Kronyk van Vlaenderen

[p. 24]

[1419]

Philips van Bourgoengien, sone van den hertoghe Jan, hy hadde ghetraut vrouwe Michielen, 's conincx dochtre van Vrankeryke, ende sustre van den verscreven Dalfin, by wien de hertoghe Jan, sijn vader, versleghen bleef. Hy quam op den x^ten dach naer dat sijn vader aldus jammerlyken doot bleven was, in Vlaenderen, ende zwoer te Gendt, t'Ypere; ende als hy comen soude te Brugghe, hy wilde te Brugghe inbringhen Robbrechte Bouwens sone, burgermeester van den Vryen, ende vj scepenen van den Ziezeelsschen, die met goeder causen ghebannen waren, ende bat scepenen van Brugghe over de vorseide personen, ende hy bleef te Male verbeidende de antwordde van dien van Brugghe, bet dan iiij hueren lanc, ten hende het en halp niet, de ballinghen moesten uut Brugghe bliven, ende de prinche Philips was in Brugghe heerlyke ende minlyke ontfanghen. In 't jaer M. CCCC ende xx soe trac de hertoghe Philips van Bourgoengien, grave van Vlaenderen met groeter heercracht voer Meluyn op de Seyne, welke steede hy verhongherde, ende moesten hem opgheven te sinen wille, ende hy vant daer veele eedele lieden, die te sijns vaders doot ghesijn hadden, dewelke som versleghen waren, ende som ontflouwen; daer was Mer Robbrecht van Masseme, ridder ghemaect, ende veele andere heeren. In 't jaer M. CCCC ende xxj op den xxx^ten dach in Oughst, doen was de strijt voer Sent Rykiers in Pontieu, ende daer was de hertoghe Philips van Bourgoengien ghevanghen, maer hy wart haestelijc verlost ende wederghecreghen, by den toedoene ende stouten begrype van den vlaemsschen heeren, die daer waren als de heere van Comene, de heere van Steenhuzen, Mer Adryaen ende Mer Jan Vyleyn, ghebroederen, ende meer andere, daer was de hertoghe Philips van Bourgoengien, grave van Vlaenderen, ruddere gheslaghen van

[p. 25]

hertoghe Janne van Lutsenbourch, ende met hem de voernoemde Vlaemssche heeren. Daer bleven veele Armingacs versleghen, ende by der gracien van Gode ende der hulpen van den voernoemden Vlaminghen, soe behilt de hertoghe Philips vorseit de victorye ende 't felt.

In 't jaer Ons Heeren M. CCCC. ende xxj soe was eene cruusvaert gheboden van onsen heylighen vader den paus van Roeme op die van Praghen, met haren medeplegheren, om de quade oppinien ende secten van onghelovicheeden, die sy hilden, waeromme dat zeere groet volc in roere was om derwaerts te treckene uut allen landtschepen van kerstenheede, maer het viel al te vergheefs, want den keyser Zeghemondt was 't conincryke van Biemen verstorven, ende daeromme hy dede soe veele dat al 't folc wederkierde, op de condicie dat hy ze belovede te bedwingene, om te comene ter kennessen van den rechten kerstenen gheloeve; dat incarnacion van der Praghevaerdt, dat vindi in dese narvolghede drye woerden:

noVaCVLa aCVta feCIt doLUM.

In 't jaer Ons Heeren M. CCCC. ende xxij, up den achsten dach in hoymaent, starf vrouwe Michiele, hertoghinne van Bourgoengien ende gravenede van Vlaenderen, te Gendt in haer hof, ende was begraven te Sente Baefs in den cloester. In 't selve jaer starf Kaerle de coninc van Vrankeryke haer vader, dewelke hadde als coninc gheregneert xlij jaer, hy hadde ghesijn vierwarff met heercrachte in Vlaenderen, hy wan den wijch te Roesbeke, ende verjaghde den bisschop van Norwijc, ende de Inghelssche uut Vlaenderen, ende hy wan den Dam.

In 't jaer Ons Heeren M. CCCC. ende xxxiij was in Vlaenderen groet water, soe dat men niet en mochte

[p. 26]

sayen, ende verdronken vele lieden ende beesten, ende d'incarnacion van desen mach men vinden in dese twe veersen:

sChoendIIke dranC den WIn CoeL,
doen dWater hadde Meneghen poeL.

