Limburgsche sermoenen

Regelnummers proza laten vervallen
15XXXII. Dits van agt saken dar Got15 16mensche ombe wart. 17‘Uerbum caro factum est, etc.’ Dese wort scriift17, 20 17 18S. Johannes Ewangeliste, ende verconget ons dermide die 19betste mere die je gehort wart. Dese wort spreken en19 20Ditschen: ‘Dwort es vlesch worden.’ Jn desen worden20 21verkontget hi ons dat \|\| die prophecien ende die begeringen+ 22der propheten eruult sin; want geliker wis alse mi plegt23 23uore te sprekene van orberliken dengen die gescien sulen, 24ende hen die lide dar iegene erbliden, also daden die 25propheten: si spraken van ons Heren gebort menge hun-26dert jaer teuoren, Got sulde mensche werden.26 27Dir was een der prophete Ysaias, die sprac aldus: ‘Siet,27 28ene juncfrowe sal ontfaen in haren lighame ende sal een 29kint gewinnen.’ Jeremias sprac: ‘Got sal een nůwe denc29 29 30duen: een wif sal enen man ontfaen in haren lighame.’
[p. 467]
1Nu en darf niman wanen dat dese twee propheten ongeliec+ 2spreken, want Ysaias sprict ‘ene juncfrowe’ ende ‘een2, 4 3kint’, ende Jeremias sprict ‘een wif’ ende ‘een man.’3 4Gi sult weten dat Ysaias Marien heit ene juncfrowe dor 5die kuscheit hars lighamen ende Jhesum heit en kint 6dor die cleinheit dire hadde in Marien. Jeremias heit onse6, 8 6 7Vrowe een wif ombe datse wifs name hadde, \|\| ende ombe+7 8dat selue hietse onse Here wif. Dat oec Jeremias Jhesum8 9heit een man in Marien lighame, dat quam dar af, 10also schire alse Maria den engele antwerde, ande sprac: 11‘Sech hie die dirne ons Heren: na dinen worden mute 12mj geschien!’ - tehant hadse Gode ontfangen in haren12 13reinen lighame gewarech got ende gewarech man, van 14uolcomenre menscheit, van lighame ende van selen, alse 15hi was op din dach dat hi an den cruce hinc, al was hi 16onbekant densulken dinne sagen. Also schire alse Maria 17dit grote kint ontfinc, so gincse te S. Elyzabeden, S.17 18Johans Baptisten muder; ende also baude alse Elyzabet18 19ersach, so spracse tehant te hare: ‘Wan comt mi die ere19 20dat mins Heren Muder te mi comt?’ 21Gi sult weten dat die heilege patriarken ende die pro-21 22pheten lange vor ons Heren menscheit begerden ende 23baden ende weder baden onsen Here dat hi mensche worde.23 24Dir \|\| was een Her Moyses, van din leest mi in den Auden+24 24, 27 25Wet, dune onse Here sande ten coninge Pharaone ende 26din coninge ontboet dat hi Diserelsche volc quit lite varen 27ute Egypten, te dinste onsen Here, due versag heme Moyses 28wale dat dat dietde dat der Uader sinen Son op ertrike 29woude senden, dat hi Dyserelsche uolc - dats al degene29 30die dar tue gescapen sin dasse Gode an sin - dat hise30 31vri mactde ende quite van den dinste Pharaonis - dats31
[p. 468]
1der diuel -, ende tfuren ute Egyptenlande - dats ute+1 2den sonden van der werelde - ten dinste ons Heren. Due 3sprac Her Moyses tonsen Here: ‘Here, ic bidde di daste3 3, 5 4din sents din du doch senden saut.’ 5Ysaias hi sprict oec: ‘Woude Got daste die himele5 5 6teretes ende cloms herneder!’ Regte alse of hi sprake: 7‘Jn mag nit beiden so lange dat gi den himel gemaclike7 8op duet; mar terit die himele, op dat gi te hasteliker comt.’ 9Oec sprict Dauid in den Sautere: ‘Here, bouge dine himele9 10ende clemp herneder!’ \|\| So sprict een ander: ‘Ay Here,+ 11compt! en uerlet v nit!’ So sprict der derde: ‘Waendi iet11 11 12dat Got come? Jaer, hi compt; ende of hi iet mert, so12 13beit sins; want hi comt sekerlike.’ Oec sprict Salomon in 14Der Minnen Buke: ‘Sech, hi staet agter di ende siet ter14 14 15vensteren ute.’ 16Nu begerde oec der aude Symeon dis selfs, ende sprict 17S. Augustin dat hi altoes in sinen gebede sprac: ‘Ay,17 18wanneer sal hi comen? Wanneer sal hi geboren werden? 19Wanneer sal icken sien? Waendi jet dat ict sal geleuen 20dat icken sal sien?’ Ombe dese grote begerde wart heme 21geloft van din Heilgen Geeste dat hi nemmer en storue 22hin suldene eer sien in menscheliker natůren. 23Nu hebdi gehort wie die heilge lide propheterden ende23 24begerden ons Heren menscheit. Gi sult weten dat Got 25mensche wart dor agte saken. Die irste sake es dat hi25 26ervulde die gelofde die in den avden wet geloft was. 27Want \|\| mi lest dat Got der Vader in den auden wet+ 28gelofde[n] Heren Abrahame dat sin Son van sinen geslegte28 29geboren sulde werden, ende sprac te heme: ‘Jn dinen29 30sade’ - dats in dinen geslegte - ‘sal al die werelt ge-31benedit werden.’ Ende op dat Abraham der galoueden 32die heme Got gelofde, te sekerre ware, so gaf hi heme 33enen son. Want sine werdinne, Ver Sara, si hadde tot
[p. 469]
1din dage sonder kint geweest, ende waren oec beide so+ 2aut dat onmugelic was dasse kint soudan hebben. Mar 3Got gaf hen enen eigenen son, die wart geheiten Ysaac; 4ende van din geslegte wart Gots Son geboren. 5Oec swur Got Heren Dauite dat selue, ende sprac aldus:5 6‘Van der urogt dins lighamen willic setten op dinen stul.’6 7Regt alse hi spreke: ‘Van dinen geslegte sal min Son 8geboren werden, die sal al degene coninge maken die hen8 9ane heme hauden willen.’ Siet, dor dat wort heit Jhesus 10Dauits son. 11Dander sake \|\| es dat hi die houertge niderde. Want+ 12houerdecheit was so groet dat der mensche woude wesen 13gelic Gode, also als der slange riet den irsten men-14schen due hi sprac: ‘Etdi van desen ofte, so suldi14 15werden alse gode, ende sult weten ouel ende guet.’ Dar15 16af sprict S. Ambrosius: ‘Het muste sin dat Gots oetmu-17decheit alse groet ware alse Adams houerdecheit was; 18want al was Adam een pur mensche, nogtan woude hi got 19sin, ende al was Got pur got, nogtan woude hi mensche 20werden.’ 21Die derde sake as dat hi sine knechte erloeste. Want 22van din dage dat Adam Gode ongehorsam wart, out an dir 23stont dat de menscheit Gots an den cruce erstaref, son23 24wart noit mensche so heileg, alse hi starf, hin voer ter 25hellen. Jeremias, Johannes Baptiste, die beide waren ge-25 26heilget in hare muder lighame, nogtan vurense in dat 27vorbugde der hellen. Ende alle menscheit ware ewelic27 28\|\| verloren bleuen, en ware Got nit mensche worden, ende+ 29hise erloste met sinre gebenedider doet. 30Die uirde sake dar Got mensche ombe wart, dat es 31dat hi woude sine vrint spisen. Want geliker wis 32alse hi na gotliker art der engele spise was ende noch es
