Jong Dietschland. Jaargang 4

[p. 234]

Babel door L. Couperus
te Nice geschreven October 1900. Februari 1901.

Mijn kunst is als een fijn geslepen kelk van klaar kristal, waarin een purpren wijn als vol robijnen fonkelt.
Uit Couperus ‘Orchideeën’.

In ‘Metamorfoze’ verschenen in 1897, teekent Couperus de richtingen die hij tot dan toe volgde:

Tijdperk van verzen: Lente van Vaerzen, ‘orchideeën’ ‘Williswinde.’ -

Tijdperk van ‘naturalistische roman’: Eline Veze. - Tijd der zielkundige ‘Extaze’ ‘Eene Illuzie’ ‘Een zieltje.’ - Tijd der sociale romans ‘Majesteit, Wereldvrede, Hooge Troeven.’

Metamorfoze was een eigen levensbeschrijving. Sedert 1897 verschenen van hem nog o.a. ‘Psyché’, ‘Fidessa’, ‘Langs lijnen van geleidelijkheid’, ‘De stille kracht’, ‘Babel’.

Bij het bespreken van dit laatste werk willen wij wat langer stilhouden.

De eerste indruk, na de lezing is deze, welken men gevoelt bij het aanschouwen van een tooverschilderij: eene bedwelming voor de macht der kleuren, bewondering van de sierlijkheid der lijnen, den glans, het goud, de zonnige helderheid, het marmer, het purper der kleederen.

Alles is Oostersch, de schrijver heeft het palet van den Bosphorus genomen en de kleuren spikkelen en spelen gelijk uitgestrooide regenbogen.

Maar is het tooverpaleis geen luchtspiegeling en zijn die klanken geen ijdel geruisch zwevend door de lucht?

^* _* ^*

[p. 235]

Een soort van Prologus in het verblijf der goden toont ons Baäl-Astarté en de goden schaterlachend met de menschen die weer bouwen aan Babel.

Cyrus een vorst-herdersknaap, verlaat zijn land om te gaan werken aan Babel, dat hij ziet eerst van uit de verte, dan nader en nader ‘als een metropool, die kasteelen stapelde op kathedralen, paleizen op tempels, die avondpleinen en luchtbruggen en viaducten rommelde op elkaar, naar een vaag doel, van verlorene hoogte toe. Hij ziet de slaven pijnen aan het werk, de bouwmeesters trotsch bevelen; laat zich een oogenblik bedwelmen door Myrrha's liefde en zang, hoort alles loochenen en twijfelt. ‘Wat zoeken zy allen zoo hoog, als wij hier al zoo veel bereiken. Is Baäl een droom of een nachtmerrie’. Hij twijfelt, twijfelt - en aan ‘Cyrus' oor ruischte de klacht suizende’ der menschen.

Wijsgeeren en priesters, en danseressen roepen overluid hoe het geluk te vinden is, maar hij bevrijdt uit medelijden dertig slaven, wordt gevangen, doodt een kind dat alleen zit in een groot paleis, en dat Cyrus hoogmoed verbeeldt, hij worgt de ijzeren gerechtigheid, Eene vrouw Idonia door Astarté gezonden tracht hem hooger op te voeren. Hij evenwel torst de wanhoop... eeuwig meê; een zondvloed raast op de wereld.

‘Cyrus’, roept Idonia, ‘Laat mij Astarté wezen, gij Baäl..... Zie wij zijn goden en wij blikken lachende naar de wereld beneden ons, die de onze zijn... Zie onze lach maakt de hemel klaar... Een zwaai van onze handen heeft de wolken verspreid en de zon is onze eigen klaarte...’

Cyrus hoort toch nog altijd de klacht beneden, maar haar lach klaterde.

‘Dat is niets, zeide zij, dat is niets dan het gonzen van onze slaven, dan het ruischen van onze menschheden... Dat is niets. Laat het klaar worden in je, o god!... Zie niet meer naar beneden, luister niet naar de duizende duizenden... wees god... Een god kent geen medelijden. Aan ons is de macht, de glans, aan ons is het Ideaal. Ons ideaal rees als een toren op uit de ellende

[p. 236]

van millioenen, onze toren bloeide als een hemellelie uit het bloed van millioenen. maar ons ideaal rees op, onze lelie bloeit.

Eeuwig rijzen, eeuwig bloeien uit ellende eeuwig, en eeuwig uit bloed. Cyrus laat zijn wat is. Rijs op uitje medelijden. Hoor naar de sterren en hoor niet naar wat klaagt van omlaag. Cyrus kom meê... Er is niets - er is niets - Babel is niet hoog, alles is domme hoogmoed en zelfbedrog.’

Maar Cyrus ziet de handen van milliarden menschen smeekend, daarna dreigend en hij verworgt Idonia.

Zie, schaterlacht Astarté, en zij weende tegelijkertijd van geluk. Mijn uitverkoren zoon daalt... Hij weerstond het lied mijner starren, hare goudzingende verlokking, Baäl en zijn hoogmoed lag koud op zijn hart. En nu Baäl hij daalt... Hij gaat terug tot de honderdduizenden, millioenen, milliarden,... hij gaat en zijn handen zijn open, zijn ziel is open om hen te ontvangen! Baäl, purperen anemonen laat ik ontbloeien uit de zee van bloed, om Babels toren spoelende. Baäl een nieuwe menschelijkheid is, als een purperen anemoon, ontsproten op het harde graniet van Babels hoogmoedige treden; Baal, er bloeit het medelijden! Baäl er bloeit het medelijden! O, machtige god, verschroei het niet met uwe zengende glories, en laat het mij beproeven, o machtige god, met mijn traan....!

Toen knielde de zachte godin, de parelblank glanzende Astarté, neêr aan de gouden voeten van Baäl, die troonde in zijn zeven zonnen, in zijn eigen zonnestralen die ver weg schoten over de azuren vloeren heen - en uit hare ambrozische oogen drupte de dauw op Babel.....

^* _* ^*

Babel is evenals het Land der Zon van Poelhekke een zinnebeeld.

Babel is de menschheid, de wereld, waarop Astarté, dank zij Cyrus, het medelijden laat bloeien.

Cyrus overwint den hoogmoed, de leer van ‘den übermensch’ van de zelfvergoding; om te denken aan het hell van de honderden, de duizenden, de milliarden.

[p. 237]

Het zinnebeeld van ‘Babel’ bewoont juist geen doorschijnend paleis. ‘Het Land der Zon’ is veel klaarder.

Beide werken zijn evenwel tamelijk eentonig en langdradig, eenigermate vervelend, maar Couperus heeft meer kleuren op zijn palet dan Poelhekke.

^* _* ^*

Wat de taal betreft, valt aan te merken, dat de zinbouw bij Couperus bijna altijd on-nederlandsch is b.v. een drang had hem gedreven te verlaten de hooge berglanden - zijn vader had gefronsd de machtige brauwen en zegde dat zoo hij niet achtte hun hooge reine leven, op de hooge reine bergen, het zou worden zijn ongeluk - hij ging op de trap.

Verder heeft men het schrikkelijk misbruik der deelwoorden en gallicismen bij de vleet. Wat de taal betreft, kunnen wij bij Couperus dus niet veel leeren.

Godfried Hermans.