Kronyk van Vlaenderen

[p. 1]

[Deel 2]

[1384]

Philips, hertoghe van Bourgoenien, 's conincs Jans sone van Vrankeryke, omme dat hy hadde te wive Lodewijcs van Male eenighe dochtere, hy wart grave van Vlaenderen, van Artoys, van Nyvers ende van Rethiers; hy was de xxvij^te grave van Vlaenderen omtrent xx jaer. In 't beghinssele van sinen graveschepe, hy dede alle sine neernstichede omme de twe coninghen van Vrankeryke ende van Inghelandt in payse te stellene ende in vreden; het was een man van groeter discrecien, van groeter vroedsschepen ende van goeden rade, ende al Vrankeryke was by sijnder vroedsschepen gheregierdt. Nu als dbestandt uutegaen te half Meye, uut was ende ghexpireert, de heere van Schoirssce ordineerde iiij waghenen met hoye, schinende oft sy vul hoys ghesijn hadden, maer onder dat hoye laghen viij oft ix lieden wel ghewapent, ende by elken waghene ghinghen iiij oft v lieden simpelyken ghecleedt oft dorplieden ghesijn hadden. De poortier dede

[p. 2]

de porte open, ende liet de waghenen incomen, ende als de vierde waghen in de poorte was, de wagheneere nam den maertiel ende wierpene in de veste, ende sy die in 't hoy verborghen laghen spronghen uut den hoye ende sloughen den poortier doot ende de gheene, die d'aweit ter poorten daden, ende de heere van Schoerssce quam haestelyke van onder Eelaerberch, daer hy sijn laghe ghemaect hadde, ghejaeght in Oudenarde, ende sy trocken ter marct wart, roupende: Vlaenderen Leeu! ende de heere van Schoirsse brochte twe standarde met hem, den standaert van Vlaenderen ende den standaert van den nieuwen prinche, met der wapenen van Bourgoenien, ende alle de gheene die hem ter weere stelden die slouch men doot, ende de andre liet men gaen daer sy wilden, ende de goede porters ende insetene van Oudenarde die verjaght hadden ghesijn, die quamen weedre t'huus elc in 't sine; dit gheviel op den xvij^ten dach in Meye in 't jaer M. CCC ende lxxxiiij. In 't selve jaer up den viij^ten dach in hoymaent doen was in Gendt eene wapeninghe ende eene loepinghe ter marct, ende men stelde daer den standaert van den coninc van Inghelandt, ende de heere van Heerzeele die wasser jeghen ende die wilde 't beletten; daeromme was hy terstont doot ghesleghen. Up den xiij^ten dach in hoymaent Franssoys Ackerman, capitein van Gendt, dede hoghe ende overluuyt ghebieden dat alle de gheene die paerden hadden comen souden ter marct, omme te treckene met hem dat hy ze lieeden soude, ende hy vergaderde omtrent M parde archiers uut Inghelandt, ende someghe ghesellen te voet. Franssoys trac uut, ende voren rydende, sijn gheselschip volghde hem vromelic an, soe langhe dat sy quamen vore den Damme by nachte, ende Franssoys Ackerman riedt over de veste, ende al sijn gheselschip volghde hem, ende quamen alsoe in de steede,

[p. 3]

ende ghinghen stappenants ter marct sonder van yemande te sine wederstaen, ende des anderdaghes sy roefden de steede, ende Franssoys dedt al voeren te Gendt waert omme de soudeniers ende de archiers van Inghelandt met te betalene. De coninc Karle ter beede van Philipse den hertoghe van Bourgoenien, sinen oem, hy quam te Vlaenderen waert met groten volke van wapenen, ende Lodewijc, hertoghe van Orliens, 's conincx broedere, ende veele princhen uut Vrankeryke, ende beleyden de steede van den Damme omtrent half oughste, ende die van Gendt ontfinghen niemare dat Franssoys Ackerman, harelieder capitein, ende die met hem in den Dam waren, hadden groet ghebrec van broede ende van vytaillien, mar men mochte hemlieden gheen sourcours ghedoen in gheender manieren omme de groete meenichte van den Franssoyzen, die den Dam beleyt hadden. Die van Gendt coren Bouwin de Ryke capitein, dewelke was een stout ende starc man, up avonture oft Franssoys Ackerman ten Damme bleve versleghen; dese Bouwin hadde de heeren zeere liedt. Het was doen vreezelic in Gendt sijn, want de meeste hoep van Gendt hadden gheerne versocht de gracie ende de ghenade van den coninc van Vrankeryke, ende van haren prinche, den hertoghe Philips van Bourgoenien, ende Bouwen de Ryke deeder veele van dien vanghen ende onthoefden. Franssoys Ackerman ende de Inghelssche, die met hem in den Dam waren, up de octave van Onser Vrouwen te Half Oughste, sy en hadden broedt noch gheenderhande spyze in den Dam, omme by te levene, maer sy hadden wijns ghenouch, daeromme 's daghs vore Sente Bartelmeus-avondt Franssoys Ackerman dede omtrent der middernacht de poorte van Moerkerke ontdoen, ende trac uut den Damme te Gendt waert met sinen Inghelsschen, ende metten princhipaelsten van Gendt, die met hem holpen den Dam

