|
| |
[1278]
Gwy van Dampir, Willems sone, ende Margrieten 's keysers dochtere van Constantinoblen; hy was de xxiijte grave van Vlaenderen. Als hy jonc was hy ontschakede Fokaerts dochtre van Bethune, sonder concent van vadre, oft van moedere, oft van sinen vrienden. Dese Fokaert was een simple man van gheboerten, ende Gwy was bedwonghen hare te nemene tot eenen wive; hy ghecreech by hare veele schoender kindere, die alle wordden vrome princhen, landsheeren, ende oec landtsvrouwen, ierst: Robbrecht van Nyvers, die der heyliger kerken veele bijstants dede, in Poullien, in eenen strijdt daer hy doot slouch den fellen viandt der heyliger kerken Meynfroedt, dewelke bet dan met hondert dusent Sarrasinen quam, om al kerstenheyt te bedervene. De andre was Willem, de heere van Nigelle; de dardde Bouwin, de goederthiere, die men hiet van Bouweloe; de vierde, Janne, de bisschop van Ludeke, ende proofst van Sent Donaes; de vijfste Philips, grave van Tiette, ende hy hadde vier dochteren, dewelke alle boven genoemt staen. Dese grave Gwy was met Sente Lodewyke, coninc van Vrankeryke, in Barbaryen, te Tymes, te Cartagien, ende te Damiaten, daer hy hem zeere wel drouch, in feiten van wapenen, jeghen de Sarrazine, ende als hy in Vrankeryke ghekiert was, soe vant hy sijn wijf ghestorven, Fokaerts dochtere van Bethunen, ende daeromme by rade van der graveneden Margrieten, sijnder moeder, van den coninc Sente Lodewijc sinen neve, ende anderen vrienden ende maghen, soe nam hy te huwelyke 's graven dochter van Lutschenbourch, daer
| |
| |
ane dat hy behuwede 't graveschip van Namen. Van deser Yzabiellen van Lutschenbourch soe hadde hy iij sonen ende drye dochteren, soe voren al in 't langhe verhaelt es, waer aff de joncste dochtere, ghenaemt Philippe, toegheseit was Eduwaerde, den prinche van Waeles, des conincs Eduwaerts sone van Inghelandt, waeromme de coninc van Vrankeryke Philips de Schoene zeere tornich was ende vergramdt, want het sijn metre was, ende dat mens hem niet ghevraght en hadde, ende dat om de redene dat de coninc Eduwaerdt ende de Franssoyzen onderlinge gheviande waren, ende oec hadde de coninc Philips de Schoene selve eene dochtere, die hy ghemict hadde daer te huwene, om daer met te vestene den pays tusschen de twe croenen, Vrankeryke ende Inghelandt, alsoe 't oec gheschiede, om welc huwelic de croenen van Vrankeryke ende van Inghelandt oidt zedert gheorloght hebben, ende noch doen op den dach van heden, want soe hadde veele kinderen by den jonghen Eduwaerdt, coninc van Inghelandt, haren man; soe hadde drye broeders, die alle drye coningen waren van Vrankeryke, d'een naer den anderen, ende sy storven alle drye sonder hoir marle, waer by de croene van Vrankeryke quam op hare, ende op haren oudsten sone, den prinche Eduwaerdt van Waels, met allen rechte, mar de Franssoyzen wilden segghen dat de croene van Vrankeryke niet en mochte, noch schuldich en ware te verstervene op vrouwenpersonen, want een coninc van Vrankeryke es signifer ecclesie sancte Dei, ende het en taemt niet dat vrouwen in stryden gaen souden ghewapent, als omme de heylighe kerke te beschermene, ende daeromme heeft de croene by wylen verstorven op bastarden van coningen, ende op muencken, die conincx kinderen waren van Vrankeryke, ende wordden uut haren cloesters gehaelt ende ghestelt ter croene, ende sy huweden,
| |
| |
namen wijfs, en hadden vele kinderen, exemple: in 't jaer M. CCC. ende lxxxvj dat de coninc Jan van Poortingale, bastardt van den coninc van Portingale, dewelke was een religieux in de ordene van den Cruusbroeders van Sent Jacops ordene, proffes ghedaen hebbende, ende sijnde subdyaken, hy sijnde bastardt ende religieux in der manieren voorscreven, was gehaelt uut sinen cloestere ende by conscente van den paus ende van den keyser, hy was coninc ghecroent, ende de paus Urbaen conscenteerde hem een wijf te nemene, omme hoir te hebbene. Dese coninc Jan van Portingale hadde vele kindere, by der coninginnen, sinen wive, dewelke was gheboren uut Inghelandt, van dien van Lancastre, onder dewelke hy hadde eene dochtere genaemt Yzabielle van Poortingale, dewelke ter tijdt van nu heeft ghetraudt Philips, hertoghe van Bourgoengien, van Lotryke, van Brabant, ende van Lymborch enz., sone van den hertoghe Jan, alsoe men hier naer in 't langhe bevinden sal. Niet jeghenstaende dat de grave Gwy sine dochtere toegheseit hadde den jonghen Eduwaert, prinche van Waels, hy en liet dat huwelijc niet vulcomen, om 's conincx Philips wille, ende om hem te ghelievene, want hy sijnder dochter selver daer aenne ghehuwt hadde, niet men hy bleef altoes verbolghen op den vorseiden grave Gwy, ende op Philippen 's graven Gwijs dochtere, sijnder meteren, ende omme van desen sinen grammen moet te sachtene, hy sendde in 't jaer Ons Heeren M. CC. ende xcv sijnder dochter Philippen te Parijs, met xx camerieren, ende Robbrecht, haer oudste broedere voer mede met xxx edelen personen, onder ridders ende schiltknapen, mar Robbrecht bleef buten Parijs. Nu als Philippe comen was te Parijs omme te gane tot den coninc, haren petrin Philipse de Schoene, ende soe in 't palays comende, de coninginne dedse vanghen ende alle de camerieren, rid- | |
| |
ders, ende schiltknapen, die met hare, ende met Robbrechte, haren broeder comen waren. Robbrecht van Nyvers buten Parijs sijnde, ende verhoerende
hoe sijn sustre ende al haerlieder ghesinde, dat met hare ende met hem comen was, waren alle by den bevele van der coninginnen gherasteert ende ghevanghen, ende 't huwelijc van sijnder suster wederrupen, het spytede hem, ende hy voer te Vlaenderen waert, ende gaeft te kennen sinen vader, den grave Gwy. De coninc van Vrankeryke ontboet den grave Gwy, maer hy bleef in Vlaenderen, ende dede mannen alle sine steden ende sloten van vitaelgien, ende van engienen. De coninc dat verhoerende van den grave Gwy, dewelke te Duway gheset hadde Willemme, den heere van Nygelle, met veele goeder lieden van wapenen, midts dat hy hem beduchte dat sy daer den eersten stoet souden hebben. Robbrecht van Nivers was te Rycelle ghestelt, ende met hem was de grave van Valkenberghe, met vele goeder lieden van wapenen, want de grave Gwy beduchte hem dat die van Rycelle, de poorten souden willen open doen, op dat de coninc voor de steede quame, ende op avonture oft de coninc hadde willen Vlaenderen bestoken van op de westzyde, daer jeghen dede hy mannen Cassele ende Vuerne, ende hy stelde daer sijnder dochter man, den grave van Gulike, ende den heere van Gavere, wel met vjm Gheldersschen ende Rijnssche ruteren; daer was oec de grave van Catsenhellenboghe, met vc goeder mannen van wapenen. Item, in 't selve jaer was te Parijs soe groet watre dat de riviere de Seyne met den stroeme brac de groete brugghe, ende de cleene brugghe, ende de huuzen die daer op stonden, die braken in sticken, ende vloetten met den stroeme te Poyssi. De coninc Philips van Vrankeryke, ghehieten de Schoene Philips, verhoerende hoe dat de grave Gwy alle sine steeden, ende sine sloten
| |
| |
