Een koopman in Venetië

[p. 126]

[Teksteditie]

El savio responde sempre a proposito,²¹³
Die wyse antwort altijt op dat proposito,

anchoro lui se responde quando lui cognosce soy tempo.
ende noch so antwort hy als hy bekint sinen tijt.

Alguni se responde sopra quello che loro non intende.
Enege dy antworden op dat sy selve niet en verstaen.

Illo mato presumptuoso che parla fore del soy tempo.
Dy es een verwaent gheck dy spreket buten tyde.

Quillui multo paexzo che parla sinza rasono.
Dy es zere sot dy spreket sonder redene.

Eo te demando iuvenetto bello: peristi essere obediente?⁺
Ic vrage u scone jongelinch: mochti sin ghehorsam?

Perché qui vol servire, a soy signore besogna obedire,
Want dy wilt dienen, sinen here mote hy sin ghehorsam,

primo a Dyo e poy a soy signore.
ierstwerf Gode ende na sinen here.

Persò te dico quillui non vero cristiano, che non sa la lege de Dyo,
Daeromme segge ic u dat hy en es egheen kersten, dy niet en weet die wet van Go[d],

perché lui non pò servare quando lui non sa ly comandamenti.
want hy en niet houden als hy niet en weit die ghebode.

Ella lege de Moyse comanda cescaduno cosỳ.
Die wet van Moyses bevelet enen iegeliken alsus.

1 In omni tempo amate Dyo con tuto vostro core.^224-33
In allen tiden minnet God met aller uwer hertten.

213 De vertaler laat hier het Italiaanse woord proposito staan. Bedoeld is ‘ter zake’, ‘bij het onderwerp behorend’. Vgl. 693. Zie ook p. 46.

+ f.13r

224-33 De tien geboden. Hoewel genummerd van 1 t/m 10, wijken zij zeer sterk af van de in het Oude Testament overgeleverde versie (Exodus 20, 2-17 en Deuteronomium 5, 6-21), als-ook van iedere latere traditie. Het opmerkelijkst is het ontbreken van twee geboden (niet doden, niet echtbreken); het juiste aantal wordt bereikt door een toevoeging (224) en een splitsing (230, 233). Verder valt de afwijkende volgorde op: het tweede gebod (volgens de katholieke traditie) is niet alleen in tweeën gesplitst, maar bevindt zich op twee zeer ongebruikelijke plaatsen: na het achtste (hier het zesde) gebod en aan het eind (vermoedelijk omdat de auteur toen ontdekte dat hij het getal 10 nog niet bereikt had). De verplaatsing is des te opmerkelijker omdat hierdoor de tweedeling (verdeling over twee tafels) van de tien geboden in drie (of vier) goddelijke en zeven (of zes) menselijke geboden verstoord wordt.
De overige bijzonderheden liggen in de lijn der verwachting. Zo heeft het ontbreken van het beeldenverbod niets ongebruikelijks: aan het eind van de Middeleeuwen bestonden versies van de decaloog met en zonder het beeldenverbod naast elkaar. Voor de toevoegingen van een gedeelte van het dubbele liefdesgebod (224) zie hierboven onder 127-34.
Met el sabbato/den saterdach (226) wordt de zevende dag van de Schepping bedoeld, de dag waarop God rustte ‘van al het werk, dat Hij scheppend tot stand had gebracht’ (Genesis 2, 3). In de christelijke traditie gaat het hier ora de zondag, maar de vertaling van het in de Vulgaat (Exodus 20, 8) gebruikte ‘diem sabbati’ door ‘zaterdag’ is in de Middeleeuwen niet ongebruikelijk. Zo zegt ook Des coninx summe (een uit het Frans vertaald Middelnederlands catechetisch traktaat) bij het derde gebod: ‘Siet dat tu den saterdach vierste’ (Tinbergen 1907: 222).

214 Na tweede hy: siet sin doorgehaald
216 che parla: erboven toegevoegd
217 Quillui: gecorrigeerd uit Quilliu
221 uero: erboven toegevoegd
224-233 Cijfers in de marge toegevoegd, waarschijnlijk in een andere hand