|
| |
[1118]
De heylighe goede gherechtighe grave Kaerle de Caluwe, des conincx sone van Denemarken, die hy hadde by sijnre coninginnen Adelye, des ouden Robbrechts Vriesen oudtste dochtere, hy was de xiiij grave, omtrent viij jaer lanc. Als hy in Vlaenderen ontfanghen was, hy ginc te Sent Omaers, ende ontboedt alle sine
| |
| |
edele ende sijn manne van leenen, ende hilt daer een zeer rykelic hoff, ende naer de maeltijdt soe gaf hy sinen edelen ende sinen leenmannen te kennene, hoe dat te Avennes in 't castiel laghen veele roevers, ende dat de casteleyn van Avennes oec onder hem hadde den castiel van Senpool, ende hoe datter niemant mochte voerby gaen, sy en waren gheroeft, ende vermoerdt van den soudeniers, die de vorseide castielen verwaerden, bat sinen edelen ende goeden lieden, dat sy hem souden willen volghen voer den castiel van Senpool, ende hy daer voren comende ghecrech den vorseiden castiel, den welken hy dede razeeren, ende te nieute doen, ende van danen voer hy voer den castiel van Avennes, den welken hy oec ghecreech, ende te nieute dede, ende alle de starke huuzen ende castielen, daer de roevers oec plaghen op te ligghene, oft in te luysschene, die dede hy ter neder werpen ende vellen, ende hy suverde de landen omtrent Vlaenderen gheleghen, soe dat elc mochte vry varen, ende kieren, sonder vreeze van den roevers oft van den mordenars meer te hebbene. Dit verhorende Lodewijc coninc van Vrankeryke, dat sijn neve Bouwin Hapkin ghestorven was, ende dat sijn andersweer Karle de Kaluwe erfachtich hoir ende landsheere van Vlaenderen was, ende dat hy de weghen ende de straten hadde ghevrijdt van den roevers ende van den dieven, hy ontboet Karlen dat hy te Parijs comen soude, om hem manschip te doene. Hy quam te Parijs daer hy van den coninc blydelijc ende wel ontfaen was, dede den coninc manschip ende keerde weder in 't landt, ende daer comende vant daer Clemencien, Bouwin Hapkins moeder, met groeter macht van Franssoysen, ende van Pickarden, ende soe wilde Vlaenderen selve regieren haer leven lanc, ende daeromme orloghde met vrienden ende met maghen jeghen den grave Karle, ende om dat hare
| |
| |
die van Oudenarde niet en wilden ontfanghen, als landsvrouwe, soe ghecrech soe Oudenarde by crachte, roefde de stede, ende slouch al 't folc doot, ende verbarrende de stede; ende het waren hare hulpers de grave van Mons, de grave van Senpool, de heere van Heesden, de heere van Couchy, de heere van Arye, de grave van Bonen, de heere van Condeyt, ende vele andere heeren Franssoysen, Pickarden, Heynuwiers, ende andere, dewelke alle de stede holpen roeven ende verbarren, ende daden vele quaets in Vlaenderen. De goede wyze Karle by sijnder vroetschepen ende vromicheden, hy trac te Hesdin, ten Bonnen, te Coetchy, ende te Sente Venants, ende hy want alle de fortresschen, brac de mueren ende vulde alle de vesten, mar hy ne stichte gheenen brandt. Aldus verwan hy sine vyanden, de someghe waren ghevanghen, de somighe dootghesleghen, de someghe baden om pays, ende hy vergaeft hemlieden gherne. Aldus de grave Karle gouverneerde Vlaenderen met groeten pays, hy was Gode devoet, den armen zeer liberael ende milde, ende hy was van elken ghemint, hy was der heyligher kerken vriendt, hy makede te Brugghe Onser Vrouwen choer, ende de nonnen hy dedse weder van danen ende steldese by der Steenbrugghen, ende ordineerde eenen proefst t' Onser Vrouwen, met viij canoniken. Karle was den quaden stuer ende fel; in 't vijste jaer sijnder heerschapyen, doe waest in Vlaenderen dier tijt, soe dat veele lieden, van honghere storven ende daer omme de goederthiere grave Karle maecte eenen poerter van Brugghe, sijn aelmosenier, hem bevelende dat hy daghelijcs soude gheven elken armen mensche, een broedt, om Gode. Het gheviel dat Karle te Ypere hadde te doene op eenen vrydach voernoene, hy quam ter sale, daer quamen soe vele armer lieden dat Tammardt, de aelmoesenier, binnen eender hueren gaf
