Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1980-1981 (2 delen)

(1981)– [tijdschrift] Jaarboek De Fonteine– rechtenstatus


De tekst Prologhe Om te schuwen die sware melancolien d[i]e grof bloet genererenGa naar voetnoot1, ende dicwil namaelsGa naar voetnoot2 brengen in grote siecten, ende om ander clapperienGa naar voetnoot3 te schuwen, so is hier gheordineertGa naar voetnoot4 dit boecxken. Al vallet somtijts waerGa naar voetnoot5, men sal daerin niet te vast gelouen. Al comet zomtijts alsoeGa naar voetnoot6, dit geschiet doer die toeneygentheitGa naar voetnoot7 der menschen, welcke comt doer dat regieren der planeten, die den menschen gheuen toeneygentheyt, maer gheen nootsakekelijcheyt. Als ghi wilt v auontuereGa naar voetnoot8 suecken in dit boeck, so suldi in dese voergestelden cirkel den man drayen buten dat boeckGa naar voetnoot9 ende hi sal v metter hant wijsen op een vanden .xij. winden dye in den cirkel staen. Als ghi dan siet wat wint dat die hant wijset, dan suldi den wint inden boeck suecken, ende die wint sal v dan voort an wisen tot een vanden .xij. tekenen, ende dat teken sal v wijsen tot een vanden .xij. maenden, ende die maent sal v wisen tot een vanden .xij. vrouwen, ende die vrouwe sal wisen tot een vanden .xij. meestersGa naar voetnoot10.

[pagina 17]
Hier volgen die .xij. winden. Oosten wint. Gaet tot Libra, dat teken, zonder versaghen,Ga naar voetnoot1 Wilt hem na uwer auontueren vraghen. Noort noort oost. Ghaet tot Gemini, si staen te samen, Hoort wat si segghen tot uwer vramen.Ga naar voetnoot4 Suyden wint. 5[regelnummer] Gaet totten Scorp[i]oen ende wilt hem spreken,Ga naar voetnoot4-5 Ende vraghet hem wat v sal gebreken. Suyt suyt oost. Gaet tot Sagittarius ende wilt hem wel verstaen, Hi sal v antwoorden na v vermaen. Noorden wint. Gaet tot Leo ende wilt hem vraghen, 10[regelnummer] Na uwer auentueren sonder versaghen. Noort oost. Ghaet tot Taurus, hy is sere stuere,Ga naar voetnoot11 Vraghet hem wat van uwer auontuere. Noort west. Virgo, dye ionffrouwe, si is seer lustich, Vraghet haer met moede rustich.Ga naar voetnoot14 Westen wint. 15[regelnummer] Sprect met Aquarius, hy staet om ghieten,Ga naar voetnoot15 Vraghet hem wat auentueren ghi sult ghenieten.Ga naar voetnoot16 Suyt oost. Ghaet tot Cancer, volget sinen raet, Wilt hem vraghen waer voer v te sorghen staet. Suyt west. Ghaet tot Pisces, die visscen zijn ghenaemt, 20[regelnummer] Om v te antwoorden hy hem niet en schaemt. Suyt Suyt west Gaet tot Capricornus, die seer snel schijnt, Vraecht hem oft v ghelucke verdwijnt. Noort noort west Ghaet tot Aries, hi is een luchtken rapen,Ga naar voetnoot23 Hy sal v wel antwoorden, hi ghaet onder die scapen.
[pagina 18]
Hier volgen die .xij. teken. Capricornus 25[regelnummer] Gaet tot December, hi sit bi den viere,Ga naar voetnoot25 Vraghet hem van uwer fortunen maniere. Aquarius Ghaet tot Januarius, hy is zere stuere, Vraghet hem wat van uwer auontuere. Pisces Ghaet tot Februarius, hi is van swinters ghesellen,Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Op uwer vraghen sal hy v veel vertellen. Cancer, Kreeft Sprect metten Merte, siet wat hy doet, Vraghet hem wat auentueren ghi hebben moet. Taurus, die Stier Ghaet totten April, volget sinen raet, Wilt hem vraghen waer voer v te sorghen staet. Gemini 35[regelnummer] Ghaet totten Mey, als dye bloemkens spruten, Om v te antwoorden comt hi wten.Ga naar voetnoot36 Aries Gaet tot Junius, als dye sonne schijnt,Ga naar voetnoot36-7 Vraecht hem oft v ghelucke verdwijnt. Leo, die leuwe Ghaet tot Julius, hi wil dat hoy mayen, 40[regelnummer] Hi sal v wel antwoorden, wil die wint wat wayen. Virgo, die ionffrou Gaet tot Augustus, hy geeft rijpe peren, Hy sal v wel segghen wat v mach deren. Libra, die waghe Gaet tot September, wilt hem seggen v deren,Ga naar voetnoot43 Hi geeft appelen, cawoorden ende peeren.Ga naar voetnoot44 Scorpio 45[regelnummer] Gaet tot October, hi schincket den nyeuwen most, Ende gebraet van swijnen, hebdi des lost.Ga naar voetnoot46 Sagittarius, die scutter Gaet tot Nouember, hy is seer wel bekant, Hi brenghet den scarpen winter int lant.
