en maech enweder herte gedencken nog mont 8gespreken. Owi, mogte dan die sile herweder gedencken 9ogte mogse enege onvroude hebben, so were hare di minste 10gedegte ende dat minste wort darse Gode noit mede ver-11wragte, dat ware hare een groet iamer, datse noit clene 12ogte groet iegen heme dede jn dis arme si sig heft gedwon-13gen. Owi, watse dan begrepen heft an din edelen Got! Oy 14sile, daste noit gedectes anders dan ane die ganse selecheit, 15daste noit mindes dan dat ouerste gut, daste noit sprekes 16dan sin lof, mogte di dan dat leet sin, het ware di ene 17grote bitterheit! Owi sute sile, nu suldi v sins niden na 18uwen wille ende na ure begeringen, wi gi wilt. 19Liue mensce, wildi nu sekerlike ende scire comen te derre 20+vrouden, so suldi v vliscegen ‖ drire denge. Derste es dat 21gi ganse minne te Gode hebt van al uwen herten, van al 22ure cragt, ende al v begerde an Gode set, ende dat gi regte 23een sin na heme hebt ende dat [al die vroude ende] al dat
[p. 220]
tekstkritische noten 1+op ertrike es, v nit getrosten en moge, ende dat gi also 2groten iamer na Gode hebt dat v al die vroude ende al die 3cortwile die op ertrike es, ene betterheit sie an uwen herten 4ende v allene Got genuglike sie ende sute. Dan sprict die 5sile: ‘Owi sute Got, owi minnentlike Got, owi vrolike Got, 6ic ben na di siec ende hebbe so groet iamer na di dat mi 7al dat getrosten en can dat op ertrike es.’ So sprict die 8sile in Der Minnen Buke: ‘Filie Iherusalem: dogter 9van Iherusalem ende gi iuncfrouwen van din himelscen 10Iherusalem, kundeget min en liuen ic ben siec van min-11nen, ende also dat mi alle ertcetrie nit gehelpen en 12mag dan sin minnentlike helsen.’ ‘Owi,’ sprict si dan, 13+gelic alse ‖ der gude S. Paulus spriket, ‘owi minnentlike 14Got, lose mi van desen ellendegen ertrike, dat ic di sie 15in dinre glorien. Ay liue, gi siet al min troest, al min 16vroude, al min tuuerlat ende alle mine sekerheit. Ay, 17nů troste mi, hets an der tit: mi en mag al die werelt 18nit getrosten.’ 19Mi lest van Sent Agten si hadde enen minnentliken 20siecdag, die sprac aldus: ‘Alle liflike ertsetrie die hebbic 21versmaet, sonder allene mins liuen Her[t]en wort: die mogen 22mi gesont maken. Ay minlike Got, ic ben vtermaten siec 23van dinre minnen; nů heile mi, milde Got! sonder di en 24magic nimmer gesunt werden.’ - Also sprict der prophete
[p. 221]
tekstkritische noten 1+Dauid: ‘Ay sute Got, mi es geborsten, dat ic verderuen 2mut gin trostet mi!’ Geliker wis sprict die sile: ‘Min herte 3es mi druue, so dat nemmer en wert gesunt, na Ihesu, 4minen liuen, di mact mine sile wont ende, alse hi wilt, 5+gesont.’ - Also sal der mensce hebben ‖ ene minnende 6sinunge. 7Dander es dat gi gansen vrede ende stedegen hebt met 8Gode, met v seluen ende met allen dengen; ende sult 9spreken alse der prophete Dauid: ‘Jn pace dormiam 10etc: jc wil slapen in din vrede ende wille ewelike rasten 11ende vrede hebben met allen dengen.’ 12Terde es dat gi uwe sile sult ciren met dogentliken ulite. 13Mi lest van der coninginnen Hester duese vor din coninc 14Asuerus sulde gaen, du cleidetse hare mettin edelsten 15gewande van al der werelde ende geberde du so kundeg-16like ende so vrouwenlike dat sonder mate was; ende vurde 17twe ioncfrowen met hare: op di ene le[e]nde si ende dandere 18huf hare die cledere op. Bi der coninginnen Hester es be-19tekent ene igelike selege sile. Hester dat sprict ene verbor-20gene vrouwe die wale gecirt es; dats die sile: die es nů 21verborgen ende die sal wale gecirt sin met edelen dogeden 22alse der coninc ontbiet datse te houe come met gecirden 23+clederen vor din gro‖ten Got ende vor alle sinen gesinne. 24Ay selege sile, nů suldi weten dat v in himelrike nit en 25cirt dan dogede. So die sile me dogentliker wercke te houe 26brenct, so har gecirheit ende hare ere mere es.