| |
| |
bat dan viijc broeden den armen lieden, omme Gode, in de presentie van den grave Karle; ende by den bevele van den grave Karle soe gaf Tammardt dese voerseide aelmoessenier alle vrydaghe xiij armen lieden, elc een cleedt, een hemde, ende een paer schoen; ende alle vrydaghe vaste dese devote Karle te borne ende te broede, oft het en hadde eene sonderlinghe feeste ghesijn; alle vrydaghe drouch hy eenen hare naest sinen live, ende sliep dan al ghecleedt, ende ghinc ter kerken dan snuchtens al baervoedts, ende hy en quam dan uuter kerken niet vore middach, ende dan cleedde hy hem met eenen langhe kierle, om dat men sine voeten niet sien en soude, ende altoes hadde hy ghegordt eenen aeszac, om te ghevene den armen, die tot hem quamen. Het gheviel dat omme den dieren tijdt, die doen was in Vlaenderen, dat de Hoesterlinghen veele scepen met corne brochten in Vlaenderen, dit vernemende Mer Lambrecht Van Straten, ende Her Bertolf, de proofst van Sent Donas, sijn broeder, ende Bosschaerdt Van Straten; sy cochten al dat coren van den Hoesterlinghen, omme eenen zeer cleenen prijs, ende sy cochten alle de thienden van den cloesters, in veele prochien, als te Lisseweghe, te Coukerielle, te Rouxhem, te Gaternesse, alle de thienden van Sente Bertins, van Sente Pieters te Gendt, van Sente Winox, ende sy leydense in hare schueren, ende in haer graenders, ende vercochten dat coren zeer diere te haerlieder wille, soe dat de arme lieden niet ghestaedt en waren coren te coepene, ende daeromme beval de goede grave Karle, Tammarde den aelmoesenier, dat hy ondersouken soude, oft de proofst ende Lambrecht, sijn broeder, soe veele corens hadden, als men seyde, dat sy dan souden comen spreken jeghen hem. De proofst ende Mer Lambrecht Van Straten voer den prinche comende, soe seide de grave Karle. ‘Hets groet jammer,
| |
| |
heer proofst, dat ghi soe veele goeds ende soe veele corens hebt, ende wel nalincx om niet, ende dat ghilieden laet Vlaenderen bederven van honghere.’ De proofst Bertolf zwoer, hy en hadde kume corens ghenouch eene maent by te levene. De goede Karle sprac tot hemlieden dat hy soude den proofst ende sine canoneken ende oec Mer Lambrechte Van Straten, ende Bosschaerde sinen sonen met al haerlieder huusghesinde voersien, omme een half jaer by te levene, ende hy beval hemlieden wech te gane. Doen beval de grave Karle, dat men alle de arme lieden soude doen comen, ende dat men hemlieden soude coren gheven, om den minsten prijs, ende die gheen geldt en hadden, dat men 't hemlieden gheven souden om de minne van Gode, want daer was corens ghenouch om twe jaer Brugghe met te sustinerene; alle de lieden quamen om coren, sommighe om een jaer, someghe om een half jaer, ende men ontfinc daer een overtallic gelt van dien corne, dat dus vercocht was ende nochtan bleeffer corens ghenouch, omme de canezye te voedene, ende Mer Lambrechte met sijnre meysniden twe jaer lanc; ende de grave Karle siende, dat groete goedt dat men van den coerne ontfanghen hadde, hy ontboet den proofst Bertolf ende sinen broeder Lambrecht, schandelyke ende schoffierlyke versprekende hemlieden, seggende dat sy onghenadighe woukeraers waren, ende niet werdich eenige officie oft dignitheyt te hebbene, ende als onnutte ende vermalendidde verwatene lieden uut allen goeden steden ghesteken te sine, ende oec uut alle gheselschepe van goeden lieden, als valsche loghenars ende verraders, omproffetelijc alle goeden kerstenen menschen; niet men ghi seidt, dat ghi kume hadt coren om vj weeken uwe canoneken met de sustineerene, ende ghi Lambrecht kume om eene maendt, wet dat ic u late corens ghenouch om bet dan een jaer,
