Het leven van Liedewij, de maagd van Schiedam

[p. 107]

Bij de vertaling

Bij het vertalen van Het leven van Liedewij hebben we niet gestreefd naar een letterlijke weergave van de Middelnederlandse tekst. Ons stond een betrouwbaar en vooral leesbaar equivalent voor ogen. Aan de definitieve vertaling ging steeds een zorgvuldig overwegen vooraf: hoe de oorspronkelijke tekst weer te geven in modern proza zonder de grondtekst geweld aan te doen? Daarbij hebben we de volgende ‘regels’ in acht genomen:

*	Waar de tekst door herhaald woordgebruik monotoon dreigde te worden, hebben wij herhalingen vervangen door synoniemen (bijvoorbeeld Maria i.p.v. Onze-Lieve-Vrouw) of laten vervallen (bijvoorbeeld het veelvuldig gebruik van ‘ende’).
*	Dubbele uitdrukkingen van één begrip zijn vervangen door één woord (bijvoorbeeld ‘en riep’ voor ‘Ende riep tot Liedewij ende seyde’; hoofdstuk 27). Soms hebben wij de tekst geïnterpreteerd weergegeven (bijvoorbeeld ‘Liedewij verzuchtte’ voor ‘Doe antworde Liedewy ende seyde’; hoofdstuk 27).
*	Om zinsverbanden aan te geven hebben wij in een aantal gevallen gekozen voor toevoeging of vervanging van bijwoorden en/of voegwoorden (bijvoorbeeld ‘Daarop staken de schurken een kaars aan’ voor ‘Doe ontstaken die boeven een kerse’ & ‘Nadat Liedewij dit had ondergaan’ voor ‘Doe Liedewy van den pickaerden dit hadde gheleden’; hoofstuk 24). De in het Middelnederlands veel voorkomende consecutieve constructies hebben we hier en daar vervangen (bijvoorbeeld ‘Hoewel de heilige maagd ernstig ziek was en ze geen of weinig voedsel tot zich kon nemen’ voor ‘Al was dese heileghe maghet also cranc van siecten, dat si gheen of luttel spise en mochte eten’; hoofdstuk 16).

Om iets van de middeleeuwse, veelal devote sfeer te laten doorklinken in de vertaling, hebben wij gebruik gemaakt van de traditionele, Rooms-Katholieke terminologie (bijvoorbeeld ‘of zij het Heilig Oliesel wilde ontvangen’ voor ‘of sij gheolijt woude wesen’; hoofdstuk 38). In het Middelnederlands worden de feestdagen van heiligen aangewend om data aan te geven. Dit middeleeuwse gebruik hebben we overgenomen, maar voor een goed begrip hebben wij de huidige dagaanduidingen toegevoegd. Terwille van het inzicht in de chronologie hebben

[p. 108]

wij belangrijke gebeurtenissen en periodes uit het leven van Liedewij voorzien van jaartallen. Al onze toevoegingen staan tussen [ ].

Om misverstanden te voorkomen hebben wij ervoor gekozen eenheden van geld, maten en gewichten neutraal weer te geven (bijvoorbeeld ‘gaf hij zijn rentmeester opdracht Peter jaarlijks een som gelds ter beschikking te stellen’ voor ‘beval hi sinen rentmeester, dat hi Pieter jaerlijx soude gheven XII Vranckrijcse croonen’ [hoofdstuk 11]; ‘liet Liedewij [...] eens erwten kopen’ voor ‘liet Liedewy coopen [...] een half achten deel arweten’ [hoofdstuk 23]; & ‘en liet het ieder van hen bijschaven in de vorm van een meetlat’ voor ‘ende dede hem dat hout scaven na een maniere van eender ellen’ [hoofdstuk 30]).

Afb. 28 Drukkersmerk uit de 1505-druk