[p. 470]
1in himelrike, also es hi worden ene spise der menschen+ 2na menscheliker art in ertrike. Dar af sprict Dauid in den 3Sautere: ‘Der mensche heft der engele broet geten.’ Dit3 3, 9, 13, 24 4was tevoren betekent in den auden wet, due onse Here 5den Juden gaf manna in der wustinen. Dat was himel-6broet, mar dit broet dat wi nemen op din altare, dats 7uele hoger ende vel werdeger; want dits Got seluer, die 8here es des himels, ende manna en was dan broet des 9himels. Gi sult weten dat dit broet den mensche in sig 10verwandelt. Dar ombe sprac die stemme to S. Augustine10 11aldus; ‘Jc ben ene spise der starker was, ende du saut mi11 12 eten, mar dun saut \|\| mi nit verwandelen in di, want du+12 13saut in mi verwandelt warden.’ Sech, mensche, daer bi 14mogdi mercken die grote lifde die v Got getoent heft, 15dat hi hem seluer v geft tenre spisen dagelics in din 16altare, op dat gi te bat moget comen dar gine altoes eten 17sult sonder verdriet. 18Die uifde sake es dat hi ons toent sin oueruludege18 19minne. Dar af sprict S. Paulus: ‘Dor die grote minne19 20dar ons Got mide mint, so heft hi sinen liuen Son op 21ertrike gesant.’ Oec sprict S. Bern.: ‘Wat es so vol der 22minnen so Jhesus, di sinen Uadare ane ewelicheit, ane 23wisheit ende van dogeden oueral gelic was? Ende hi dor23 24sine arme creiaturen mensche werden woude.’ Dar af 25sprict oec een heileg man, Rabanus: ‘Jc en can nit 26gedencken wat mi meer in der minnen moge ontsteken, 27so dat Gots Son es worden eens menschen son op dat 28ic worde Gots son.’ 29Die seste sake es dat hi menschelike natůre \|\| erho-+ 30gede ouer alle engelsche koere. Want dar mede dat hi 31menschelike nature ane heme nam ende nog he[e]ft, dar31 32mede es onse nature erhoget bouen alle engele. Dat sprict 33S. Paulus: ‘Got en nam noit engelsche nature ane heme,33 34sunder Abrahams saet’, dats menschelike nature. Regte
[p. 471]
1alse hi sprake: ‘Got en, eerde noit die engle so vele dat+ 2hi hare nature ane heme name, mar hi heft die menscheit 3dermide geert. Ende en can nit gemercken in wat maniren3 4hi den mensche meer eren mogte; want alle engele beden4, 9, 10, 16, 19, 22, 23, 24, 26 5onse menscheit ane in himelrike ane onsen Here Jhesu 6Cristo.’6 7Also sprict S. Augustin: ‘Mensche, du saut weten dat7 8Got seluer dine menscheit geert heft, ende die engele, 9ende oec mutse der diuel eren.’ Got heft den mensche 10geert bouen alle creiaturen, also dat bouen den mensche 11nit en es dan Got allene. Nu mogte iman spreken: ‘Den-12gele sin bouen mi.’ Dar en \|\| es nit ane, want die+ 13menscheit dar tue komen es ane Jhesu Cristo dar noit13 14engel en mogte komen. Ende oec singt mi van onser 15Vrouwen dasse erhoget es bouen die koere der engele.15, 18 16Mensche, nů merct ůre werdecheit van erst. Dv Got alle16 17denc mactde, dun dede hi nit meer dan hi sprac ende 18geboet dasse worden, alse mi lest in den Jrsten Buke 19Heren Moyses. Mar due hi den mensche maken woude, 20due berit sich die heilge Driuoldecheit, dats der Uader21 21ende der Son ende der Heilege Gest, wiese mogten den 22mensche maken. Ende sprac die Driueldecheit aldus:23 23‘Makewi din mensche na onsen bilde ende na onsen 24gelicnisse.’ Ende macde die Gotheit den mensche, alse24 25Dauid in den Sautera sprict, met haren handen. Dat hi 26oec den mensche macde telest, na allen creiaturen, daer 27mede dede hi alse een getruwe vader, die sinen liuen son 28met groter eren wilt ute vannen, ende duet heme ten28 29irsten maken ene erli\|\|ke woninge ende dut hem dren+ 30gewinnen al dis hi bedarf, ende letten dan dren. Regte30
[p. 472]
1also dede Got. Hi scup den mensche ten irsten alle creia-+1, 2, 3, 6, 7, 10, 11, 13, 15, 17, 18, 20 1 2turen - want si worden alle dor den mensche gescapen -3ende satte den mensche due drouer teinen here. Mar die 4herscapheit verloes hi harde schire due hi ongehorsam 5wart. Dat mogdi mercken dar bi dat engene creiature so 6clene en es sin sette hare iegen den mensche. 7Oec eerde Got den mensche dar mide dat hi heme 8verstendenisse ende eigen wille ende vrien verleent heft, 9al dut hi decke iegen sinen wille. Nog dede Got meer 10dor den mensche, want ombe dat hine weder te sinre 11werdecheit brengen woude, so wart hi mensche ende sug-12tene meer dan drie ende derteg iaer. Ende telest gaf hi 13sele ende lif dor den mensche ende stunt op van der doet 14ende vuer te himele ende sande sinen heilegen geest op 15ertrike. Ende gaf sich seluer den mensche teenre spisen 16alle dage. 17Nog es harde vele dat Got dor den \|\| mensche heft+ 18gedaen. Oec es der mensche sunderlike geert dat Got met 19heme wilt sin; want hi sprict seluer in der Buc der Wis-20heit: ‘Het es mi grote bliscap dat ic wone met des men-21schen kenden.’ Op dat selue worsprict S. Bern., ende21 22begript alle dese vorgesprokene werdecheide, ende sprict 23aldus: ‘Hen es nit wonder dat Jhesus gerne woent in den 24himele, dats in den mensche, dar hi nit af en sprac, alse 25van anderen creiaturen, dat hi worde, mar hi beriter 26sich ombe wie hine gemacde, ende vagter ombe op dat 27hine gewonne, ende staruer ombe op dat hine erloste.’ 28Derre ontelliker eren wonderde sig Dauid, ende vragede 29onsen Here wie hi den mensche so wert ende so lif 30mogte hebben, ende sprict in den Saltere: ‘Ay Here, wat30 31es der mensche, dat gine vor so dire haut?’ Desselfs vragt 32oec Her Job, ende sprict: ‘Here, wat es der mensche dat32 33gine vor so groet haut, ende wis legdi v herte so sere an 34heme?’ Derre twe\|\|re uragen antwert onse Here ende sprict,+ 35dor eens propheten mont: ‘Jn uolkomenre minnen hebbic35