| |
| |
by te levene, daer es oec veele gelts ontfaen, dat sal u Tammaerdt onse aelmoesenier gheven; ende doen sprac de proofst onwerdelyke tot sinen broedere, segghende ende hem bevelende dat hy dat gelt niet en name; doen beval de grave Karle dat men al dat gelt dieelen soude den armen, om Gode. Bosschardt Van Straten Lambrechts sone, dit verhorende van sinen hoem den proofst, dat de grave soe schimpelyke toe ghesproken hadde den proofst, sinen hoem, ende sinen vader, midts dat Tammardt de aelmoesenier den grave ghewrought hadde van den corne, daer omme seide Bosschardt tot sinen oem den proofst: ‘Mijn vader heeft in Orschamp een uutgoet ende eenen groeten boemgaerdt streckende an Tammaerdts boemgaerdt, ic sal verstellen de palen van den landscheede ende afnemen dat gescheedt van den boemgarde, stellende de palen voor de poorte van Tammaerdts boemgarde, ende alsoe sullen wy winnen sinen boemgart, ende ons altemet wreken by rade van minen vader Lambrecht.’ Bosschaerdt dede de palen verstellen ende in den kerssetijdt omtrent Sent Jansmesse, midts somers, quamen de meyssenieden van Lambrechte Van Straten, ende vonden de poorte van Tammards boemgarde open ende by den bevele van Bosscharde sy pluckeden aff alle de rype kerssen. De pachtere van Tammarde warts gheware ende wilde beweeren de kerssen woch te draghene, ende daer omme sy sloughen den pachtere, ende droeghen de kerssen te Sent Donaes, daer Mer Lambrecht was met sinen broeder, den proofst, segghende de ghevaernesse, ende hoe dat sy aen de kerssen gheraect waren. De pachtere die claghdet den goeden grave Karle, ende Tammaerde sinen meester, van der schade van den fruyte ende van sijnder quetsure. Men ontboedt Mer Lambrechte voer den prinche, mar hy en wilder niet comen, mar des andersdaghs dede Mer Lam- | |
| |
brecht Tammardts poorte om werpen; daer naer gheviel dat Bosschaerds Van Straten lieden quamen in Tammards boemgardt, ende sy schudden alle de prumen aff; het wardt Tammarde
gheclaght ende hy ghedoghdet, mer hy beval somighen van sinen lieden, die hy daer toe stelde in 't castielken, dat hy daer hadde, waert soe dat sy meer daer quamen omme de prumen oft om eenich ander fruyt te nemene, dat men se met crachte wederstonden. In dien tyden was de prinche in Pickardyen, ende was omtrent Sente Cruusdaghe, in September, Mer Lambrecht ende sijn sone Bosschaerdt bevalen haren cnapen, dat men al dat fruyt aff doen soude, ende de cnapen in Tammaerdts boemgardt comende, de pachter ghinct claghen Tammaerdts ooem, want Tammaerdt was met den prinche in Pickaerdyen. Tammardts oem sendde daer xx vrome ghesellen, soe dat men daer zeere wert vechtende; ten uuthende soe wordden Bosschardts cnapen doerwondt ende zeere doersleghen, handen ende voeten afghehouwen, soe dat men se moeste voeren te Brugghe waert, op waghenen. Als dit vernamen Bosschaerdt ende sijn vader Mer Lambrecht Van Straten, sy ghinghen ten boemgarde wert, met machte, ende dede alle de boemen vellen, ende dat castielken van Tammaerdts uutgoede ommewerpen, ende dat ghedaen sijnde quamen weeder in Brugghe, ende ghinghen in Tammardts huus, ende sloughen Tammardts oem doet, ende Tammaerdts dochtere die bevrucht was, ende soe was soe doerwondt, dat de vrucht bedarf ende starf corts naer de moeder. Omtrent drye daghen daer nar soe quam de grave Karle te Brugghe, ende Tammaerdt, die jammerlyke bedruct was omme de doot van sinen oem, ende van sijnder dochter, die dus jammerlyke versleghen ende vermoerdt waren, ende om sijn castiel, dat sy ommegheworpen hadden, claghede des den prinche Karlen, den goeden
| |
| |