in Vlaenderen hadde besedt ende bewaert, omme den coninc te wederstaene, ende dat de grave Guwy ontboden hadde den coninc van Inghelandt, omme bistanticheyt van hem te hebbene. Ende Eduwaerdt, de coninc van Inghelandt, quam in Vlaenderen met xiijm Waloyzen te Ghendt, tot den grave Gwy, ende hieromme wordden de coninc ende de coninginne van Vrankeryke soe verstoert ende soe fellyke gram, op den grave Gwy, ende op die van Vlaenderen, dat sy daden Philippen 's graven dochter met venine vergheven, ende de coninc Philips beval voort de xx camerieren te verworghene, ende in de Seyne te worpene, ende de xxx edele, die met hare quamen, hanghen aen de galghe; dit geschiede in 't jaer Ons Heeren M. CC. ende xcvj, nar Sent Jans dach, midts somers. Doen quam de coninc van Vrankeryke Philippe de Schoene ghenaempt, in Vlaenderen, wel met xxm eedele, hy liet Duway ende voer voer Rycelle, ende beleyde de steede van Rycelle bet dan drye maenden lanc, stormende ende bevechtende dickent de steede, ende ne hadde Robbrecht van Nivers ghesijn, 's graven Gwijds houdste sone, de poorters van Rycelle hadden langhe den coninc de steede overgegeven, ende hadden den coninc met sinen volke, in de stede ghelaten. Robbrecht van Nivers beval allen den gheenen, die hem ontsaghen, dat sy uute trecken souden, met haren goede, waer dat sy wouden, ende by desen traken uut Rycelle bet dan de eene heelft van den insetenen met haerlieder goede, som te Dornike, som te Atrecht, ende in Henegauwe. Willem, de heere van Nigielle, quam dickent van Duway by nachte tot Rycelle, om den grave Robbrecht, sinen broeder te helpene; hy dede meenighe sprincreyze in 't heere van den coninc van Vrankeryke, ende slouch hem aff by wylen ijc, by wylen iijc van sinen Franssoyzen, ende hy vinc veele edele lieden, daer hy groet
| |
| |
rentsoen af hadde, daer met dat hy sine soudeniers betaelde. Als de coninc bet dan vij weeken voer Rycelle gheleghen hadde, hy sendde den grave van Artoys om Vlaenderen an de weestzyde te bestokene, ende quam te Cassele, om te Wervike te treckene, ende met hem groete meenichte van Artizienen ende Pickaerden, ende was wel xiiijm mannen starc, ende sy tracken om Vuerne te ghecrighene. Nu wet dat alle de prelaten in West Vlaenderen waren jeghen haren prinche, ende met den coninc toe, de bisschop van Terenborch, de abdden van Claremarsch, Sente Winnocx, Dunen, Sente Nicholaus te Veurne, Sente Martins t'Ypere, de proofsten van Everzam, van Loe, van Wormezele, ende van Watene, ende dese rieden dien van Vuerne, ende dien van den Nieupoort dat sy standarden souden doen maken ende wimpelen met der wapene 's conincx van Vrankeryke, op avonture oft de coninc starkere ware dan de grave Gwy van Vlaenderen. Voer Vuerne quamen de grave van Atrecht, van Bloys, ende oec andere princhen uut Vrankeryke wel xiiijm starc, dit vernemende de princhen ende de heeren, die in Vuerne waren, als de grave van Gulike, van Catsenhellenboghe, de heere van Gavere met al den Duutsschen heeren, sy ghinghen den Franssoysen te ghemoete, omme hemlieden strijt ende velt te leveren. Daer was fellyke ende zeere ghevochten, ende daer wart versleghen de grave van Bloys, ende alle die van Ghysen, die stonden in d'ieerste bataille van den Franssoyzen, wel iiijm mannen. Dit versiende de bailli van Vuerne, hy beval dien van Vuerne uut te gane, omme den Duutsschen heeren te helpene, ende Janne van Gavere; die van Vuerne quamen met den bailli ende someghe wethouders, ende elc hadde in sinen boezem des coninx wapene van Vrankeryke, ende sy ontboden den grave van Atrecht heymelijc, met eenen messagier, dat hem
| |
| |
die van Vuerne souden te hulpen comen, ende dat sy bringhen souden des conincx standaert ende dat sy souden helpen de Duutssche dootslaen, ende dat men hem senden soude den roup van den grave van Atrecht, ende sparen alle de ghenen, die den roup souden weten; ende op dat souden de burghgrave, de bailli, ende de wethouders van Vuerne hemlieden te hulpen comen, te eenen ghenoemden daghe, dien sy hem betiekenen souden, alsoe sy daden. Nu ghevielt dat de voerghenoemde van Vuerne te velde quamen, met den Duutsschen heeren, de Franssoyzen waren daer zeere starc, want in hare hulpe was comen de grave van Sent Poel, der coninginnen oem van Vrankeryke, ende de capiteyn van Comene, die liet se alle over de brugghe te Comene lyden, ende die quamen alle te Vuerne, des anders daghs, te tyde in den wijch; ende waren de Franssoyzen starc wel xvjm liede van wapenen; aldus waest al by verraderyen gheordineert, ende de borchgrave, en bailli, scepenen, ende de keurheeren van Vuerne comende met den edelen Duutsschen heeren voorseidt, buter steede op vier oft vijf bogheschoten van den grave van Atrecht, ende den grave van Sent Poel, sy worpen den standaert van Vlaenderen wech ende namen uut hare boezems des conincx wapenen van Vrankeryke ende staken se op hare schachten, ende riepen met luder stemmen: ‘A la mort les Alemans.’ Daer gheviel een fel strijt ende eene groete bloedstortinghe, want daer bleven versleghen de grave van Sent Poel, der coninginnen oem van Vrankeryke, ende op d'ander zyde de grave van Nigelle, 's graven Gwijs broedere, ende veele Franssoyzen, soe dat de Franssoyzen in wille waren van te vliene, mar de borchgrave, ende die van Vuerne bleven staende, ende maecten den Franssoyzen tieken, ende moedt met den roupe dien sy gaven roepende: ‘Monyoie Sent Denys, à la mordt, tues les Ale- | |
| |
mans.’ Ende aldus waren die edele heeren verraden van dien van Vuerne, ende jammerlyken dootghesleghen;
daer bleven in dien verradelyken wijch Jan, de heere van Gavere, de grave van Guleke, de grave van Catsenhellenboghe, ende wel nar alle de Duutssche; ende aldus ghecreech de coninc van Vrankeryke Vuerne, Dixmude, Bergen, Duunkerke ende Nieupoort. Binnen deser tijt quamen de xijte weeken, dat de coninc voer Rycelle gheleghen hadde, ende de grave Robbrecht verhoerende, hoe dat Westvlaenderen verloren was, ende dat in Rycelle zeere luttel vitaillien was, ende oec dat hy an negheene zyde sourcours en vant, hy sendde an den coninc van Vrankeryke omme een bestandt, om hem te beradene Rycelle over te ghevene, ende dat bestant gheduerende viij daghen. De coninc van dien zeere blyde, hy concentheerde 't, ende Robbrecht sendde boden te Gendt, tot sinen vader, den grave Gwy, ende tot den coninc van Inghelandt, die doen oec te Ghendt was, ende hy badt om sourcours, ende om volc van wapenen, ende oec om vitaillie, om de steede met te spyzene, ende te provancheren, oft hy soude van noede Rycelle moeten overgheven. De grave Gwy vant in sinen raedt dat Robbrecht Rycelle soude opgheven den coninc van Vrankeryke, behouden lijf ende goedt. Op den viijten dach, de grave Robbrecht van Nivers gaf over de steede, behouden lijf en goet, ende hy, de grave van Blankenberghe, ende de andere heeren, die met hem in Rycelle waren loeden al haerlieder goet, ende trocken te Ghendt, daer sy wel ontfanghen waren. De coninc van Vrankeryke quam in Rycelle ende roefde de stede, ende al dlandt tot Duway, tot Ypre, tot Cortryke, ende tot Roesselaer; ende de Franssoyzen verbarrenden kerken, cloesteren, hospytalen, dorpen, steden, ende jeghenoeden, ende zy vercrachten de wijfs, ghehuwet ende onghe- | |
| |
huudt, maghden, nonnen, ende beghinen, ende sloeghent al doot, sonder yemant te spaerne. Dit verhoerende die van Brugghe, dat de coninc neder quam, sy sendden van haren notablen te hem omme sijn gracie, hem presentherende de slotelen van der steede van