In de maent van septembre in 't selve jaer trac hertoghe Philips van Bourgoengien in Hollandt met veele lieden van wapenen, want sijn oem de hertoghe Jan van Beyeren was overleeden, dewelke hem seide heere van Hollandt ende van Zeelandt, ende oec van Henegauwe, ende wart begraven in de Haghe ten Predicaren in den choer. Vrouwe Jacop, dochtre van den grave Willem van Hollandt, su hadde veele van den eedelen van Hollandt te haren accorde, mar want soe was in Inghelant by den hertoghe van Clocestre ghetrocken, ende sat daer in uppenbaren overspeele by den vorseiden hertoghe van Cloescestre, coninc Heinrijcx broedere van Inghelandt, ende liet haren ghetrauden man, den hertoghe Jan van Brabant, daeromme waren hare de eedele ende de steeden van Hollandt contrarye. De hertoghe Philips van Bourgoengien comende in Zeelandt ende in Hollandt, hy was overal eerlyken ontfanghen sonder ter Gouwe, te Vyane ende te Schoenhoven, dewelke steeden waren over vrou Jacoppe vorseit. In 't selve jaer waren ghebannen veele eedele ende notable lieden, dewelke contrarie waren hertoghe Janne van Beyeren, ende dese pijnden zeere omme vrouwe Jacoppe te doene comen uut Inghelandt tot in Henegauwe oft in Zeelandt. In 't jaer M. CCCC. ende xxiiij quam de hertoghe Jouffroet van Clocestre met sijnder amyen vrou Jacop, te Calays, te Arke ende van daer in Henegauwe, daer hy van haren weeghe over al eerlyken ontfanghen was, ende de ballinghen van Hollandt ende van Zeelant quamen tot vrouwe Jacoppe, ende su gaf hemlieden haer landt,

[p. 27]

ende sy swoeren met hare ende daden hare manschip. Dit verhoerende de hertoghe Jan van Brabant, hy vergaderde sijn eedele van Brabant, van Lotryke ende van Limborch, ende dede besetten de palen van Brabant, ende oec van someghen steeden in Henegauwe, ende specialijc de steede van Halle; daer lach de grave Philips van Sent Poel met someghen baenradsscen van Brabant, als de heere van Rotsselaer, de jonker van Monyouwen, de jonker van Bouterssem, ende meer andere eedele, in groeten ghetale, als om den hertoghe van Clochestre, ende sine amye vrouwe Jacop te wederstaene. De hertoghe Jan van Brabant vernam dat de hertoghe van Cloeschestre met vrou Jacoppe hem al hilt te Berghen in Henegauwe, ende dat sijn eedele ende sijn volc van wapenen, dat met hem uut Inghelandt comen was, al meest lach in de steede van Breyne, waer uut dat sy daghelijcx in Brabant groete schade deden, roevende, barrende ende 't folc vanghende; daeromme hy ontboet 't comuyn uut allen steeden ende dorpen van Brabant haestelijc hem te volghene, soe dat hy in zeere cortten tyden vergaderdde voer de steede van Breyne, onder eedele ende lieden van ambachten ende van landewaert bet dan C^m mannen, dewelke alle met tenten ende met pauwellioenen up eenen dach logierden voer Breyne, daer groete meenichte van Inghelsschen in waren, dewelke hem vromelijc weerden, ende meenich vroem asshaut ende stormen ridderlijc wederstonden, mar als mer up ghestormt ende gheschoten hadden wel x oft xij daghen lanc, doen wert een ghebot ghedaen dat elc, wye dat hy ware, eedel oft oneedel, soude ten vesten comen ende bringhen eenen bundel houdts, ende dien in de veste werpen, ende alsoe overgaen ende de steede beclemmen. Daer wart vreeselijc gestormt al dien dach, ende waren de liederen gherecht aen den muer, ende

