Jong Dietschland. Jaargang 4

[p. 32]

Een Jezuiet-Toondichter.

Van geboorte, een zoon uit het zangerig Rijnland, behoort Pater Assenmacher nochtans door de opleiding, die hem van kindsbeen af te Luik gegeven werd, tot Waalsch-België.

Geen groot, geen uitstekend componist, schoon de aanleg daartoe hem wellicht niet ontbreekt, maar toch een toondichter die heel wat uitsteekt boven die kudde notenzetters, zonder muziekaal inzicht, zonder ingeving, die den verkoop hunner ‘salon-’ of herbergliederen alleen, aan den vaak zeer twijfelachtigen smaak van rijmende woorden en ontsierende afbeeldingen te danken hebben.

Natuurlijk ook geen toondichter uit beroep; het componeeren is hem maar eene liefhebberij, eene haastige verpoozing tusschen drukken zielenarbeid, waartoe hij gedreven wordt, meer nog uit zucht naar het goede dan door die ‘onweerstaanbare’ begeerte naar voortbrengen, bewaren en mededeelen die den dichter, - om 't even in welken vorm, rijm, toon of kleur, - pen of penseel in de hand legt. Met zijne werken wil P. Assenmacher een penning opbrengen voor de voortplanting van het Geloof, en zijne billijke verwachting werd hierin niet teleurgesteld.

Grootsche gewrochten als oratorio, zangspelen, cantaten mag men van een liefhebber niet verwachten, maar eene dwaling is het vast over de waarde van een toondichter alleen naar aard en omvang zijner werken te oordeelen: hoe menig toondichter en heeft b.v. zijne beroemdheid niet te danken aan lieflijk salonmuziek in de

[p. 33]

minst breede beteekenis van het woord; men denke slechts o.a. op Chopin, Liszt, Schubert, zonder te gewagen van die tallooze Italiaansche meesters, b.v. Boccherini, Tartini, Paganini, die, in dit echt Italiaansche genre, hebben uitgemunt. Een enkel lied kan volstaan om een naam onsterfelijk te maken.

Wat bij het doorloopen van Assenmacher's werken van kerkelijken aard; als zijne Mis, zijn Tantum ergo, Regina coeli, O Salutaris, Ave Maria enz. in het oog springt, is het hemelsbreed verschil tusschen den trant van dezen priester-toondichter en dien door andere, vaak ongodsdienstige beroepscomponisten, voor dergelijke lofzangen gebezigd; - wij willen hier natuurlijk niet gewagen van die adaptatieën van lofzangen op arias uit zangspelen - die goddank al meer en meer uit onze kerken beginnen te verdwijnen.

Men kan immers geen gevoel uitdrukken dat men niet bezit, geen eerbied betoonen die men niet - of althans maar onvolkomen - voelt; en waar hoeven eerbied en gevoel wel in hoogere mate te worden aangetroffen dan in de kerkmuziek waar alles, men kan het niet genoeg herhalen, dient geschikt om aan God, niet aan de menschen, te behagen? En zóó is het waarheid te beweren dat een onkristelijk beroepstoondichter, hoe vernuftig, hoe kundig en ervaren hij ook weze, er nooit in gelukken zal voor kerkmuziek den juisten toon aan te slaan en alleen valsch en vloekend werk in den aard kan opleveren. Naarmate een kerkelijk componist des te beter de ontzettende verhevenheid van zijn ambt beseft. zal hij de onbereikbare volmaaktheid des te dichter nabij komen; en wie kan dit beter beseffen dan een priester?

- Benevens deze lofzangen schreef Assenmacher nog talrijke liederen van godsdienstigen aard - waarom toch altijd op fransche woorden? - die over 't algemeen, want er zijn wel eenige uitzonderingen, niet min wel gelukt mogen heeten.

[p. 34]

Gelegenheidsliederen leverde hij met de vleet; wij stippen hier slechts zijn ‘Leçon de Grec’ aan, niet om de muzikale waarde die gering is, en voor zulk een lach- of zwansstukje gering mocht wezen, maar om het pittige van het onderwerp dat door den toondichter zelf werd uitgedacht. Dit comediestukje werd reeds dikwijls, wij zouden haast zeggen te dikwijls, op prijsuitdeelingen in de Jezuietengestichten opgevoerd.