Brugghe, sonder dweten oft concent van haren heeren, den grave Gwy, ende aldus trac de coninc doer Cortryke, ende alsoe te Brugghe. Maer omtrent bamesse begonste 't veele ende zeere te reynene, gheduerende eenparlyke tot Sente Martins messe, ende de winter quam op de hant, als de coninc wel nar al Vlaenderen hadde te sinen wille, ende hy disponeerde hem om te treckene te Parijs, mar eer dat hy vertrac soe sonden die van Ghendt aen hem omme een bestandt van twe jaren, vore hemlieden ende vore den grave Gwy, haren heere, waer in dat hem de coninc consentheerde, ende hy voer met sinen heere ende met sinen volke van wapenen te Parijs wart, behoudende onder hem Cortryke, Rycelle, Duway, Brugghe, metter casselryen, ende al dWestvlaenderen. Dit overmerkende de coninc van Inghelandt, dat de grave Gwy met sinen kinderen hadde bestandt ghemaect van twe jaren, sonder sijn weeten, des was hy zeere gram ende verstoert, ende wilde de stede van Ghendt gheroeft hebben, ende ghevanghen de rijcste ende de principaelste, ende te Inghelandt waert ghevoerdt. Die van Ghendt vernemende dat de Inghelssche cracht deden, brekende der lieden huuzen ende scrinen, ende begonsten 't volc te roevene, vergaderden by nachte, ende ghinghen van herberghen te herberghen, daer de Inghelssche ghelogiert waren, ende sloughen ze doot, ende de coninc van Inghelandt met sinen sone, den prinche van Waels, ende met cleender meenichten van Inghelsschen vloe ute Ghendt, te sinen lande waert. Binnen desen twe jaren de Vlaminghe hadden gherne pays gehadt ende daden 't
| |
| |
dickent versouken aen den coninc van Vrankeryke, maer het was al te vergheefs, ende de coninc sendde met vulder commissien ende machte Karlen van Waloys, sinen broedere, in Vlaenderen omme Vlaenderen te regierene, ende hy in Brugghe comen sijnde, veynsde hem sijnde een vriendelijc ende soete paysmakere, seide ende belovede by ridderschepe dat hy soude den pays maken tusschen den coninc, sinen broeder, ende den lande van Vlaenderen. Die van Brugghe voerden Karlen van Valoys te Ghendt, daer de grave Gwy was met sinen kinderen, dewelke Kaerlen heerlyken ende tamelyken ontfinghen, ende daer spraken zy onderlinghe omme den pays te makene, ende te vercrighene de vriendschepe van den coninc, ende Karle van Valoys, belovede den grave Gwy te procureerne den pays, op condicie dat de grave Gwy wilde comen te Parijs, hem vijfstichstere van den edelsten van Vlaenderen, ende alsoe comen voer den coninc ende vallen hem te voeten, biddende ter weerdicheyt van der coninclyker majestheyt, om remissie ende om gracie van des hy jeghen den coninc, sinen heere, mesdaen hadde; ende Karle van Valoys makede hem dies starc dat hy midtsgaders den ghenoeten van Vrankeryke soude soe doen, dat de coninc content ende te vreden sijn soude op den grave Gwy ende op sijn kinderen; ende op dit belovede hem de grave Gwy hem vijftichstere van edelen lieden te treckene te Parijs, dwelc dat hy dede, waer met dat hy verradelyke bedroghen was, alsoe dat wel scheen daer naer; ende merct dat van beghintsele dat de Sicambrianen quamen ierst in Gallen, soe heeft ghetydelyke in Vrankeryke verraedschip gheregneert, alsoe wel mencioen maken de Vrancssche coroniken, ende sonderlinghe van den iersten coninghen, biede van der heydenen ende kerstinen gheloeve. De grave Gwy ten valsschen verradelyken instekenen van Karlen van Valoys, des conincx
| |
| |
broedere van Vrankeryke, met alle den edelen die hy in Vlaenderen vercrighen conste, daer hy op mochte gherust sijn ende hem betrauwen, soe trac hy te Parijs tot den coninc Philips, metgaders Karlen van Valoys vorseidt, die den grave Gwy belovet hadde, jeghen den coninc, sinen broeder, te payse te bringhene, ende te reconsilierene. Maer alsoe en ghevielt niet, want alsoe saen als de grave Gwy met sinen vijftich edelen in Parijs comen was, sy wordden alle ghevanghen, ende in diverssche vanghenessen gheleyt in diversschen steden ende landschepen, ende sijn dit de namen van den ghenen, die met den grave Gwy dus verradelyke ghevanghen waren: ierst, de grave Gwy, Robbrecht, de grave van Nivers, Willem, de heere van Nigelle, Joffroet, de heere van Rozieres, Wouter, de heere van Maldeghem, de prinche van Steenhuuzen, Bouwin, de heere van Clesselare, de heere van Mortaengien, Mer Willem Everbaerdt, Mer Jan van Roden, de heere van Uutkerke, Mer Diederic de Vos, Mer Jan Riviel, Mer Bouwin van Passchendale, de heere van Robays, Mer Raessce Mulaerdt, de heere van Baudaes, Mer Gwy van den Poele, Mer Gheraerdt de Moer, de heere van Larnoys, de heere van Montleherry, Mer Jan van Ghendt, Mer Segere van Cortryke, de heere van Nieneve, Mer Wouter van Oudenaerde, Mer Jan van Heyne, Mer Wouter van Nevele, Mer Jan Heyle, Mer Rogaerdt van Ghistele, Mer Philips van Axpoele, Mer Rykaerdt Standaert, Mer Bouwin de Jonghe, Mer Jan van Thoroudt, Mer Willem van Nuce, Mer Jan van Valenchines, Mer Jan van Volmersbeeke, Mer Wouter van Lovendighem, Mer Thomas, sijn broedere, Mer Michiel van Merlebeeke, Mer Thomas van Varnewijc, ende sijn twe broeders, Mer Jan Toudeboys, de heere van Belle, de heere van Buekemare. De grave Gwy te Parijs comende ende verradelyken verliedt van Karlen van Valoys, des conincx
| |
| |
broedere, met Robbrecht, ende Willemme, sine twe sonen, met xl ridders ende vij ryke ende eerlyke poorters, de drye van Ghendt, de twe van Brugghe, ende d'ander twe van Ypere. De coninc Philips dit vernemende dat de grave Gwy in Parijs was, hy wart horribelyken ontsteeken met gramschepe, ende hy en willeze sien, noch hoeren, maer hy beval dat men den grave Gwy voeren soude te Compiengien in vanghenesse, Robbrechte, den grave van Nivers, te Borges, in den groeten torre, ende Willemme, den heere van Nigelle in Normandyen, ende elken van den anderen ridderen in diversschen vanghenessen, dat sy d'een van den anderen niet weten en souden, noch elc anderen vertroesten, ende oec om de coninginne, die de Vlaminghe zeere liedt hadde, omme dat hare groetheere ende twe van haren overoems waren in Vlaenderen ghevanghen van den grave Philips van Elzaten, ende twe bastaerden van haren overoems onthoeft, ende op raderen gheset op den zieecant, van den vorseiden grave Philips van Elzaten. Kaerle van Valoys siende dat sy alle ghevangen waren, hy relateerde ende vertrac voer den coninc ende den ghenoeten, hoe dat hy al te yeerlyken ontfanghen hadde gheweest in Vlaenderen, ende hoe dat al Vlaenderen begheerde den pays, ende dat sy quamen tot den coninc om remissie ende om sijn gracie, ende om hem te biddene vergheffenesse, ende presenteeren hemlieden te stellene in den wille van den coninc, mar soe wat Karle sprac tot den coninc, sinen broedere, het en mochte niet helpen, want de coninginne die verwarrede 't al, want het was hare lieet dat sy soe varre van Parijs waren geleydt in vanghenessen, soe hadde gherne ghesien dat men den grave Gwy ende sine xlij eedele hadde alle ghehanghen aen de galghe. Karle van Valoys merkende dat de grave Gwy ende de sine alle
| |
| |