[p. 28]

de steede beclommen, soe verre datter veele heeren van den liederen needer in de veste gheworpen waren, als jonker van Nasshauwen ende de jonker van Weezemale, die den standart van Brabant drouch, hem wart sijn wapenroc van sinen live verbarrent, ende sijn oghen met calke ende met asschen soe begoten, dat hy blendelinghe achter deinsen moeste; daer was een varuwere van Bruessele, genaemt Goesscen de Bul, dewelke boven ten cartiellen gheclommen was, ende ondancs al den Inghelsschen, hy clom up de cartiellen ende sadt schardelinghe up den muer van der steede, werende al dat men bevechten wilde met eender ludicscher pyken, ende quam weeder aff ongheschent, want de nacht up hant quam, soe dat men dat stormen moeste laten. Des anderdaghs 's morghens 't comuyn ende 't ghemeene van Brabant trocken ten muere, beclommen de steede ende vechtender hant quamen sy er inne, ende wordden meester van der steede, ende leverden 't al ten zweerde, eedele ende onedele, arm ende ryke, ende al dat mans weert was, sonder yemant up te houdene, roefden de steede ende daer naer staken syre 't fier in, ende verbarrende de steede, ende demolierden ende velden alle de poorten, torren ende mueren van der steede van Breyne, ende 't comuyn was ghedaen trecken t' huuswaert, ende hertoghe Jan van Brabant hadde voren den hertoghe van Clochestre te belegghene binnen der steede van Senneke, daer hy hem doen inhilt, maer binnen middelen tyde, soe sandt tot hem de hertoghe Philips van Bourgoengien, ende dedene met eenen heerhaut beroupen te campe ende betiekene dach, tijdt ende steede, ende de hertoghe van Clochestre anverdde den camp ende den dach, ende hier up was hem gheconsentheert te treckene daer hem gheliefde, ende hy trac met someghen heeren uut Henegauwe, als de heere van Haveretchs, ende de heere

[p. 29]

van Eschaelgioen in Inghelandt, ende liet sine amie vrouwe Jacop te Berghen in Henegauwe, ende hy en kierde niet weeder, noch en hilt sinen dach niet, dien hy belovet hadde den camp te doene, maer ummers ontquam hy uut den handen van den Brabanters by diere listicheyt, diene anders te wille hadden. Daer naer trac hertoghe Jan van Brabandt met sinen eedelen, sonder de ghemeente van Brabant, ende beleyde de steede van Berghen, daer vrouwe Jacop, sijn wijf, amye van den hertoghe van Clochestre, inne was, dewelke hemlieden upgaven ten wille van den hertoghe Jan van Brabandt, ende hy in Berghen comen sijnde, hy dede onthoefden een ghedeel van den wethouderen ende notablen van der steede van Berghen, by wiens doene ende concente dat de hertoghe van Clochestre, ende vrouwe Jacop inghelaten was ende ontfanghen, ende vrou Jacop was gheleyt in 't castiel van Berghen, ende daer ghedaen in hoeden van den casteleyn. Binnen desen quamen alle de steeden van Henegauwe ghemeenlijc, ende brochten den hertoghe Jan van Brabandt de slotelen van haren steeden, biddende zeere oedmoedelic sijnder princhelyker goederthierenheyt om gracie ende om in ghenaden ontfanghen te moghen sijn, ende oec soe daden van ghelyken de eedele van Henegauwe, sonder eenighe, die met den hertoghe van Clochestre ghevlouwen waren in Inghelandt, ende hertoghe Jan van Brabant nam se alle in gracien, bekierende 't criem in civylle, dats te verstane, dat sy hem moesten doen heerlyke ende proffytelyke beteringhe.

In 't jaer M. ende CCCC. ende xxvij, den xvj^ten dach van Aprille, starf de hertoghe Jan van Brabant, in sine steede van Liere, ende hy was begraven ter Vueren by sinen vader, den hertoghe Anthonijs. Nar hem wart hertoghe van Brabant Philips, grave van Sent Poel, sijn broederc.

[p. 30]

In 't selve jaer was ghemaect den pays van Hollandt te Delft, tusschen vrou Jacoppe van Hollandt met haren medeplegers over een zyde, ende den hertoghe Philips van Bourgoengien, grave van Vlaenderen, over dandere zyde, ende in den pays was ghesloten dat de hertoghe Philips van Bourgoengien soude sijn grave van Hollandt ende van Zeelant ende van Henegauwe, ende heere van Vrieslant, ende vrou Jacop soude bliven vrouwe van Vuerne ende van Zuutbevelant, ende soe stont verbonden gheen huwelijc te doene, sonder 't consent van den hertoghe Philips van Bourgoengien.