[p. 4]

winnen, ende sy quamen up Sente Bartelmeus-avont in de maeltijdt vry in Gendt. Up Sente Lodewijcsdach doen wordden die van Brugghe gheware dat Franssoys Ackerman, met den sinen, uut den Damme ghevloen ende vertrocken waren te Gendt waert; de coninc van Vrankeryke trac in den Damme sonder wederstoet van vianden te vindene, ende in den Damme waren vonden omtrent ij^c ende lx Gendteners, die van Franssoys vertreckene niet en wisten, ende die waren ghevanghen ende te schepe ghevoert te Brugghe in den Braemberch, ende daer in den Steen gheleyt, ende Jan Walkier, capiteyn van Brugghe, versochte aen de Ghenteneers te wetene oft sy waren ballinghe, ende oft sy in eenighen stryden ghesijn hadden, oft te Ardenborch, oft te Oudenarde ghesijn hadden, omme de stede te helpene winnen, want sulke dede hy al onthoefden, ende dan bachten de Magdaleenen in 't sandt delven. Des anderdaghs nar Sente Lodewijcsdach de coninc trac in Vierambachten, dwelc hy dede roeven ende 't volc te nieute doen, die niet in tijds en vlooen, ende hy dede alle de huuzen verbarren. Up den x dach in Septembre trac de coninc uut Vierambachten te Dornike wert, ende up den xxvij^ten dach der selver maendt, was ghesien eene wonderlyke comete in vele steden in de lucht vlieghende, ende soe was van veele varuwen, roedt, groene, blau, wit ende ghelu. Die van Gendt merkende dat de coninc hem hilt te Dornike oft omtrent Vlaenderen, sy screven aen den hertoghe Philips om een bestant, ende om te sprekene van payse, ende de hertoghe Philips trac te Dornike, ende bat den coninc dat hyre sijn consent in doene wilde. De coninc ende al sijn raedt consentheerden 't, ende warens zeere blyde ende men tracteerde in Dornike zeere langhe, ende met groeter pinen wart hy ghesloten in den advent up Sente Luciendach in 't jaer

[p. 5]

Ons Heeren M. CCC. ende lxxxv, ende 't carnacion van desen mach men vinden in dit naervolghenden vers in latine:

LUCIe paX fesIt CUM prInCIpe ganda bene traXIt.

In 't selve jaer was 't castiel ter Sluus begonnen te fonderene omme den coninc van Vrankeryke, ende datter negheene Vlaminghen op woenen en souden, maer Franssoyzen, die de Sluus jeghen de Inghelssche bewaren souden, ende jeghen de vianden van der croene. Cort naer dat de pays aldus te Dornike gemaect ende ghesloten was, soe quam de hertoghe Philips van Bourgoenien met vrouwe Magrieten van Male, sinen wive, in Gendt, daer sy met groeter yeeren blijsschepen ende werdicheden ontfanghen waren, ende sy swoeren daer bieede dlandt van Vlaenderen te beschermene ende ghetrouwe prinche ende princhersse dien van Gendt ende den lande van Vlaenderen te sine, ende te doene gheschien eenen yghelyken recht, wet ende vonnesse, naer de privilegien, rechten, wetten ende costumen van ouden tyden onderhouden, alsoe die hem van den coninghen van Vrankeryke ende van den graven van Vlaenderen, saliger ghedenkenessen, gegeven sijn gheweest, ende up dit swoeren die van Gendt den prince ende sijnder vrouwen goede ende ghetrouwe ondersaten te sine.