[pagina 19]
Hier na volgen de .xij. maenden des iaers. December Ghaet tot Bersabea, al nu ter stadt vliet,Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Si is haer schoon wascende in dat badt, siet!Ga naar voetnoot49-50 Januarius Ghaet tot Meduse, si is sachtmoedich,Ga naar voetnoot51-2 Si sal v seggen sidi voerspoedich. Februarius Gaet tot Thijsbe, dye dat sweert ghestelt heeftGa naar voetnoot53-4 Opt herte, ende doer liefde ghequelt, sneeft. Meerte 55[regelnummer] Gaet tot Dalida, si bedrieget Sampson, den bouwen,Ga naar voetnoot55 Si is een wijff vol ontrouwen.Ga naar voetnoot55-6 April Gaet tot Funesta, die metten ouden man doet haren wille,Ga naar voetnoot57-8 Om haer vrientscap te houden sonder gheschille. Meye Ghi meyskens, wildi v niet laten ghenaken,Ga naar voetnoot59-60 60[regelnummer] Galathea sal v segghen haerder dochter wrake. Junius Gaet tot aan Medea, dye van Jason bedroghen is,Ga naar voetnoot61 Hoert haer spreken ende siet oft al gheloghen is.Ga naar voetnoot61-2 Julius Ghaet tot Lucresia, wilt v spoeden gaen,Ga naar voetnoot63-4 Si wilt haer seluen doden met groter onuroeden saen.Ga naar voetnoot64
[pagina 20]
Augustus 65[regelnummer] Gaet tot Sandrijn, want si heeft haer lief verloren,Ga naar voetnoot65-6 Si is goedertieren, wilt haer sprake aenhoren. September Wildy wat vreemts gaen sien, Gaet tot Schoon Bedroch [s] onder vlien. October Ghaet tot Proserpina, siet waer si gheraect was,Ga naar voetnoot69-70 70[regelnummer] Als si van Pluto, der hellen coninc, ontschaect was. Nouember Gaet tot Blancefloer, si sit nv vruechdelijk,Ga naar voetnoot71-2 Aenhoort haer sprake, want si is van woerden duechdelijc. [Hier volgen die .xij. vrouwen] Blancefleur Mijn lief is vriendelic: hi omhelst, hi cust mi,Ga naar voetnoot73-4 Waer bi [in] liefde onsteken sijn mijn sinnen, 75[regelnummer] Om bi hem te sijn oec seer dat lust mi, Om sijn liefde al gheheel te volkinnen.Ga naar voetnoot76 Gaet tot Auicenna, hy sal v ghewagen,Ga naar voetnoot77 Waer den sinnen haect ten seluen dagen.Ga naar voetnoot78 Sandrijne Ic meende een valck hebben gehadt,Ga naar voetnoot79-80 80[regelnummer] Mer tis worden een wle in die stadt.Ga naar voetnoot80 Gaet tot Lichtuoet, hi heeft bescreuen, Om dat hi v antwoerde soude gheuen. Medea Metten sot ben ic so seer verhanghen,Ga naar voetnoot83 Hi laet mi niet spreken een wijslick woort,Ga naar voetnoot83-4 85[regelnummer] Mer totten Scaker wilt haestelijc gangen,Ga naar voetnoot85
[pagina 21]
Daer hi by sijn armoruesken sidt in een minlick accoort.Ga naar voetnoot86 Lucresia Ic die vol desperatie ben om mijn eere verloren,Ga naar voetnoot87 Stelle mi seluen ter doot, soe machmen horen.Ga naar voetnoot87-8 Gaet tot Mesue, hi sal wel weten 90[regelnummer] Van v auentueren ende secreten.Ga naar voetnoot90 Dalida Wacht v, ghi iongers, van bedroch der vrouwen,Ga naar voetnoot91-4 Wilt doch dexempel van Sampson aenschouwen: Al was hi schoon, rijck, sterck, ongheloghen, Nochtans was hi so deerlijc bedroghen. 95[regelnummer] Dus gaet tot Pegasium, hi sal v seggen wondre Van uwer auontuere, wattet sal zijn bisonder. Schoonbedroch Siet hoe yent, hoe schone, ic mi verthone,Ga naar voetnoot97 Maer al mijn scoonheit is niet weert een bone,Ga naar voetnoot97-9 Want beneden is mi dleuen ontwayt. 100[regelnummer] Gaet tot Eolus, die metten winde drayt. Thisbe Siet mi van liefden so deerlic quelen.Ga naar voetnoot101 Ghi meeskens, wilt so niet zijn ontstelt,Ga naar voetnoot101-4 Leent lieuer een broot, en willet helen, Gaet tot Mercurius met Parijs verselt.Ga naar voetnoot104 Funesta 105[regelnummer] Siet hoe de wise mannen inder vrouwen bedwanck sijn,Ga naar voetnoot105 Merct dit exempel, latet in v danck sijn, Ende totten ouden dasaert nv lichtelijc vliet,Ga naar voetnoot107 Hi sal v segghen van uwer auontueren een goet bediet.Ga naar voetnoot108 Medusa Sijn v sinnen becommert met een bloemken reijn,Ga naar voetnoot109
[pagina 22]
110[regelnummer] Bedwinct v seluen, daer isser meer int pleijn.Ga naar voetnoot110 Gaet tot Moeyaert om hem te spreken certeijn,Ga naar voetnoot111 Hi sal v seggen van uwer auontueren greyn.Ga naar voetnoot112 Barsabea Wacht v gesichte, het can wonder brouwen,Ga naar voetnoot113 Onmanierlic gesicht bracht Dauid in benouwen.Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] Gaet tot die monick, hi sal, ongelogen,Ga naar voetnoot115 Van uwer auontueren v veel seggen mogen. Proserpina O ghi iongers, siet waer ghi v sinnen slaet. Al zijn die vrouwen scoon, si zijn sduuels netten, Si zijn dicwil licht, en nayen haren naet,Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] Si spr[e]ken suetelijc als dobbeletten,Ga naar voetnoot120 Maer gaet tot Hali, hi is goet om horen, Hi sal van uwer auontuere wel sporen.Ga naar voetnoot122 Galathea Der goden wrake heeft verkeert in een hontGa naar voetnoot123 Mijn dochter, wenende om dat si een iongelinckGa naar voetnoot123-5 125[regelnummer] Liet steruen, door haer liefde gewont.Ga naar voetnoot125 Dus ghi meeskens, wacht v voor alle dinck, Dat ghi de wrake ontgaet ende niemant doot, Maer weest barmhertich, alst is noot, Ende gaet tot Edelaert, hi sal v leeren, 130[regelnummer] Wat auontuere tuwaerts sal keeren.Ga naar voetnoot130 [Hier na volgen de .xij. meesters] Mercurius Is v teeken Pisces, dats ghenoechlick,Ga naar voetnoot130-1 Ga naar voetnoot131-2
[pagina 23]
Daer af te spreken is gheuoechlick. Wilt na mi horen, wilt vrolic en stil sijn, Dauontuere ter kuere sal wel v wil sijn,Ga naar voetnoot134 135[regelnummer] Al wil v tongheluc somtijts contrarieren,Ga naar voetnoot135 Dat gheluck salt weder remedieren.Ga naar voetnoot136 Ghi sult selden sieck sijn, ende langhe ghesont sijn, Ende sterck van lyue, laet vruecht terstont sijn, Laet melancolie wech, wilt nae goet haken,Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Want ghi sult wel gerne willen eten ende drincken, Ghi sult geerne v dingen met eren willen maken, Daer om suldi aen financie ende ongeluc geraken.Ga naar voetnoot142 Ghi wilt eerlic ghecleet sijn, bouen staten,Ga naar voetnoot143 Ghi sult dicwil maeltiden houden, sonder maten, 145[regelnummer] V wijf sal willen ghelijc haer gebueren gecleet zijn, Met voeyers, met riemen ende met ringhen,Ga naar voetnoot146 Al soudmen lortsen en borgen, ghi sout gereet zijn,Ga naar voetnoot147 Ende int leste ruymen ende met bedroch beleet sijn.Ga naar voetnoot148 Ghi sult dicwil scade aen v goet liden, 150[regelnummer] Oec suldi ghetrou sijn, dies suldy verbliden, Des suldi vinden, die v druck en smerten Sullen helpen dragen, ende bistant ter noot doen, Als vrienden vercoren, hulp totter doot doen. V sal geloont werden v getrouheyt van herten, 155[regelnummer] Dan suldi verwinnen die v den stoot doen.Ga naar voetnoot155 Ghetrou, gestadich suldi sijn van binnen,Ga naar voetnoot156 Daer om wacht v van vrouwen te minnen, Die niet en begheren dan ghelt ende vechten, Si sijn schoon van woerden, fier van ghelate, 160[regelnummer] Si souden v maken tot armen state,Ga naar voetnoot160 Si souden v scheeren ende v borse slechten.Ga naar voetnoot161