In 't jaer M. CCCC. ende xxviij doen was 't huwelijc ghemaect tusschen den hertoghe Philips van Bourgoengien ende vrou Yzabiellen, 's conincx Jans dochtre van Poortegale, dewelke quam ter Sluus up den Heylighen Kerstdach, ende omtrent xiij dach was de feeste van der brulocht gehouden te Brugghe, ende op Sent Anthonijsdach daer nar, waren sy te Ghendt met groeter weerdicheit ontfanghen, ende 't carnacion van harer comst vint men in dit narvolghende vers:

't zWIn ter sLUIs, aLsoe eerst MoChte,
Van poortegaLe IsabeLe VersoChte.

In 't jaer M. CCCC. ende xxix doen was groete beroerte in Cassele ende in Casselambacht, want 't comuyn riees jeghen den bailli ende jeghen de heeren, om dat de bailli van Cassele meer boeten wilde hebben van den gheenen, die vochten oft twisten dan hare privilegien, costumen ende wetten in hadden, ende om dat Mer Colardt Van den Clyte, de upperbailli van Cassele, dien van Cassele te hardt was, ende dat hy by exactien meer nam van boeten dan hare costumen ende wetten inhilden, daeromme worpen sy te Ruerschuere sijn castiel omme ter eerden.

[p. 31]

In 't selve jaer, sondaghs voere Sente Marien Magdalenendach, doen was de Dalfin Karle van Valoys gheconsacreert te Riemen, ende eer menne consacreerde, men moeste al de sloten upslaen, daer de Heylige Kersme in lach, want daer en was niement van den xij ghenoeten van Vrankeryke, ende die hebben de slotelen van den couffre daer dat Kersme in staet besloten.

In 't jaer M. CCCC. ende xxx doen quam de hertoghe Philips van Bourgoengien aen dlandt van Namen, ende die van Ludeke begonden oorloghe te stichtene up d'landt van Namen, omme den hoeghe torre van Boevines, dewelke staet up de Mase in 't landt van Namen, om dat hy soe hoeghe was dat men de liede sach van up dien torre gaen te Dinant achter straten, welke steede van Dinant staet up d'ander zyde van der Mazen in 't landt van Ludeke, waer omme die van Ludeke begheerden dien torre aff ghedaen ende ghenedert te hebbene, soe dat men 't folc te Dinant niet meer en saghe, van up den torre, gaen achter straten; hieromme rees een groet orloghe jeghen den hertoghe Philips van Bourgoengien, grave van Namen, want de Ludekeers quamen met heercrachte in 't landt van Namen, roevende ende brandtstichtende, ende 't folc dootslaende, ende sy worpen in 't landt van Namen wel drye oft viere sloten ter needer, ende verdorven al dlandt van Namen. De hertoghe Philips van Bourgoengien verhoerende de schade, die hem de Ludekaers in 't landt van Namen ghedaen hadden, hy sendde daer den heere van Crouwy, ende Mer Symoene van Aleing met een deel goeder mannen van wapenen, dewelke oec in 't landt van Ludeke groete schade daden, barrende, roevende ende 't folc dootslaende, ende up eenen morghenstont omtrent Sent Jansdagh vergaderden die van Namen met haren capiteynen, den heere van Crouwy ende Mer Symoene van Aleing vorseit, jeghen die van Maestricht,

[p. 32]

in welc vergaderen bleven versleghen meest al dat uut Maestricht comen was. Dese tydinghe ende mare comen sijnde in 't heere van Ludeke dat voer Boevines lach, daer onder dat ghevanghen lach Jan van Ghistelle, heere van Dudzeele; sy liepen als verwoedde liede in de tentte, daer hy ghevanghen lach, ende sloeghene doot, niet jeghenstaende dat hy als ghevanghen man lach in boyen ende in yzeren veteren geslaghen.

In 't selve jaer, up den dardden zondach van den advente, doen quam de hertoghe van Betfordt met groeter meenichten van Inghelsschen, ende met der coninginnen van Inghelandt, ende met haren sone, den jonghen Heinrijc, coninc van Inghelandt, van der houdde van viij jaren te Parijs, in de steede, daer sy in Onser Vrouwenkerke daden croenen den vorseiden jonghen coninc Heinrijc van Inghelandt, als coninc van Vrankeryke, ende aldus waren doe in Vrankeryke up eenen tijdt twe coninghen van Vrankeryke, een te Riemen gheconsacreert ende niet ghecroent, ende een andere te Parijs ghecroent ende niet gheconsacreert.

