Indische Letteren. Jaargang 31

[p. 57]

[Nummer 2]

Redactioneel

Op zondag 15 november 2015 vierden wij ons dertigjarig bestaan met een jubileumsymposium rond het thema eten en drinken. De teksten van de lezingen vindt u in dit themanummer. Het was een extra feestelijke dag omdat we niet alleen Yvonne Keuls als eregast mochten ontvangen, maar ook omdat we wederom de Indische Letteren Scriptieprijs konden uitreiken. Deze prijs, waaraan een bedrag van 500 euro is verbonden, is bedoeld om het onderzoek naar de Indische literatuur te stimuleren en wordt ééns in de drie jaar toegekend. Winnares van de Indische Letteren Scriptieprijs 2015 is Gwen Kerkhof Mogot.

Haar masterscriptie voor de research master Comparative Literary Studies aan de Universiteit Utrecht, met de titel Beyond the Dutch Indies. Colonial Memory ofthe Second and Third Generation Indo in Literary Texts and Monuments, werd door de jury, onder leiding van Bert Paasman, verkozen tot beste. Zij werd vooral geprezen om de door haar toegepaste theorie die volgens het juryrapport ‘in dienst staat van de literatuur’. U ziet, er dient zich een nieuwe veelbelovende generatie aan waarmee de Indisch-Nederlandse letterkunde een hoopvolle toekomst tegemoet gaat. We kunnen nóg wel dertig jaar mee, zo niet langer.

Dit themanummer over eten en drinken opent met een artikel van Gerard Termorshuizen. Centraal in zijn verhaal staat de, oorspronkelijk als feuilleton verschenen, roman ‘Nummer Elf’ (1893) van Maurits, pseudoniem van de hoofdredacteur van het Bataviaasch Nieuwsblad P.A. Daum. Langs voorbeelden over vergiftigingen in de Indische literatuur, waarin bijna altijd een rancuneuze njai wordt opgevoerd die als vakbekwame gifmenger wraak neemt nadat haar Europese partner haar voor een Europese vrouw heeft verlaten, neemt Termorshuizen ons mee naar de oorsprong van de uitdrukking ‘pil nummer elf’ die vooral dankzij Daums roman bekendheid kreeg.

José Buschman, medeoprichtster van het Louis Couperus Genootschap en auteur van veel publicaties over Couperus, schrijft over de Indische keuken van Couperus.

[p. 58]

In 2013 stelde ze, met het oog op het Couperus-herdenkingsjaar, een literair Couperus-kookboek samen dat niet alleen de favoriete maaltijden van Couperus' romanfiguren bevat, maar ook die van Couperus zelf. Als we afgaan op Buschmans bevindingen dan is het niemand minder dan Couperus die het eten van de rijsttafel tot kunst heeft verheven.

Dat Indisch eten niet alleen een lifestyle is maar tevens kan fungeren als lifesaver, toont Esther Captain aan in haar artikel over het verzamelen van recepten als manier van overleven tijdens de Japanse bezetting. Uit een collectie van meer dan duizend bereidingsvoorschriften, die Captain in 2006 in handen kreeg, stelde zij, samen met Cathelijne van den Bercken en Elwin Swinkels, een historisch kookboek samen dat antwoord geeft op de vraag waarom kampgevangenen recepten bijeenbrachten. Het verzamelen en overschrijven van bereidingsvoorschriften hielp de gevangen om het knagende gevoel van honger te verlichten. Uit de kampdagboeken en kampkookboeken blijkt ook dat het vergaren van recepten niet alleen geestelijk voedsel was, maar ook een zoete kwelling van nostalgisch verlangen naar vroeger.

In de Indische pers verschenen heel wat cartoons die gaan over eten en drinken. Wat zeggen ze over de Indische gemeenschap en over het leven in Nederlands-Indië en in postkoloniaal Nederland? Deze vraag staat centraal in de bijdrage van Paulien Schuurmans. De cartoonisten waren meer dan kroniekschrijvers, want ze leverden met hun tekeningen ook kritiek op de Indische maatschappij.

Edy Seriese toont ons de keuken van het IWI waar smakelijke Kètèngans (losse publicaties van Jan Boon, die - zoals u vast wel weet - schreef onder de pseudoniemen Tjalie Robinson en Vincent Mahieu) ingrediënten vormen van een nog te bereiden integrale uitgave van Tjalie Robinsons werk. Op zoek naar eten in het werk van Jan Boon, biedt Edy, gewend als ze is door haar Werkgroep Tjalie Robinson bij het IWI met ‘door-maar-door lijstjes’ maken, ons het levensmenu van Boon met ‘op 3: lezen; op 2 (met stip): Eten; en op 1: LEVEN.’

Over eten en drinken valt dus veel te vertellen. Het stilt niet alleen honger, maar ook het verlangen naar vroegere en/of betere tijden. En het gaat gepaard met allerlei etiquette waarbij het ene gerecht wél getjampoerd moet worden en het ander juist níet, of waarbij de ingrediënten heel precies afgemeten worden met katties of juist kira-kira. Bovendien is er ook altijd een sociale component: welstand en rijkdom of armoede en ontbering spelen ook een belangrijke rol. We hopen dat u geniet van dit themanummer, zoals van een goed samengestelde rijsttafel waarin alle smaken tot hun recht komen. Van zoete wraak naar bitter verlangen en van milde observaties naar scherpe kritiek.

[p. 59]

Ten slotte zullen oplettende lezers al gezien hebben dat het colofon is gewijzigd. We hebben in harmonie afscheid genomen van de redactieraad en zijn leden. Hun adviezen hebben ons geholpen onze koers te bepalen, ook voor de toekomst. Reggie Baay, Liesbeth Dolk, Bert Paasman en Gerard Termorshuizen veel dank voor jullie jarenlange toewijding. We nemen tevens afscheid van Sylvia Dornseiffer als adviseur, die we ook graag bedanken voor haar suggesties. Daarnaast wijzen we u met genoegen op de eerstvolgende lezingenmiddag op 7 oktober in Leiden. In navolging van de Boekenweek, die dit voorjaar in het teken stond van Duitsland, zal onder het motto ‘Was ich noch zu sagen hätte...’ aandacht worden besteed aan schrijvende Duitsers in dienst van de VOC. U treft de uitnodiging voor de lezingenmiddag achter in dit nummer aan. Vanzelfsprekend bent u van harte welkom. Verder kunnen wij u alvast verklappen dat ons jaarlijkse Bronbeek-symposium in november een bijzonder thema heeft: Indische kinderboeken. Momenteel zijn we druk bezig om het programma in elkaar te zetten, maar het belooft wederom een gevarieerd symposium te worden. Meer informatie zal te vinden zijn in ons volgende nummer en op onze website en Facebookpagina.