moesten bliven in vanghenessen, het deerde hem zeere ende het was hem leedt dat hy ze alsoe bedroghen hadde ende te Parijs ghebrocht, ende uut schaemten hy liet Parijs, ende trac uut Vrankeryke in 't landt van Ytalyen, ende daer diende hy den paus Bonifacius. De coninc van Vrankeryke occupeerde ende slouch aen hem al d'landt van Vlaenderen, ende hy in persone metter coninginnen vizitheerde alle de principaelste steden, als Ghendt, Brugghe ende Ypere metten casselryen. De coninginne hadde groet despijt dat de vrouwen van Vlaenderen ende sunderlinghe van den drye steeden, Ghendt, Brugghe, ende Ypere, dewelke ter waerdicheyt van der coninginnen hadden hare beste cleederen aenne ende hadden hemlieden ten suverlijcsten ghecleedt ende ghepareert dat sy consten ende mochten doen, seide de coninginne: ‘Ic waende alleene coninginne ghezijn hebben in Vrankeryke, maer mi dunct dat de vrouwen van Vlaenderen alle coninginnen sijn, oft princerssen.’ Als de coninc met sijnder coninginnen al Vlaenderen ghevizentheert hadde, hy trac met der coninginnen, sinen wive, te Parijs, ende hy makede Jacoppe van Sent Pool der coninginnen bastarde oem, goeverneur-generael van den lande van Vlaenderen, hem bevelende dat hy dlandt zoetelyke governeren soude, ende 't folc in payse houden, maer dese Jacop was soe fel ende soe ongherechtich; soude yement gaen te werke, hy moeste hebben den vierden penninc ende diergelyke van vercoepene ende incoepene; de coeplieden schuweden alle Vlaenderen, ende de ambachtslieden neerloes sijnde, ende sonder broedwinninghe storven van honghere. Hy ordineerde puentinghen, settinghen, ende gabellen by den instekene van der coninginnen, sijnder nichten, om Vlaenderen schalc ende serf te makene, in contrarie van haren wetten ende privilegien, die hem hier voertijdts ter
| |
| |
contrarien van keyseren, coninghen, ende graven gegheven waren; ende die niet betalen en consten, of ne wilden haer settinghen, puentinghen, oft vierden penninc van sinen werke, hy dedse steken in vanghenessen, ende sy storven daer van honghere, ende diere jeghen knorreden oft murmureerden, die dede hy hanghen oft onthoefden. De drye steden sendden boden aen den coninc, claghende over den fellen onghenadighen regent Jacoppe van Sent Pool, ende de coninc ontboet Jacoppe, dat hy soude dien van Vlaenderen laten gebruyken hare costumen, privilegien, ende wetten, ende als hy omtrent twe jaer met sulken tyrantschepe, die van Vlaenderen bedwonghen hadde, ende alder ierst die van Brugghe, daer hy sijn woenste hildt in 't huus van Sent Pool, houdende omtrent hem daghelijcx iijm oft iiijm knechten, ghewapent gaende, dewelke men den name gegeven hadde van Snackaerts, ende sy woenden alle omtrent sinent tot der veste toe hoestwert; noch hiet de brugghe die daer leydt de Snackaertsbrugghe, ende oec de strate heet men de Snackaertstrate; daer nar makedi settinghen te Ghendt, ende te Ypere, ende alsoe voert al Vlaenderen dore. Die van Brugghe wederstonden eerst sine ordenancien, ende dat was van den daghelijcschen penninghe van den ghenen, die te werke gaen souden; sy en wilden 't niet gheven, noch betalen. Dit verhoerende die van Ghendt, sy en wilden 't oec niet meer gheven, ende dierghelyke de smale steden, sy en wildent 't oec niet meer gheven, als waeromme Jacop van Sent Pool meende te Brugghe de princhipaelste ambachtslieden te onthoefdene, als vleesschouwers, wevers, smeden, ende wolders, ende dat als mesdadighe liede ende rebelle den coninc van Vrankeryke. Dit vernemende een wevere, ghehieten Pieter de Coninc, een hardde, vroedt ende subtijl man, dewelke Pieter daer naer wart ridder ghe- | |
| |
maect omme sine vromicheyt ende omme sine wijsheit; hy vloe uute Brugghe, ende hy ginc te Ardenborch, met eender
meenichten van ambachtslieden, alle wel ghewapent; ende oec wasser een vleesschouwere, ghehieten Jan Breydel, die ghinc ter Sluus ende ten Damme, ende by wylen te Ardenborch, ende dese hadde in sijn gheselschip alle manieren van ambachtslieden. Te Brugghe en wilde niement werken ende men stelder niement te werkene, het was daer alle dage mesdach, niement en deder temmeren, noch metssen, noch decken, noch weven, noch ander werc; ende Jacops knechten en consten no broedt no bier gheborcht ghecryghen, ende sy quamen ten hende van der weken ten huuzen van den ambachtslieden om den vierden penninc van den werke, maer sy ne vonden gheene mans t'huus, dan wijfs ende kinderen. Dit verhoerende Jacop van Sent Pool, die doe te Cortteryke was, dat die van Brugghe contrarie daden sijnder ordenancien van den vierden penninghe, ende dat sy niet en wilden te werke gaen, hy sendde te Brugghe vj waghenen, gheladen met wijntonnen, vul riepen ende corden, meenende te Brugghe de principaelste van den ambachtslieden te hanghene voer hare solder-veinsteren. Een Inghels schiltknape, dewelke met Jacoppe van Sent Pool was, hy ontboedt te Brugghe sijnder werdinnen van der herberghe, daer hy placht t'huus te sine, dat soe dat sunderlinghe soude gheven te kennene den wevers ende den vleesschouwers. Jacop van Sent Pool te Brugghe comende 's donresdags voer de cruceweke met den vorseiden wijntonnen vul riepen ende corden, de ambachslieden waren alle gewaerschuwt, de someghe liepen ten Damme, de someghe te Ardenborch tot Pieteren den Coninc, ende de someghe ter Sluus, ende sy droughen alle over een, dat sy des anderdaghs 's morghens, vore der sonnen opryzen, souden comen te Brugghe
| |
| |
by Sente Cruuskerke, alle ghewapent, ende daer souden sy hem dieelen in twe scharen, ende Pieter de Coninc soude comen metter eender schare in Brugghe ter Cruuspoorten in, ende alsoe gaen tot der marct, ende van dane ter vrydachmarct, ende roupen: ‘Schilt ende vrient! schilt ende vrient! wat Walssch es, valsch es, slaet al doot!’ Ende die dien roup niet roupen en consten dat men ze doot sloughe; ende Jan Breydel quam metter ander schare ter Speypoorten in, en quam ter Snackaertsbrugghen, vore Jacops van Sent Pool huus, want daer omtrent waren ghelogiert Jacops lieden van wapenen ende sijn soudeniers, die men hiet Snackaerts, bet dan iiijm personen, ende daeromme hiet de brugghe noch op den dach van heeden de Snackaertsbrugghe; ende Jan Breydel comende ter Speypoorten, hy ontboet by diversschen boden sine vriende dat sy heymelyke op de veste comen souden ter Speypoorten toe, ende sy daer comende ende vergadert sijnde, waren wel vjm goeder vromer lieden starc, ende wel ghewapent, ende hy sendde iiijc ghesellen ter Ghendtpoorten, ende iiijc te Sente Katelinenpoorte, ende dierghelyke ter Boeveriepoorten ende ter Smedepoorten, op avonture oft dese Snackaerts ende Walen wilden vlien, dat men se doot sloughe. Ende tusschen den drye ende den vieren van der morghenstont in 't opryzen van der sonnen quam Jan Breyel in de herberghen van den Walen roupende: ‘Schilt ende vriendt! schilt ende vriendt! wat Walssch es, valssch es, slaet al doot!’ De meeste deel van desen walsschen Snackaerts laghen noch te bedde, in haer herberghen; de someghe stonden op in haer hemden ende wambaysen, Jan Breyel slough doren ende veinsteren op, daer de Walen waren ende men slouch se ende stac se doot, ghelijc kiekenen. De Walen dootgesleghen sijnde, in de Snackaertsstrate, daer sy woenden by haers mees- | |
| |
ters huuze Jacops van Sent Pool, bet dan