Voor wat Assenmacher's instrumentale gewrochten aangaat, hebben we alleen stukken voor klavier, of voor viool en klavier. Wat hierin uitmunt, is weer het gevoel naar het zangerige, de sterk ingeboren zucht naar melodie die erin betoond wordt, zonder daarom de hulpmiddelen van het mekanism te verwaarloozen. Voor Assenmacher mag dus het verwijt niet gelden, dat men, terecht aan Paganini, een baanbreker in 't vak, heeft toegeslingerd; evenals bij Chopin is het mekanism voor hem: alleen middel, nooit doel.

Rondo Capriccioso bestaat uit ééne tweevoudige gedachte; in die afwisseling van zacht ruischende haaknoten en ferm geslaagde akkoorden, ligt naar het schijnt eene zinspeling te vinden op de gemoedszachtheid en de krachtdadigheid tevens van den man, te wiens eere dit klavierstuk geschreven werd.

Romance sans paroles, An der Ahr, en Scherzo mogen op wat meer waarde bogen; vermelden we bijzonder eene omwerking van het Duitsche Volkslied, waarin grove stroomen driedubbele haaknoten verondersteld worden het dreigend grommen van ‘Vater Rhein’ te vertolken.

In Carillon is het spel bij uitzondering louter mekanisch; men dient dit pereltje in den aard, van op zekeren afstand, in eene wijde pikdonkere zaal te aanhooren; de traag huppelende en lang ruischende tonen geven werkelijk de onloochenbare zinsbegoocheling van het nachtelijk geklingel van een verren beiaard; wat nog daartoe

[p. 35]

bijdraagt, zijn enkele wel geplaatste accaciaturas die aan het stuk hier en daar iets onregelmatigs, iets slordigs bijzetten, dat het haperend en rammelend beiaardspel des te beter weergeeft.

In het vijfde deel van Assenmacher's componistenarbeid, zijn ‘Passe-temps du Violoniste’ treffen we o.a. aan: eene Idylle, eene Cantilène, en ‘Alla Turca’, voor weinig gevorderden.

Beide laatste kunnen desnoods herinneren aan stukken in dien aard van Mendelssohn en Grieg, zonder nochtans op even veel kruim en diepte aanspraak te mogen maken. Divertissement, met orkestbegeleiding, neemt eene veel hoogere vlucht en zou misschien niet misstaan voor den boog van een Smit of een Thompson; het getuigt althans van grondige kennis in vele geheimen der viool, door den uitstekenden pianist in zijn begeleiden en bestudeeren der werken der groote Belgische vakmeesters, afgeleerd.

Met de concert-kunstgrepen die er nog talrijk in voorkomen, verdient dit stuk voor den uiterlijken vorm vergeleken te worden met een concertallegro van de Bériot, al kan het voor rijkdom aan gedachte de vergelijking niet lang doorstaan.

Wat langer willen we stilstaan bij Elégie, het eerst gespeeld tijdens den lijkdienst van Pater Van Tricht, den beroemden schrijver en voordrachtgever. Assenmacher heeft hier in 't klein en met uiterst geringe hulpmiddelen van verre pogen na te volgen, wat zoo menig vermaard toondichter uit onze eeuw, Berlioz, Srendsen, Frank, enz. zonder onze Vlaamsche kunstreuzen te vergeten, met vol orkest zoo meesterlijk volbracht hebben: muzikale dramatiseering zonder behulp van woord- of tooneelschikking; Elégie is nochtans geen klein drama, en schildert daden noch toestanden, maar vertolkt alleen eenige gevoelens waaronder de ‘Vertroosting door het Christen geloof’ hemelzoet is weergegeven; naar 't voorbeeld van Berlioz

[p. 36]

in zijne zeer te bewonderen ‘symphonie fantastique’ heeft de dichter niet geschroomd een brokje uit den ‘Dies Irae’, - en ook uit ‘Pie Jezu’ - in te lasschen.

 

 

Pater Assenmacher geniet als kunstenaar groote waardeering in de hooge muzikantenwereld te Luik, en is aldaar lid van den jury voor den prijskamp van orgel.

Bedeeld met eene steeds breeder wordende geleerdheid en onvermoeid in zijn arbeid voor het goede, heeft hij door zijn sierlijk predikantentalent eene welverdiende, schoon niet gezochte faam verworven. Al te gelukkig zouden we ons achten zoo deze regelen iets konden bijdragen in de jonge Vlaamsche muzikale wereld tot meer bekendheid van- en grooter waardeering voor het jong en vruchtbaar talent van een man van deugd en wetenschap.