[pagina 24]
Wilt v seluen nv helpen met trouwe, Dient God, hebt van v sonden rouwe, En wilt doch om dat hoechste goet wercken, 165[regelnummer] Dat Gods rike, ende der hellen deruen, Dan sal v siele beschermt sijn onder Gods vlercken.Ga naar voetnoot166-7 Edelaere Ick die sitte bi liefkens palen, Schenckende den wijn in silueren schalen, Op v vrage tantwoerden valt mi te swaer, 170[regelnummer] Nochtans mach v wel seere verlinghen.Ga naar voetnoot170 Is Gemini v teken, tgeluc wil in v dingen,Ga naar voetnoot171 Mer 'tgheluc des hemels is sonder vaer.Ga naar voetnoot172 Wat batet van ghelt oft goet, Men moetet laten, tgeeft cleenen moet.Ga naar voetnoot174 175[regelnummer] Nochtan suldi gheluckich in gesontheit van liue [sijn], Selden sieck of cranck, mer [hout] die gheboden tien. Ende nae v vermoghen suldi die sonden vlyen, In die kercke sal dicwils v bliuen sijn. V ghebet sal salich sijn om te sijn verhorenGa naar voetnoot179 180[regelnummer] Dus blijft volstandich, wilt na duechden sporen,Ga naar voetnoot180 Ende dicwils sal v die duuel tempterenGa naar voetnoot181 Met woerden, met wercken, met oncuysch bestieren.Ga naar voetnoot182 Mer ghi sult verwinnen, ende God sal v eruenGa naar voetnoot183 In sijn glorie, als ghi sult steruen. 185[regelnummer] God sal v bi maten goet ende rijcheyt gheuen, Om dat ghi Gods gheboden beseuenGa naar voetnoot186 Niet vergheten en soudt, noch sijn minne fijn, Want veel suldi verkeren metter werelt ende leuen, Mer stil, redelick ende luttel van woerden suldi sijn.Ga naar voetnoot189
[pagina 25]
190[regelnummer] Ghi sult sijn vast ende van herten ghetrouwelic, Daer om sal v God helpen, al staet v nauwelic,Ga naar voetnoot191 Al sidi in v ioncheyt onspoedich,Ga naar voetnoot192 Dat v dat ongheluc beuecht seer bouwelic,Ga naar voetnoot193 Als ghi comt int middel dijns leuens of tot h[o]uwelic, 195[regelnummer] So sal v rijcheyt aen comen oueruloedich. Al seg ic van mans, die vrouwen moeten oec geeert sijn, Bi dit scriuen moeten si oec gheleert sijn, Want vter vrouwen lof wil ic niet verbeten sijn,Ga naar voetnoot198 Want si oec sullen tot God ghekeert sijn, 200[regelnummer] Ende in dat hemels pryeel vermeert sijn,Ga naar voetnoot200 Aldus en mogen die vrouwen niet vergheten sijn.Ga naar voetnoot201-2 Moyaert Ic sidt bi mijn bemasselt, berompelt lief,Ga naar voetnoot202 Mijn hert om tghelt haer verhief, Mer om v te antwoerden is mi een druck,Ga naar voetnoot204 205[regelnummer] Want ghi meent te vanghen sonder griefGa naar voetnoot205 Tgheluck ende rijcdom, soe ic besief,Ga naar voetnoot206 Na dat v teeken Aquarius bewijst int stuck. Tgheluc soude v mede sijn nae v behagen,Ga naar voetnoot208 Mer v natuer is licht, ghi wilt niet verdragen, 210[regelnummer] Daer om loopt ghi dicwils achter lande, Ghi verloopt v eere, ghi en acht gheen scande. Ghi speelt geerne mit teerlingen, die v berouen Van v gelt, goet ende van v vijf sinnen. Als ghi dan verliest, tis wel te ghelouen, 215[regelnummer] Dan en suldi God noch den duuel kinnen, Mer al dul sult ghi achter straten lopen, Ende uwer ouders goet suldi vercopen. Ghi sult wel connen wercken, ic seg v dat, Ende veel ghelts daer mede suldi winnen plat,Ga naar voetnoot219
[pagina 26]
220[regelnummer] Mer onnuttelijck suldijt weder verdoen,Ga naar voetnoot220 Tsi vroech oft spade, oft voer der noen,Ga naar voetnoot221 Aldus suldi iaghen dat gheluck vander hant. Mer ghi sult vertrecken in een ander lant, Daer suldi vinden dat gheluck naer betamen.Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] Oec suldi v lichteliken schamen, Ende van sinnen suldi oec seer sachte sijn, Daer om sal v dicwils onghelijc gheschien. Ende luttel salt ghelt van v gheacht sijn, Dus sal dat gheluck van v vlyen.Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Oec suldi v ghelt onnuttelic, met vuylen hoppenGa naar voetnoot230 Verteyren, ende maken van veel eyeren veel doppen. Siecte sal v somtijts comen bestrijden, Dat ghi niet en sult connen wercken bi tijden, Dan suldi dat gasthuys besoecken met onspoet,Ga naar voetnoot234 235[regelnummer] Selden suldi rijcken ofte hebben goet.Ga naar voetnoot235 Soe hueslijck suldi nochtans leuenGa naar voetnoot236 Onder dat volck, sonder begheuen,Ga naar voetnoot237 Dat ghi sult lieftallich sijn met eeren, Ende elc sal geerne met v verkeeren. Die oude minnaer. 240[regelnummer] Ic sidt hier verdoort, als een out sotGa naar voetnoot240 In minnen versmoort, dats nv mijn lot, Mijn sinnen van binnen onsteken alteene,Ga naar voetnoot242 Tis beter een out sot dan gheene. Mer om te antwoirden sal ic mi benouwen,Ga naar voetnoot244 245[regelnummer] Hoort mijn woerden ende wiltse onthouwen. Int middel van beyden, tusscen geluc ende ongeluc, Suldi sijn, ende somtijts met druck.
[pagina 27]
Ghi sult cloeck sijn in v wercken, Groot van begripe, wijs int verstercken,Ga naar voetnoot249 250[regelnummer] Haest sidi vergramt, mer haest vergheefdi,Ga naar voetnoot250 Daer om int herte in vreden leefdi. Ghi sult tot liefden v herte verkeren,Ga naar voetnoot252 Ende om v liefs wille v ooc soe verseren,Ga naar voetnoot253 Dat, als ghi en hebt gheen ghelt,Ga naar voetnoot254 255[regelnummer] So doet v minne alsulcken ghewelt, Dat ghi somtijts sult gaen stelen Om v lief te payen, wat batet helen.Ga naar voetnoot257 So ons die meesters daer af scriuen, Nochtan en suldi scande noch iusticie liden.Ga naar voetnoot259 260[regelnummer] Om die amoruesheit suldi dicwils verteeren Al dat ghi hebt, ende oec cont ghecrighen, Daer om en suldi niet connen gheweeren Dat ongheluck van uwen lijue. Laet mate in v bestieren sijn, 265[regelnummer] Laet metten vroukens v brasseren sijn,Ga naar voetnoot265 En wilt altijt niet drincken ende suypen, Oft ghi soudt doer v bedstroo druypen.Ga naar voetnoot267 Dus leeft met maten ende weest wijs ghesint, Dat doer redelicheyt soe matelick mint, 270[regelnummer] Dat ghi wat gheeft ende wat hout Tegen die oude daghen, ende den winter cout. Die Scaker. Ic sit bi mij[n] lief int scaken verstoert, Si heeft mi een vinne ontscaect,Ga naar voetnoot273 Dat mijn lenden beuen, mijn rugghe craect, 275[regelnummer] Nochtan v antwoerde nv aen hoert.