[p. 222]
tekstkritische noten 1+Entruwen, die sile mut oec ene joncfrouwe hebben darse 2hare op lene; dats die minne: dar op legget al v arbeit 3ende uwen comber: si hilpet v ligtelike dragen. - Si muet 4oec ene andere hebben die hare die cledere op haude; dats 5stedecheit, dat gi v gut leuen te guden ende brenget, soe 6alse die doet compt, dat gi mogt spreken: ‘Jc loue v, 7milde Got, dis dags dat ic erloest ben van desen ellendegen 8kerckere. Geloft sie Got dat ic desen dag j geleuede dat ic 9din sconen Got sal sien in al sinre herscapheit. Dits der 10dag dis ic altoes begert hebbe ende dis mi luste; op desen 11dag vroude ic mi altoes, want hits hiden een dag alle 12minre urouden, ende ic sal vergeten alle minre arbeit ende 13+sal ‖ met sinen gotliken anschine getroest werden al mins 14leides. Ay minlike Got, leuende Got, scone Got, ontfanc 15hiden min sile in din gotlike getelt ende make mi vri alre 16arbeit, ombevanc mi met dire gotliker sutecheit!’ Dan 17ontfeet hise met allen himelschen here ende sprict: ‘Aue: 18Got haudi, alrelifste, ontfanc hiden die leuende grute 19van minen můnde. Jc wil di hiden op dun alle himelsche 20vroude ende mi seluer sonder scheiden.’ 21Mi lest van Beniamine din wart gegeuen die gude sege-22ninge: ‘Beniamin dis Gode lief ende Got wandelt met 23heme.’ Die segeninge geft Got dir silen in himelrike ende 24sprict: ‘Liue joncfrouwe, ic wil di hiden die gude ende 25die heilege segeninge geuen dat gi mi regte lif sit, ende 26die lifde en sal nember ende nemen: jc wille ewelike met 27v sin ende met v wandelen wie v begerde es.’ Dan ombveet 28+hise ende sprict: ‘Jc geue mi ‖ di ende dwenge mi in 29dinen wille. Ay min vtercoren brut, gi hebt mi na uwen
[p. 223]
tekstkritische noten 1+wille wie gi wilt, din sconen Got dis gi altoes begeret, dar 2gi v altoes na segenet. Nů hebbedi mi begrepen sonder 3scheiden, nů haut mi na uwen wille wie gi wilt. Ende 4wis v begerde gert, dis vendi ane mi; wat gi wilt, dat 5willic: gi siet min geminde ende ic ben v geminde!’ So 6sprict dan die sile: ‘Nů heb ic gesien met minen oegen 7dis ic geloefde in minen herten, jc hebbe beuaen in minen 8armen din ic verre grute met minen můnde, ende ic ben 9dorvloten ende gesogt in der gotliker sutecheit.’ 10Dat ons dis gebrict, dat volmake Got mettin Vadere ende 11din Sone ende din Heilegen Geeste, jn ere der heileger 12Driuoldecheit. Amen.	IV. S-G. en Z. 6; A. 40; W. en N. 7. 2. De ‖se wort. se wort ook rechts onder aan de bladzijde (einde der katern). 4. drane. Uit: d' ane (cop.). - ercoren. S.-G. 15b: irwelt. 5. ut v'coren. S.-G: für irwelt. 6. mensce. hs.: M̄.; S.-G.: iuncvrovwe. - ma❘eg tu. S.-G.: mehtist du. 8. daste. e uit een andere letter (u? cop.) 8 vlg. alle kintlike seden. S.-G.: allin zart. vnde kintliche sitte. 9. alt gemac. Zoo H.; men kan echter ook al tgemac schrijven. 11 vlgg. 2 Kon. 9, 30. 11. heit. S.-G.: hîez. 13 vlgg. 1 Kon. 19, 2. vlgg. 14. wout sine. ut uit: lt (cop.). 16. ontlip hare. S.-G. 15c: entran. 17. behilt sig. S.-G.: behiel sich (sic). 20. toeg. Daarna is een letter uitgeschrapt. S.