Liber Magstri Avicenne

[p. 72]

[17]

Elefancia es ene ziecheit die men scelt lazerie. ende comt van vorten bloede. Ende dbloet heeft ontfaen vortheide vanden vortten voetsele daer de mensce bi levet. of dat hi geten heeft. Alle manieren van lazerien es dbegin van vorten humoren van melancolien ¶ Lazerie es van .4. manieren overmits den derden humore dat es geminct met melancolien binnen adren. Dierste specie es van den bloede van melancolien. ende men sceldet elefancia. naer .1. beeste diemen heet olifant. ende hi es meere dan andre dieren ende dese ziecheit es leliker te siene dan die andre. Dandere maniere van melancolien es geminct met fleumen ende heet tyria. Die .3. specie es geminct met melancolien ende met bloede. ende es geheten alepicia. Die .4. specie es geminct met coleren ¶ Elefancia ende tyria die comen van grover materien entie werken in die .2. ongemanierlike aleens. Dit siin die tekenen. die orine es wit met vele faucis ende claer Ende in tyria es dorine dickere entie huut es grover ende geberkelt. Dat van coleren comt es van bloede. Ende eist van couder materien het en heeft die ogen niet so root entie wintbrauwen vallen. ende haer vleesch es vet. ende giet men water optie huut sine wert niet nat. alse of si gesmeert ware met olien. ende in die been gevoelt men ofter mieren in cropen. ende of si oec niet en gevoelden. so siin si somegen lieden ontslapen. Ende some joocsel met dropen ende some joocsel sonder drope. Ende some hebben si roven ane die been entie en genesen

[p. 73]

niet ¶ Ende wet dat men meest die tekenen verstaen mach int ansichte ende an handen ende an voeten. ende an die dyen ende ane de been. wat haer huut es gelsterachtech ende spreken dor haren nese. Ende si gevoelen onder die huut ketelinge ende hen dunct dat hen die zenewen roeren onder die huut. ende haer nagelen siin bleec Ende gietmen water optie huut het es stappans droge. ende si spreken alse of si heesch waren. Haer adem stinct ende haer vleesch ende haer huut stinct. ende haer sweet stinct. Ende haer vleesch tusscen den vingeren en es niet alse gesonden lieden. Ende al bernt mense met enen ysere sine soudent niet gevoelen alse gesonde lieden ¶ Daerbi seget albucasis dat haer lichame ontslapen es ende ongevoelijc. ende luttel tranen lopen uut haren ogen. ende si siin nidech entie haere die in haer wintbrauwen staen siin cleine ende verdeluwet. ende si werden licht gram. Sulden hebben si den corts. ende hadden sine het ware hen goet. want het ware hen die beste medicine die hebben mochten. mer die corts en mach in hen niet lange duren. Si begeren vele te goyene ende verhitten zere in goyene ende cranken zere daer af ¶ Men salse laten ter adren ende dwaen haer bloet met borne het sal blicken vleesch. haer stemme verwandelt grof ende si spreken droge ende si siin trage ende swaer. ende hen dunct dat hen haer lede ontvallen ¶ Dit sal siin haer dyete. Si selen eten jonge kiekene. limogien. pertricen. jonge duven ende des gelike. Men salse wachten van alre spisen die melancolie voeden. ende van allen vogelen die in staenden watere of in broeken

[p. 74]

wonen. ende van erweten van bonen van pepere. van enioene. van loke ¶ Cingle of zetere openbaren hen gerne in desen lieden. Ende vest in hen zeter of cingle. die stede blijft sonder haer. op dat in steden van hare si. ende al waster haer in si bliven cleine ¶ Es die cingle of zeter groet ende het vele bevangen heeft van den leden ende het lange geduert heeft. ende also breet als ene palme of meer. een root ansichte ende opgeblasen. dat seit galyenus trect hen ter laserien wert. Ende drope al den lichame dore of in ene stede. es droge die drope. het es een geslachte van lazerien. Die zieke sal eten .2. werf des dages seit galienus. ende enewerf ware te luttel. Ende men moet scuwen te vrouch tetene of te spade ¶ Lazerie die van bloede comt. so hulpt meest laten ter adren. Dit siin die tekene. Die orine es root ende vet. dansichte root ende al die lichame es rootachtech. Ende al die werken vander lazerien siin eens sonder dbloet laten dat hulpt meest in die specie vanden bloede. Hoe dat men dese materie ripen sal ende andre humoren ende purgieren. dat sal men hierna horen ¶ Dit siin die werke van buten. Nemt enen linen doec ende nettenne in aysine ende in dien doec suldi wijnsteen winden. ende legten onder vierege asscen ende doeter op levende colen. dit suldi laten liggen ene wile. ende derna suldi dien wijnsteen leggen in .1. glasen vat .3. dage ende dan drinke Dit suldi steken optie stede of opt rode ansichte tote dat die stede begint te scorne die rootheit. Es die stede root ende niet scoren en wille. so suldi sniden die stede cruuswijs met enen scerse