[pagina 28]
So dat ic v constellatie can mercken,Ga naar voetnoot276 Nae Cancer des teekens verstercken, So suldi dicwils in houerdye vallen Met toorne soudy hem oueruallen, 280[regelnummer] Die v viant is oft v vertoornt, Ende met woerden ofte met wercken, Hi wert met quaden van v ghehoont. Daer om suldi vanv gebueren onghemint sijn,Ga naar voetnoot283 Want v nidicheyt sal elcken bekint sijn. 285[regelnummer] Ende als ghi gram sijt, dats met hitten soe groot, Datmen v qualic paeyen can ter noot. Ghi sult dicwil droncken drincken, als ghij wee[t]Ga naar voetnoot287 Dattet een ander betalen sal ghereet.Ga naar voetnoot288 Ghi moet v seluen prijsen ende louen, 290[regelnummer] Want v duecht is verre veruloghen, Dijn ghebueren sijn verre gheseten,Ga naar voetnoot291 Die enighe duecht van v weten. Die vroukens sijn sot die v sullen gelouen, Want ghi sult elcken met schone woerden payen, 295[regelnummer] Want v meninghe is met valsch bestouen,Ga naar voetnoot295 Ende nae bedroch v sinnen hayen.Ga naar voetnoot296 Hier om sal een Kyuit legghen een [ey], Daer sal een ionck af comen inden mey, Dat sal brenghen heyl ende gheluck, 300[regelnummer] Siet schelu toe, ghi crighet een stuck.Ga naar voetnoot300 Groot gheluc sal v gheweerden,Ga naar voetnoot301 Tsal v toe comen met waghen ende peerden, Soe grote hopen dattet wonder si, Mer luttel salder v af bliuen bi.Ga naar voetnoot304-5 Pegasius 305[regelnummer] Sijt willecome, mijn vrient vercoren,
[pagina 29]
Om v te antwoerden sal ic wat sporen, Betekent Aries dat ghi sult v goet verliesen, Als die [scaep] haer wolle metten vliesen.Ga naar voetnoot308 Ghi sult seer vroet sijn van sinnen, 310[regelnummer] Mer lichticheit salmen daer oec bekinnen. Ende diet al te rechte soude aenueerden, So suldi selden vroet huysman sijn.Ga naar voetnoot312 Somtijts suldi int gheuen milde sijn, Somtijts suldi sparen ende gheen ghilde sijn,Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] Daer om suldi in dat middel wesen, Niet te rijck, noch te arm in desen. Want ghi sult oncuysch sijn, ende met woerden bedriegen Die vroukens, ende lueghenen lieghen, Om dat ghijse tot uwer minnen verwecken, 320[regelnummer] Ende ander mans vrouwen tot ouerspel trecken. Ghi sult qualick bewaren v ghesichte,Ga naar voetnoot321 Aensiende die vroukens van wesen lichte.Ga naar voetnoot322 Aen gehude vrouwen ende ander clickstiuen,Ga naar voetnoot323 Daer sullen v sinnen aen becliuen. 325[regelnummer] Ghi sult met Venus camenieren ende haren wercken,Ga naar voetnoot325 Vertieren v goet, v gelt, u weluaert mede, Daer wt sal v tongheluck hem verstercken, Want vrouwen die costen veel, dats waerhede. Hebdi geen kennisse aen dat vrouwelick dier, 330[regelnummer] Ghi gaet kennisse maken met moede fier, Daer ghijse muecht spreken, ghi schenct den wijn, Om dat si lichtelick moghen bedroghen sijn. Die vroukens mochten wel schuwen v blasen,Ga naar voetnoot333 Op dat si hem niet en lieten verdwasen, 335[regelnummer] Want wat ghi segt, ghi en meenes een woert nyet
[pagina 30]
Al suldi sijn in een sondich bestier, Hebt goeden moet, maect goet chier, In die oude daghen suldi beteren v leuen, Alle sonden ende luxurien suldi begheuen.Ga naar voetnoot339-40 Eolus 340[regelnummer] Ghi sult hier wat horen callen Van uwer auontueren ende gheuallen. Na dat Libra is v teken plat, So suldi quaet zijn van natueren wat, Daerom sal wonderlijc zijn uwer auontueren rat. 345[regelnummer] Vul van gepeyse sullen al v sinnen zijn, Met groter moyten sal al v bedriuen zijn, Gram van moede suldi dicwil wesen, Der lieden conuersatie vliet met desen.Ga naar voetnoot348 Ghi sult dicwils hebben in v ghewelt 350[regelnummer] Goet, siluer ende daer toe ghelt, Mer onnuttelijck suldij, vroech ende spade,Ga naar voetnoot351 V goet verdoen ende niet leuen nae rade.Ga naar voetnoot352 Des nachts suldi lopen achter straten, Van deen taueerne in dander, biden bier vaten, 355[regelnummer] Van dat een bordeel suldi in dat ander lopen, Daer suldi v gheluc laten met groten hopen. Dan suldi roepen: laet schincken, laet drincken, So langhe alst ghelt duert, sonder mincken.Ga naar voetnoot358 God salt verleenen, laet goet chier maken,Ga naar voetnoot359 360[regelnummer] Al sonder verbeenen, laet nae blijscap haken. Wie weet hoe langhe te leuen, was al v segghen, Ons vrienden souden om ons goet kijuen, Dus laet ons die vruecht niet weder legghen, Laet ons op sceppen ende iolijt verstijuen.Ga naar voetnoot364 365[regelnummer] Ghi sult God vertoernen, ende v begheuen Tot vrouwen, ende in ouerspel leuen,
[pagina 31]