grave van Vlaenderen, dewelke hem van allen toecomste ende gheschienesse hen dede informeren, ende naer der informacien, die hy daer aff hadde, soe wijsde de grave, Bosschaerde dat hy soude al dat fruyt restitueeren ende oprechten ende de boemen; voert hy moeste de poorte weder doen maken, ende dat castielken alsoe goed oft beetere dan 't te voren was, ende dan elcx jaers gheven eene sekere somme van gelde, tot dat de boemen alsoe groet ende alsoe goet souden sijn, als sy waren, eer dat sy ghevellet waren, ende de doede, die an bieeden syden bleven waren, werdden ghestelt d'een jeghen d'andere, ende alle dese amende ende beternesse soude Bosschardt Van Straten vulcomen, binnen eenen jare, ende voordt segghen dat hem liedt ware, ende eeuwelic liedt sijn soude. Het gheviel op den Darthiendach daer naer, dwelc was een zeere coudt dach, ende ghevrosen, ende oec ghesnudt, de goede grave Karle te Brugghe over maeltijdt sittende, dat daer voer hem quam de abdt van Sente Bertens, zeere bedrabt, becladt ende bemoderdt, segghende, als hy voer 's princhen taeffele quam: benedicite. De goede grave Karle zeere verwonderende, vraghde den abdt wat hy te Brugghe te doene hadde, in 't hertte van den wintere, ende op sulken feestelyken dach uut te porrene, seyde voort. ‘Abdt, hadt ghie in uwen cloester gheblevene, ghine hadt niet dus becladt ende beslijct ghesijn, het hadde u betere ghesin met uwen moneken te sine, in den reefter, ende dat ghi hemlieden ghegheven hadt eene petancie op dese feestelyken dach, met 't gheent dat ghi onderweeghe vertheert hebt.’ Doen antwordde de abdt, segghende: ‘Hardde gheduchte heere ende prinche, wilt weten dat Bosschaert Van Straten ons t'achter ende sculdich es, van onsen thienden, die hy jeghen ons in pachte ghenomen heeft, metgaders sinen vader de ghehielle somme van drye jaren, te wetene van den
| |
| |
thienden te Coukelare, te Lisseweeghe, te Rouxeen, te Snellegadtskerke, ende wy en connen van hem, noch van sinen vader, eenen penninc niet ghecryghen, noch en hebben ghehadt, zedert den overlydene van den grave Bouwin Hapkin, uwen werden neve, saligher ghedenkenessen, dewelke ons dese thienden gaf.’ De goede grave Karle wart zeere gram ende ontsteken met torne, mar dwanc sine gramschip, om den goeden dach, ende oec om de edele, die by hem saten ter maeltijdt, maer hy sant haestelijc om Bertolve, den proofst van Sent Donnas, dat hy niet en liete, hy en quame tot hem. De proofst quam als 't was omtrent den avonde, ende hy vant den grave besich met te vernieuwene ende te vermakene diverssche officieren van den gheenen, die daer met hem hadden gheten ter maeltijdt, ende de prinche beval den abdt te segghene voer den proofst ende voer al 't gheselschip, waeromme dat hy alsnu daer comen ware; daer verhaelde de abdt sine clachte in der manieren voren verhaelt, doen soe sprac de goede grave Karle: ‘Her cansellier ende proofst, wat segt ghijs hier toe, ende wat es u raedt.’ De proofst Bertolf stont ende zwiech al stille, als die beschaemdt was, in 't ghent dat hy van sinen broeder ende van Bosschaerde sinen neve daer hoerde; hy stont oec ende merkende hoe dat de prinche des daghs sinen conincfeeste ghehouden hadde met sinen edelen, ende met den heeren van sinen rade, ende dat sy de officien vermaect hadden, sonder hem, die canselgier was, ende opperste van den rade, daer toe te roupene oft ter maeltijt ghenoedt te sine, ende oec dat negheen van sine maghschepe officie ne hadde, ende dit ghinc den proofst ter hertten ende het spijtte hem zeere, hy ghinc wech zonder spreken uuter sale. De grave riep den proofst ende seyde: ‘Bertolf, ic bevele u dat ghi den abdt ende sinen convente binnen viij daghen doet ver- | |
| |
noughen van uwen broedere, dat ic daer aff gheene clachte meer en hoere, op de verbuerte van uwen segle, ende van