In 't jaer Ons Heeren M. CCC. ende lxxxvj doen quam de coninc van Vrankeryke doer Vlaenderen ter Sluus met groeter heercracht om van daer voort te varene in Ingelandt, mar de wint bleef hem altoes staende contrarye, ende daeromme des conincx raedt riedt dat de coninc in Inghelandt te deser tijdt niet overtrecken en soude, mar te Parijs wederkieren, want al Ingelandt was beroert ende beriedt omme den coninc van Vran-

[p. 6]

keryke te wederstaene, hieromme waren vele Franssoyzen gram, die hare landt ende haer goet verstelt hadden, ende sy begonsten in de Sluus ende te Brugghe in hare herberghen te roevene, daer sy ghelogiert hadden, ende die van Brugghe dat siende, sloughere vele van den Franssoysen ende Bortoenen bedectelyke doot. De hertoghe Jan van Berry, des conincx ooem ende broedere van den hertoghe Philips van Bourgoenien, hy was te Brugghe up de Carmersbrugge soe seere ghesleghen, dat hy moeste by noede dalen van sinen parde, ende hy was ghedreghen in sijn herberghe daer hy drye weken bliven moeste, omme hem te doene ghenezen, ende sijn paert was oec zeere ghequetst ende gewondt.

In 't jaer M. CCC. ende lxxxvij doen slouch men te Gendt nieuwe munte, guldenen ende silverine penninghe, die Roesbekers hieten, ende stonden up deze penninghe de wapenen van Brabandt ende van Vlaenderen, in tiekenen dat hy van Margriete sijns wijfs weeghe was grave van Vlaenderen, ende verbeydere 's hertoghdoms van Brabandt, van Lotryke ende van Lymborch.

In 't jaer M. CCC. ende xcij doen dwanc de hertoghe Philips sijn landt van Vlaenderen ter obediencien van den paus Clement ende laten de obediencie van den paus Urbaen van Roeme, ende obedieren Clemente, den paus van Avengion; vele priesters, religieuzen, ende gheestelyke personen, biede mannen ende vrouwen, lieten hare beneficien ende officien, huus ende landt, ende voeren woenen uut den lande te Cuelene, te Ludeke, te Uutrecht, in Brabant oft in anderen plaetschen, daer men Urbane, den paus van Rome, obedieerde, want meester Jan van Waes, prochipape van Sinte Wouburghen te Brugghe, predickede menich warf dat alle de Clementinen vermalendijt ende verwaten waren; hy liet

[p. 7]

sine beneficien ende sijn woenste ende voer woenen te Ludeke, ende meester Jacop van Oestborch dierghelyke, ende veele andre van der heyligher kerken, ende de Sartreuzen ghinghen oec meest deel wech ende lieten Vlaenderen. Te Brugghe was een groet remoer omme dat de hertoghe Philips hadde ghedaen vanghen eenen poorter van Brugghe, genaemt Pieter van Roesselare, om dat hy hem te veele onderwant van den paus Urbaen, hy was te Rycelle ghevoert ende daer onthoeft, ende someghe eerlyke poorters van Brugghe warer omme ghebannen. Die van Gendt bleven altoes in Urbaens obediencie ende en wildens om haren prinche niet laten, ende dmeeste deel van den volke van Brugghe dat ghinc in de vastene te Gendt spreken sijn biechte, ende ontfinghen daer dat Heylighe Sacrament. In 't jaer M. CCC. ende xciiij, Pieter Vander Stelle, een wevere, met sinen gheselschepe hy hadde upgestelt dat men up Sent Gillijsavont, als de heeren van der wet souden sijn vergadert met den commissaryzen van den prinche, omme de rekeninghe van der steede van Brugghe te hoerene ende voert omme de wet te vermakene, dat men se dan alle doot soude hebben ghesleghen, ende hy meende een van den borghemeesters te hebbene te sinen accorde, mar Wouter Vander Stake ende Pieter Van Siezeele, een cupere, sy gaven 't te kennen, ende up Sente Augustijnsdach was Pieter Vander Stelle hem viij^te ghevanghen, ende voer dbeelfroit onthoeft.

In 't jaer M. CCC. ende xcvj was de grave van Oestervant in Vrieslandt, ende verbarrende de stede van Stavere, ende destrueerde Sente Benedictus cloestre. In 't selve jaer up den vierden dag in Novembre trouwede de coninc Ritschardt van Inghelandt de dochtere van Karlen, den coninc van Vrankeryke.

