Volksboek van Margarieta van Lymborch (1516)

Hoe die kersten heeren die scheepen besaghen craken galeyen ende galyooten ende hoe die hertoge van lymborch daer quam ghevaren met sinen scheepen. ende hoe hi ontfanghen werdt vanden keyser heyndric sijn sone ende van margrieten sijn dochter. ende van allen die ander heeren ende princen.

Dat. C.V. capittel.

DESE heeren ende vrouwen besaghen die scheepen achter ende van voren. die wter maten seer costelic ende schoon waren om te aenschouwene. Doen seyde demofoen comt dit was mijn schip ende besiet die cameren ende salen dier in staen. Als si in dit schip waren so docht hem lieden datmen noyt schoonder oft costeliker gesien en hadden dan dat schip en was van alle manieren van beryflijcheden. Met dat si aldus die schepen besien so climpter een in die merse vanden heeren ende hi seyde. ic sie scheepen herwaerts comen Die heeren van beneden vraechden van waer. si seyden wt kerstenheden Doen seide margrieta van limborch o heyndric lieve broeder oft dat ons vader ende ons lieve moeder ware dat soude ons een vruecht ende blijschap wesen. Heyndric die keyser seyde. laet wt senden twee galyooten die wel te riemen sijn. ende dat si hem teghen royen moghen om sekerheyt te weten wat volcx dattet is ende van waer dat si comen moghen. ende dat was ter stont gedaen. Daer waren terstont twee galyoten bereet. ende si royden nae die schepen toe die noch wel van daer waren drie mijlen. mer sy hadden seer goet wint dat si seer naerstelic aen quamen. Als dese galyoten langhen tijt gheroyt hadden. so quamen si bi den scheepen dier twee was. ende vraechden van waer dattet tschip was. Die bootslieden dier in waren seyden wt kerstenrijc. ende doen vraechden si wat si gheladen hadden ende waer dat si toe seylen wouden. Die bootslieden seyden volck. Doen vraechden si weder van waer dat volc waer. Die bootslieden seyden van limborch. Als dat die vanden galyooten hoorden royden si wederomme nae constantinobelen toe om te bringhen die tijdinghe aen den keyser ende aen die ander heeren ende vrouwen. Als si aen die havene quamen daer die grote schepen laghen. daer heeren ende vrouwen in waren so riepen si. ende heyndric die keyser vraechde hem wat tijdinghe ende wat scheepen dattet waren. Sy seiden die schepen sijn wt kerstenrijc. ende si hebben volck gheladen wt den lande van lymborch. Als dat heyndrick die keyser hoorde ende margrieta van lymborch waren si seer verblijt ende seiden. het sal claerlick ons vader ende moeder sijn. Als dat die ander heeren hoorden waren si allen ver-

[p. 122]

