Volksboek van Margarieta van Lymborch (1516)

Hoe den ternoy begonste. ende hoe daer seer vromeliken ghesleghen was aen allen siden van coninghen/ hertoghen/ ende graven/ ende wye den prijs ende den danck hadde.

Dat. CVI. capittel. [ 35 ]

ALS den dach hem verbaerde die vele heeren ende princen te langhe beyde. so ghinghen die herauten ende si maecten alle dinc bereet. ende behinghen dat taveel met schonen costeliken tapijterije ende met gouden ende fluweelen lakenen daer die heren ende vrouwen ligghen souden om te iugierene wie datter best slaen soude inden ternoy. Die schilden waren ghehanghen aent taveel elc nae sijn edelheyt vanden ghenen dier versperije ghedaen hadden. Als die herauten dit al te samen bestiert hadden. so deden si dat perck daermen ternoyen soude ront omme becleeden met rooden schaerlaken. ende dat bi bevele vanden keyser heyndric. Doen si al dit bestiert ende beschict hadden so quamen si te hove bi den keiser ende graven hem te kennen dat alle dinc bereet was om te ternoyen. Die keyser was blijde als hijt hoorde ende hi ghinc om sinen vader ende moeder ende hy dede hem eere ende reverencie also hi schuldich was. ende si ghinghen te samen heeren ende vrouwen ter kercken om te horen gods dienst. die seer costeliken in sinte soffijen kercke gedaen wert mit grooter weerdicheyt ende met groter eeren Als den dienst gods gedaen was ende die misse ghesonghen so ghinghen si te samen te hove ende ghinghen sopperen ende ontnuchteren na costume ende ghewoente vanden hove. Die voor ghenoemde heeren dier ternoyen souden. elc ginc hem bereyden ende wapenen om eere ende danc te behalen inden ternoye. Die keiser heyndric beval den herauten dat si ten taveele gaen souden ende doen die trompetten slaen. sodat elc soude comen doen sijn intreye die prijs verdienen wilde. Die herauten die ghinghen ende si deden dat hem die keyser bevolen hadde ende deden die trompetten slaen. ende die herauten riepen dat beveel van den keyser wte. Doen dberoep gedaen was ende heren ende vrouwen ontbeten hadden so quamen si ten taveele. elck ghinc nae sinen staet. die keyser ende sijn vader die ghinghen voor. sinen staet van sinen edelen die volchden hem nae. Doen quam die keyserinne ende die hertoghinne van lymborch ende margrieta elc met haren state seer costelic met maechden ende vrouwen. ende si ghinghen ligghen ten taveele. elck daer hi behoorde. 't was een werelt taensiene die over schone ghesichten die daer waren ten taveele. Als heren ende vrouwen aldus geleghen waren elc nae haerder weerden ende nae die geleghentheit der edelheyt. so bliesen die trompetten. doen

[p. 125]