-G.: zoh. 21 vlg. mer si bestricht - sconheide. S.-G.: si strichit abir valsche schovni vof. Verdam, Mndl. Wdb. I, k. 1122, doet verkeerd met bestrickt op te geven en dien vorm van bestricken af te leiden. 24 vlg. Dit - nit. S.-G.: daz ist niht andirs wan ain verwili. daz hiute ist vnde morne niht. 't Origineel van onze vertaling zal ‘verwilin’, d.i. kleurseltje, hebben gehad, 'tgeen de vertaler verkeerdelijk ‘verwîlin’, d.i. verwijlen enz., las. 26. trectse. Uit: trect si (cop.). + f. 16d. + f. 17a. + f. 17b. 2. hs.: en vliet, maar boven de n is een streepje uitgekrabd. S.-G.: vnde envliuhit. - ne❘empt. 3. m̄. 4. gots helpere. S.-G.: mines gottes helfaere. Deze verklaring is even onjuist als de andere. 5, 16, 22, 23. M̄. 7. liue. S.-G.: lebinne. 7 vlg. dat dogentlike leuen. S.-G.: daz tugintliche lebin. 10. een - Dats. S.-G. 15c vlg.: der brun‖ne (der) setti. Ain brunne der setti daz ist. B'êr - Šâbâ' zou werkelijk beteekenen: puteus satietatis, maar de stad heette* B'êr-Šeba', d.i. puteus jurisjurandi. 11. sich.. saͤden. Maar e rec. S.-G. 15d: sich.. satton. In 't Mhd. vindt men zoowel sat(t)en als set(t)en voor lat. satiare. 14. mise. hs.: m'se. De n-streep rec. - trit. S.-G.: druckit (d.i. perst). - geuē ❘ se. Laatste e uit i (cop.). - bitteren. S.-G.: suren. 15. getempert. S.-G.: getempirt tranch (onzijdig). 18. verbelget, S.-G.: grovzliche irzurnet. - innentlike. S.-G.: innicliche. 20 vlgg. Filipp. 3, 14. 21. hs.: ic te rucge w'pe. S.-G.: ich ez ze ruggen wirfe. icte = ict te. 26. vlitelike en̄ vaste. S.-G.: uesticliche unde tugintliche. 27. settinge, S.-G.: satzunge. + f. 17b. + f. 17c. + f. 17d. 1. bechei❘denheide. Tusschen de e en de c staat reeds flauwtjes een s (rec.). 1, 6, 9, 12, 19, 20. M̄. 2. en weder te vele nog te luttel. S.-G,: wedir zelüzil noh zeuil. 4. onthilt sig. S.-G. 16a: behielt sich. Vgl. blz. 211, r. 17, noot. 5. hs.: Bi dir wustinēsē. sē is onnoodig bijgevoegd (cop.). S.-G.: Bi der ẘsti (d.i. wuosti). 6, utiē - leuene. S.-G.: von deme gaistlichin lebinne. ‘von’ beteekent hier niet ‘uit’, maar ‘ten gevolge van, door’. 7. hs.: sinen knechte din lif. Misschien een fout van den afschrijver, want bedoeld is: sinen knecht, acc., en din lif als bijstelling daarvan. Vgl. echter geeste blz. 207, r. 14. S.-G.: sinen kneht den lip. 11. (1e) daste. e uit u (? cop.). - (2e) das❘te. s uit t, e uit u (? cop.). 12. helst. Men zou denken den opt. hauts te vinden. S.-G.: behaltest. 13 vlgg. Mtt. 19, 16 vlgg. 15. dat - was. S.-G.: daz ime so ernist waz. 21. sine gesetten. S.-G.: sine satzunge. 22. dinct. S.-G.: dinch. 24. heme. Eerste e uit i; me bovenaan bijgevoegd (cop.). 25 vlg. ouer - spͥ. S.-G. 16b: übir. s. paulus wort. Sanctus paulus sprichit. 25 vlgg. Filipp. 2, 8. + f. 17d. + f. 18a. + f. 18b. 3 hs. eerst: gehorsamde. Op zich zelf is dit geen onbestaanbaar woord, maar 1^o. komt in de Serm. elders alleen gehorsamheit, genit. -heide (en wel ontelbare malen) voor, 2^o. zou men dan toch nog gehorsamden verwachten, daar de g.s. op -e bij vrouwelijke woorden op -e hoogst zeldzaam is, en 3^o. kende de corrector geen woord gehorsamde en maakte hij er* gehorsamgede van. 3, 8. M̄. 