blijt. ende sonderlinge etsijtes. Met dat si aldus besich stonden so quamen die twee scheepen in die havene daer si streken haer lieder seylen. Heyndric etsijtes die coninck van vrancrijc evac ende alle die ander heeren ginghen op die kaye. ende so dede die keiserinne eresebia ende margrieta om te willecomen haren vader ende haer moeder. aldus so waren si allen ionc ende oudt bereet om hem te feesteren ende willecome te heeten. Die keyser heyndric ghinc int schip ende hi viel sinen vader te voeten ende sijnder moeder. ende die ionghe keyserinne ende margrieta dier ghelike. Daer waren si heerliken ontfanghen van coninghen hertoghen ende graven. ende gheleyt mit grooter blijschapen ende met ontaliker genoechten te hove waert. Die hertoghe van lymborch ghinck boven den keyser heyndric sinen sone. ende die hertoghinne boven der keyserinnen. ende dat om hem eere te doene so si ooc deden nae haerder weerden. Als si te hove quamen so leydemense in een schoon sale. ende men dede daer comen van alles planteyt. elc die eerde den hertoghe ende der hertoghinnen met groter blijschap ende weerden. Die keyser heyndric dede ter liefden van sinen vader een ternoy beroepen. om te bedriven alderley ghenoechte. Den prijs soude sijn eenen goudenen helm van buyten. ende van binnen eenen silveren helm Ende die keyserinne hinc op een gouden valcke. ende eenen silveren valck. Desen last was ghegheven den herauten dat sijt vercondighen souden bereet te sine den derden dach vanden meye. aldus was den last ghegheven XL. daghen gheduerende die feeste. Die herauten namen den last aen. ende si ginghen alomme chiteren ende vercondighen dese hooghe feeste. dat elc soude comen ter banen alsoot voorseyt is. Daer was een grote ghenoechte onder die heren ende vrouwen. Etsijtes die was altoos bi margrieten ende bi haer moeder. ende die grave etsijtes vader bi den hertoghe. ende dat omme der dochter wille die etsijtes seer lief hadde ende si hem weder daer men noch wel af horen sal. ende wat triumphen etsijtes dede omme margrietens wille ende om haer vaders ende moeders willen. dat omme te horen werdt een melodije om die costelijcheden die etsijtes doen sal inden ternoye ende van die costelike triumphe die daer bedreven werdt vanden amoruesen gheesten Etsijtes die dede alle sijn ghereetschape maken so hy alder best conde verdencken in sijn verstande. omme chierliken in die bane te comen ghelijc eenen coninc toe behoort Demofoen die dede ooc dier gelike ghereetschape maken om costelicste om dat hi ysonia sijn hertelike lief te badt soude moghen behaghen Ende dic coninc lodewijc van vrancrijcke dede ooc des ghelijcx ghereetschape maken om sijn alder liefste wille die hy int herte vercoren hadde. Daer was bedreven een groote ghenoechte. ende dat ter blijschapen der comsten van heyndricx ende margrietens vader van lymborch die hertoghe ende die hertoghinne Doen den tijt quam vander vesperijen elck stelde hem op te paerde. ende dat op sijn alder chierlicste. Die keyser heyndric ghinc met sijn vader ende moeder ende met sijnder keyserinnen ter tynnen waert. ende margrieta van lymborch met haren maechden. dat seer schoon om te sien was die over schoon ghesichten daer te sien liggende met vlinckenden oghen ende met groter costelicheyt. Die herauten stonden beneden op een schavot. om al daer te ontfanghen die wapenen vanden princen om ternoyen Die trompetten werden gheblasen. doen quam daer alder ierst ter versperijen die coninc lodewijc van vrancrijc. ende hi gaf sijn wapen over den herauten. Die herauten gavense weder over ter tynnen margrieten van lymborch. ende die hinct daer aent taveel. ende daer met reet die coninc lodewijc van vrancrijc met sinen edelen wter banen Doen quam daer ter stont ghereden die ridder demofoen des soudaens broedere carodos van babilonien met costeliken ghewaden ende hi presenteerde ooc sijn wapen ter banen. Die herauten ontfinghense ende si gavense margrieten over diese weerdeliken nam ende hincse by des conincx lodewijcx wapen. doen dede demofoen sijn hoesheyt ende hi eerde die vrouwen ende reedt wter banen. Doen bliesen die trompetten ende si maecten groot gheluyt. ende doen quam al daer ghereden die coninc van arragoen. ende die kersten coninc lodewijck die eerst een hey-

[p. 123]