uwer officien, ende Lambrechs ende Bosschardts goet te mijnre taeflen te legghene.’ De proofst wechgaende ghinc tot sinen broeder Lambrechte, ende vertrac hem al de ghevaernesse ende de woerden, die de grave ghesproken hadde; daer droughen sy over een, dat zy zouden trecken t'Ypere, te Sente Martins, ende daer by hemlieden ontbieden vrienden ende maghe, omme van hemlieden te hebbene raedt ende bystanticheyt, want sy waren in meeninghen den goeden grave te doeddene, segghende dat hy en hadde vader noch moeder, broeder noch suster, noch oem, noch kume eenen vriendt, in al Vlaenderen, diene wreken soude, ghemerct dat hy ware gheboren uut Denemerken, ende zy waren in Vlaenderen starc ende machtich van vrienden ende van maghen. Op Sente Vincenciusdach Bertolf de proofst ende Mer Lambrecht sijn broeder waren t'Ypere vergadert, Mer Inghelram van Ressene, Mer Godevardt van Steenvoorde, ende Bosschaert Van Straten met vele van haren rechtzwers, ende andere vrienden ende maghen, ende daer wart ghesloten ende overeen ghedreghen, dat als die goede grave Karle te Brugghe quam, midts dat hy 't vrydaghs plach costumelic, als hy was te Brugghe barvoedt 's nuchtens te gane ter kerken van Sent Donnas, met eenen langhen keerel ane, die sine voeten bedecte, ende plach daer achter den choer messe te hoerne, ende al den dienst Gods totter noenen. De ordinancie van hemlieden was, dat Bosschardt Van Straten, sijn broeder, sijn rechtswiers ende oec sommeghe jonghe vrome ghesellen, die sine neven waren, souden ligghen in 's proofs huus te Sent Donnas, in de proofstyde ende gaen in den achterchoer omme te bespiene welc tijdt, dat de grave comen soude. Ende des vrydaghs naer vastelavondt,
| |
| |
dwelc was den anderen dach van Marte, de goede devote grave Karle quam alleene 's morghens barvoedt gaende, in Sente Donnaskerke, op dien vorseiden iersten vrydach van der vastenen, met sinen langhen keerle, sinen voeten die bloet waren bedeckende, ende an sinen hals hanghende sinen rieme met eenen haessacke, vul cleender penninghen, die hy plach om Gode te ghevene, ende in de kerke sijnde boven achter den choer, daer hy messe hoerde, ende stac sine rechte handt van achter in sinen haessac, ende meende eene armen wive te ghevene eenen silveren penninc. Daer quam Bosschardt Van Straten, met sinen broeders ende met sinen neven, ende hy slouch den goeden grave Karle de rechte hant aff, daer mede dat hy den penninc van achtere uut den haessacke, dien hy den armen wive meende te ghevene gheriect soude hebben, ende daer naer hernam Bosschardt sijn zweerdt ende cloefde den goeden grave sijn hooeft, dat de herssenen spreedden op 't pavement, daer hy knielde voer den outaer messe hoerende, ende hy las als men hem den dootslach gaf den Lsten salm van soutre in: Miserere mei, deus, cor mundum crea in me, deus, et spiritum rectum tuum ne auferas a me. Daer mede starf hy ende dat was sijn leste woerdt. Dat arme wijf, die de almoesene van den goeden grave ontfanghen soude hebben, soe liep in de burch roupende: ‘Wacharmen! men vermordt den goeden grave Karle, in Sente Donnas kerke.’ Ende dit verhoerden de wethouders, liepen te Sent Donnaskerke waert, ende altemet dat eenighe wethouders oft officiers quamen in de burch, men slouch se doot, ende oec Tammaerdt de almoesenier van den goeden grave Karle wart daer doot ghesleghen, ende sy roefden ende namen al Tammaerdts goet, ende Bosschardt met sinen maghen ghinc daer naer in 's graven hoff, ende sloughen al 's princhen ghesinde doot, nemende
| |
| |