[p. 473]
1den mensche gemint, ende dar ombe hebbic mi ouer heme+1, 3, 13, 14, 17, 25 2eruaremt ende hebbene te mi getregt.’ Dit trecken, dat2 3Got den mensche ane heme trecde, dat geschide in Guden 4Uritdage; want hi sprac seluer: ‘Wanneer ic van der4 5erden an den cruce erhauen werden sal, so willic alle 6denc te mi seluer trecken.’ Ay liue kendere, behaud(i)6 7uwe werdecheit ane v seluer met dogeden, so trect v Got 8ter werdecheit die noit oege en sag, ore en horde, mont 9en sprac, nog herte en dagte. Also sprict S. Paulus: 10‘Verlisdise oec bi uwer schout, so comen v alle dese eren te 11groten schanden, ende wert Gode onwerder dan gi 12heme noit wert en wort.’ 13Oec eren dengele den mensche, dat sine behuden uor13 14die diuele. Dar af sprict Dauid in den Sautere: ‘Mensche,14 15Got heft sinen \|\| engelen beuolen dasse di huden in al+15 16dinen wegen.’ Ende sprict S. Jeronimus: ‘Het es ene16 17grote werdecheit der selen dat een igelic mensche uan din 18dage dat hi geboren wert, heft enen engel di heme be-19scheden es te hudene.’ S. Johannes Ewangeliste scrift oec,19 20due hi was in den himel gevurt ende heme der engel 21daer uele wonders toende, due uil hi den engele te vuete21 22ende wouden ane beden; due sprac der engel te heme: 23‘Dis en duet nit; want ic ben v knegt ende uwe bruder. 24Gi sult Gode allene ane beden.’ Regte alse hi sprake: 25‘Hen es nit so hoge so der mensche, sonder Got allene. 26Dar ombe suldi Gode ane beden ende engenen engel.’ Gi 27sult weten dat dengele wal dogeden vor der gebort ons 28Heren dat mise ane bedde; want mi lest in den Auden Wet28 29dat dengele vor gut namen dasse Abraham ende Lot ende 30ander lide in din tide ane beedden. Mar nů, wantse si\|\|en+30 31dat die menscheit bouen hen erhauen es, ende si die 32menscheit louen ende ane beden, son mogense nit doegen32 33dat hen die menschen ane beden, die si seluer ane beden.33
[p. 474]
1Oec muten die diuele den mensche ere biden, of iman+1 1, 13, 14, 16, 18, 19, 21, 24, 26, 30, 31, 32 2hare eren iet wilt. Mi lest van S. Petere dat een koukelere2 3wilen was, ende hiet Symon Magus; dergene hadde den 4diuelen geboeden dat sine te himelrike vurden, ombe dat 5mi wanen sulde dat hi Got ware; due geboet S. Peter den5 6diuelen dat sine uallen liten; dat mustese tehant dun,6 7ende liten Symone uallen, so dat hi tebarst. Oec scrift 8S. Gregorius dat ene gestelike iuncfrowe met enen heilgen8 9manne saet, ende spraken van Gode; due quam daer een 10man di den diuel bennen hadde ende woude die iůncfrowe 11vrien; due geboet die iůncfrowe den diuel dat hi enwech11 12vure: dat muste hi duen. Derre bispellen lest \|\| mi menech+ 13van den heilgen. Oec eert der diuel den mensche mettin 14dat hi heme sent vele coringen: alse der mensche dan 15wedersteet, so wert hi geert ende der diuel gonneert. -16Aldus hebdi gehort wie der mensche geert es van der16 17menscheit ons Heren. 18Die seuende sake es dar Got mensche ombe wart, dat 19hi ons te sinen Vadere versunde. Want der mensche 20hadde sinen Vadere drie onregt gedaen. Dirste onregt was dat20 21hi heme benomen hadde alle menschen ende hadse21 22gegeuen den diuele. Dander onregt was dat hi Gode vers-23mede, want hi sin gebot tebrac. Terde onregt was dat 24der mensche eruulde sinen wille daer ane dat hi dofte 25aet. Due en mogte engeen vrede tusschen Gode ende den 26mensche sin, Gode en words sin scade vergouden. Dun 27konst mi nimanne venden onder engelen nog onder men-28schen die desen scade vergelden mogte, sonder Gots Son 29allene, die den \|\| Vadere gelic was in allen dengen.+ 30Oec was onurede tusschen den mensche ende den enge-31len, want der mensche hadde dengele beroeft van harre 32geselscap, die hen gordenert was te hebbene metten men-33sche. Nog was een onurede onder den liden van des33 34menschen scoude, want der een geloefde eens ende der 35ander anders.
[p. 475]
1Hir ombe wart Got mensche op dat hi dese onminne+1, 2, 3, 5, 9, 11, 13, 14, 15, 19, 22, 26 2uersuende die tusschen den Vader ende den mensche was 3ende tusschen den engel ende den mensche. Dar ombe3 4heit Ihesus nog een middelere ende een uersunere tusschen 5Gode ende den mensche. Desen seluen vrede din Ihesus 6Cristus he[e]ft gemact, verkundegden dengele den herden6 7jn derseluer nagt due Ihesus geboren wart, ende spraken 8met enen hogen ende vroliken sange: ‘Ere sie Gode in8 9himelrike, ende vrede den menschen op ertrike!’ Op dat 10selue wort sprict S. Gregorius: ‘En ware engeen onurede10 11geweest tusschen Gode ende den mensche, son hadden 12dengele engenen urede den mensche vercondeget.’ 13\|\| Dagde sake dar Got mensche ombe wart, was dat hi+ 14den mensche volkomelike woude heilgen. Want 15des menschen vroude ende bliscap es nů vel mere danse 16ware of hi bleuen ware in den paradise. Want der engele 17uroude es metter gotheit ende metter menscheit alse eens 18liuen vrints, die sich sins vrints ere(n) ende selegheit18 19erurout; mar des menschen uroude ende sine bliscap es 20metter gotheit ende metter menscheit Gots alse een liue20 21bruder, di sich sins liuen bruders eren ende selecheit 22erurout. Want Got heit den mensche seluer bruder in 23der Ewangelien. Dar af sprict hi oec in der Ewangelien: 24‘Jc ben comen ombe dasse dleuen hebben, ende dassit24 24 25uolkomelike hebben.’ Dar af sprict S. Augustin: ‘Ombe25 26dat es Got mensche worden ombe dat hi den mensche 27geheellike seleg macde, ende dat hi altoes weide vende,27, 28, 29 28weder hi in ogte ut ga. Gaet hi in, hi uint weide in der 29gotheit sins Sceppers; gaet hi ut, hi uint weide an der 30naturen sins \|\| Erlosers.’+30 31Aldus es Got mensche worden dor die lifde des men-32schen, ende metterseluer lifden mute hi ons brengen ter 33eweliker lifden, dar hi seluer es. Amen.	15 .VIII. Vgl. blz. 365, r. 19. 