den was. ende elck die presenteerde daer sijn wapen nae die costume vanden hove. ende die wapenen werden ghehanghen aent taveel daer dander wapenen hinghen. dese twee coninghen reden wech wter banen. Die hertoghe ende die hertoghinne des keysers vader ende moeder verblijden in die gront haers herten. als si aen saghen die costelicheyt die die heeren bedreven. Die grave van athenen etsijtes vader die seyde tot den hertoghe van lymborch. o edele ende machtich hertoghe hoe ghenoecht u die triumphe vanden edelen hier vanden lande ist niet ghenoechlick. Daer op die hertoghe antwoorde ende seyde. het is schone ende lustich om te bemerckene die lostelicheyt vanden princen ende ooc mede machmen mercken dat sy noch moet int lijf hebben. iae quaemt te doene dat heilighe kersten ghelove te helpen vermeerderen. ende gods lachtere te wreken. Daer op die grave van athenen antwoorde en seide. dat hebben si wel merckelic aenschijn gedaen teghen die honden der sarasinen die ons met grooter macht beleghen hadden die nu ter tijt god heb lof ende danc seer verschoyt ende verdreven sijn. ende dat bi die vromicheyt van uwen sone ende der anderen princen. Met dien dat si aldus besich waren int couten. so bliesen weder die trompetten. ende daer quam doen ghereden die coninc van armenien etsijtes sijnder. XXIIIJ. al van eender cleedinghe half gouden laken. ende half fluweel carmosijn dat seer costelic om te sien was. Etsijtes die lichte sinen hoet. die vol plumagien hinck. ende hi groete alle die vrouwen. ende hy presenteerde den herauten sijn wapen die hi custese eer dat hijse over gaf. Die herauten namen die wapen. ende si gavense margrieten van lymborch dier seer in verblijde. Als si die wapen sach ende den ghenen diese droech sy custese heymelic datment niet en sach. ende si hincse bi die ander. doen dat ghedaen was so reedt etsijtes met sinen volcke wech na sijn logijs toe. Doen quamen alle die ander heeren /hertoghen/ graven/ ridders/ ende baenroetsen ende brochten haer wapenen ten taveele daer si ontfanghen waren ende ghehanghen bi die ander wapenen die daer hinghen aent taveel. Als dan aldus die vesperije ghedaen was so ghinc die keiser heyndric met sinen vader ende met die grave van athenen ende noch andere grote princen metten keyser ter salen om te bancketeren. Die keyserinne eresebia nam die hertoghinne van lymborch bi der hant. ende margrieten van lymborch ende die gravinne van athenen met vele maechden ende vrouwen die volchden achter nae. ende si ghinghen ter salen bi den keyser ende alle die heeren daer grote costelichede van spijsen bereet was. van alderhande manieren van wiltbrade. als reygers/ puyttoren/ quacxvasanten/ herten/ hinden/ beren/ everswijn dat men dyer ghelycx niet vele van costelicheiden gesien en heeft die al daer ghedaen was ter liefden van vader ende van moeder om hem eerliken te feesterene. Daer waren alle manieren van alderhande speellieden/ herpen/ luyten/ velen/ ende floeyten/ trompetten/ schalmeyen/ dat een melodije was om horen dat soete gheluyt der instrumenten. ende dan die musyke van den sangers dat boven al ghinck. ende al waer een oudt gheweest van daghen hi moste nochtans verionghen int horen vanden soeten sanghe ende vanden melodyeuschen speele Doen elck tsijn voort ghebracht hadde in singhen ende int spelen. so ghinck die keysere heyndric van lymborch ende sijn vader sitten. ende voort alle dander heeren. ende die keyserinne ende die hertoghinne van lymborch ende die gravinne ghinghen sitten ter maeltijt om goede chiere te maken in sopperen in eten ende in drincken. daer waren si gedient van alderhande manieren van spijsen. Heeren ende vrouwen die saghen vriendelic op den anderen elc bracht sijnder liefster met vriendeliken ooghen. Die speellieden speelden nae costume vanden hove. elck was seer vrolick ende blije. ende die heeren verlancgde ende haecten seer nae den dach vanden ternoye. Etsijtes ende demofoen waren hem bereedende om te comene bi den maechden ten banckette Als die maeltijt ghedaen was ende elc vrolic gheweest hadde so ghinghen die heeren ende ioncfrouwen dansen ende triumpheren so seer dat etsijtes ende demofoen te samen in quamen seer costelic ghehabijtueert. haer pagien achter hem ende haer hove-

[p. 124]

lingen. ende si werden daer heerliken ontfanghen. ende daer ghinc men bedriven alderhande ghenoechte Etsijtes die nam margrieten by der hant. ende hi danste met haer eenen basdans. Demofoen die nam ysonia met ter hant ende hy danste met haer ooc een anderen basdans. Als dese twee heeren ghedanst hadden. so ghinghen si sitten couten ende coossen van amoruesheden. elc bi der liefster ende weerdtster die hi wtvercoren hadde int herte ende die ander hovelinghen die dansten ende triumpheerden elck met sijn amoruese also dat daer bedreven was een grote ghenoechte ende blijschapen. Die hertoghe van lymborch ende die hertoghinne verblijden indengheest dat si aen saghen die grote costelijchede dyer bedreven was. ende die amoruesheit vanden ionghers. Als si alle dese ghenoechte bedreven hadden. so begeerde die hertoghe van lymborch ruste ende noch meer ander heren. Men ontstac die tortsen ende men leyde die hertoghe otto van lymborch ende die hertoginne ter cameren waert daer si rusten souden. ende also voort den keyser heyndric ende die keyserinne eresebia ghinghen ooc in haer ruste. ende alle die ander heren coninghen ende graven elck ghinck ooc tot haer logijsen waert om te rusten ende een yeghelic van hem lieden haecten ende verlancgden nae den lichten dach om te slaen inden ternoy. ende daer te behalen eer/ danck/ ende prijs. alsomen wel horen sal ten wt eynde van desen ternoye.