6 vlg. Psalm 5, 4. - Jc - wagte. S.-G.: Jch wil stan vruege vnde wil warten. 9. meist'scap. p met blauwe verf bijgevoegd (cop.). 10 vlgg. Entruwen - regte gehorsam. Dit ontbreekt in S.-G. 14 vlgg. Mark. 13, 35 vlg. 15. v'suken. S.-G.: suechin. 16. metten. Tweede e uit i (cop.). 17. mensce. hs.: m̄. 19. vtercorenheit. S.-G. 16c: ain für irwelunge. 19 vlg. ene bestedeginge. S.-G.: ain bestaetinunge. 21 vlg. eene ombesininge S.-G.: ain vmbeschovwnge. 22. hs.: gi ombesiet. S.-G.: du dich umbe sehest. Vgl. r. 25. 23. hs.: wat gest. S.-G.: waz gottes gaist. 24 vlgg. Ps. 85, 9. 25. ombe sien. S.-G.: mich umbesehin. 26. wan. hs.: wāne, maar de streep en de e zijn bijgevoegd, zoo al niet rec. S.-G.: wannan. 27. hs.: alle die. Tusschen deze twee woorden staat een teeken verwijzende naar die gene aan den rand (rec.). 27 vlg. Rom. 8, 9. + f. 18b. + f. 18c. 1. M̄. 3 vlgg. Ps. 75, 7. 4. occidente. Zoo S.-G.; H.: oc. 4 vlg., 5. ontspronge. S.-G.: ursprunge. 6. als. D.i.: namelijk, immers (Verdam I, k. 364 vlg.). In S.-G. ontbreekt het. 7. na haren wensene. S.-G.: nah wnsche. 8. dogētlic. S.-G.: tuginthaft. 10. bedrufde en̄ wed'mude. S.-G.: betruepsali vnde widirmueti. 11. nit. S.-G. 16d: niht. Daarna in S.-G. nog 31 regels die in H. niet vertaald zijn. 11 vlgg. Habak. 3, 3. Têmân beteekent ook: de zuidkant, de zuidenwind, en Har-Pâ' rân, 't gebergte Pârân, is eigenlijk ongeveer: 't Holen- of Klovengebergte. 12. ueniet. Zoo S.-G.; H.: ue. 12. van fonē. S.-G.: von phovnnun. 13. der fonen. S.-G.: der phovnnun. 14. M̄inē (cop.). Eerst stond er: M̄. - Die fone. S.-G. 17a: Div fovnne. 16. hs.: bregt. Zie r. 15 en vgl. S-G. bringit. Een vorm brecht, uit* brencht, uit* brenkt is onaannemelijk. 17. die sute gedenckenisse. S.-G.: der sueze andaht. 17 vlg. vrogtberge. S.-G.: uruhtbaeren. 18. Dā. D.i.: vandaar, ā op ratuur van 2 letters. S.-G. verkeerdelijk: zedeme en evenzoo voor van din. 19. gedeilt. eilt op ratuur (cop.). S.-G.: getailit. - heilege. S.-G.: raine. 20. cortwile. Vóór de 1 is een andere 1 uitgeschrapt en tusschen t en w een s ingevoegd (rec.). cortwile ziet er uit als een vertaling van mhd. kurzwîle, terwijl cortswile, nndl. kortswijl, nog duidelijker de sporen zijner hd afkomst draagt. 't Woord is uit 't Hd. ook in 't Čechisch vertaald: kratochvíle, kratochvíl. S.-G.: kurzewile. 21. gedilt. Sic. S.-G.: getailit. 21. din. S.-G.: dien (illis). 23. wagtinge. S.-G.: wartunge. 23 vlgg. Tobias 11, 5 vlg. + f. 18c. + f. 18d. + f. 19a. 2. wagde wāne. S.-G.: luegeti wenne. 3, 4, 6, 8, 15, 20. M̄. 3. geestelike dreget. S.-G.: gebirt. 6 vlg. wagten wan. S.-G.: sehin wa.. her. 9. dregts. S.-G.: gebirst. 10. ene vorsmakinge. S.-G.: ain vor besmakunge. 11 vlg. Ps. 34, 9. 11. smaket. s op ratuur (cop.). - wie. e. bijgevoegd (cop.). 12. aug'. 13. suthegheit. Uit: sutheit (cop.); de h is bij ongeluk blijven staan. 15. innege S.-G. 17b: inwendich (bijwoord). 16 vlgg. Richt. 14, 5 vlgg. 17 vlg. dar - vant. S.-G.: an aine stat. da bekam ime ain lovwe. 