17, 20 Joh. 1, 14. 17 vlg. scri\|ift s. jo. ewl'\|ste. 19 je op ratuur van d(?)i(?)e (cop.). 20 Dwort. De w uit iets anders (cop.). + f. 136c. 23 uo\|re. u uit n (cop.). 26 M̄. 27 vlgg. Jez. 7, 14. 29 gewinnen. g uit iets anders (cop.)? 29 vlg. Vgl. blz. 338, r. 30 vlgg. + f. 136c. 2, 4 ysa. 3 jeremias. Bovenaan tusschen j en e ratuur eener apostrofe. Dus was eerst j'e. bedoeld. 6, 8 jer̄. 6 vlg. Na onse is een r en na vrowe een n uitgeschrapt. onser vrowen is beter, maar behoeft daarom nog niet de oude lezing te zijn. + f. 136d. 7 datse. Uit: dat si (cop.). 8 hietse - wif. B.v. Joh. 2, 4. 12 vlg. Hier kan men eene scherpe tegenstelling waarnemen tusschen gode en got. Zie Inl., § 148, a. 17 ginc se. e uit i (cop.). Dgl. sp^a. se r. 19. 18 bapst'. 19 vlg. Luk. 1, 43. 21 patⁱ. 23 M̄. + f. 137a. 24 was een. Ook rechts onder aan blz. 136 v. (einde der katern). 24, 27 Moy. 25, 26. cō. 29 hi dyserelsche. Na hi rat. van 2 letters; d op ratuur (cop.?). - dat\|s. Vóór S ran. van e; na t is een verbindingsstreep bijgevoegd (cop.). 30 gode an sin. Volgens Verdam I, k. 73: Gode nabij zijn; het zal echter wel beteekenen: God aanschouwen. 31 ph'a. + f. 137 a. 1 tfuren. D.i.: tevuren. Beter dunkt mij: ut furen. 3 Moy. 3 vlg. Exod. 4, 13 (‘Obsecro’, inquit, ‘Domine, mitte quem missurus es.’). 3, 5 daste. e uit een andere letter (u? cop.). 5 Ysa. 5 vlg. Jez. 64, 1. 7 Hs.: mag, maar onder de g een punt en erboven ch (rec.?). 9 vlg. Ps. 144, 5. + f. 137 b. 11 Boven de n van en misschien rat. eener n-streep. 11 vlgg. Habak. 2, 3. 12 Jaer. Zoo 't hs. 14 vlg. Hoogl. 2, 9. 14 vlg. \|di - ute.\|. Rechts van dezen regel: Sech hi staet (aet onzeker; rec.). 17 aug. 23 propheterder (pro afgekort). 25 M̄. + f. 137 c. 28 gelofden heren. 29 vlgg. Gen. 22, 18. + f. 137 c. 5 dd'. 6 Ps. 89, 5. 8 cō. 12, 13 vlg., 18, 24, 28, 30. M̄. + f. 137 d. 14 vlg. Gen. 3, 5. 15 gode. e uitgeschrapt, maar waarschijnlijk ten onrechte. Is God goed, dan leze men in r. 13 vlg.: mensche. 23 erstar\|ef. 25 jer̄, jo. bapst'. Na jer̄. in te lasschen en̄? 27 vorbugde. D.i.: voorstad. Vgl. vorbugde dat. sg. 151b e. e. en vorbuge dat. (of acc.?) sg. 151a. Amand I, 3633: int vorbouch van der hellen. Zie ook Oudemans op vorbouch (: ghevouch). voorboucht (Oudemans VII, 727) ‘voorstad’ kan = vorbugde zijn. vorbugde = vorbug + -de (wgerm -iđi). u = germ. ô. -bug- komt in vorm overeen met mndl. boech, onz., maar de beteekenis verschilt. Mag men de beteekenis van on. bógr ‘kant’ vergelijken? Zie ook 't Ndl. Wdb. op ‘boeg.’ Mndl. voorboech beteekent ook: borstriem van een paard (Gloss. Bern. uorboge, pectoralis; mhd. vürbüege) + f. 138a. + f. 138a. 3 Ps. 78, 25. 3, 9, 13, 24 M̄. 10 D. s. augustine of augustin. Hs.: aug 11 der starker was. en̄. was zoogoed als uitgekrast; maar het komt ook f. 180b in 't zelfde citaat voor. + f. 138b. 12 want ziet er uit als een verkeerde vertaling van mhd. wan (nisi, sed). 18 Na sin rat. van 2 letters (cop.). 19 vlgg. Gal. 4, 4? 23 ouer al. Bij Verdam I, k. 322, b). + f. 138c. 31 he\|eft. De spelling heeft komt niet voor, hoewel de e gerekt was. 33 vlg. Hebr. 2, 16. + f. 138c. 3 en̄ - gem'cken. 't Vnw. ic is, als vanzelf sprekende, weggelaten. 4, 9, 10, 16, 19, 22, 23, 24, 26 M̄. 6 xp̄i. 7 aug. + f. 138d. 13 komen es. es bovenaan bijgevoegd (cop.). - ane jh'u. xp̄o. Vgl. r. 5 vlg. 15, 18 dasse. e uit i (cop.). 16 van erst Dv. Zoo 't hs. Of: Van erst dv? 21 wiese. Uit: wi si (cop.). 23 vlg. Gen. 1, 26. 24 vlg. Ps. 119, 73. 28 ute vannen. De beteekenis is blijkbaar: in zijn boedel zetten, toerusten, hd. ausstatten. vannen zal staan voor vanden, uit fandôn (zie Inl., blz. 83, r. 5 vlgg. v. o., en schrap: d. s. onvermogenheide 128a, in r. 4) = mndl. nndl. vanden, mhd. vanden, vannen. Uit de beteekenis ‘iem. bezoeken’ kan die van ‘zorgen voor iem.’ zijn ontstaan. Misschien mag men vergelijken mhd. ûz wîsen ‘uitrusten’ enz. (Lexer II, 2036), nl. indien het bij wîsen ‘bezoeken’ behoort. Vgl. ook Ulfila, Nehemia 7, 1. + f.139a. 30 letten. Waarschijnlijk: laat hem, niet: leidt hem. + f.139a. 1, 2, 3, 6, 7, 10, 11, 13, 15, 17, 18, 20 vlg., 24, 29, 31, 32. M̄. 1 Na alle ratuur (van n? cop.); te recht, want alle creiaturen is accusatief en den M̄. in r. 1 datief. + f.139b. 21 wor spⁱ. D.i.: wort sprict. 30 vlg. Ps. 144, 3. 32 vlgg. Job 7, 17. + f. 139c. 35 vlgg. Jerem. 31, 3. + f. 139c. 1, 3, 13, 14, 17, 25 M̄. 2 erua\|remt. 4 urit\|dage. 6 behaud. Daarna rat. (van i? e? cop.). Ook behaud geeft een goeden zin. 13 Zie blz. 471, r. 8. 14 vlgg. Ps. 91, 11. + f.139d. 15 dasse. e uit i (cop.). 16 jorō. 19 jo. ew'lste. 21 vlgg. Openb. 22, 8 vlg. 28 bedde. Tweede d misschien uit e (cop.). + f.140a. 30 be\|edden. Blz. 374, r. 7 en 8: beetde. - wantse. Uit: want si (cop.). 32 mogense. se op ratuur (cop.). 33 m̄schen. De eerste neerhaal der n uit i, de tweede op ratuur (van t? cop.). + f.140a. 1 Zie blz. 471, r. 9. 1, 13, 14, 16, 18, 19, 21, 24, 26, 30, 31, 32 vlg. M̄. 2 pet'. 5 ware e dadelijk uit t (cop.). - pt'. 6 uallen. u uit iets anders (cop.). 8 greḡ. 11 vrien. Obscaene? + f.140b. 16 ge \| ert (sic). Dit bewijst echter nog niets vóór een uitspraak gēêrt. 20 vlgg. Door de Erfzonde waren de menschen den duivel vervallen; hi in r. 21 is de mensch Adam. 21 bonomen. + f.140c. 33 Na M̄. een verwijzingsteeken (rec.), dat nergens naar verwijst. + f. 140c. 1, 2, 3, 5, 9, 11, 13, 14, 15, 19, 22, 26 (bis), 31, 31 vlg. M̄. 3 Na dē M̄. verwachi men nog: en̄ onder den liden. (zie blz. 474, r. 33). 6 he\|eft. 8 vlg. Luk. 2, 14. 10 Greḡ. + f.140d. 18 ere. Zie r. 21. 20 vlg. alse - bruder. Na liue iets uitgekrast. Logisch zou zijn: alse eens liuen bruders; vgl. r. 17 vlg. 24 vlg. Joh. 10, 10. 24 dasse. 1e s uit t; se op ratuur (cop.). 25 aug. 27, 28, 29 weide. D.i.: voedsel, mhd. weide. + f.141a. 30 naturen, Men zou verwachten: menscheit.