ijm; van danen trac Jan Breydel ter Carmersbrugghen, met sinen volke, roupende: ‘Soe wye goet Vlaminc es, die volghe mi, Vlaenderen den leeu!’ Ende alsoe ghinc hy tot den hove van Ghistele, ende daer riep hy den anderen roup: ‘Schilt ende vriendt! wat Walssch es, valssch es, slaet al doot! Vlaenderen leeu!’ Van den hove van Ghistele ghinc hy in de Vlamincstrate, ende soe ter maerct, ende hy hilt de marct met sinen volke, ende Pieter de Coninc, die ginc in de Steenstrate, in alle herberghen by Sente Salvatoers, in de Noordtsandtstrate alomme, daer Walen waren, oft daer Walen plaghen te logierene, men slouch se alle doot, ende omtrent half voer noene Jacop van Sent Pool nam ende dede aenne sijns cappelaens cleederen, ende hy riedt voer Sente Claren op de veste hem vierdere, ende hy waedde met sinen perde, by der Smedepoorte over de veste, ende eer hy met sinen perde overghezwam, hy was in groeter vriezen van verdrinkene, ende sijn camerlinc die verdranc in de veste, ende bleeffer in versmordt. Op dien vrijdach bleven bet dan vijm Walen ende Snackaerts versleghen in Brugghe, ende des anders dags daer nar, dat was saterdaghs voer de cruce weeke, doen waren in Ghendt bet dan ijm Walen versleghen; dit gheschiede in 't jaer Ons Heeren M. CCC. ende twe. Jacop van Sent Pool comende te Parijs, tot den coninc Philips ende tot sijnder nichten der coninginnen, hy dede groete claghe vertreckende sijn avonture, ende de groete rebelheyt van den Vlaminghen, ende al de gheschienesse, die in Brugghe ende in Ghendt gheschiet ware, ende ghedaen op hem, ende op sijn volc. Het gheviel te deser selver tijdt, dat heydenen ende de Sarrazinen ghewonnen hadden 't conincryke van Majorken, ende 't conincryke van Mellide, waer aff biede de coninghen comen waren, by onsen heylighen vader den paus, om
| |
| |
sinen raedt ende omme bystant te hebbene. Onse heylighe vader de paus screef an den coninc van Vrankeryke, als aen den princhipaelsten kerstenen coninc dat hy de kerstene princhen vermanen soude ende doen vergaderen omme de twe conincryken Majorken ende Mellide te ghecrighene, uut den handen van den heydenen honden. De coninc Philips ghelezen ende verstaen hebbende des paus brieven, hy ontfinc zeere yeerlijc ende met groeter waerdicheyt de vorseide twe coninghen van Majorken ende van Mellide, die hem des paus brieven ghepresenteert hadden, ende terstont hy beval te scrivene aen alle princhen ende heeren, ridderen, ende schiltcnapen, dat sy alle, ende elc sunderlinghe souden willen sijn by hem in sijnder stede van Parijs, in Sente Pieters ende Pauwelsdagh, nar Sent Jansdach, om te treckene te Mersaelgien, ende aldaer te schepene te Majorken ende te Mellide wardt, ende de Sarrazinen aldaer te wederstane, ende te verjaghene uut den vorseiden twe conincryken. Ten voernoemden daghe quamen veele princhen ende heeren uut diversschen landen ende nacien, als uut Inghelandt, uut Almaengien, uut Ghelrelandt, Hollandt, Brabant, uut Henegauwe, Ludeke, Namen, ende Zeelandt; uut Normandyen, Bertaengien, Gaschoengien, Ghienne, Poytau, Borbon, Loreyne, ende Borgoengien; uut Berry, uut Langedoc, ende uut Averngen; uut Tourreyne, Sampaengien, Pickardyen, Orleans, Bloys, ende uut Aynau. Doen riedt de coninginne van Vrankeryke haren oem Robbrechte, den grave van Artoys, ende sinen bastarden-broeder Jacoppe van Sent Pool, dat sy raden souden alle den heeren, die te Parijs comen waren, dat sy souden met hemlieden varen in Vlaenderen ter Sluus, het ware somer, sy souden min moyenessen hebben te vaerne te schepe dan te rydene te parde, over landt, ende de coninginne beval haren vorseiden oems, dat
| |
| |
men alle de zueghen van Vlaenderen met haren vigghen, dat waren de wijfs ende de kinderen, soude doorspeten met glavien ende met zweerden, ende dat men alle mastins, dat waren de rueden ende de honden, te verstane de mans van Vlaenderen, alle soude dootslaen, ende ten zweerde leveren; ende sy stelden op te tymmeren van haren huven ende salladen, elc eenen vierighen bezem, dwelke betiekende dat sy souden Vlaenderen suveren ende calu maken, ende vaghen metten viere. Die van Vlaenderen sonden binnen deser tijdt aen Janne, den grave van Namen; Willemme, den grave van Gullike; den proofst van Aken, die hem ridder dede slaen, ende aen den jonghen Gwy van Vlaenderen, omme van hemlieden te hebben hulpe ende bistanticheyt; ende sy ten versouke van den Vlaminghen quamen alle te Brugghe, ter saligher tijdt, om 't landt van Vlaenderen, want Vlaenderen hadde bedorven ghesijn ende te nieute ghedaen, hadden sy niet ghecomen. De coninc Philips beval Robbrechte, den grave van Artoys, sinen oem, dat hy soude trecken ter Sluus, ende men soude hem daer senden de galeyen ende bargien van Rouwaen, ende de schepen van Normandyen, ende van Bertangien, de coninc Philips makede sinen oem, den grave Robbrecht van Artoys, Seneschael ende liedsman van al den heere, ende sy reden te Vlaenderen waert, bet dan met xxiiijm paerden, ende trocken tot Rycelle. Doen sprac de grave van Artoys tot den twe coningen van Majorken ende van Mellide. ‘Ic duchte dat de Vlaminghen argher sijn, dan de Sarrazinen, sy sijn vervoyeerde Kerstene, eest soe dat sy ons eenighen oploop doen, oft beletten onsen wech ter Sluus te treckene, dat wy alle de Vlaminghen verslaen ende te nieute doen, het wart ons vor Gode alsoe goet eenen vaerdt oft wy al Barberyen met den zweerde wonnen.’ Nu die van Brugghe verhoerende dat de twe coninghen quamen
| |
| |
met Robbrechte, den grave van Artoys, ende met Jacoppe van Sent Pool, ende dat sy wel starc waren xxiiijm mannen, alle edele lieden, princhen, hertoghen, ende graven, ende dat sy waren te Rycelle, ende meenden te comene te Brugghe, ende al Vlaenderen te destruerene; die van Brugghe ontboden 't ende lieten 't weten te Ghendt, t' Ypere, ende in anderen steden, dat sy wilden trecken te Cortryke om de Franssoyzen te weederstane. Jan, de grave van Namen, Gwy van Vlaenderen, de jonghe Willem van Gulleke, ende Mer Jan van Renesse, die souden hare capiteynen sijn; die van Ghendt en wilden te Cortryke niet comen, mar Jan Bourluut, die stal hem uut Ghendt, ende hy ghecreech onder hem vrienden ende maghen, wel tot den ghetale van vc vromer mannen; ende die van Ypere sendder xvc mannen, ende die van Brugghe met den Ooestvryen, ende met den Nordtvryen, ende metgaders Janne van Namen, Gwy van Vlaenderen, Willemme van Gulleke, ende Mer Janne van Renesse waren wel vm mannen starc, dus waren de Vlaminghen vijm vromer mannen starc, al d'een metten anderen, ende trocken alle in Cortryke, omme den grave van Artoys met den Franssoyzen te wederstane. Gwy van Vlaenderen ende Willem van Gullek sy lieten hare paerden staen te Cortryke ende t'Oudenarde, ende die van Ypere hadden dlast te verwarene dat de castelein van Lens, met sinen volke die in 't castiel van Curtryke was, niet uut en quamen; ende Gwy van Vlaenderen ende Jan Borluut met vc lieden deden maken veele putten, tusschen den cloester te Groeninghen ende Cortryke, ende men deckede de putten met groenen ryzeren in een schoene velt, aen drye zyden bevest ende bedolven, swut, west ende nordt. Gwy ende Jan van Renesse seyden: ‘Lieve broeders ende gheminde vrienden, heeden op desen dach
| |
| |