Daer om suldi veel verdriets hebben in v leuens stonden Druck sal v bestrijden, soe Libra can oorconden. Mer God sal v noch gratie toe voeghen, 370[regelnummer] Dat ghi kennisse sult crigen ende hebben wroegen, Ende leetwesen van uwe sonden, Penitentie suldi doen tot salighen stonden.Ga naar voetnoot372-3 Haly Op v vrage tantwoerden is ongenuechlic, Want Scorpioens inclinatie is niet huechlic,Ga naar voetnoot374 375[regelnummer] Want meest quaet sullen sijn v auontueren, Tongheluck int stuck sal meest gebueren. Ghi sult seer begeren den lof van menschen, Om eere ende lof soe suldi wenschen, Nochtans suldi katijuelick leuen,Ga naar voetnoot379 380[regelnummer] In nidicheyt suldi v begheuen. Ghi sult dicwil met groter droefheyt beuaen sijn, Vol melancolien sal v herte bestaen sijn, Vol van allen quaetheden doerlopen Sullen sijn v sinnen, met groten hopen. 385[regelnummer] Ghi sult practiseren om tvolck te bedrieghen, Oncuysch suldi sijn, ic en sal niet lieghen, Ghi sult goedertieren int hanteren schijnen, Mer int eynde suldi verdwijnen Ende met onghetrouwicheit suldi verkeeren, 390[regelnummer] Om dat volck met valscheyt te verseeren,Ga naar voetnoot390 Ghi sult een boeue, een valsch bedriegher sijn, Ghi en sult God niet vresen ende der luegen liegher sijn. Ghi sult v siele verdoemen met swaren sonden, Die vrouwen scofferen tot allen stonden.Ga naar voetnoot394 395[regelnummer] Ghi sult geerne sijn daer quaet beley is,Ga naar voetnoot395 Daer ouerdaet ende dronckaerts gheschrey is,
[pagina 32]
Daermen blasphemeert ende Gods wonden versweert,Ga naar voetnoot397 Daermen Maria met allen sancten onteert. Ghi sult gerne bi ruyters knechten sijn,Ga naar voetnoot399 400[regelnummer] Die vloecken, kijuen ende int gheuechten sijn, Die met teerlinghen spelen, grote eeden sweeren, Hem met rouen gheneren, datsi qualick verteeren. V inclinatie sal tot allen quade sijn, Ghi sult oec van quade wercken ende rade sijn. 405[regelnummer] Haestelic suldi ter wraken bereet sijn Om smijten, om vechten suldi onbescheet sijn.Ga naar voetnoot406 Ten lesten comt u iusticie versmachten, Dan suldi moeten in die mane die scaep wachten.Ga naar voetnoot408 Die monick Ic sal v antwoerden, mijn noten vaet,Ga naar voetnoot409 410[regelnummer] Capricornus dat teeken om stoten staet,Ga naar voetnoot410 Dat betekent druck ende lidens vermeren, Blijft nochtans van bliden afferen,Ga naar voetnoot412 Ten valt niet al na der planeten bescheren.Ga naar voetnoot413 Ghi sult den menighen sijn druck vermeren, 415[regelnummer] Dien ghi sult bedrieghen ende verseren, Ghi sult oec nae rijcdomme practiseren, Ende bedroch en[de] valscheit suldi vseren. Ghi en sult niet achten oft qualick ghecregen is, Oft ghestolen, gheroeft, ontscreuen, ontweghen is,Ga naar voetnoot419 420[regelnummer] Condi tgoet bi een rapen gaen, Ghi soudt die siel inden hoeck laten slapen staen. In vreemden landen suldi gheluck crighen, Dan suldi so houerdich sijn, ic en can niet swighen,
[pagina 33]
Ghi sult nyemant kennen, mer de capunen slachten,Ga naar voetnoot424 425[regelnummer] Die willen hem beter dan haer ouders achten. Ghi sult opt eertsche goet soe sijn vervleten,Ga naar voetnoot426 Dat ghi lijf ende siel daer voer sult setten, Ende v deel hemelrijcx daer voer auontueren,Ga naar voetnoot428 Ende brenghen v siel int eeuwich ghetrueren. 430[regelnummer] Ghi sult oec sijn soe veel eeren weert, Als die kreeft heeft wolle in sinen steert, Alsmen te rechte soude ghewaghen,Ga naar voetnoot432 So soude een mugghe dijn eere wel draghen. Ghi onteert dye vroukens met clappen quaet, 435[regelnummer] Ghi beroemt v des wercx sonder die daet. Wacht v van die sonde, si is afgrijselick. Achterclap is bouen al mespriselick. Die trouwe aen v sal vinden ghedaen, Die moet des morghens wel vroech op staen, 440[regelnummer] Ende wachtense, want si nauwe staet, Men verliestse, ist datmen doer den dauwe gaet. Lichtvoet Weest vry, mijn vrient, sijt onuersaecht, Ic sal v segghen daer ghi nae vraecht: Is Virgo v teken, ten sal v niet honen,Ga naar voetnoot444 445[regelnummer] Met goed ende duecht soe salt v lonen.Ga naar voetnoot445 Goet van leuen ende lichtelick bescaemt Suldi sijn, goedertieren, saftmoedich, befaemt, Medeliden suldi hebben om een ander te helpen Met uwen goede, om sijn druck te stelpen, 450[regelnummer] V seluen bederuende, eenen anderen beradi, Bedroch ende boosheyt versmadi, Qualic suldi bedyen doer dit bedrijuen,Ga naar voetnoot452 Selden suldi rijcken, met goets beclijuen, Ghi sult neerstich tot uwen wercke gaen, 455[regelnummer] Ghi sultter oec niet af scheyden, ten is voldaen,
[pagina 34]
Mer nauwelick en suldi di cost ghewinnen, Mer tsijn v schulde, wildijt versinnen, Want ghi dient hem qualick diet al verleent, Dus wert dat gheluc van v verbeent. 460[regelnummer] Mer wildi voerspoedich leuen, Soe wilt v daer toe begheuen, Dat ghi hoert misse, eer ghi beghint V werck, tis Gods lesse, dit wel versint. Want scriftuere seit: wilt eerst versoeckenGa naar voetnoot464 465[regelnummer] Dat rike Gods, ende v sal werden gegheuen Alle dinck ende dat ewich leuen, Dus wilt altijt in duechden voertgaen. Al comt v somtijts druck bestriden, Sijt patientich ende stelt dat besiden,Ga naar voetnoot469 470[regelnummer] Niet segghende: ic doe al tgoet dat ic can, Nochtans bliue ick een arm man. Gi sult dicwils oec versierenGa naar voetnoot472 Metten amoruesken ende oec boelieren, Die suldi oec lief hebben met ghestadicheden, 475[regelnummer] Daer af v ongheluck sal wt spreden,Ga naar voetnoot475 Daer af salmen v soe sere prijsen,Ga naar voetnoot476 Datmen v op die bontcasse sal wijsen.Ga naar voetnoot477 Mesue Leo dat teeken, al bi ghelijcken,Ga naar voetnoot477-8 Is een teeken van quaden practijcken, 480[regelnummer] Dus sal ic v seggen van uwer auontueren, Des moet te vreden sijn haerder kueren, Soe veel onghelucx sal v gheschien, Dat ghijer qualic wt sult connen vlien.