[p. 75]

dor die huut. ende dan suldire op leggen die vorseide zalve so dat etter geeft. ende houdet suver ende open. Ende eist te doene men saelt dwingen metter hant om dat te bat siin etter uut soude senden ¶ Een ander. Nemt comijn een deel ende cantarides de .2. deel. dat suldi wel pulveren ende mingent met wit van den eye. dit esser goet op. want het doet af gaen die rootheit of die rode huut vanden vlesce Ende dan suldi die huut wel doen dragen omme die lazerie uut te doen dragene Ende als detter wel uut getrocken es. so suldi die stede doen huden hier met. ¶ Ghi sult wel pulveren. wierooc. mastic ende temperent met wederen smoute ende leggent daer op. dit doet wel huden ¶ Een ander Nemt wierooc ende wormmele van eykenen houte ende wit van den eye ende minget te gadere ende legget daer op. dit doet de huut wassen. Ende wit van spaengien doet oec huden Unguentum fuscum doet oec huden ende wel vleesch wassen ¶ Ende swillet dansichte vander plaestren entie huut doet scoren van den humoren die derwert trecken. so nemt galle ende wierooc ende pulveret wel met wit van den eye ende doeter toe gersten meel. dit suldi daer op leggen. Ende alse men wille die ogen wel bescermen datsi niet en swillen so nemt mastic ende wierooc. wit van spaengien. dit pulvert ende minct met wit van den eye. Dit bescermt dogen van swillene Wet dat die witte zalve oec goet es met te dwingene geswil vanden ansichte ¶ Ende wilmen al dat ansichte bedwingen. men tempre fiinoleam met aysine. dats aerde die comt uut spaengien dit suldi plaestren .2. werf sdages ¶ Ende siin in den zieken noch quade toevalle

[p. 76]

so dat tanscijn root es. ende dat die wintbrauwen vallen entie nese bestopt es. ende haer stemme heesch es ende si dan gevoelen ioocsel in den lichame ende meest in die been. Ende in somen die qualike gevoelen ende haer leden ontslapen siin. Men salse bloet laten tusscen die brade vanden bene enter hyelen. Dits goet iegen root ansichte ¶ Musen stronte geminct met zeme doet haer wassen in die wintbrauwen Gebernde byen geminct met zeme doet tselve. Ende so doet oec lapdanum geminget met zeme ende met aysine ¶ Ende es die nese opgeblasen of bestopt dat van bloede of van fleumen comt. of van viscoser fleumen. dat die lichame alse bestopt es. of die nese sonderlinge. Men sal mingen muskeliaet met bevercullen ende maken pillulen alse bonen. entie in den nese steken ¶ Grove stemme ende heesce die van lazerien comt die en mach niet genesen. Nochtan salmen leggen onder die tonge dyadragantum Een ander. Nemt lijn saet. peniden. amandelen. eppe saet. semen citrulli. cucurbite elx .2. dr. gomme van arabien. ricolissie. elcs .1. dr. dit suldi temperen metten zope van poret loke. ende maecter af pillulen entie houden onder die tonge ¶ Ende iegen die joocte vindi zalven gnouch daer men van dropen sprect van alden lichame. Nochtan siin goet gedwegen voeten ende handen in borne daer sulfer in gesoden es ¶ Ende wet oec die ontslapen siin. cume of nemmermeer mogen si genesen daer af. Nochtan suldise smeren met arragon of marciatom. of olie van bayen ende met bernden watere. of met olium benedictum ende des gelike die heet siin. Men moet den zieken wachten

[p. 77]

van voet couden. ende men moet hem maken lammeren vellen ane te doene