Leeuwarder Apotheek, na de Galenisch-Chymiçe manier, door sorgvuldigen arbeid van t Collegie der Medicijns aldaar opgemaakt, en door des E. E. Agtbare Magistraats Authoriteit bevestigt

(1702)–Anoniem Leeuwarder Apotheek– rechtenstatus

De XVII. Afdeelinge. Van de vaste ende vlugge Souten.

Sal Absinthii. Sal Cardui benedicti. Sal Scordii. Sal Stipitum Fabarum.

Dese kruyden moeten gedroogt en tot Asschen verbrand worden, uit welke men met warm water een Loog maakt, dat men door een filt laat zijppen, en op een mild kool-vuyr uitdampen tot Sout; om dit nu suiverder te maaken, moet men ’t wederom laten smelten, door een filt zijgen, en so volgens de konst doen stremmen, ende versamelen.

Dese alle sijn ontrent van een en selfde kracht, worden ook in gelijke quantiteit; en op gelijke wijse gebruikt; namelijk tot een half Drachma, onder eenige vogt of yets anders vermengt; Sy doen wel Sweeten, verbeteren de quade suyre Vogten, en sommige Koortsen.

Doch dat van Alsem versterkt meer de Maag, en ’t Gedarmte, maar so nuttich niet in Hoofd-siekten.

Dat van gesegende Distel versterkt meer de Herssenen, en is nuttiger in quaad aardige Siekten, ook tegens pijnen in de Leeden door.

Dat van Water-look versterkt meer het Ingewant, en is dienstiger tegens pestilentiale Koortsen, Wormen, en Verrottingen.

Dat van Boonestronken, versterkt meer de Nieren, drijft beter het Wateren me’e voort &c.

Sal fixum Tartari. ’t Vaste Sout van wijn-steen.

Recipe. Tartari, die rauw doch fraay wit is, so veel ’t u belieft.

ofte

Den swarten klomp die na de Distillatje van den wijnsteen in de Retort overgebleven is.

Laat den raauwen wijnsteen, ten minsten in een papieren huyssie beslooten, op een Pottebakkers Oven door de heete weerslag des vuyrs; Doch den swarten klomp, soo bloot onder de gloeyende koolen uitgebrant worden, tot datse haar wit vertoonen: maakt

dan hier uit door warm water (dat men daar op gieten moet) een Loog, laat dit door een Filt lekken, dan in een glasen ofte aarden vat overgegoten worden en uitdampen, tot dat al de vogtigheit verteert is; dan soo sal op de grond het witte Sout verblijven.

Indien men dit in een glasen vat doet, en eenige dagen in een kelder voor de bloote lugt open stelt, so sal het smelten tot een OLY VAN WIJNSTEEN DOOR AFZIJPINGE, oneygentlijke so genaamt.

Dit ontdoet, verdunt, en maakt de slijmige Vogten vloeibaar; verwekt den Stoelgank, is ook in veele Chymische saaken dienstich: &c.

Men geeft dat in tot een half Scrupul, onder yets anders vermengt.

Den OLY VAN WIJNSTEEN is dienstig in eenich bequaam water of smeeringen vermengt uitwendich tegens veel quaad-aardige Seeren.

Crystalli Tartari. Crystallen van Wijn-steen.

Recipe. Tartari rhenanii, welke fijn gestooten is, soo veel gy wilt.

Laat die met veel water opkooken, dan dit noch warm zijnde, door een vloeipapier klaar in een bequaam vat doorzygen, daar

naa een nacht over ofte langer in de koude geset worden, op dat de Crystallen aan de kanten van ’t vat aanwassen, die gy als ’t water wech gegoten is moet vergaderen, en opdrogen.

Dese verdunnen, maaken de drooge vuyligheit week, en verweken sachtjes den stoelgang, worden ook bequaam by andere Purgeerende middelen gevoegt.

Men geeftse in tot twee Drachmen, onder wat anders vermengt.

Tartarus vitriolatus. Gevitrioolden wijnsteen.

Recipe. Liquoris Tartari, soo veel gy wilt.

Laat hier in allenskens druppen gerectificeerden Oleum vitrioli, tot datter geen meer opziedinge geschiet, daar na dit droog uitdampen.