[pagina 35]
Ghi sijt vol quader meni[n]ghen ghestaect,Ga naar voetnoot484 485[regelnummer] Geuende schoon woerden, met valscheyt doerblaect,Ga naar voetnoot485 Thonende een schoon ghelaet ende samblant,Ga naar voetnoot486 Mer voer valsch suldi werden bekant. Met groten arbeyt suldi v gheneren, Ende daer met winnen dat ghi sult verteren, 490[regelnummer] Al windi alsoe v goet, Ghi sult dat verliesen met teghenspoet. Ghi sult bi ongheualle, op eenen tijt, V lant laten, sonder respijt,Ga naar voetnoot493 Ende lopen pelgrimagien oft ander weghen, 495[regelnummer] Ende sult veel liden in v herte versweghen.Ga naar voetnoot495 Mer als ghi sult wassen in iaren, Dan suldi goet gaen vergaren, Vreck ende vuyl suldi met sorghen sijn,Ga naar voetnoot498 Al haddi thien dusent gulden in die kiste dijn. 500[regelnummer] Ghi sult slachten der padden, als si slapen gaet, Een luttel aerde si in haer claeuwen vaet, Sorgende dat smorgens soude sijn de aerde vergaen, Aldus suldi metter padden in sorghen staen. Hout mate, wilt niet te seer sorghen, 505[regelnummer] Wie weet hoe langhe hem God sal borghen,Ga naar voetnoot505 Want al teertsch goet is min dan niet, Mer het brengt die siele int verdriet. Haddi een stoop wijns met v ghebracht, Ic en hadde v dus vele niet ghesacht,Ga naar voetnoot509 510[regelnummer] Wi souden gedroncken hebben, sonder sparen, Ende hadden dat ongheluck laten varen.Ga naar voetnoot511 Auicenna Sagittarius, dat teken, sijn geschut is fel,Ga naar voetnoot511-12
[pagina 36]
Sijn boge is sterc, sijn inclinatie rebel.Ga naar voetnoot513 Ic moet antwoerden al op v vraghen, 515[regelnummer] Daer om en wilt v niet versaghen,Ga naar voetnoot515 Al is die toeneyghentheyt int quaet gheleghen, Dat wert van God wel anders gheuleghen.Ga naar voetnoot517 Dat ongheluck sal v soe oueruallen, Dat ghi selden in rijcheyt sult vallen, 520[regelnummer] Ghi sult wel connen wercken met uwen handen, Ghi sult oec groot sijn van verstande, Dat ghi wel ghelt sult winnen met hopen, Ende niet suldijt achten, mer al verlopen. Als ghi sult hebben ghelt ghewonnen, 525[regelnummer] Dan suldi gaen wandelen inder sonnen, Tot dattet gheldeken al is verdaen, Dan suldi ten lesten aen die bedelsack staen. Soe veel ghelucx sal v sijn toe ghewronghen,Ga naar voetnoot528 Als ghi haers hebt op uwer tonghen, 530[regelnummer] Ende ghi sult soe rikelick nae uwen state gaen, Dat beyde v schoen sullen vol gaten staen. Ghi sult traech ende een arm catijf sijn, Met gheschoerde clederen veel luysen op v lijf sijn, Vten schotel metten knope sal sijn v teringhe,Ga naar voetnoot534 535[regelnummer] Onder den rabauwen sal sijn v neringhe. Ghi sult niet achter dencken, noch wat houden dan,Ga naar voetnoot536 Om te sparen teghens den ouden man, Dan en suldi niet hebben waer op te leuen, Doer ghebreck suldi v int gasthuys begheuen. 540[regelnummer] Dijn gheluck en wil ic niet verwijten,Ga naar voetnoot540 Want ghi sult noch wel so veel stronts schijten, Ende waert dat ict segghen dorst, Ghi sult van vollen darmen maken ydel worst.	voetnoot1 genereren: doen ontstaan, voortbrengen. voetnoot2 namaels: daarna, nadien. voetnoot3 clapperie: babbelarij. voetnoot4 gheordineert: opgesteld, geschreven. voetnoot5 vallet ... waer: blijkt waar, gebeurt. voetnoot6 Tussen alsoe en dit staat in de tekst nog dat; men kan ook als volgt emenderen [weet] dat dit. voetnoot7 toeneygentheit: inclinatie, predispositie. voetnoot8 auontuere: lot voetnoot9 buten dat boeck: d.i. op de recto-zijde van het titelblad, waar een knoopje kon worden gedraaid, dat het uiteinde was van een koordje dat door het blad heen op de verso-zijde aan een draaiend ‘manneken’ was vastgehecht. voetnoot10 In het boek volgen hierop nog enkele regels tekst, die echter geen betrekking hebben op het hier uitgegeven deel en daarom hier worden weggelaten. voetnoot1 versaghen: bevreesd zijn, angst. voetnoot4 vrame: voordeel, nut. voetnoot4-5 wint: de tekst heeft vint. voetnoot11 stuere: stuerich, woedend; wellicht hier nors kijkend (cf. Mak, s.v. stueraert). voetnoot14 Vraghet: de tekst heeft vrageht. voetnoot15 staet om ghieten: verwijst naar de gebruikelijke voorstelling van Aquarius als een man die kruiken water uitgiet. voetnoot16 ghenieten: de tekst heeft gheuieten. voetnoot23 rapen: (gaan) scheppen. voetnoot25 sit bi den viere: dit klopt niet met de houtsnede bij December; daarop wordt een man voorgesteld die brood in de oven steekt. voetnoot29 swinters: de tekst heeft svinters. voetnoot36 wten: naar buiten, te voorschijn. voetnoot36-7 Tussen beide vv. staat in de tekst: Cancer oft Creeft: in U staat echter (te recht) Aries. voetnoot43 deren: zorgen, wat u deert. voetnoot44 cawoorden: pompoenen; U heeft echter druuen. voetnoot46 lost: lust, trek. voetnoot49 ter stadt: naar die plaats (waar ze aan het baden is); vliet: loopt. voetnoot49-50 Bersabea, d.i. Bethsabee, de vrouw van Uria, een van de veldheren van koning David, die haar in het bad bespiedde en overspel met haar pleegde. Haar echtgenoot werd in de strijd op een zo gevaarlijke plaats opgesteld dat hij sneuvelde. voetnoot51-2 Meduse, een schrikwekkend monster uit de Griekse mythologie, zeker niet sachtmoedich (dit zal in v. 51 wel ironisch bedoeld zijn). Haar blik deed alle leven verstenen, maar Perseus slaagt erin haar te doden. voetnoot53-4 Thijsbe: pleegde zelfmoord op het lijk van Pryamus, haar geliefde. voetnoot55 den bouwen: de onversaagde, de sterke; cf. Mnl. boude en v. 193. voetnoot55-6 Dalida of Deliba was de Filistijnse vrouw met wie Samson samenwoonde. Door de Filistijnen omgekocht, verraadt ze het geheim van Samsons kracht. voetnoot57-8 Funesta: van Lat. funestus, die de dood brengt. Hier verpersoonlijkt tot een vrouw die rampen en vooral de dood brengt. voetnoot59-60 Galathea: Griekse zeenimf, wier avonturen met Acis en Polyphemus o.m. door Ovidius worden verhaald; of: een herderin uit de pastorale letterkunde (o.m. Vergilius). voetnoot61 aan: de tekst heeft van. voetnoot61-2 Medea: echtgenote van Jason, werd door hem verstoten, waarna ze haar beide kinderen en daarna zichzelf