Vorige Volgende

Regelnummers proza laten vervallen
15XXXII. Dits van agt saken dar Got15 16mensche ombe wart. 17‘Uerbum caro factum est, etc.’ Dese wort scriift17, 20 17 18S. Johannes Ewangeliste, ende verconget ons dermide die 19betste mere die je gehort wart. Dese wort spreken en19 20Ditschen: ‘Dwort es vlesch worden.’ Jn desen worden20 21verkontget hi ons dat \|\| die prophecien ende die begeringen+ 22der propheten eruult sin; want geliker wis alse mi plegt23 23uore te sprekene van orberliken dengen die gescien sulen, 24ende hen die lide dar iegene erbliden, also daden die 25propheten: si spraken van ons Heren gebort menge hun-26dert jaer teuoren, Got sulde mensche werden.26 27Dir was een der prophete Ysaias, die sprac aldus: ‘Siet,27 28ene juncfrowe sal ontfaen in haren lighame ende sal een 29kint gewinnen.’ Jeremias sprac: ‘Got sal een nůwe denc29 29 30duen: een wif sal enen man ontfaen in haren lighame.’
[p. 467]
1Nu en darf niman wanen dat dese twee propheten ongeliec+ 2spreken, want Ysaias sprict ‘ene juncfrowe’ ende ‘een2, 4 3kint’, ende Jeremias sprict ‘een wif’ ende ‘een man.’3 4Gi sult weten dat Ysaias Marien heit ene juncfrowe dor 5die kuscheit hars lighamen ende Jhesum heit en kint 6dor die cleinheit dire hadde in Marien. Jeremias heit onse6, 8 6 7Vrowe een wif ombe datse wifs name hadde, \|\| ende ombe+7 8dat selue hietse onse Here wif. Dat oec Jeremias Jhesum8 9heit een man in Marien lighame, dat quam dar af, 10also schire alse Maria den engele antwerde, ande sprac: 11‘Sech hie die dirne ons Heren: na dinen worden mute 12mj geschien!’ - tehant hadse Gode ontfangen in haren12 13reinen lighame gewarech got ende gewarech man, van 14uolcomenre menscheit, van lighame ende van selen, alse 15hi was op din dach dat hi an den cruce hinc, al was hi 16onbekant densulken dinne sagen. Also schire alse Maria 17dit grote kint ontfinc, so gincse te S. Elyzabeden, S.17 18Johans Baptisten muder; ende also baude alse Elyzabet18 19ersach, so spracse tehant te hare: ‘Wan comt mi die ere19 20dat mins Heren Muder te mi comt?’ 21Gi sult weten dat die heilege patriarken ende die pro-21 22pheten lange vor ons Heren menscheit begerden ende 23baden ende weder baden onsen Here dat hi mensche worde.23 24Dir \|\| was een Her Moyses, van din leest mi in den Auden+24 24, 27 25Wet, dune onse Here sande ten coninge Pharaone ende 26din coninge ontboet dat hi Diserelsche volc quit lite varen 27ute Egypten, te dinste onsen Here, due versag heme Moyses 28wale dat dat dietde dat der Uader sinen Son op ertrike 29woude senden, dat hi Dyserelsche uolc - dats al degene29 30die dar tue gescapen sin dasse Gode an sin - dat hise30 31vri mactde ende quite van den dinste Pharaonis - dats31
[p. 468]
1der diuel -, ende tfuren ute Egyptenlande - dats ute+1 2den sonden van der werelde - ten dinste ons Heren. Due 3sprac Her Moyses tonsen Here: ‘Here, ic bidde di daste3 3, 5 4din sents din du doch senden saut.’ 5Ysaias hi sprict oec: ‘Woude Got daste die himele5 5 6teretes ende cloms herneder!’ Regte alse of hi sprake: 7‘Jn mag nit beiden so lange dat gi den himel gemaclike7 8op duet; mar terit die himele, op dat gi te hasteliker comt.’ 9Oec sprict Dauid in den Sautere: ‘Here, bouge dine himele9 10ende clemp herneder!’ \|\| So sprict een ander: ‘Ay Here,+ 11compt! en uerlet v nit!’ So sprict der derde: ‘Waendi iet11 11 12dat Got come? Jaer, hi compt; ende of hi iet mert, so12 13beit sins; want hi comt sekerlike.’ Oec sprict Salomon in 14Der Minnen Buke: ‘Sech, hi staet agter di ende siet ter14 14 15vensteren ute.’ 16Nu begerde oec der aude Symeon dis selfs, ende sprict 17S. Augustin dat hi altoes in sinen gebede sprac: ‘Ay,17 18wanneer sal hi comen? Wanneer sal hi geboren werden? 19Wanneer sal icken sien? Waendi jet dat ict sal geleuen 20dat icken sal sien?’ Ombe dese grote begerde wart heme 21geloft van din Heilgen Geeste dat hi nemmer en storue 22hin suldene eer sien in menscheliker natůren. 23Nu hebdi gehort wie die heilge lide propheterden ende23 24begerden ons Heren menscheit. Gi sult weten dat Got 25mensche wart dor agte saken. Die irste sake es dat hi25 26ervulde die gelofde die in den avden wet geloft was. 27Want \|\| mi lest dat Got der Vader in den auden wet+ 28gelofde[n] Heren Abrahame dat sin Son van sinen geslegte28 29geboren sulde werden, ende sprac te heme: ‘Jn dinen29 30sade’ - dats in dinen geslegte - ‘sal al die werelt ge-31benedit werden.’ Ende op dat Abraham der galoueden 32die heme Got gelofde, te sekerre ware, so gaf hi heme 33enen son. Want sine werdinne, Ver Sara, si hadde tot
[p. 469]
1din dage sonder kint geweest, ende waren oec beide so+ 2aut dat onmugelic was dasse kint soudan hebben. Mar 3Got gaf hen enen eigenen son, die wart geheiten Ysaac; 4ende van din geslegte wart Gots Son geboren. 5Oec swur Got Heren Dauite dat selue, ende sprac aldus:5 6‘Van der urogt dins lighamen willic setten op dinen stul.’6 7Regt alse hi spreke: ‘Van dinen geslegte sal min Son 8geboren werden, die sal al degene coninge maken die hen8 9ane heme hauden willen.’ Siet, dor dat wort heit Jhesus 10Dauits son. 11Dander sake \|\| es dat hi die houertge niderde. Want+ 12houerdecheit was so groet dat der mensche woude wesen 13gelic Gode, also als der slange riet den irsten men-14schen due hi sprac: ‘Etdi van desen ofte, so suldi14 15werden alse gode, ende sult weten ouel ende guet.’ Dar15 16af sprict S. Ambrosius: ‘Het muste sin dat Gots oetmu-17decheit alse groet ware alse Adams houerdecheit was; 18want al was Adam een pur mensche, nogtan woude hi got 19sin, ende al was Got pur got, nogtan woude hi mensche 20werden.’ 21Die derde sake as dat hi sine knechte erloeste. Want 22van din dage dat Adam Gode ongehorsam wart, out an dir 23stont dat de menscheit Gots an den cruce erstaref, son23 24wart noit mensche so heileg, alse hi starf, hin voer ter 25hellen. Jeremias, Johannes Baptiste, die beide waren ge-25 26heilget in hare muder lighame, nogtan vurense in dat 27vorbugde der hellen. Ende alle menscheit ware ewelic27 28\|\| verloren bleuen, en ware Got nit mensche worden, ende+ 29hise erloste met sinre gebenedider doet. 30Die uirde sake dar Got mensche ombe wart, dat es 31dat hi woude sine vrint spisen. Want geliker wis 32alse hi na gotliker art der engele spise was ende noch es
