Signalering
Zuid-Afrika in de Compagniestijd
Een gevarieerde verzameling teksten
‘De Kaffers omtrent Mozambique leven als beesten, moedernaakt, doch de vrouwen zijn enigszins nog gedekt om de wille van de Portugezen, met welke zij verkeren. In den oorlog smijten zij alles dood, geen kwartier of lijfsgenade aan iemand gevende, de gevangenen alvorens de mannelijkheden afsnijdende, die zij een voor een in de mond nemen ende voor de voeten van haren koning nederspouwen’. Deze antropologische informatie is afkomstig van Pieter de Neyn, die van 1672 tot 1674 de hoogste justitiële VOC-ambtenaar aan de Kaap was. Zoals hij hebben velen hun indrukken en de door hen verzamelde wetenswaardigheden van Zuidelijk Afrika voor het nageslacht vastgelegd. Een verzameling van zulke teksten uit de Compagniestijd is nu bijeengebracht in de bundel De Kaap: Goede Hoop halverwege Indië.
Marijke Barend-Van Haeften en Bert Paasman presenteren daarin niet alleen fragmenten uit gedrukte, maar ook uit ongedrukte bronnen: brieven, stukjes reisverhaal, memoires en dagboeken, gedichten en liedjes. Samen omspannen zij de periode tussen 1595 en 1806: van de Eerste Schipvaart tot de napoleontische tijd. Ze brengen de geschiedenis van de kolonisatie in beeld, in grote lijnen en met saillante details, met spannende avonturen als de leeuwenjacht en bizarre confrontaties met de oorspronkelijke bewoners. Vanuit hun Europees perspectief bezien de auteurs de wereld aan de Kaap met nieuwsgierigheid, verbazing of afgrijzen. Vaak is er, direct of indirect, een band met Indië. Op weg daarheen zagen de gezusters Lammens ‘met verwondering de aangenaamheid van Afrika’. Een kleindochter van Jan van Riebeeck stuurt haar moeder in Batavia een ‘zakkie zaad’, gekregen van ‘een zwarte vrouw, genaamd Zwarte Maria’. In hun opzet om leesbare, levendige en belangwekkende teksten bijeen te brengen, zijn de samenstellers geslaagd. Het resultaat is een gevarieerde bundel, waarin vele facetten van de literatuur over Zuid-Afrika aan bod komen.
Peter van Zonneveld
De Kaap: Goede Hoop halverwege Indië. Bloemlezing van Kaapteksten uit de Compagniestijd. Door Marijke Barend-Van Haeften en Bert Paasman. 192 blz. Geïllustreerd. Hilversum: Verloren 2003. ISBN: 90-6550-688-8. Prijs: € 19.
Auteursrechtelijk beschermd