ombrengt. voetnoot63-4 Lucresia: vrouw van een der eerste consuls van Rome, die, toen ze onteerd werd, zelfmoord pleegde. voetnoot64 saen: spoedig voetnoot65-6 Sandrijn: de geliefde uit de ‘amorueze historie’ van Lansloet ende Sandrijn. voetnoot69-70 Proserpina of Persephone, was de dochter van Zeus en Ceres. Ze werd door Hades (Pluto) ontschaect, d.i. geschaakt. voetnoot71-2 Blancefleur: de geliefde van Floris in de bekende middeleeuwse liefdesgeschiedenis. voetnoot73-4 De tekst verwijst naar de houtsnede, waarop een zich omhelzend paar staat afgebeeld. voetnoot76 volkinnen: ten volle kennen. voetnoot77 ghewagen: meedelen. voetnoot78 haect: verlangt naar. Het ganse vers betekent: waarnaar uw zinnen nu verlangen (vgl. v. 139 en 296). voetnoot79-80 Verwijzing naar de houtsnede, waarop een zittende vrouw naar een uil (wle) kijkt, die ze op de hand draagt. voetnoot80 in die stadt: in de plaats (d.i. in plaats van een valk). voetnoot83 so seer verhanghen: zo sterk gehecht aan, verslingerd op. voetnoot83-4 Verwijzing naar de houtsnede: een vrouw met achter haar een nar. Men vgl. vv. 61-2. voetnoot85 gangen: gaan. voetnoot86 Verwijzing naar de houtsnede bij de Scaker, die er tegenover zijn ‘amoruesken’ aan de schaaktafel zit; accoort: hier wel: samenspel (met erotische connotatie). voetnoot87 desperatie: wanhoop voetnoot87-8 Men vgl. vv. 63-4. voetnoot90 auentueren: de tekst heeft aunntueren. voetnoot91-4 Zie vv. 55-6 hierboven. voetnoot97 yent: lieftallig, mooi. voetnoot97-9 Verwijst naar de houtsnede, waar een figuur staat afgebeeld met een mooi vrouwengelaat maar de rest van het lichaam (beneden) is een geraamte (dleuen ontwayt). voetnoot101 quelen: kwelling doorstaan, lijden. voetnoot101-4 In de tekst worden nog eens de vv. die bij Dalida voorkomen (vv. 91-6) herhaald. Het hier in de plaats gestelde kwatrijn werd uit U overgenomen. voetnoot104 Parijs: de zoon van Priamus en Hecuba, die Helena, de vrouw van Menelaos, onteerde; verselt: verenigd. Verwijzing naar de houtsnede waar twee mannen op de grond zitten te praten. voetnoot105 bedwanck: macht. voetnoot107 dasaert: volgens het Mnl. Wdb. deugniet, gek; hier minnaar (cf. U: ouden minnaer); lichtelijc vliet: loopt snel. voetnoot108 bediet: lering. voetnoot109 becommert met: verzot op (cf. U vermutst op); bloemken: meisje. voetnoot110 pleijn: veld, fig. wereld. voetnoot111 certeijn: zeker (rijmlap). voetnoot112 greyn: essentie, het voornaamste. voetnoot113 gesichte: wat je ziet. voetnoot114 onmanierlic: onwelvoeglijk, onzedig; in benouwen: in moeilijkheden (U tot ontrouwen); dit is niet in overeenstemming met het Bijbelverhaal (cf. vv. 49-50). voetnoot115 die monick: dit is de naam van de ‘meester’ zoals die voorafgaat aan v. 408; de tekst heeft hier echter Tholemeus; in U heet deze meester Aueroys. voetnoot119 nayen haren naet: halen hun slag thuis (cf. WNT s.v. naad). voetnoot120 dobbelet: volgens het Mnl. Wdb. kledingstuk met omslagen, of gevoerd kledingstuk; hier fig. gebruikt: valse vrouw (zoals in: een vat met dubbele bodem). Niet bij Mak in deze betekenis. voetnoot122 sporen: naspeuren, onderzoeken, weten. voetnoot123 verkeert: veranderd. voetnoot123-5 Men vgl. vv. 59-60 hierboven. voetnoot125 door haer liefde: door liefde voor haar. voetnoot130 auontuere: hier gepersonifieerd: ‘vrouwe Avonture’, het Noodlot. voetnoot130-1 Mercurius: God van winst en handel, later, door gelijkstelling met Hermes, ook bode der goden en begeleider der zielen. voetnoot131-2 ghenoechlick/gheuoechlick: in U zijn de twee rijmwoorden omgewisseld en dit geeft eigenlijk een betere zin; gheuoechlick: goed, passend. voetnoot134 ter kuere: naar keus (d.i. volgens v wil). voetnoot135 contrarieren: tegenwerken, tegenspoed berokkenen. voetnoot136 remedieren: goedmaken. voetnoot139 haken: verlangen (vgl. v. 78 en 296). voetnoot142 financie: geld, voorspoed. voetnoot143 eerlic: goed (wellicht toch corrupt: cf. U chierlic, mooi); bouen staten: boven uw staat. voetnoot146 voeyers: bontvoering, of (wellicht) foudralen. voetnoot147 lortsen: oneerlijk zijn in zaken; borgen: op krediet kopen; borgen ghi: de tekst heeft borgen of ghi (men vgl. U borgen het moet); gereet: de tekst heeft geueet, maar U heeft ghereet, bereid. voetnoot148 ruymen: ruimer (van geweten) worden; beleet: beschuldigd. voetnoot155 die v den stoot doen: die u naar het leven staan of vijandig zijn. voetnoot156 gestadich: standvastig; binnen: U heeft sinnen. voetnoot160 armen state: armoedige staat, armoede. voetnoot161 slechten: leegmaken. voetnoot166-7 Edelaere: persoonsnaam door adj. + suffix - aere: de edele. voetnoot170 verlinghen: verlangen (cf. U verlangen). voetnoot171 dingen: strijden (met ongeluk). voetnoot172 vaer: vrees; is sonder vaer: loopt geen gevaar, daarvoor is niet te vrezen. voetnoot174 laten: achterlaten, ervan scheiden. voetnoot179 verhoren: verhoord (cf. U verhoort). voetnoot180 volstandich: standvastig. voetnoot181 tempteren: bekoren. voetnoot182 bestieren: ondernemen, gedrag. voetnoot183 verwinnen: overwinnen; eruen: in erfenis geven, schenken. voetnoot186 beseuen: rijmlap die hier met ‘waarlijk’ kan weergegeven worden. voetnoot189 luttel: karig. voetnoot191 al staet v nauwelic: al sta je er beroerd voor. voetnoot192 onspoedich: ongelukkig (cf. v. 234). voetnoot193 Dat: omdat; bouwelic: krachtdadig (cf. v. 55). voetnoot198 verbeten: verdwenen, hier: uitgesloten. voetnoot200 pryeel: paradijs. voetnoot201-2 Moyaert: persoonsnaam, gevormd door adj. moy, plus suffix - aert: de mooie. voetnoot202 bemasselt: vuil, slonzig; berompelt: vol rimpels. voetnoot204 druck: zorg, last. voetnoot205 grief: moeite, pijn. voetnoot206 besief: besef, meen. voetnoot208 v mede sijn: op je hand zijn, je gunstig gezind zijn. voetnoot219 plat: zonder twijfel, zeker. voetnoot220 verdoen: opdoen, verteren. voetnoot221 spade: laat. voetnoot224 naer betamen: dat je (volgens je lot) toebedeeld is (U: ongheblaemt: zonder blaam). voetnoot229 vlyen: vlieden, vluchten. voetnoot230 hoppe: lichtekooi (Mak). voetnoot234 onspoet: tegenspoed, ongeluk (cf. v. 192). voetnoot235 