Dit wort om sijn deugdsaamheid een algemeen Geneesmiddel genaamt; en is dienstich voor ’t Graveel; de swavelachtige slymige en scheurbuikige Vogten matigende; nuttich tegens de Geelsucht, Slaapsucht, verlooren Honger, &c.

Men neemt hem in van tien tot xx-Greinen onder wat anders vermengt.

Tartarus Chalybeatus. Gestaalden Wijn-steen.

Recipe. Tartari, die wit en rauw is een Pond.

Rubiginis ferri, ofte roest van yser, iij-Onçen.

Vermengtse gestampt zijnde met malkand’ren; laat dit mengsel in een ysere ketel ofte Pot kooken met viij of ix-Ponden regen-water tot dat de wijnsteen sal gesmolten zijn, klenst dese vogt warm door een wollen lap: setse dan x of xii uuren lang in een yseren ofte steenen Pot wech, so sullen de Chrystallen, met een bruin geele couleur begaaft, aan de kanten en ook op de grond van de Pot t’ samen stremmen, vergadert die selvige dan, door sachties afgieten; van het vat; Na dat desen Pot weder op ’t vuyr geset is, so doet ontrent de helft van de vogt uitdampen, en laatse daar naa stilletjes-staan te rusten, en vergadert de t’ samen geronnen Crystallen, vaart ook in dese uitdampingen en Crystal-makinge voort, tot dat gy al uwen wijnsteen daar ganschelijk sult uitgetroken hebben; Laat daar na de vergaderde Crystallen in de Son opgedroogt worden.

Dese opent de verstoppingen der Moeder, Lever, en Milt; doodt de Wormen; is dien-

stich tegens de quynende Siekten: &c.

Men geeftse in, doch niet hoger als tot een Drachme onder wat anders vermengt.

Tartarus Solubilis. Smelt baar Wijn-steen.

Recipe. Crystallorum Tartari, viij-Onçen.

Salis Tartari, iv-Onçen.

Doetse vermengt zijnde in een verglaasden Pot, en laatse met ontrent iij Ponden regen-water een halff uyr lang sachtjes kooken; als ’t afkooksel koud geworden is doet het door een filt zygen, en tot een droogte uitdampen, so sal het wit Sout op de grond neer-sakken.

Dese komt seer met de Crystallen over-een doch werkt wat krachtiger, is heel goed tegens ’t Nier-graveel, en in de verstoppingen der Moeder &c.

Men geeftse in tot twee Scrupels met wat anders vermengt.

Tartarus Nitratus. Gesalpeterden Wijn-steen.

Recipe. Salis Tartari,

Prunellae, van elx so veel ’t u belieft.

Doetse in regen-water smelten; en de vogt daar na door een Filt zygen, ook so lang kooken tot dat ’er een korst op komt; Laat dan op een koude plaats de Crystallen schieten.

Dese verkoelt seer fraay; is gansch aangenaam in koel dranken; en Gorgel-wateren; heel dienstich tegens ’t vervuilde Tandt-vleesch; rottige Tanden, en stinkenden Adem: &c.

Men gebruikt desen in die selvige waters ook inwendich tot een Scrupul; onder wat anders vermengt.

Sal Prunellae. Sout van geswavelt Sal-peter.

Recipe. Nitri, van d’ aldersuiverste die tot een Poeder gestoten is, een Pond.

Doet die in een smelt-kroes smelten, gesmolten zijnde, so strooit ’er in een-Onçe gemeen Swavel; als dit afgebrant is dan giet dit gesmolten Sal Peter op een suyver schoone kooperen Plaat, en maakt ’er ouwelties ofte koekjes af.

Dit doet sweeten, verdunt de dikke vogten, vermindert de koortsige brant of hitte, is dienstich tegens ontsteekingen; &c.

Men geeft ’et in tot een half Drachme;

ook gebruikt men ’t uitwendig in Gorgel-waters: &c.

Tartarus Emeticus. ’t Braaken verwekkende wijn-steen.

Recipe. Crystallorum Tartari, anderhalf Onçe.

Croci metallorum, een half Onçe.

Alsse tot een Poeder gemaakt zijn, soo doetse in genoechsaam regen-waters kooken tot dat ’er een huydeken op komt, klenst het dan door een dubbeld vloei-papier, en steltse in een glas besloten op een koude plaats om Crystallen te schieten.