wilt peynsen om uwe wijfs ende om uwe kinderen, die ghi op desen dach in eeuwegher verderffenessen bringhen soudt, op dat ghi hemlieden bezwijct, ende met eenen stouten ende onvervaerden moede niet en beschermt, hebt goet betrouwen in hem, die alle recht kenlic es, verweerdt u recht ende u landt, ende pijnt te wrekene de fortssche ende de overdaet, die ghi langhe onverschuldt hebt moeten ghedoeghen, ghi edele Vlaminghen, wilt heden pinen schamel te sine, ende wilt peynsen om de valssche mordt die te Parijs de coninginne dede an onser sustere, ende aen der edelre kinderen van Vlaenderen, die soe deerlyken vermordt waren, verworght, ghesact ende in de Seyne verdronken, ende onse jonghelinghen ghehanghen die niet dan dueght en meenden, ende op soe groeten betrouwen daer quamen. Wilt heden pynen om te verlossene onsen vader ende ons broeders, uwen heere ende uwen prinche, die soe verradelyke verliedt met al onsen edelen van Vlaenderen was, wanende u ende hem stellen in payse jeghen den coninc Philips, ende op den hope van dien, ende op 't gheliede ende toesegghen van Karlen van Valoys, 's conincx broedere, trac met L edele te Parijs, daer hy verradelyken ghevanghen was, alsoe saen als hy daer quam ende met hem alle de L edele ende uwe poorters, daer sy noch ligghen in ellenden ende keytivicheeden. Weest heden vrome, om uwe recht ende om uwe herve te beschudden, ende wilt hebben compassye ende deeren op de ghenen, die om u te verlossene, ende in payse te stellene in allendegher keytivicheyt ghevanghen ligghen; verblijdt u, ghy edele Vlaminghe, ende loeft den almoghenden ende den rechtverdighen God, die wy hopen dat ulieden vercoren heeft heden te sine sine campioenen ende sine executeerders van der valsscheyt ende overdaet der Franssoyzen, ende en twiffelt niet 't recht
| |
| |
en sal heden 't felt behouden; de victorye en leyt niet in de meenichte des volcx, noch in de cracht der armen des menschen, mar sy leidt in den ghonen wien sy van Gode gegeven wart ende verliendt; nu elc sal stellen sijn spere jeghen spere, ende peinsen om de paerden te quetscene ende te vellene, want als de paerden ghequest sijn stappans de lieden vallen, ende als sy aldus ghevelt sijn, terstont keelt se, ende verslaed se, ende niemant en rentsoeneeren, noch en houde op eenighen man, hoe groet oft hoe edel dat hy zy, maer soe wye dat hem pijnde dat te doene, dat men dien dootslae.’ Het was op den xj dach van hoymaent, op den dach van der translacien van Sente Benedictus, omtrent den vij van der morghenstont in 'tjaer Ons Heeren M. CCC. ende twe. De Franssoyzen siende de cleene menichte der Vlaminghen, quamen met eenen fieren ende hoverdighen moede de Vlaminghe bespringhen, ende het wart omtrent den viij van den daghe seere mistende ende viel een donker nevel ende mist soe groet, dat d'een den anderen nauwe en sach; de eerste schare der Franssoyzen leedde Robbrecht, de grave van Atrecht, met den twe coninghen van Mayorken ende van Mellyde; de andre schare leedde de grave van Henegauwe, metgaders die van Brabandt; de dardde schare liedde Jacop van Sent Pool; ende de vierde voerde de grave van Sent Pool, dewelke zeere gherne hadde ghehadt 't vorevechten, ende hy noepte sijn ors met sporen om den anderen te voerrydene, maer wat dat hyre omme ghedede, sijn ors die deinsde altoes achterwaert. Doen quam de grave Robbrecht van Artoys, siende de cleene meenichte van den Vlaminghen, segghende: ‘Ic duchte dat dese rustiers ende kierrels bliven sullen alle voer onse voetgangers, ende vore onse schutters, ende by dien ne sullen wy gheen yeere van der victorien hebben, maer ic hebbe een ander voren.’ Doen ghinc de
| |
| |
vorseide grave Robbrecht van sinen paerde tot den schutters, die te voet stonden, ende snedt alle haerlieder peezen ontwe, als die meende met den edelen ten zweerde te leverene alle de Vlaminghen. De Franssoyzen nakende den buelc daer hem de Vlaminghem in bedolven hadden, sy quamen toe met eenen fieren ende hoverdighen moede, maer want soe zeere miste ende nevelde dat d'een den anderen cume gesach, ende oec de ryzeren die by avyze wel ende behendelijc op de pitten gheleidt waren, soe waest dat die Franssoyzen met den iersten oploepe hem vonden in de vorseide pitten versmorende ende versmachtende, d'een op den anderen, ende de Vlaminghen liepen oestwaert op of sy ghevlouwen hadden, om dat sy comen souden daer 't niet bedolven noch ghepit en was, ende de grave van Artoys siende de Vlaminghen oestwert op trecken hy volghede hemlieden van weest op met al sijnder scharen, ende zy jaghden met soe groeten jacht ende moede dat zy alle d'een d'andere overreden, versmoerden, ende versmachten, in de grachten ende in de pitten vorseidt, ende versmoerden daer bet dan vm meest alle edele lieden, ende bleven in dien selven wijch de grave Robbrecht van Artoys, de grave van Henegauwe, Jacop van Sent Pool, ende met hemlieden versleghen ende versmoerdt te Groeninghen bet dan xvm edele uutvercoerne mannen van wapenen. Dit overmerkende de grave van Sent Pool, die de vierde schare hadde te beliedene, hoe dat de drye scharen te nieute waren ende laghen alle versmoerdt ende versmacht in de pitten ende grachten, ende dat alle de standarden ghevelt laghen, sonder den standaert van Vlaenderen, hy vloe met vm lieden te Rycelle waert, ende de Vlaminghen onderghinghen ze, soe dat tusschen Cortryke ende Rycelle bleven versleghen bet dan ijm mannen; de casteleyn van Lens in Artoys, dewelke hilt den castiel te Curtryke, meenende
| |
| |
dat de Franssoyzen victorye ende seeghe ghevochten hadden, ende dat alle de Vlaminghen versleghen hadden gheweest, hy quam uut den castielle van Curteryke omtrent met hondert mannen, dewelke alle dootghesleghen waren van dien van Ypere. De wapenen, 't gelt ende vasselment, dat tusschen Rycelle en Curtryke vonden was, ware ongheloevelic om vertrecken, ende de weerde van dien te estymeerene byna onmoghelijc, want voer Groeninghen bleven op eenen dach versleghen, twe coninghen, hertoghen, graven, princhen, ende moghende landsheeren, tot den ghetale van xxxiij; ende ridders, schiltcnapen van groeter macht bet dan vijc vergoudenen sporen; men wilde doen segghen voer waer dat op dien woensdach dat de strijt te Groeninghen gheviel, bleven onder Franssoyzen, Brabanters, Henwuiers ende andere nacien van volke, dat met den Franssoyzen daer comen was, bet dan xjm edele van namen ende van wapenen, ende wel viijm knechten, soudeniers ende lieden te voet. Dit sijn de namen van den heeren, die begraven waren in den cloester te Groeninghen: eerst de coninc van Maiorken, de coninc van Mellide, de hertoghe van Brabant, de hertoghe van Loreyne, de bisschop van Beuvays, de grave van Artoys, de prinche van Aspermont, Jacop van Sent Pool, de grave Lodewijc van Cleremont, de prinche van Tuwaes, de grave van Sampaingen, de grave van Neelle, de grave van Tryhe, de grave van Lingy, de grave van Bonnen, de grave van Henegauwe, de grave van Soisson, de grave van der Marchen, de grave van Bar, ende sine twe broeders, de heere van Wezemale, de heere van Boutershem, de casteleyn van Rycelle, de heere van Felinez, Charlon, des conincx Seghelijns broedere, de heere van Kricky, de heere van Merle, de grave van Line, in Barroys, de heere van Merlooz, de heere van Albemarke, 's bisschoppen broeder
| |
| |