[p. 470]
1in himelrike, also es hi worden ene spise der menschen+ 2na menscheliker art in ertrike. Dar af sprict Dauid in den 3Sautere: ‘Der mensche heft der engele broet geten.’ Dit3 3, 9, 13, 24 4was tevoren betekent in den auden wet, due onse Here 5den Juden gaf manna in der wustinen. Dat was himel-6broet, mar dit broet dat wi nemen op din altare, dats 7uele hoger ende vel werdeger; want dits Got seluer, die 8here es des himels, ende manna en was dan broet des 9himels. Gi sult weten dat dit broet den mensche in sig 10verwandelt. Dar ombe sprac die stemme to S. Augustine10 11aldus; ‘Jc ben ene spise der starker was, ende du saut mi11 12 eten, mar dun saut \|\| mi nit verwandelen in di, want du+12 13saut in mi verwandelt warden.’ Sech, mensche, daer bi 14mogdi mercken die grote lifde die v Got getoent heft, 15dat hi hem seluer v geft tenre spisen dagelics in din 16altare, op dat gi te bat moget comen dar gine altoes eten 17sult sonder verdriet. 18Die uifde sake es dat hi ons toent sin oueruludege18 19minne. Dar af sprict S. Paulus: ‘Dor die grote minne19 20dar ons Got mide mint, so heft hi sinen liuen Son op 21ertrike gesant.’ Oec sprict S. Bern.: ‘Wat es so vol der 22minnen so Jhesus, di sinen Uadare ane ewelicheit, ane 23wisheit ende van dogeden oueral gelic was? Ende hi dor23 24sine arme creiaturen mensche werden woude.’ Dar af 25sprict oec een heileg man, Rabanus: ‘Jc en can nit 26gedencken wat mi meer in der minnen moge ontsteken, 27so dat Gots Son es worden eens menschen son op dat 28ic worde Gots son.’ 29Die seste sake es dat hi menschelike natůre \|\| erho-+ 30gede ouer alle engelsche koere. Want dar mede dat hi 31menschelike nature ane heme nam ende nog he[e]ft, dar31 32mede es onse nature erhoget bouen alle engele. Dat sprict 33S. Paulus: ‘Got en nam noit engelsche nature ane heme,33 34sunder Abrahams saet’, dats menschelike nature. Regte
[p. 471]
1alse hi sprake: ‘Got en, eerde noit die engle so vele dat+ 2hi hare nature ane heme name, mar hi heft die menscheit 3dermide geert. Ende en can nit gemercken in wat maniren3 4hi den mensche meer eren mogte; want alle engele beden4, 9, 10, 16, 19, 22, 23, 24, 26 5onse menscheit ane in himelrike ane onsen Here Jhesu 6Cristo.’6 7Also sprict S. Augustin: ‘Mensche, du saut weten dat7 8Got seluer dine menscheit geert heft, ende die engele, 9ende oec mutse der diuel eren.’ Got heft den mensche 10geert bouen alle creiaturen, also dat bouen den mensche 11nit en es dan Got allene. Nu mogte iman spreken: ‘Den-12gele sin bouen mi.’ Dar en \|\| es nit ane, want die+ 13menscheit dar tue komen es ane Jhesu Cristo dar noit13 14engel en mogte komen. Ende oec singt mi van onser 15Vrouwen dasse erhoget es bouen die koere der engele.15, 18 16Mensche, nů merct ůre werdecheit van erst. Dv Got alle16 17denc mactde, dun dede hi nit meer dan hi sprac ende 18geboet dasse worden, alse mi lest in den Jrsten Buke 19Heren Moyses. Mar due hi den mensche maken woude, 20due berit sich die heilge Driuoldecheit, dats der Uader21 21ende der Son ende der Heilege Gest, wiese mogten den 22mensche maken. Ende sprac die Driueldecheit aldus:23 23‘Makewi din mensche na onsen bilde ende na onsen 24gelicnisse.’ Ende macde die Gotheit den mensche, alse24 25Dauid in den Sautera sprict, met haren handen. Dat hi 26oec den mensche macde telest, na allen creiaturen, daer 27mede dede hi alse een getruwe vader, die sinen liuen son 28met groter eren wilt ute vannen, ende duet heme ten28 29irsten maken ene erli\|\|ke woninge ende dut hem dren+ 30gewinnen al dis hi bedarf, ende letten dan dren. Regte30
[p. 472]
1also dede Got. Hi scup den mensche ten irsten alle creia-+1, 2, 3, 6, 7, 10, 11, 13, 15, 17, 18, 20 1 2turen - want si worden alle dor den mensche gescapen -3ende satte den mensche due drouer teinen here. Mar die 4herscapheit verloes hi harde schire due hi ongehorsam 5wart. Dat mogdi mercken dar bi dat engene creiature so 6clene en es sin sette hare iegen den mensche. 7Oec eerde Got den mensche dar mide dat hi heme 8verstendenisse ende eigen wille ende vrien verleent heft, 9al dut hi decke iegen sinen wille. Nog dede Got meer 10dor den mensche, want ombe dat hine weder te sinre 11werdecheit brengen woude, so wart hi mensche ende sug-12tene meer dan drie ende derteg iaer. Ende telest gaf hi 13sele ende lif dor den mensche ende stunt op van der doet 14ende vuer te himele ende sande sinen heilegen geest op 15ertrike. Ende gaf sich seluer den mensche teenre spisen 16alle dage. 17Nog es harde vele dat Got dor den \|\| mensche heft+ 18gedaen. Oec es der mensche sunderlike geert dat Got met 19heme wilt sin; want hi sprict seluer in der Buc der Wis-20heit: ‘Het es mi grote bliscap dat ic wone met des men-21schen kenden.’ Op dat selue worsprict S. Bern., ende21 22begript alle dese vorgesprokene werdecheide, ende sprict 23aldus: ‘Hen es nit wonder dat Jhesus gerne woent in den 24himele, dats in den mensche, dar hi nit af en sprac, alse 25van anderen creiaturen, dat hi worde, mar hi beriter 26sich ombe wie hine gemacde, ende vagter ombe op dat 27hine gewonne, ende staruer ombe op dat hine erloste.’ 28Derre ontelliker eren wonderde sig Dauid, ende vragede 29onsen Here wie hi den mensche so wert ende so lif 30mogte hebben, ende sprict in den Saltere: ‘Ay Here, wat30 31es der mensche, dat gine vor so dire haut?’ Desselfs vragt 32oec Her Job, ende sprict: ‘Here, wat es der mensche dat32 33gine vor so groet haut, ende wis legdi v herte so sere an 34heme?’ Derre twe\|\|re uragen antwert onse Here ende sprict,+ 35dor eens propheten mont: ‘Jn uolkomenre minnen hebbic35