sachmen die heeren in comen om te doen haer intreye also wit ghewapent als engelen. Inden iersten die coninc van vrancrijck. daer nae die coninc van arragoen. daer nae die coninc lodewijc van cosdrin. daer nae die bekeerde coninc caspus. daer nae die coninc van armenien etsijtes. daer demofoen. daer na die merkijs van constantinobelen. daer na die grave van andernobelen. daer na ridders ende baenrootsen die al daer quamen doen haer intreye. datmen anders niet en sach dan oft eenen silveren berch geweest hadde. Aldus reden die heeren al te samen paer en paer verby dat taveele daer die vrouwen laghen. Die keyser ende sijn vader die hertoge van limborch verblijden als sy hoorde dat gheruchte van den paerden. ende tgheclanc vanden harnasche. so deden ooc die vrouwen ende die ander heeren. Die heeren vanden ternoye deelden hem in twee partyen. deen over deen side. ende dander over dander side vanden percke. ende dat om te thonen haer lieder cracht ende feyten van wapenen Die trompetten ghinghen op. als die mannen van wapenen hoorden dat trompet op gaen sloegen si haer paerden met sporen. ende haer sweerden wt slaende daer deen op den anderen dattet tvier wt dat harnasche vloech. Etsijtes ende demofoen sloegender seer vele ter aerden. so dede ooc die coninc van vrancrijc ende die coninc van arragoen. so dat die ierste intreye ruwelic te wercke ghinc. dat die keyser dede roepen artse poont so dat si op houden souden tot nae der noene. ende elck soude rijden tot sijnder herbergen dat also terstont ghedaen was. want daer en was nyemant diet keysers woort weder horen dorste. Aldus reden die heren elc int sine. ende vele wasser diet tharnas ontwee was. ende die dedent ter stont maken om weder nae maeltijt ter banen te sijn. Etsijtes ende demofoen waren die leste vander banen. ende dat dede dat schoon gesichte vanden vrouwen dier laghen ten taveele ende aldus deden si den vrouwen eere ende si reden wech in haer logijs. Die keiser met sinen state ghinc te hove. ende die keiserinne die volchde nae met haren state. Als si te hove quamen so ghinck elc sitten nae sinen staet. men bracht die gherechten. heeren ende vrouwen die waren daer gedient elc nae haerder weerden. daer was van als genoch Etsijtes ende demofoen die waren haest ontwapent ende si quamen te hove. ende dat om dat elc sijn liefste besien soude. si aten ende si droncken si waren vrolic. elc brocht sijnder liefster Die hertoghe van limborch die vraechde etsites of hi niet vermoeyt en was. ende oft hi noch weder aen wilde om ternoyen Daer op dat etsijtes antwoorde ende seide. o edel hertoghe dien rijm en schaet der bloemen niet. ic en ben mer ontwect. mer men heyt hem een sot die gheen die hem selven laudeert oft prijst. is hi sulck dat hi prijs verdienen can tsal hem wel ghebueren. mer die meninghe is also verwaent dat hem dunct dat hem niemant deren en mach. daer bi werter vele bedroghen. want het wanen dat bedriecht. Die hertoghe horende dese woorden seyde. her coninc etsijtes ghi segt al waer. twanen bedriecht seer. sulc die waent dat hi seere bemint is ende hi is seer ghehaet ende aldus bedriecht dat wanen. Die keyser heyndric sijn sone seyde vader here ghi segt dat waer is Aldus is hi wel een verwaent sodt die hem laet duncken dit sal mi ghebueren. ic weet wel. ende hem wel weten bedricht hem. Aldus saten dese heren besich met nieuwer rellingen ende spraken. vele diversche redenen also sulcke heeren gecostumeert sijn. si aten si droncken ende si waren seer vrolic. Als die maeltijt ghedaen was elc ginc hem vermeyen inden boomgaert ende inden cruyt hof. omdat haer spijse wat sincken soude. Etsijtes ende demofoen die namen orlof aen margrieten ende aen ysonia ende si ghinghen hem wapenen ende weder op sitten te paerde om inden ternoye te sine. so deden ooc alle dander heeren dier gheweest hadden elc wilde sijn schade verhalen Die keiser ende sijn vader. die grave van athenen ende meer ander heren stelden hem om te gane ten taveele waert. ende also dede ooc die keyserinne ende haers mans moedere ende margrieta van lymborch. ende voort die gravinne van athenen ende veel ander maechden ende vrouwen die alle hem lieden volchden om taensiene die triumphe vanden ternoye daer die intreye afgheschiet was. Als dan die heren ende vrou-

[p. 126]