van Beauvays, de heere van Verssen, de heere van Roduffus, de heere van Alengy, de heere van Nortforde, ende Joffroet 's graven broeder van Bonnen; alle dese waren te Groeninghen in den cloester begraven, want men kende ze aen haerlieder wapenrocs, ende aen hare wapenen; veele andere groete meenichten waerrer begraven, die niet soe wel bekent en waren, ende die waren gheleit in groete carnieren te gadre met iiijc ende met vc te gadre in eenen pit. Een convers van den cloestre van der Duescht, ghenaemt broeder Willem van Savengijs, hy hadde twe meryen ghespannen in eenen waghen met hoye, die hy voerde ten cloestre waert, ende hy hoerde 't geruchte van dien van Lisseweeghe, dewelke wilden sijn te Cortryke om de Franssoyzen te wederstane; dese vorseiden convers broeder Willem ontspien twe merryen, ende liet den waghen met den hoye staen, ende hy gaf eene merye om eenen staf, ende om een zweert, ende hy riedt op d'andere merye te Cortryke waert, ende comende in den wijch, soe wat mannen voer hem quam, hy velde se met sinen stave, ende stac hemlieden de stortte aff, ende die hy vant ghevelt, slouch hy met sinen stave de herssenen in; ende men wilde segghen dat dese broeder Willem convers van der Duest, binnen dien daghe, verslouch ende te nieute brochte bet dan vjc Franssoyzen; ende als de wijch gedaen was broeder Willem riedt met drye goeden courssiers ter Doest, te sinen cloester waert. De Vlaminghen siende dat sy victorye hadden, sy ghinghen met den jonghen Gwy te Rycelle, te Duway, ende al dlandt dore, ende men brochte Gwy alomme de slotelen van den steden, ende van den castiellen, ende oec die van Ghendt. Och! wat jammere was doen in Vrankeryke, als de coninc Philips hoerde dat al die edele versleghen waren, ende om hem te wrekene op de Vlaminghen, hy beval al Vrankeryke
| |
| |
dore, dat alle ambachslieden souden wapenen coepen, ende comen te Parijs, ende de coninc quam met al dien volke te Vytry, als om Vlaenderen te destrueerne, hy dede slaen tenten ende pauwellioenen by Duway; ende die van Vlaenderen dat verhorende dat de coninc neder quam met groeter heercracht van volke, Jan, de grave van Namen, Gwy van Vlaenderen, ende Willem, de grave van Guleke, met al dat sy van volke consten verleesten, soe quamen sy by Vitry, omme den coninc te wederstane. De coninc siende de Vlaminghen alle ghewapent als ridders, want sy hadder te Groeninghen plentheit vercreghen van al des hem in orloghen behoeven mochte te draghene, ende sijn volc qualyken ende aermelyken ghewapent, hy hief op sijn heere, dede tenten ende pauwellioenen vellen, ende trac weder te Parijs waert. Op d'ander syde de Hollanders ende de Zeelanders daden Vlaenderen veele overlasts, om dat haer grave versleghen was te Groeninghen voer Cortryke; de jonghe Gwy van Vlaenderen siende de overdaedt van den Zeelanders, die sy Vlaenderen deden, hy trac in Walcheren, ende barrende in someghe dorpen; die van den Briele quamen ter Veere, wel vjm mannen starc, om den jonghen Gwy te wederstane, ende daer was zeere ghevochten, mar in 't hende Gwy van Vlaenderen ende Mer Jan van Renesse schoffierden de Hollanders ende behielden 't felt, omtrent Sent Jansmesse in 'tjaer Ons Heere M. CCC. ende drye. De coninc van Vrankeryke sendde sine galeyden van Ruwaen, in Zeelant, ghestoffeert met volke van wapenen, om de Vlaminghe van diere zyden te bestokene; nu waren ten Briele vergadert eene groete menichte van Hollanders, ende Gwy van Vlaenderen dit vernemende dede berieden eene vlote ende daer met voer hy te Zierijcxzee. Dit verhoerende de Hollanders, die ten Briele laghen, sy qua- | |
| |
men te Zierijcxzee, ende daer was zeere ghevochten, soe dat de Hollanders daer verloren bet dan viijm lieden, ende Gwy victorye hebbende, ende mienende met sinen
prisoniers te Vlaenderen waert te vaerne; soe quamen hem onversien op des conincx van Vrankeryke ghaleyden, ende daer wart de jonge Gwy ghevanghen ende ghevoerdt te Parijs, ende daer in vanghenessen gheleyt. De coninc Philips was zeere blyde om dat hy in vanghenessen hadde den jonghen Gwy van Vlaenderen, ende hy dede anderwarf vergaderen al 't comuyn van Vrankeryke te Parijs, ende sy vergadert sijnde te Parijs, de coninc quam met hemlieden anderwarf om Vlaenderen te destrueerne ende sloughen tenten ende pauwellioenen in Pevelle. Philips van Vlaenderen, grave van Tyete verhorende dat sijn broeder Gwy ghevanghen was, hy quam in Vlaenderen om Vlaenderen te governeerene ende hy brachte met hem eene menichte van Duutsschen ende sijnder suster kint Willem van Gulke, prooft van Aken, ende sy traken in Pevele, omme den coninc van Vrankeryke te wederstane, daer was eenen wijch ghedurich, daer zeere ghevochten was, ende daer verloes men den edelen Willem van Gulke, ende men wiste noyt waer hy bevoer; daer bleven verslegen, bet dan iijm Vlaminghen ende viijm Franssoyzen. De coninc Philips siende dat hy aen de Vlaminghen niet gheladen en conste t' synen proffyte, hy trac achter waert tot Amyens, ende de grave Philips van Tiete voer in Artoys, roevende ende barrende, ende al dlandt destrueerende; hy trac te Hesdyn, te Eerenburch, ende te Arye, al dat landt barrende, ende 't folc te nieute doende. Dit vernemende de coninc van Vrankeryke, hy ontboet haestelijc den hertoghe van Bourgoenien, ende den grave van Savoyen, ende sy comen sijnde, soe seyde de hertoghe van Bourgoengien tot der coninginnen, dewelke al te gherne ghesien hadde, dat
| |
| |
men den grave Gwy, die te Compiengien ghevanghen lach ende sijn drye kinderen Robbrechte, Willemme ende Gwy, ende de xliij edele, met den vij notablen poorters, die met den vorseiden grave Gwy verradelyke te Parijs ghevanghen waren, ende langhe in vanghenessen gheleghen hadden, hadde aen de galghe ghehanghen ende verworcht, daeromme seide de hertoghe van Bourgoengien tot der coninginnen: ‘De plaghe, schande, schade, ende 't sware verlies dat de croene van Vrankeryke te Groeninghen, vore Cortteryke ontfanghen heeft, dat es gheschiet by den gherechten vonnesse Gods, ende het en ware gheen wonder dat God al Vrankeryke plaghde omme de sonden van u, nichte coninginne van Vrankeryke; hebdi vergheten dat ghi daedt vergheven met venine Philippen, de schoene maght, ende hare xx edele camerieren verdrinken, ende de xxx edele jonghelinghen, die met vrouwe Phelippen quamen, onnozelyken dooden ende hanghen, ende dat by den ocquizoene ende rade van Jacop van Sent Pool, die soe veele overlasts in Vlaenderen gedaen heeft, in puentinghen, in settinghen van den vierden penninghe van die te warke soude gaen, ende dat hy den volke 't hare nam, ende dedse schatten te sinen wille, ende die 't niet en hadden te betalene, die dede hy vanghen, hanghen, oft onthoefden. Voert soe es waer dat hy brochte te Brugghe vj wijnvaten vul coerden ende riepen om daer met de poorters, ende de ambachtslieden te doene hanghen an hare solder-veinsteren, ende by al desen, dunct mi goet recht dat hy te Groeninghen payment ontfaen heeft naer verdiente.’ Voert soe sprac de hertoghe van Bourgoengien, voer den coninc, der coninginnen, ende den edelen rade van den coninc van Vrankeryke: ‘Ach! heere coninc, haddi met den edelen, die voere Cortryke, te Groeninghen, bleven sijn, mitgaders den grave Gwy van
| |
| |