18 vlg. vant - dren. S.-G.: vant ime honich in deme munde. heme, S.-G. ime zal hier niet ‘sibi’, maar ‘ei’ moeten beteekenen. 24. besit. S.-G.: geschowet. 25. en(de). hs.: en, bovenaan bijgevoegd (cop.); de streep boven de n is vergeten. S.-G.: vnde. 26. des. es uit twee andere letters (at? cop.). + f. 19a. + f. 19b. 1. Terde. Zie blz. 211, r. 5. 3. dats - wenstere. S.-G 17c: daz ist sin zesewe vnde sin winstiriu. 5. es se. 2e e uit: i. - gebrut. S -G.: gemaehilt d.i.: tot vrouw genomen. bruden schijnt voor 't gevoel van onzen vertaler niet de obscene beteekenis te hebben gehad welke Verdam i.v. als de eenige opgeeft. Vgl. mhd. briuten. 6 vlgg. Ester 2, 18, aangevuld door Ester 1, 5 vlgg. 8. die snure. S.-G.: diu sail. - op spin. S.-G.: vf spien. 9. helpen been. S -G.: helfin bainin. Het is echter niet waarschijnlijk dat helpen been voor helpenbeenen staat. Voor de* h vergelijke men mndl. helpendier (Verdam i.v.) en zie Kluge, Etym. Wtb, op Elfenbein. 10. vatē. S.-G.: kovpphin, elders met nappen vertaald. 13. herscapheit. S -G.: herschaft. 14. ene oncleinlecheit. S.-G.: ain vnsiubirchait. Vgl. ags. clnlîc (purus), engl. uncleanliness, enz. 18. hs.: Der irste. De afschrijver las waarschijnlijk D'irste of dacht aan name in r. 17. S.-G.: daz erste, wat niet onmiddelijk op betiutunge (H. bedutnisse) slaat, maar zelfstandig is gebruikt. Dirste kan direct op bedutnisse slaan. 20. dure wegtere. S.-G.: türwertir. 22. dur werd'e. S.-G 17d: torwertir. 26. spreket. Sic. 27. sal te. e uit wat anders (u? cop.). - vrouwen. Daarboven staat vervrowwen (wen onzeker; rec.). + f. 19c. + f. 19d. 3. scheidē. Meervoud; S.-G. 1. pers. enkv.: geschaide. - ende. hs.: en̄, meestal afkorting voor ende, lat. et. - drufheit. S.-G.: triurechait. 6. swefet. Beter: sweuet of sweft. S.-G.: swebet (d.i. natat). 7. honeg borne. S -G.: honich brunnen. 11, 12. datse. Uit: dat si (cop.). 16. Werste. 2e e uit een and. letter (u? cop.). S.-G. 18a: wêrdu (d.i. fuisti). Men vertale: Bijaldien gij om mijnentwille gehoorzaam zijt geweest, zal enz 't Weglaten van 't voegwoord is anders voornamelijk in streng voorwaardelijke bijzinnen gebruikelijk. 17. alt. Daarvóór een letter uitgeschrapt (s?). - daste. e uit een andere letter (u? cop.). 21. ombe ve❘het. S.-G.: umbeuahit. Zie Inl., § 102. 22 vlg. nit si hare sins. nit van niden (d.i. nieden). S.-G.: nietet sie sich sin. 24. dan se. e uit i (cop.). 27. es Bovenaan bijgevoegd (cop.). 29 vlgg. Ps. 132, 14. + f. 19d. + f. 20a. + f. 20b 2. scencke. S.-G. 18b: schenke. Daarna heeft 't ha. handschrift eenige regels die in H. niet voorkomen. 3. Owi. Er heeft Owi gestaan, maar alleen de O en de middelste haal der w zijn niet uitgeschrapt. S.-G.: O we. 3 vlg. din vroude - sutecheit. S.-G-.: din uroeude. din wͥnne. (d.i. wünne) din suezekait. ‘wünne’ is dikwijls niet of verkeerd vertaald. H. 72b vindt men echter een dat. sg. wonnen. 4. allumbe veet. Ik houd dit voor een fonetische spelling i. pl. van al umbeveet, dus als in allene en dgl.; S.-G.: allumbe uahit. 5. hs.: gesadets werdes. ts op ratuur. S.