[p. 473]
1den mensche gemint, ende dar ombe hebbic mi ouer heme+1, 3, 13, 14, 17, 25 2eruaremt ende hebbene te mi getregt.’ Dit trecken, dat2 3Got den mensche ane heme trecde, dat geschide in Guden 4Uritdage; want hi sprac seluer: ‘Wanneer ic van der4 5erden an den cruce erhauen werden sal, so willic alle 6denc te mi seluer trecken.’ Ay liue kendere, behaud(i)6 7uwe werdecheit ane v seluer met dogeden, so trect v Got 8ter werdecheit die noit oege en sag, ore en horde, mont 9en sprac, nog herte en dagte. Also sprict S. Paulus: 10‘Verlisdise oec bi uwer schout, so comen v alle dese eren te 11groten schanden, ende wert Gode onwerder dan gi 12heme noit wert en wort.’ 13Oec eren dengele den mensche, dat sine behuden uor13 14die diuele. Dar af sprict Dauid in den Sautere: ‘Mensche,14 15Got heft sinen \|\| engelen beuolen dasse di huden in al+15 16dinen wegen.’ Ende sprict S. Jeronimus: ‘Het es ene16 17grote werdecheit der selen dat een igelic mensche uan din 18dage dat hi geboren wert, heft enen engel di heme be-19scheden es te hudene.’ S. Johannes Ewangeliste scrift oec,19 20due hi was in den himel gevurt ende heme der engel 21daer uele wonders toende, due uil hi den engele te vuete21 22ende wouden ane beden; due sprac der engel te heme: 23‘Dis en duet nit; want ic ben v knegt ende uwe bruder. 24Gi sult Gode allene ane beden.’ Regte alse hi sprake: 25‘Hen es nit so hoge so der mensche, sonder Got allene. 26Dar ombe suldi Gode ane beden ende engenen engel.’ Gi 27sult weten dat dengele wal dogeden vor der gebort ons 28Heren dat mise ane bedde; want mi lest in den Auden Wet28 29dat dengele vor gut namen dasse Abraham ende Lot ende 30ander lide in din tide ane beedden. Mar nů, wantse si\|\|en+30 31dat die menscheit bouen hen erhauen es, ende si die 32menscheit louen ende ane beden, son mogense nit doegen32 33dat hen die menschen ane beden, die si seluer ane beden.33
[p. 474]
1Oec muten die diuele den mensche ere biden, of iman+1 1, 13, 14, 16, 18, 19, 21, 24, 26, 30, 31, 32 2hare eren iet wilt. Mi lest van S. Petere dat een koukelere2 3wilen was, ende hiet Symon Magus; dergene hadde den 4diuelen geboeden dat sine te himelrike vurden, ombe dat 5mi wanen sulde dat hi Got ware; due geboet S. Peter den5 6diuelen dat sine uallen liten; dat mustese tehant dun,6 7ende liten Symone uallen, so dat hi tebarst. Oec scrift 8S. Gregorius dat ene gestelike iuncfrowe met enen heilgen8 9manne saet, ende spraken van Gode; due quam daer een 10man di den diuel bennen hadde ende woude die iůncfrowe 11vrien; due geboet die iůncfrowe den diuel dat hi enwech11 12vure: dat muste hi duen. Derre bispellen lest \|\| mi menech+ 13van den heilgen. Oec eert der diuel den mensche mettin 14dat hi heme sent vele coringen: alse der mensche dan 15wedersteet, so wert hi geert ende der diuel gonneert. -16Aldus hebdi gehort wie der mensche geert es van der16 17menscheit ons Heren. 18Die seuende sake es dar Got mensche ombe wart, dat 19hi ons te sinen Vadere versunde. Want der mensche 20hadde sinen Vadere drie onregt gedaen. Dirste onregt was dat20 21hi heme benomen hadde alle menschen ende hadse21 22gegeuen den diuele. Dander onregt was dat hi Gode vers-23mede, want hi sin gebot tebrac. Terde onregt was dat 24der mensche eruulde sinen wille daer ane dat hi dofte 25aet. Due en mogte engeen vrede tusschen Gode ende den 26mensche sin, Gode en words sin scade vergouden. Dun 27konst mi nimanne venden onder engelen nog onder men-28schen die desen scade vergelden mogte, sonder Gots Son 29allene, die den \|\| Vadere gelic was in allen dengen.+ 30Oec was onurede tusschen den mensche ende den enge-31len, want der mensche hadde dengele beroeft van harre 32geselscap, die hen gordenert was te hebbene metten men-33sche. Nog was een onurede onder den liden van des33 34menschen scoude, want der een geloefde eens ende der 35ander anders.
[p. 475]
1Hir ombe wart Got mensche op dat hi dese onminne+1, 2, 3, 5, 9, 11, 13, 14, 15, 19, 22, 26 2uersuende die tusschen den Vader ende den mensche was 3ende tusschen den engel ende den mensche. Dar ombe3 4heit Ihesus nog een middelere ende een uersunere tusschen 5Gode ende den mensche. Desen seluen vrede din Ihesus 6Cristus he[e]ft gemact, verkundegden dengele den herden6 7jn derseluer nagt due Ihesus geboren wart, ende spraken 8met enen hogen ende vroliken sange: ‘Ere sie Gode in8 9himelrike, ende vrede den menschen op ertrike!’ Op dat 10selue wort sprict S. Gregorius: ‘En ware engeen onurede10 11geweest tusschen Gode ende den mensche, son hadden 12dengele engenen urede den mensche vercondeget.’ 13\|\| Dagde sake dar Got mensche ombe wart, was dat hi+ 14den mensche volkomelike woude heilgen. Want 15des menschen vroude ende bliscap es nů vel mere danse 16ware of hi bleuen ware in den paradise. Want der engele 17uroude es metter gotheit ende metter menscheit alse eens 18liuen vrints, die sich sins vrints ere(n) ende selegheit18 19erurout; mar des menschen uroude ende sine bliscap es 20metter gotheit ende metter menscheit Gots alse een liue20 21bruder, di sich sins liuen bruders eren ende selecheit 22erurout. Want Got heit den mensche seluer bruder in 23der Ewangelien. Dar af sprict hi oec in der Ewangelien: 24‘Jc ben comen ombe dasse dleuen hebben, ende dassit24 24 25uolkomelike hebben.’ Dar af sprict S. Augustin: ‘Ombe25 26dat es Got mensche worden ombe dat hi den mensche 27geheellike seleg macde, ende dat hi altoes weide vende,27, 28, 29 28weder hi in ogte ut ga. Gaet hi in, hi uint weide in der 29gotheit sins Sceppers; gaet hi ut, hi uint weide an der 30naturen sins \|\| Erlosers.’+30 31Aldus es Got mensche worden dor die lifde des men-32schen, ende metterseluer lifden mute hi ons brengen ter 33eweliker lifden, dar hi seluer es. Amen.	15 .VIII. Vgl. blz. 365, r. 19. 17, 20 Joh. 1, 14. 