ende roevende al 's graven juwielen ende brochten se in de proofstye. Dese goede grave lach vier daghen doot in de kerke, ende Bosschardt suckelde den dooden lichame van den goeden grave Karle met sinen voeten, dat hy viel van vore der Trinitheyt cappelle, boven achter den choer, daer hy messe hoerde ende dootghesleghen was, tote in den choer beneden; ende dese Bosschardt daelde daernaer neder den windelsteen ende suckelde weder den lichame tot in de middel van den choere. Veele lieden by devocien namen doeken ende luderen, ende doeken van lijnwade, dopten ze in dat bloedt van den prinche, ende sy ghenasen daer met van den cortssen, ende van anderen diversschen siecheeden. Dese niemare van 's graven Karels doot vloech binnen cortter tijdt al Brabant, Henegauwe, Pickardyen, Artoys, Hollandt, ende Zeelandt dore, ende 't folc quam met groeten cudden, ende meenichten te Brugghe waert, ende daer omme Lambrecht Van Straten ende Bosschaerdt sijn sone, ende Willem Inghelram van Essene, met haren gheselschepe, sy vloen in de burch, ende sy hilden den Steen, Sent Donnaskerke, ende dat Ghyzelhuus metter loeven, ende deden se vul met provancien ende vytailgien, omme drie honderd ghesellen een jaer by te levene. Op den vijfsten dach nar 's graven doot soe quamen de abdt van Sente Pieters, Mer Servaes van Praedt, Mer Bouwin van Ghendt, Mer Hellin van Bouchoute, Mer Diederijc, ende Mer Rykardt van Biest, ghebroederen, met groeten ende heerlyken gheselsschepe te Brugghe, ende daden des graven lichame begraven te Sente Christoffels, by der marct, ende nar dat de goede grave begraven was, soe beleydden dese vorseide heeren de huuzen ende plaetsscen, daer Lambrecht Van Straten met sinen sonen, ende met sinen maghen hemlieden inne meendden te onthoudene, ende te beschuddene. Willem van Loe burch- | |
| |
grave van Ypere verhoerende de doot van sinen neve, den goeden grave Karle, hy sendde alomme om sorcours, om sinen neve ende sinen gherechten heere te wrekene, ende
alsoe trac hy met groeter meenichten van volke te Brugghe, ende hy daer comen sijnde was zeer wel ontfaen van den vorseiden heeren, die de mordenars Lambrechte Van Straten, ende sine medeplegers in de burch beleydt hadden. De borchgrave Willem beval sinen lieden dat zy wel waken souden in de burch ende wachten datter niement en ontquame. Willem van Loe vermakede te Brugghe de wet, van danen voer hy te Ghendt ende in de casselrye, hoerende de rekeninghen ende vermakende de wetten alomme, van danen te Ypere dien ghelyke, ende in de casselrye. Men hilt al Vlaenderen dore Willem van Loe, als grave van Vlaenderen, want hy was anderzweer van den goeden grave Karle, ende in al Vrankeryke en was niemant naerdere van bloede. Vele tiekene ende mirakelen gheschieden naer Karels doot, want veele personen, mannen ende vrouwen quamen ter plaetsen daer de grave versleghen ende vermordt lach, namen haerlieder hoeftcleedere ende andere luyderen, wullen ende linen, ende tincten se in des goeds graven bloedt, die daer soe deerlyken vermordt lach. De someghe troken sticken uut sinen langhe kierle ende hildent als over reliquien, ende als yemant hoeftsweere oft cortssen hadde oft den reume, die droughent over hem ende sy ghenasen. In Sent Andriescloester buten Brugghe, woende een gheselle dewelke hadde xxj jaer cropel ghesijn, ende de prior van den cloester gaf hem sinen noedorfft om Gode; als dese cropel verhoerde wat te Brugghe gheschiedt was, hy claghede zeere den goeden grave, ende hy dedem voeren in Sent Donnaskerke, daer de grave vermordt lach, dede daer sijn bedinghe over hem, ende terstont hy ghenas, ende ghinc
| |
| |
rechte t'huuswart, ende dese cropel hiet Roedsekin de Tollenare. Een goet devoedt poortere van Brugghe nam 's graven hoedt, denwelken daer lach in 't bloedt, ende hy hiltene meenich jaer, als yemant den reume, de cortssen oft den hooftzweer hadde, sy setten den hoet op haer hoeft, ende sy ghenasen. Dese goede grave Karle regneerde in Vlaenderen als grave omtrent viij jaer, ende hij was doot ghesleghen ende vermordt op den anderen dach in marte in 't jaer Ons Heeren M.C. ende xxvij.
|
|
Auteursrechtvrij