-G.: gesattot wirst. 7. ma❘ech. 9. mog'se. s uit t; na e ratuur (van en si? cop.). 10. darse. Uit: dar si (cop.). 11. dat ware - iamer. Deze zin staat ἀπὸ ϰοινοῦ bij 't voorafgaande en 't volgende. - datse. Uit: dat si (cop.). Dgl. watse r. 13. 12 vlg. gedwongen. S.-G.: gewndin. 14. daste. e uit een andere letter (u? cop.). Dgl. Daste r. 15 (bis). 14. gedectes. Slechte spelling voor gedechtes. S.-G.: gedahtost, waaruit nog niet met zekerheid volgt dat* gedectes geen opt. is. In 't Nhd. zou men hier zeggen: gedacht hättest. 17. sins. De laatste s is bovenaan bijgevoegd (cop.). Dat in de 14e eeuw nog een genitief sîn bestond, is moeilijk aan te nemen. 20. v vliscegen. S.-G. 18c: dich ulizin. 23. een sin. Dit zou kunnen zijn: trek, verlangen, zin. S.-G.: ain senunge. Daar dit woord echter elders verkeerd is vertaald (zie blz. 221, r. 6 en blz. 223, r. 2), zou de vertaler ook een sien kunnen hebben bedoeld. 23 vlg. en̄ dat - ertrike es. De tusschen haken gezette woorden hooren hier niet en staan dan ook niet in S.-G.: 't oog van onzen afschrijver verdwaalde zeker eenige regels lager. + f. 20b. + f. 20c. + f. 20d. 2 vlg. al die vroude - cortwile. S.-G.: elliu div uroide. elliu div wͥnne. elliu diu kurzewil. Zie blz. 219, noot op regel 3 vlg. - Tusschen de t en de w van cortwile staat flauw een s (rec.); zie blz. 215, r. 20, noot. 4. v. Op ratuur van twee letters (cop.). S.-G.: dir. - genuglike. S.-G.: uroiliche, wat hier aangenaam welgevallig’ schijnt te beteekenen, evenals ‘uroilichir’ een paar regels lager (H.: vrolike r. 5). 6 vlg. dat mi al dat. mi bovenaan bijgeschreven (cop.). S.-G.: daz mich allis daz. 7. hs.: Si. S.-G.: So. 8 vlgg. Hoogl. 5, 8. 8. dogter, S.-G.: ir tohtran. 10. minē liuen ic ben. S.-G. 18c vlg.: mime liebe. daz‖ich ... bin. dat kan in de Serm. wegblijven. 11. gehelpen. S.-G. 18d: gehailne. 13. gude .s. pl'. spͥket. .s. bovenaan bijgeschreven (cop.). 13 vlg. Rom. 7, 24. 17. hets - tit. S.-G.: ez ist an der zit. Evenzoo nhd.: es ist an der zeit. Maar ndl.: het is tijd. 19. si. S.-G.: diu. 19 vlg. enen - siec dag. S.-G.: ainen minnenden siechtagin, wat schijnt te beteekenen: een ziekte die bestaat in (overdreven) liefhebben, liefdeziekte; men vergelijke mhd. minnendiu nôt, ‘liefdesmart’. De vertaling beantwoordt echter m.i. daaraan niet. 20. liflike. S.-G.: lipliche. 21. hs.: h'ten. S.-G.: herrin. De vert. kan echter ‘herzin’ hebben gelezen. 23. dīre. De streep is erbijgevoegd (cop.). dinre en dire komen beide in de Serm. dikwijls voor. + f. 20d. + f. 21a. 1 vlg. Ps. 119, 92. 1. mi es geborstē. S.-G.: mir ist gebrostin; Lat.: in humilitate mea. geborsten behoeft niet bij bersten te behooren (Verdam, Mndl. Wdb. I, k. 970), maar is evengoed verl. dlw. van gebersten. 2 vlgg. Zie Inl. blz. 7. 5. M̄. 6. sinunge. Wat is dat? S.-G. senunge. 7. Dāder. Zie blz. 219, r. 20. 9 vlgg. Ps. 4, 9. 9. dormiam. hs.: dor. 12. dogentlikē. S.-G. 19a: tugintlichim. 13 vlgg Ester 5, 1. 13. due se. Uit: du si (cop.?). 14. cleidetse. Uit: cleide si (cop.?). 15 vlg. so kundeglike - vrouwenlike. S.