wen gheleghen waren ten taveele om te gheven den prijs diet best verdienen soude. so is etsijtes ende demofoen ierst ghecomen ter banen. daer nae die coninc van vrancrijc ende die coninc van arragoen ende voort alle dander die te voren ghenoemt sijn. Die trompetten werden geblasen. die sweerden ginghen wt. elc verkoes eenen man. daer ghinghen si slaen op malcanderen. Evac die sloech den coninc van cosdrin ter aerden. ende etsijtes die sloech den merkijs van constantinobele dat hi bleef liggen in sinen sadele in onmacht Demofoen die sloech den grave van andernobele van sinen paerde. Die coninc van vrancrijc die sloech ooc cloeckelic op dander heren. also dat etsijtes/ demofoen/ evac ende vrancrijc die vier vroomste waren ghepresen vander banen. want wat hem vieren teghen quam is sloegent tondere. datter vele was van hem lieden diet velt begaven ende lietent den vieren houden Die herauten riepen allen armenien en vrancrijc. arragoen ende demofoen. etsijtes ende demofoen hadden den meesten roep. also dat si verdienders waren van den hoochsten prijs Als dese vier aldus die bane hielden so ghinghen si wt ghenoechten ende plesanten elck een lancy breken ter baelgen. Etsijtes die stac teghen den coninc van vrancrijc. ende demofoen teghen den coninc evac van arragoen. dic heeren ende excuwiers die dienden hem lieden vander lancen. Etsijtes reet op den coninc sijn lancy datse in spaenderen wech vloech. ende des conincx lancy des ghelycx. Demofoen reedt op den coninc evac dat die lancy ontstucken ghinc. ende hi stac den coninc evac dat hi weec op sinen sadelboom daer nae leyde die coninc van vrancrijc weder sijn lancy in. ende hi reedt om etsijtes af te stekene. maer etsijtes leyde sijn lancy te rechte in. ende hi gaf sijn paert den breyel en sloecht met sporen dat hi met sulcker cracht aen quam dat hi den coninc van vrancrijc reedt wt den sadele. mer sijn heeren hieven hem weder ter stont op in sinen sadele. het welcke een lust was te siene. doen quam etsijtes bi den coninc ghereden ende nam hem bi der hant edelheit thonende. Die coninc van arragoen leyde sijn versche lancy in om demofoen af te rijdene ende demofoen die peynsde der ghelike. aldus reden die twee op malcanderen ende staken wel. VI. oft acht steken op deen den anderen. ende braken veel speren eer si malcanderen math maecten. Ten eynde wert demofoen peynsende op sijn lief ysonia dat hy hoopte dat hy ter eeren van haer een lancy breken woude ende eere behalen. hi leyde een versche lancye in. die coninc van arragoen die dede dier gelike ende leyde sijn lancye int arest daer quam demofoen stranghelic op den coninc evac ghereden dat hi hem stac by cans vanden paerde. mer des conincx van arragoens lieden stelden hem weder in sinen sadele. doen quam demofoen ende nam den coninc van arragoen bi der hant. ende si reden bi den coninc van vrancrijc ende bi etsijtes den coninc van armenien. aldus reden si alle viere ter banen wt. Die herauten die was bevolen dat si te kennen gheven souden dat alle die voor ghenoemde heeren comen souden ten banckette. ende des anderen daechs ter maeltijt daer men den bestdoenders gheven soude den prijs eenen yegheliken nae sijn verdiente. Die herauten hadden dit wel verstaen ende si deden dat ghene dat hem bevolen was. Die keyser heyndric ende sijn vader ende alle die ander heren ghinghen te hove waert. ende also deden dye keyserinne eresebia ooc mit allen haren state ende familien. ende daer was bereet een seer costelick bancket. Die heeren dier gheternoyt hadden die quamen daer ten banckette met groter costelicheyt ende met schonen state. Die maechden ende die vrouwen ontfingense weerdichliken. ende een yegelic ontfinc daer sijn alder liefste. Daer waren si allen in grooter amoruesheyt. si speelden si dansten si songhen si spronghen. men bedreeffer alder hande manieren van ghenoechten. ende alle maniere van plesansen. die heeren ende vrouwen ionc ende oudt die waren al te samen verblijt. Doen si aldus waren in groter vruecht etsijtes ende margrieta die saten te samen en couten van haerder liefden. ende etsijtes die coninc seide. o wtvercoren schone margrieta van lymborch. ende wel groyende vol alder duechden. ic hebbe seer veel ter liefden van u gheleden. ende mijn ionghe lijf dicwil in perykel gheset hebbe. ende ic hebber noch seer

[p. 127]

cranc loon of ontfanghen van uwer weghen. Daer op dat die overschone margrieta van limborch antwoorde ende seide al dat ghi door mi gheleden hebt. oft om mijnen wille ghedaen hebt. dat danc ic u hertelic ende noch meer bedancken sal. spreect mijn heer vadere ende mijn vrou moedere ende broeder. begheerdy my in eeren so doet si veele ter liefden van my ende door dijn eerweerdicheyt heer coninc dat ghi my aen mijnen heer vader ende mijnder moeder ende den keyser mijnen broeder doet versoecken ghelijc eenen coninc behoorlic is een maecht te versoeckene. ende sijn sijs te vreden by mijnen consente en saelt niet achtere bliven. Dijn duecht door my gedaen in voorleden tijden die moet ic gedencken. ende ick belove u hier moechdy mi niet gheboeren ic en neme nemmermeer mijn leefdaghe ghenen man. Als etsijtes die coninc dat hoorde so was hi seer verblijt ende hi bedancte haer herteliken seere haerder goeder ionsten. ende doen swoer hy haer dat hijse maken soude een gheweldich coninghinne van armenien. als si aldus saten in goeder amoruesheyt so quam den nacht aen Die heeren ende princen waren alle wel getracteert ende dach bescheyen als morghen. om te halen den prijs dien verdient hadden. Aldus ghinc elck in sijn ruste verbeyende nae den dach van morghen datmen den prijs gheven soude nae ouder costumen.