In den selven winter, trac de hertoghe Philips van Bourgoengien om de Casseleers te bedwinghene, maer sy ne wilden haren prinche niet contrarie sijn, ende quamen jeghen hem bloedts hoveds ende barvoedt. Het was een groet vorst ende een zeere cout wintre, waer aff dat de somighe van couden storven, als Mer Victor van Vlaenderen ende someghe andere; de prinche comende in Cassele, hy dede onthoefden Arende Kieken, hem vyfstere van ghesellen, die de beroerte ghemaect hadden jeghen den bailli van Cassele. De prinche nam den Casselaers alle hare wapenen, ende moesten voort in amenden gheven vj^m noble, ende sy verloren al hare previlegien ende men gaf hemlieden nieuwe wetten ende nieuwe coeren.

[p. 33]

Up dien selven dach was 's hertoghen Philips van Bourgoengien ierste sone kersten ghedaen te Bruessele up 't Coudenberg, ende was ghenaemt Anthonijs.

In 't selve jaer was te Geroudtsberghe groet remour omme dat de wethouders vercochten lijfrenten up de steede, jeghen den wille ende danc van den comune, omme dwelke 't ghemeene begheerde den seghel in sticken ghesleghen te hebbene, van den welken waren princhipale roupers Jan Ganshoere, droghscherdere, dewelke daeromme ghebannen was, ende meer andere scepenen van Gheroudtsberghe tracken clachtich te Gendt voere mijns heeren raedt, ende oec by scepenen van der keure in Gendt, ende daer waren ghecommitteert eenighe van mijns gheduchts heeren rade, metgaders scepenen van Ghendt, te treckene met minen heere, den hoghen bailli van den lande van Aelst, Mer Ghylein van Haluwijn, te Gheroutsberghe, omme te vanghene ende te corrigierne de princhipaelste roupers, ende die de wapeninghe ende beroerte ghemaect hadden, om dwelke dat onthoeft waren, Jan Van den Bouchoute, Coel, de barbier....., ende waren haer hoefden ghestelt up de poorten van der steede.

In 't jaer Ons Heeren M. CCCC. ende xxxij doen riees te Gendt eene wapeninghe, in welke wapeninghe de wevers dootsloughen den voerschepenen van Ghendt, Danielle Van Severen, upperdeeken, Janne Boel ende Joeze Haesbijt, ende sy trocken ten huuzen van meester Heinrijc Uutenhove, te Jans Graven, ende te meer anderen, die ghevlouwen waren uuter steede, ende sloughen hare huuzen in sticken, ende namen 't goedt dat sy daer vonden, ende sy schorpten de bedden up, ende schudden de pluymen up 't strate. Dit gheviel up den xij^ten dach van Oughste in 't vorseide jaer, alsoe 't blijct by

[p. 34]

dezen twe narvolghende veerskens, waer in dat 't carnacion van den jare begrepen staet:

In oUghst Up sente CLarendaCh,
In gendt Men VeeLe roUWen saCh.

In 't jaer M. CCCC. ende xxxiij waren te Gendt onthoeft someghe volders, die beroerte ghemaect hadden in de steede jeghen den heere, ende jeghen de wethouders, ende hadden voren 't fier in diversschen plaetscen te stekene binnen Gendt; dese waren onthoeft up den schorswoensdach in 't voerscreven jaer.