Dese doet seer licht de fluymen en and’re quade vochten uit de Maag over-geven door ’t braaken.

Men geeftse in tot ses Grein, onder wat anders vermengt.

Sal Saturni. Sout van Lood.

Recipe. Cerussae, van de beste

Schelp-wit, soo veel ’t u belieft.

Als dit tot een seer fijn Poeder gestoten is,

soo giet ’er gedestilleerden Azijn op tot datse drie of vier vingeren breed daar boven staat; setse te meuken totdat den Edik soet sal geworden zijn; doet dan den sacht afgegoten Azijn door een klein vuyr uit dampen, soo lang als’er een huydeken op komt. Soo sullen d’er op een koude plaats Crystallen schieten, die men in de schaduwe moet opdrogen; doch het overige sal men weder doen uit-wasemen so lang ’er een huydeken opkomt, en soo voort varen als boven gesegt is

Dit geeft men in Brandige koortsen, ontsteekingen, en hitzigheden; &c. tot drie greinen onder wat anders vermengt.

Men gebruikt het meest uitwendig in vuyrige Roos, heete gebreeken der oogen, en andere seer werme Quaalen.

Nitrum Antimoniatum. Salpeter met Spies-glas bereit.

Recipe. Aquam, dat na d’ afwassinge van’t Antimonium Diaphoreticum overich is.

Doet het tot op de helft uitdampen, soo sullen d’er op een koude plaats Crystallen af schieten.

Dit is goed tegen de tweede en derdendaag-

se koorsen, Geel-sugt, en om te doen sweeten: &c.

Men geeft het in tot een Scrupel met wat anders vermengt.

Sal nitri fixi; ejusque Liquor. ’t Vaste Sout van Sal peter; en des selfs vogt.

Recipe. Nitri, van d’ aldersuiverste iij-Onçen.

Als het tot een fijn Poeder gestoten is soo doet het in een suyveren smelt-kroes, en set het op gloeyende koolen, op dat het als water vloeye, wanneer’t vloeijende sal geworden zijn, soo werpt ’er een stuk van een gloeyende kool in, brengt het soo voort in vlam, en brant het soo lang tot dat het ingesmeeten stuk met het Sal peter al kookende verteert is; harvat dan wederom d’inwerpinge der koolen, soo lang tot den Sal peter niet meer vlamt, maar onder den drogen groenachtigen klomp leggen blijft: dan

Neemt het Sal Peter, ’t welk op dese manier vast gemaakt is.

Laat het ingenoechsaam heet water smelten, gesmolten zijnde door een Papier filtreren, en ’t gefiltreerde in een bequaam Glas uitdampen tot het droog is; so sal d’er op de

grond noch een seer scherp Sout overblijven.

Dit Sout wort in een kelder in d’ opene lucht geset, en aldaar soo lang alsoo gelaten tot dat het al afdruppende in een helder klaaren vogt versmolten is, Alkahest Glauberi genaamt.

Dit ontdoet de Gummen en de Harssen, en opentse sodanich dat daar door gemakelijk ook een oprechten eigen-aardigen Tinctuir uit die selvige kan getroken worden.

Sal Febrifugum. Koorts verdrijvend Sout.

Neemt den klomp, welke naa de destillatie van den Spiritus Salis Armoniaci overgebleven is.

Laat die in genoechsaam heet water smelten, dan door een Papier-filteren ofte door zijgen, en in een verglasen pot uit wasemen tot dit droog is, en daar een seer wit Sout overblijft.

Dit is seer door-dringende, verdunnende, openende, verdeelende van aart, derhalven tegen de gaande en komende koortsen goet, &c.

Men geeft het in tot een Scrupul onder wat anders vermengt.

Vitriolum Martis.

Vitriool van staal.

Recipe. Limaturae Chalybis, D.i. het Vijlsel van Staal iij-Onçen.

Olei vitrioli, iv-Onçen.

Regen-water, x-Onçen.

Steltse twaalf uiren lang te meuken, laat het eenig couleur uitgetroken hebbende water door een filt zijgen, en tot dat’er een huydeken op komt uit-dampen, daar na in een kelder geset worden, op dat de Crystallen na de grond schieten, die men dan moet versamelen; voorts laat d’ op wesende vogt wederom uitdampen, en steltse so weder wech, als voren; eintelijk laat alle versamelde Crystallen op een Papier t’ samen op gedroogt worden.