17 vlg. scri\|ift s. jo. ewl'\|ste. 19 je op ratuur van d(?)i(?)e (cop.). 20 Dwort. De w uit iets anders (cop.). + f. 136c. 23 uo\|re. u uit n (cop.). 26 M̄. 27 vlgg. Jez. 7, 14. 29 gewinnen. g uit iets anders (cop.)? 29 vlg. Vgl. blz. 338, r. 30 vlgg. + f. 136c. 2, 4 ysa. 3 jeremias. Bovenaan tusschen j en e ratuur eener apostrofe. Dus was eerst j'e. bedoeld. 6, 8 jer̄. 6 vlg. Na onse is een r en na vrowe een n uitgeschrapt. onser vrowen is beter, maar behoeft daarom nog niet de oude lezing te zijn. + f. 136d. 7 datse. Uit: dat si (cop.). 8 hietse - wif. B.v. Joh. 2, 4. 12 vlg. Hier kan men eene scherpe tegenstelling waarnemen tusschen gode en got. Zie Inl., § 148, a. 17 ginc se. e uit i (cop.). Dgl. sp^a. se r. 19. 18 bapst'. 19 vlg. Luk. 1, 43. 21 patⁱ. 23 M̄. + f. 137a. 24 was een. Ook rechts onder aan blz. 136 v. (einde der katern). 24, 27 Moy. 25, 26. cō. 29 hi dyserelsche. Na hi rat. van 2 letters; d op ratuur (cop.?). - dat\|s. Vóór S ran. van e; na t is een verbindingsstreep bijgevoegd (cop.). 30 gode an sin. Volgens Verdam I, k. 73: Gode nabij zijn; het zal echter wel beteekenen: God aanschouwen. 31 ph'a. + f. 137 a. 1 tfuren. D.i.: tevuren. Beter dunkt mij: ut furen. 3 Moy. 3 vlg. Exod. 4, 13 (‘Obsecro’, inquit, ‘Domine, mitte quem missurus es.’). 3, 5 daste. e uit een andere letter (u? cop.). 5 Ysa. 5 vlg. Jez. 64, 1. 7 Hs.: mag, maar onder de g een punt en erboven ch (rec.?). 9 vlg. Ps. 144, 5. + f. 137 b. 11 Boven de n van en misschien rat. eener n-streep. 11 vlgg. Habak. 2, 3. 12 Jaer. Zoo 't hs. 14 vlg. Hoogl. 2, 9. 14 vlg. \|di - ute.\|. Rechts van dezen regel: Sech hi staet (aet onzeker; rec.). 17 aug. 23 propheterder (pro afgekort). 25 M̄. + f. 137 c. 28 gelofden heren. 29 vlgg. Gen. 22, 18. + f. 137 c. 5 dd'. 6 Ps. 89, 5. 8 cō. 12, 13 vlg., 18, 24, 28, 30. M̄. + f. 137 d. 14 vlg. Gen. 3, 5. 15 gode. e uitgeschrapt, maar waarschijnlijk ten onrechte. Is God goed, dan leze men in r. 13 vlg.: mensche. 23 erstar\|ef. 25 jer̄, jo. bapst'. Na jer̄. in te lasschen en̄? 27 vorbugde. D.i.: voorstad. Vgl. vorbugde dat. sg. 151b e. e. en vorbuge dat. (of acc.?) sg. 151a. Amand I, 3633: int vorbouch van der hellen. Zie ook Oudemans op vorbouch (: ghevouch). voorboucht (Oudemans VII, 727) ‘voorstad’ kan = vorbugde zijn. vorbugde = vorbug + -de (wgerm -iđi). u = germ. ô. -bug- komt in vorm overeen met mndl. boech, onz., maar de beteekenis verschilt. Mag men de beteekenis van on. bógr ‘kant’ vergelijken? Zie ook 't Ndl. Wdb. op ‘boeg.’ Mndl. voorboech beteekent ook: borstriem van een paard (Gloss. Bern. uorboge, pectoralis; mhd. vürbüege) + f. 138a. + f. 138a. 3 Ps. 78, 25. 3, 9, 13, 24 M̄. 10 D. s. augustine of augustin. Hs.: aug 11 der starker was. en̄. was zoogoed als uitgekrast; maar het komt ook f. 180b in 't zelfde citaat voor. + f. 138b. 12 want ziet er uit als een verkeerde vertaling van mhd. wan (nisi, sed). 18 Na sin rat. van 2 letters (cop.). 19 vlgg. Gal. 4, 4? 23 ouer al. Bij Verdam I, k. 322, b). + f. 138c. 31 he\|eft. De spelling heeft komt niet voor, hoewel de e gerekt was. 33 vlg. Hebr. 2, 16. + f. 138c. 3 en̄ - gem'cken. 't Vnw. ic is, als vanzelf sprekende, weggelaten. 4, 9, 10, 16, 19, 22, 23, 24, 26 M̄. 6 xp̄i. 7 aug. + f. 138d. 13 komen es. es bovenaan bijgevoegd (cop.). - ane jh'u. xp̄o. Vgl. r. 5 vlg. 15, 18 dasse. e uit i (cop.). 16 van erst Dv. Zoo 't hs. Of: Van erst dv? 21 wiese. Uit: wi si (cop.). 23 vlg. Gen. 1, 26. 24 vlg. Ps. 119, 73. 28 ute vannen. De beteekenis is blijkbaar: in zijn boedel zetten, toerusten, hd. ausstatten. vannen zal staan voor vanden, uit fandôn (zie Inl., blz. 83, r. 5 vlgg. v. o., en schrap: d. s. onvermogenheide 128a, in r. 4) = mndl. nndl. vanden, mhd. vanden, vannen. Uit de beteekenis ‘iem. bezoeken’ kan die van ‘zorgen voor iem.’ zijn ontstaan. Misschien mag men vergelijken mhd. ûz wîsen ‘uitrusten’ enz. (Lexer II, 2036), nl. indien het bij wîsen ‘bezoeken’ behoort. Vgl. ook Ulfila, Nehemia 7, 1. + f.139a. 30 letten. Waarschijnlijk: laat hem, niet: leidt hem. + f.139a. 1, 2, 3, 6, 7, 10, 11, 13, 15, 17, 18, 20 vlg., 24, 29, 31, 32. M̄. 1 Na alle ratuur (van n? cop.); te recht, want alle creiaturen is accusatief en den M̄. in r. 1 datief. + f.139b. 21 wor spⁱ. D.i.: wort sprict. 30 vlg. Ps. 144, 3. 32 vlgg. Job 7, 17. + f. 139c. 35 vlgg. Jerem. 31, 3. + f. 139c. 1, 3, 13, 14, 17, 25 M̄. 2 erua\|remt. 4 urit\|dage. 6 behaud. Daarna rat. (van i? e? cop.). Ook behaud geeft een goeden zin. 13 Zie blz. 471, r. 8. 14 vlgg. Ps. 91, 11. + f.139d. 15 dasse. e uit i (cop.). 16 jorō. 19 jo. ew'lste. 21 vlgg. Openb. 22, 8 vlg. 28 bedde. Tweede d misschien uit e (cop.). + f.140a. 30 be\|edden. Blz. 374, r. 7 en 8: beetde. - wantse. Uit: want si (cop.). 32 mogense. se op ratuur (cop.). 33 m̄schen. De eerste neerhaal der n uit i, de tweede op ratuur (van t? cop.). + f.140a. 1 Zie blz. 471, r. 9. 1, 13, 14, 16, 18, 19, 21, 24, 26, 30, 31, 32 vlg. M̄. 2 pet'. 5 ware e dadelijk uit t (cop.). - pt'. 6 uallen. u uit iets anders (cop.). 8 greḡ. 11 vrien. Obscaene? + f.140b. 16 ge \| ert (sic). Dit bewijst echter nog niets vóór een uitspraak gēêrt. 20 vlgg. Door de Erfzonde waren de menschen den duivel vervallen; hi in r. 21 is de mensch Adam. 21 bonomen. + f.140c. 33 Na M̄. een verwijzingsteeken (rec.), dat nergens naar verwijst. + f. 140c. 1, 2, 3, 5, 9, 11, 13, 14, 15, 19, 22, 26 (bis), 31, 31 vlg. M̄. 3 Na dē M̄. verwachi men nog: en̄ onder den liden. (zie blz. 474, r. 33). 6 he\|eft. 8 vlg. Luk. 2, 14. 10 Greḡ. + f.140d. 18 ere. Zie r. 21. 20 vlg. alse - bruder. Na liue iets uitgekrast. Logisch zou zijn: alse eens liuen bruders; vgl. r. 17 vlg. 24 vlg. Joh. 10, 10. 24 dasse. 1e s uit t; se op ratuur (cop.). 25 aug. 27, 28, 29 weide. D.i.: voedsel, mhd. weide. + f.141a. 30 naturen, Men zou verwachten: menscheit.

Limburgsche sermoenen (1895)

Limburgsche sermoenen

15XXXII. Dits van agt saken dar Got15 16mensche ombe wart.

Over het gehele werk