In 't jaer Ons Heere M. CCCC. ende xxxv omtrent Sent Jansdaghe midssomers, quamen twe cardinale tot Atrecht, ghesendt van den paus Eugenius, ende van der generaelder consilien van Bazele, daer vergadert waren de cardinael van Inghelandt, de hertoghe Philips van Bourgoengien, ende eene zeere notable ambassade van 's conincx weeghe van Vrankeryke omme te tracterene van den payse, tusschen de twe coninghen van Vrankeryke ende van Inghelandt, want dat seggen van der concilien ende oec van den paus was, dat de twe conincryken Vrankerijc ende Inghelandt, elc soude hebben eenen coninc in sijn landt, mar de cardinael, metgaders den Inghelsschen, die met hem t'Atrecht waren, seyden dat de coninc van Inghelandt ware ghewarich coninc van Vrankeryke, want hy was te Parijs ghecroent. Daer was voort ghetracteert tusschen den coninc van Vrankeryke ende den hertoghe Philips van Bourgoengien, ende was den pays ghesloten van der doot van den hertoghe Jan van Bourgoengien, ende in reconsiliacien ende beteringhe van dien onder meer andere pointe, in den pays begrepen, soe soude de hertoghe Philips van Bourgoengien hebben 't regentschip van Parijs, up dat hy wilde, ende voort soude hy hebben Amiens ende Vermendoys met

[p. 35]

den lande, geleghen in deessyde der Somme, ende oude Westvlaenderen, Arye, Arde, dlant van Ghines, ende Sent Omars, ende als van den twe conincryken was 't segghen van den twe cardinalen, waert soe dat de Inghelssche wilden den pays houden, soe souden sy hebben dat hertogheschip van Ghienne ende van Normandyen, ende dlant van Ghyzen, ende die landen soude de coninc van Inghelandt houden in leene van den coninc van Vrankeryke, ende hier up namen de Inghelssche dach van berade tot nieudagh ierstcomende.

In 't selve jaer up Sente Dominicusdach, waren ter zee vergadert de coninc van Arragon, ende de coninc van Averngen, ende met hemlieden de groetmeester van Sent Jacops, in Galissien, met groeter meenichten van schepen ende volke van wapenen, omme te treckene te Napels, ende aldaer te doene croenen 's conincx broedere van Averngen, ende sylieden comen seylende voer Gayetten, wordden daer afgheworpen ende gheschoffiert van den Jenevoyzen, die in de steede van Gayetten laghen.

Up den selven Sente Dominicusdach, welc was den v^ten dach van Oughste, doen vielen omtrent Brugghe haghelsteenen, alsoe groet als duveneyeren, meerdere ende mindere, ende bedorven al dlandt ende 't coren van Ziezeele, van Woelem ende van Clesselare.

Den nieudach comen sijnde dat de Inghelssche verantwordden souden up 't gheent dat hemlieden toegheleyt was, daer mede dat den pays tusschen de twe coninghen ghesloten bliven soude, sy vonden eenen ommeslach, segghende dat de hertoghe van Bourgoengien gheenen pays maken en mochte tusschen den coninc van Vrankeryke ende hem, sonder conscent van den coninc van Inghelandt, midts den verbande by yeede gheconfirmeert tusschen hemlieden, ende hieromme was de hertoghe

[p. 36]

van Bourgoengien ontseit van den coninc van Inghelandt, ende de Inghelssche sendden uut boden met brieven aen den hertoghe van Ghelre, den bisschop van Kuelne, ende den bisschop van Uutrecht, omme bistant te hebbene jeghen den hertoghe van Bourgoengien omme hem te crankene, als eenen valsschen ende versworenen man, ende dese boden wordden ghevanghen, ende den hertoghe van Bourgoengien ghelevert met haren brieven. Omtrent vastenavont in 't selve jaer, soe quamen in de steede van Utrecht veele ruters in pilgherims habijt, ende bedectelyke onder haer abyten ghewapent, ende dese behoerden toe Walravene, des graven broeder van Muers, ende haerlieder upstel was doot te slane Rodulfs van Diephout, bisschop van Uutrecht, ende someghe canoneken met haren medeplegheren, ende Walraven van Muers, die bisschop van Utrecht gheerne gheweest hadde, ende de elexcie van der concilien van Bazele hadde, hy lach buten Utrecht bedectelijc met meenichten van volke van wapenen, ontbeydende der avonturen, dat sine pilgherims den bisschop Rodulf, ende sine medeplegheren doot gheslaghen souden hebben, ende hem dan de poorten updoen ende inlaten, omme de stede van Utrecht dan te sinen wille te hebbene. Die van Utrecht worden gheware van desen pilgherims, ende sy wordden gheware dat van Walravens ruters van Muers waren, sy wordden som ghevanghen, ende som ontquamen zy behendelyke uut Uutrecht, ende up den maendach in den vastenavont doen wasser xviij van dien ruters onthoeft.