Dit opent sterk de verstoppingen in de binnen deelen des Lighaams; doodt de wormen. verbetert de quijn-siekten der vrouws-persoonen; doet ook wel braaken, en de slijmige koude vogten af-suiveren.

Men geeft het in tot een Scrupul onder wat anders vermengt.

Sal volatile Cornu Cervi. Vlug Sout uit Herts-Hoorn.

Recipe. Spiritum cornu cervi, die van den oly gescheiden is,

Sal Cornu cervi, dat naa d’eerste destillatie versamelt is.

Laatse in een Phiool gedaan worden, daar op een helm gestelt, en een ontfanger hiet aan gevoegt zijnde, so sal d’er door een heel klein of seer mild doch allenskens vermeerdert vuyr een vlug Sout opklimmen, ’t welk aan de kanten en in de Pijp van den Helm hangen blijft, dat men afsonderlijk moet versamelen en behouden.

Dit doet wel sweeten, vordert het wateren, verdrijft d’ oorsaak der quaad-aardige Siekten, verbetert de pijnen in de Lendenen, en Leden, opent de verstoopende vogten: &c.

Men geeft ’et in tot een Scrupul onder wat anders vermengt.

Sal volatile Succini. Vlug Sout uit Brand-steen.

Dit wort verkregen onder ’t Destilleren van den oly; waar van hier voren kan gesien worden.

Dit vordert het wateren seer, drijft den Steen af, en ’t Graveel; ook is ’t de genaamde verstoppingen der Moeder openende, en ’t Baaren voort helpende: &c.

Men geeft’et in tot een Scrupul onder wat anders vermengt.

Sal volatile Lumbricorum. Vlug Sout uit wormen.

Dit wort bekomen onder’t Destilleren van den Spiritus, waar van hier vooren kan gesien worden.

Dit is goed tegens de vlijgende Jicht of Pijne der Leeden, opent, en versterkt de zenuwen &c.

Men geeft ’et in als ’t voorgaande.

Floris Salis Armoniaci. Bloemen van Sal Armoniak.

Recipe. Salis Armoniaci,

Marini ’t welk so over ’t vuyr gedroogt is, dat het niet meer knapt, van elx so veel ’t u belieft.

Alsse tot poeder gestooten ende t’ samen vermengt zijn, so doetse in een steenen kolf, aan den welken op het sand gestelt een dicht hooftdek toegepast zijnde, so brengt’er in den eersten een klein vuyr onder, en vermeerdert het selvige allenskens, tot dat het Sal Armoniac onder de gestalte van meel opklimt; hout dan voort aan met het vuyr, en gy sult bevinden dat’er niet meer opvliegt, doet de vaten koud worden, neemt dan het hooftdek soetjes daar

af, en vergadert met een veder de Bloemen.

Dese openen seer sterk, dringen door, verdunnen de dikke sappen, doet wel sweeten, bevorderen het wateren, en den omloop des bloeds: &c.

Men geeftse in tot acht Greinen onder wat anders vermengt.

Flores Benzoïn. Bloemen uit Benzoïn.

Recipe. Benzoïn van de beste tot een Poeder gestoten, iv-Deelen.

Arenae, d. i. Sand, i-Deel.

Vermengt zijnde, laat ’er uit een steenen Pot (op ’t fatsoen van een kolf gemaakt) waar op een Pyramyds wijse dichten Trechter van Papier geset is, door een klein vuyr een sublimatje geschieden; so sullen d’er na verloop van een half uyr de Bloemen beginnen op te klimmen, die men alle half uyren met een vedertjen moet versaamelen.

Dese zijn seer dienstich in de naarborstigheit, kortheit en beswaartheit van Asem-halinge, ook in allerleye Long ofte Borstsiekten.

Men geeftse in tot een Scrupel onder wat anders vermengt.

Ruptorium Commune. Een gemeen Brand-stuk.

Dit wort gemaakt uit d’ aldersterksten Loog die na de konst opgedroogt is.

Dit gebruiktmen uitwendig om ’t vleesch te laten dood bijten, en dan daar in gaten of fontanellen te maaken.

Vorige Volgende