In 't jaer M. CCC. ende xcvij waren de Turken ende

[p. 8]

de Sarrasinen in Hongheryen, ende daden daer vele jammers ende vele quaets, ende omme die te wederstaene, Jan van Bourgoenien, 's hertoghen Philips oudste sone, trac in Hongheryen met groeter meenichten van edelen lieden uut Bourgoenien, uut Brabant, uut Vlaenderen ende uut Heneghauwe, ende Jan van Bourgoenien met sinen edelen in Hongheryen comende, bevacht de Turken, ende hy met vele van sinen edelen wart daer ghevanghen, ende meest sijn volc al doot ghesleghen, dwelc al toequam by der verwaender hoverdyen van Bouchicaut, den capiteyn van sinen volke, dewelke emmer 't voervechten jeghen de Turken hebben wilde, maer de Hongheren rieden dat men haer volc voren soude laten vechten jeghen de Turken, want sy wisten bat der Turken manieren dan de Franssoyzen, seiden oec den voernoemden capitein dat hare volc niet en dochte dan als sy vorenvechten, ende in 't hende van den jare Jan van Bourgoenien wart verlost ende ghecocht jeghen den amirael Bazac van Turkyen. In dien wijch bleven versleghen Jans van Bourgoenien drye oems, bastardt Mer Lodewijc De Haze van Vlaenderen, Mer Jan, Heere van Drincamp ende Mer Lodewijc de Vrieze, heere Van der Woestinen ende van Wesseghem.

In 't jaer Ons Heeren M. CCC. ende xcix doen vermoerdden de ghebroeders van Lancastre haren coninc Ridschaerd van Inghelandt, ende maecten haren oudsten broedere coninc van Inghelant, Heinryke van Lancastre, met der hulpen van haren vrienden ende maghen, ende sy sendden de coninghinne van Inghelandt, conincs Ridscharts wijf, in Vrankeryke te haren vadre, den coninc Karle van Vrankeryke.

In 't jaer Ons Heeren M. ende iiij^c doen was te Rome 't groete afflaet a pena et a culpa. In 't selve jaer was groete sterfte al Neederlandt dore.

[p. 9]

In 't jaer Ons Heeren M. CCCC. ende iij doen quamen te Oesthende ghezwommen viij groete walvissche up Sente Brixiusnacht, dewelke bleven ligghende up 'tsandt, ende elc der vorseide visschen was lanc bet dan lxxv voeten, tusschen der mule ende den steerte; de neuzegaten waren wel soe groet dat menre in stac eens mensschen vuyst; de mule was gheschepen ghelijc eenen ingelsschen vullesacke, ende elc van den vorseiden visschen hadde in den buyc bet dan xxiiij tonnen smoudts, ende als men se in sticken soude houwen men moestre met leederen upclemmen, ende in den buyc van den vissche stonden xvj oft xvij mannen, met schotelen ende met schuppen tsmouds ende dwalsschodt uut en schiepen, ende goten 't in tonnen die in der visschen buyke by hemlieden stonden, ende nochtan en letten sy d'een om den anderen niet haer werc te doene, sy stonden in deser visschen buyc en wrochten dat smoudt ute, als of sy ghestaen hadden up eenen schoenen saelvloer, verscheeden d'een van den anderen; in dit rijm es begrepen 't carnacion, dat dese vissche ghevanghen waren, ende de D. in dit rijm betiekent v^c:

oestenDe Weet Dat brIXIs naChte,
gheVanghen Waren WaLVIssChen aChte.

In 't jaer M. CCCC ende iiij starf de hertoghe Philips van Bourgoenien daer hy trac in pelgrimagien te Onser Vrouwen van Halle, ende hy starf tusschen Bruessele ende Halle te Ruisbroec. Hy wart ghebalsemt ende ghevoert ten Sartreuzen buten Digion in Bourgoenien, in sinen cloester, dien hy stichtede, ende daer was hy begraven.

In 't selve jaer up Sente Lijsbettennacht was sulc tempiest van winde ter zee, dat alle de dyken braken in Hollandt, in Zeelandt ende in Vlaenderen, in Vierambachten, te Biervliet, te Gaternesse by Oestburch, ende by der Sluus, ende den Soutenen-weert by Goerken,

[p. 10]

by denwelken al 't volc verdranc dat in dese jeghenoeden woenden, mans, wijfs, kindere ende al de beesten.

In 't selve jaer up den xxj^ten dach in Marte starf vrouwe Magriete van Male, 's graven Lodewijcs van Male dochtre, hertoghinne van Bourgoenien, gravenede van Vlaenderen, van Artoys ende van Bourgoenien, etc. Up den goeden vrydach daer naer, doen quam omtrent half voer noene te Dunkerke een groet walvissch, ende hy verlandde, want metter ebbe ontghinc hem dwater, ende daer waren lx mannen over besich diene bedwonghen, ende besich hilden dat hy metter eerster vloet niet wech en quam, hy hadde in xxvij tonnen smoudts, ende hy was lanc lxxxij mans voeten, ende xix voeten hooghe.