rijcken: rijk worden of zijn. voetnoot236 hueslijck: deugdzaam. voetnoot237 begheuen: ophouden. voetnoot240 verdoort: verdord. voetnoot242 alteene: voortdurend. voetnoot244 benouwen: beperken, (op deze zaak) toespitsen. voetnoot249 int verstercken: in het verwerven? (Mak); U heeft als een clerc. voetnoot250 haest: bijw. van tijd: weldra. voetnoot252 verkeren: keren (cf. U. keert). voetnoot253 verseren: moeite, pijn doen. voetnoot254 Dat: de tekst heeft Dats (cf. U Dat). voetnoot257 helen: verzwijgen, verbergen. voetnoot259 suldi: de tekst heeft sulki. voetnoot265 brasseren: slempen, brassen. voetnoot267 In het Sermoen van Sente Reinhuut zegt Mr. De Castelein over een drinkebroer: Hy hoeste ende niesde dickwils syn brouc vul. Dit gebrek aan controle over de afscheiding wordt wel ook hier bedoeld. voetnoot273 vinne: pion in het schaakspel; ontscaect: ontnomen; wegens het volgende vers kan men een dubbelzinnige, erotische allusie vermoeden. voetnoot276 So: volgens. voetnoot283 sijn: de tekst heeft sijnt. voetnoot287 ghij: de tekst heeft ghijt. voetnoot288 ghereet: zonder moeite, aanstonds. voetnoot291 sijn verre gheseten: wonen veraf, zijn ver te zoeken. voetnoot295 valsch: valsheid; bestouen: bestoven, bedekt. voetnoot296 hayen: zich aangetrokken voelen, verlangen (cf. v. 78 en 139). voetnoot300 schelu: scheel (ironisch bedoeld). voetnoot301 gheweerden: geworden, gebeuren. voetnoot304-5 Pegasius: Pegasus, het gevleugeld ros, ontstaan uit het bloed van de gedode Medusa. In U vindt men als ‘meester’ hier Vergilius. voetnoot308 vliesen: vacht. voetnoot312 huysman: landbouwer. voetnoot314 ghilde: lid van de gilde der drinkebroers, verkwister (niet in deze bet. in Mnl. Wdb.). Vgl. ook v. 322. voetnoot321 ghesichte: eer, deugd. voetnoot322 vroukens: U ghildekens. Zie v. 314 hierboven. voetnoot323 clickstiue: eig. fluit, schalmei; hier in obscene toepassing: geile vrouw (vgl. Mak). voetnoot325 Venus camenieren: dienaressen van Venus, lichtekooien. voetnoot333 blasen: snoeven, pochen. voetnoot339-40 Eolus: de door Zeus aangestelde meester van de winden die leefde op het drijvend eiland Aeolia. voetnoot348 conuersatie: omgang; cf. U gheselscap. voetnoot351 suldij: de tekst heeft suldijt. voetnoot352 nae rade: naar goede raad, of: zoals het raadzaam is. voetnoot358 mincken: verminderen. voetnoot359 salt: de tekst heeft sult. voetnoot364 verstijuen: vergroten, verhogen. voetnoot372-3 Haly: Ali of Haly Abbas, een Perzisch medicus die in Westeuropa in de middeleeuwen grote bekendheid verwierf door de Latijnse vertaling van zijn werk door Constantinus Africanus. voetnoot374 huechlic: opwekkend, hoopgevend. voetnoot379 katijuelick: ellendig, rampzalig. voetnoot390 verseeren: schade te berokkenen. voetnoot394 scofferen: onteren. voetnoot395 quaet beley: slecht gedrag. voetnoot397 versweert: afzweert. voetnoot399 gerne: de tekst heeft gerns; ruyters knechten: soldaten bij de ruiterij. voetnoot406 onbescheet: overmoedig. voetnoot408 Op het galgeveld aan de galg bengelen. voetnoot409 noten: woorden; vaet: vangt, verstaat. voetnoot410 om stoten staet: allusie op de afbeelding van Capricornus als een bok die met de horens stoot. voetnoot412 bliden: blijdschap; afferen: misschien corrupt voor affleren: overvloeien (niet in Mnl. Wdb. en Mak). voetnoot413 bescheren: bepalen. voetnoot419 ontscreuen: door valsheid in geschrifte verkregen; ontweghen: door gewichtsvervalsing verkregen. voetnoot424 de capunen slachten: op de kapoenen (gesneden hanen; fig. sukkelaars) lijken. voetnoot426 sult opt: in de tekst staat sult so opt. voetnoot428 auontueren: op het spel zetten. voetnoot432 ghewaghen: zeggen. voetnoot444 honen: in schande brengen. voetnoot445 soe: zij, d.i. Virgo. voetnoot452 bedyen: vooruitkomen, goede zaken doen. voetnoot464 versoecken: zoeken. voetnoot469 patientich: geduldig; stelt dat besiden: stelt dat opzij, leg het naast je neer. voetnoot472 versieren men: gedijen (Mak), sukses hebben bij (U heeft vertieren, d.i. verteren, wat ook goed in de kontekst past). voetnoot475 wt spreden: voortkomen. voetnoot476 Daer af slaat terug op v. 474. voetnoot477 bontcasse: de tekst heeft boutcasse (het woord komt in U eveneens voor, zij het dan bij de Scaker: Groot gheluc suldi crijghen / Op die bont casse ...): kist waarin bont bewaard wordt. Deze samenstelling is mij niet van elders bekend. Daar bont dragen een teken was van adellijke geboorte, ridderschap en dgl., betekent dit vers zoiets als: men zal u eervolle ambten aanbieden. voetnoot477-8 Mesue: Mesues, wellicht de naam van een Latijns compilator van Arabische geneeskundige werken. Eeuwenlang heeft er over zijn identiteit de grootste verwarring bestaan. voetnoot484 ghestaect: geschapen (niet bij Mak; zie echter s.v. ghestaecsele aldaar): U gheplant. voetnoot485 doerblaect: van doerblaecen (niet in Mnl. Wdb. of Mak): doorgloeid, vol van. voetnoot486 samblant: uiterlijk. voetnoot493 sonder respijt: zonder uitstel (U tot uwen onprofijt). voetnoot495 versweghen: verzwijgen, verbergen. voetnoot498 Vreck: de tekst heeft Dreck, maar U heeft vreck. voetnoot505 hem ... borghen: je uitstel van betaling, afrekening, geven. voetnoot509 ghesacht: gezegd (cf. Dt. gesagt). voetnoot511 hadden: de tekst heeft hebben, maar U hadden. voetnoot511-12 Auicenna: beroemd Arabisch filosoof en medicus. Zijn Canon van de Geneeskunde werd eeuwenlang als handboek gebruikt. voetnoot513 rebel: weerspannig. voetnoot515 versaghen: bevreesd zijn. voetnoot517 gheuleghen: eig. gevild, hier fig. en algemeen: uitgevoerd, gedecideerd (niet bij Mak). voetnoot528 gewronghen: U heeft ghespronghen; de betek. in beide versies lijkt te zijn: toegemeten. voetnoot534 schotel metten knope: houten kroes met handvat dat op een bol (knop) eindigt, bedelaarskroes. voetnoot536 achter dencken: nadenken, vooruitzien. voetnoot540 verwijten: benijden, kwalijk nemen; moet u voor niet ingelast worden? U heeft geen parallelle plaats.

Vorige Volgende

Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1980-1981 (2 delen)

De tekst

Prologhe

Over het gehele werk

organisaties