Vlaenderen, ende sine kinderen, ende de edele van Vlaenderen, die ghi met cleenen occuzoenen in diverssche schoffierlyke vanghenessen houdt, haddi daer mede ghetrocken in der Sarrazinen landt, men hadde kume eenen Sarrazijn ghevonden, sy waren overwonnen ende te nieute ghedaen, vermoghende coninc ende heere, hebdi negheen ghedinken, ende eest u al vergheten hoe Robbrecht van Vlaenderen, die ghi ghevanghen houdt Meynfroete ende Corradine verslouch, ende by hem ghewonnen was den groeten wijch in Pouillien, ende dat hy beschermde der coninginnen broeder, die vore de Sarrazyne ghebleven hadde, ne hadde die stoute Robbrecht ghedaen; wye beschermde in 't conincryke van Pouillien de heylighe kercke, anders dan Robbrecht van Vlaenderen, moet men emmer de weldaedt ende de dueght met quade loenen.’ De coninginne van Vrankeryke was zeere verstoerdt op den hertoghe van Bourgoengien, om dat hy soe stoutelyke tot den coninc sprac, ende hare soe fellyke hadde begrepen. Nu quamen den coninc boden bringende niemare, hoe dat de grave Philips van Tyete ende Jan van Namen hadden bedorven, verbrandt, ende verherrijt al dlandt van Artoys, om dewelke niemare, de coninc zeere vergramd sijnde, dede ghebieden dat alle de gheenen, die wapenen draghen mochten hem souden volghen te Vlaenderen wart, ende de hertoghe van Bourgoengien, ende de grave van Savoyen, die quamen metten coninc meer op de hope van den payse te makene, dan om vechten, ende als de coninc was t'Atrecht, ende hy vant alle dlant van Artoys ghebarrent, ende de lieden verjaght, hy was zeere tornich ende verstoert; banderzyde de Vlaminghe vernemende des conincx comste, sy baden den grave Philips van Tyete, dat hy soude willen Rycelle bewaren, ende dat Jan van Namen, als de coninc sijn tenten ghesleghen hadde, soude met hem bringhen
| |
| |
al dat stoc oft staf in Vlaenderen draghen mochte, om den coninc te wederstane. Nu de coninc comende voer Rycelle hy begeerde dat men inlaten soude, waer op de grave Philips verantwordde, segghende: ‘Waert soe dat den coninc gheliefde hem xxvte te voedt te comene in de stede, men soudenen werdelyke ontfaen.’ Doen gheboet de coninc tenten ende pauwellioenen te slane voer de stede van Rycelle, ende de Vlamingen met eenen hoeghen moede ende fieren sinne sloughen haer tenten in contrarien van des conincs tenten, ende waren alle meest deel ghedect ende overtrocken met schaerlakene. De coninc siende de groete menichte ende fierheede van den Vlaminghen, hy wart boven maten zeere verwondert, segghende: ‘My dinke dat al den dach Vlaminghe reyndt, ic wille te Parijs waert, ende van henen trecken, want wy en connen noch victorye, noch yeere op hemlieden behalen noch vercrighen.’ Doen spraken de heeren van den hooghen rade des conincx ende sunderlinghe de twe heeren van Bourgoengien, ende van Savoyen, dat goet ware dat men sprake te payse, om een bestandt op 't gheent dat men den Vlaminghen souden laten ghebruyken hare rechten, vryheden, privilegien, costumen ende uzagien, ende dat men uut den vanghenesse soude doen den grave Gwy, sijn kinderen, ende alle de edele, ende poorters, die met hem ghevanghen waren, ende stellen ze vry op hare voeten, omme te verantworddene. De hertoghe van Bourgoengien seyde: ‘Ic zal ontbieden onsen neve Janne van Namen, ende Philipse van Tyete, sinen broeder, oft sy bestandt begheeren van eenen jare oft van twe, ende daer tusschen mach men spreken om een accoort te makene, want de Vlaminghen die sijn machtich ende sy vechten om haer recht te beschermene, ende haerlieder landt, ende haer goedt, ende jeghen 't groete ongelijc ende fortse, die hemlieden ghedaen
| |
| |
es.’ Ende het gheliefde den coninc. De hertoghe van Bourgoengien ontboet Philipse van Tyete ende Janne van Namen, ende de drye steden van Vlaenderen oft zy pays begherden, metten coninc te hebbene, sy spraken: ‘Wy en begheerden noyt anders, ende wat wy ghedaen hebben, dat hebben wy met allen rechte ende op ons verweeren ghedaen, omme 't groete ongelijc, dat ons ende onsen prinche ghedaen es. Onse prinche Gwy, ende sijn edele kinderen sijn bedriechelyke ghevanghen, met L van onsen edelen ende poorters; ons princhen dochtere te Parijs vergheven ende xx van haren camerieren, alle edele joncffrouwen, som verworcht, som ghedolven, ende som ghesact ende in de Seine verdronken, ende by den xxx edelen onder ridderen ende schiltcnapen te Parijs sonder recht ende sonder vonnesse aen de galghe ghehanghen. Niet jeghenstaende al desen, wy begheren des conincx vrientschepe ende peys, met hem te vercrighene, mar wy begheren onsen prinche, den grave Gwy, ende die met hem ghevanghen sijn, uut vanghenessen te hebbene.’ Dit verhoerende de coninc, hy beval te vellene tentten ende pauwellioenen, ende hy trac te Dornike ende daer was de pays ghemaect ende ghesloten. De grave Gwy, sine drye kinderen, ende alle d'andere, die met hem te Parijs ghevanghen waren, sy waren alle ontsleghen, ende quamen vry te Vlaenderen, ende alle de Franssoyzen, die in Vlaenderen ghevanghen laghen, die liet men vry gaen, elc te sinen landewart, ende de grave Gwy uuter namen van sinen lande van Vlaenderen, hy badt den coninc vergheffenesse, ende hy belovende den coninc te gevene over alle de mesdaet ende schade ghedaen der croenen van Vrankeryke, binnen eenen jare viijc dusent
℔ parisis, ende daer naer elcx jaers Xm
℔ parisis, ende dies soude de coninc hebben in hostagien Duway ende Rycelle, metter casselryen tot der
| |
| |
tijdt, dat hy soude van dese vorseide somme vernoucht sijn, ende de coninc begheerde dat men soude wyzen, waer dat de coningen, hertoghen, graven, ende andere princhen begraven waren, die te Groeninghen in den wijch versleghen waren, te dien dat men se ontgraven mochte, ende te haren lande voeren, ende in desen pays souden besloten sijn de Heynuwiers, de Hollanders, de Zeelanders, die van Brabant, ende die van Artoys. Heere God! wat blijsschepen was in Vrankeryke ende oec in Vlaenderen, ende in al den landen daer neffens gheleghen. De coninc trac te Parijs, ende hy dede ontslaen den grave Gwy van Vlaenderen, sine kinderen, ende alle de andre Vlaemsche heeren, edele, ende poorters van Ghendt, van Brugghe, ende van Ypere. Als de grave Gwy met sinen kinderen in Vlaenderen quam, wet dat hy was ontfanghen met alsoe groeter blijsschepen, yeeren ende weerdicheeden, als oft God selve uut den hemele gecomen hadde, ende het ware een wonder om vertrecken de blijsschap, die in Vlaenderen was, ende de feeste die de Vlaminghen bedreven, om de comste van den grave Gwy, haren heere, ende om sijn kinderen. De grave Gwy om sine groete oudtheede wart queelende ende siec sijnde, soe dat hy en levede mar één jaer nar dat hy uut den vanghenesse van Parijs comen was, ende hy staerf op den xxijten dach in Marte in 't jaer Ons Heeren M. CCC. ende iiij, ende was begraven te Felines, by vrou Margrieten, sijnder vrou moeder; hy was de xxiiij grave van Vlaenderen. In d'ierste jaer van sinen graveschepe verbarrende dbeelfroit ende de halle te Brugghe, ende vele privilegien daer inne. De grave Gwy lach doen te Male ende aensiende d'ongheval van den brande ter oedmoedigher beede van dien van Brugghe, hy vernieuwede hemlieden hare privilegien, die in 't vorseide beelfroit ver- | |
| |
barrent waren. In 't vijste jaer van sinen graveschepe stichte hy 't covent van den predicaren t'Ypere, ende gaf hemlieden de eene heelt van der
Zale van Ypere; van Ekeloe soe makede hy eene steede van wette, ende ordineerde daer eene vierschare met eenen burgemeester ende ix schepenen.
|
|
Auteursrechtvrij