-G.: so zarteliche. unde so herliche. 16 vlg. vurde - hare. S.-G: fuorte sie (acc.) denne ain juncfrowe (nom.). Vgl. blz. 184, r. 4 vlg., noot. 17. op di ene le❘ende si. S.-G.: uffin die lainde sie sich. le❘ende in onzen tekst is echter niet mhd. lainde, maar osa. hlinoda (hlinôda?) of ohd. hlinêta. 19 vlg. ene v'borgene vrouwe. S.-G.: ain v̈berigiu vrouwe. Men zal in S.-G. wel v'borginiu moeten lezen, in overeenstemming met uirborgin een paar regels verder (H. verborgen) en met H.; 'Estêr zou dan (verkeerdelijk) afgeleid kunnen zijn van hebr. sâtar (occultavit). 23. sinen. en bovenaan bijgeschreven (cop.). 26. gecirheit. S.-G.: gezierde. Misschien moet men gecirtheit lezen, maar vgl. ohd. giziari, mhd. geziere. + f. 21a. + f. 21b. + f. 21c. 1. dar ❘ se. e uit i (cop. onmiddellijk). 2. hare.. lene. S.-G.: sich laine. Niet onmogelijk is lene hier = mhd. laine, maar waarschijnlijk toch = mhd. lëne. 9. herscapheit. S.-G. 19b: herschefte. 15. min. Daarna ratuur van e. 16. ombevanc mi. Iemand is begonnen met deze woorden uit te krassen. S.-G.: umbeuahe mich. 17. spͥct. 17 vlg. aue. Got haudi. S-G.: auete. Got halt dir (l.: dich). ‘Avete’ is de groet van den herrezen Jezus aan de vrouwen in Mtt. 28, 9. Onze vertaler waarschijnlijk veranderde dit, met 't oog op 't vervolg, in aue. Got haudi is in de Serm. de gewone vertaling van lat. ave. Vgl. b.v. 74a. Evenzoo Gloss. Bern. Got haldig, ave. H. 9c staat Got grute v. 22 vlg. Deuter. 33, 12. 23. geft. g op ratuur (cop.?). S.-G.: git. 26. ende. Daarboven staat naar 't schijnt: en̄ (rec.). 28. dwenge mi. Vgl. blz. 219, r. 12 vlg. S.-G. 19c: fuege mich. 29. hebt. bt op rat. (cop.) + f. 21c. + f. 21d. + f. 22a. 1 vlg. dis - segenet. S.-G.: des du ie gerotost. nah dem du dich senetost. Ik geloof niet dat sig segenen 'tzelfde kan beteekenen als mhd. sich senen. Vgl. blz. 221, r. 6, noot. Wat de vertaler met v.. segenet bedoelt, vermag ik niet te raden. 4. dis. S.-G.: daz. 8. grute. S.-G.: gruozte. 8 vlg. En̄ ic - sutecheit. S.-G: und ich bin gar durheflozzin. und besoephte. in der gotlichun suezekait. Inl., blz. 65, noot is gesogt in H. afgeleid van een zw. ww. soepen = mhd. soufen* (immergere). Ik geloof nu bovendien dat ook in quaetheden.. ghesoghet Amand I, 3264, eigenlijk niets anders beteekent dan ‘verdronken in boosheid’, maar dat de Wevel zelf het woord met soeghen (oudlimb. söuken) in verband bracht. ‘Gezoogd in boosheid’ wil er bij mij niet in, of ‘gezoogd’ moest beteekenen ‘opgebracht’, wat te bewijzen is. De logische constructie is* ghesoghet met..; vgl. b.v. Alex. V, 66, waar 't woord ‘gedrenkt’ beteekent. H. 24b is verdroncken de vertaling van ‘besoephte’. 10 vlg. Dat enz. Deze wensch ontbr. in S.-G. - Dat. Zoo stond er, maar de t is doorgeschrapt en boven de a een o geschreven (rec.). 11. ere. Daarvóór ratuur (van d?). V. S -G. en Z. 7; A. 41. 16. 2 Kor. 12, 2. 17. du. Daarna ratuur van n. 18. nagt. Daarna is een e uitgeschrapt. + f. 22a.

Vorige Volgende

Limburgsche sermoenen

1+IV. Dit sprict van verkornen liden.

Over het gehele werk

titels

auteurs