Klein kapitaal uit het handschrift-Van Hulthem
(1992)–Anoniem Hulthemse handschrift–
Auteursrechtelijk beschermd|
Regelnummers proza verbergen
| |
[pagina 42]
| |
Den guldenne berch
| |
Een optimistische visie op het leven na de dood4-8: zoals paus Benedictus xii (de opvolger van Johannes xxii) in 1336 ex cathedra | |
[pagina 43]
| |
zou verklaren, predikte Nikolaas van Straatsburg reeds vóór dat jaar in Leuven, dat de berouwvolle mens onmiddellijk na zijn dood ‘rechtstreeks’ naar de hemel kon gaan. 9-19: dank zij berouw, biecht (indien mogelijk) en boetedoening (hoe gering ook) behoort de gestorven mens tot de gelukzaligen in de hemel. 20-32: dat is te danken aan de guldenne Berch, die zo groot is als heel Leuven en waarvan ieder die het wil, kan scheppen om zeker te mogen zijn van zijn onmiddellijke en eeuwige heil. 33-48: die guldenne Berch is de onmetelijke verlossingsgenade die Christus voor ons allen verdiend heeft door zijn leven op aarde en door zelfs het allergeringste dat hij hier voor ons deed. Hij zelf, als God, had zo'n verlossing natuurlijk helemaal niet nodig. 49-59: Nikolaas geeft een voorbeeld om dat te staven uit het evangelische lijdensverhaal: de ‘goede’ boosdoener op Golgotha schept van de berg van genade, de ‘kwade’ boosdoener niet. 60-80: berouw en boetedoening zijn noodzakelijk voor de zondige mens. Het offer dat de mens voor zijn zonden aan God moet brengen, mag hij putten uit de genade die Jezus voor de mens heeft verdiend. 81-109: in zeven poente (lessen) wordt de zondige mens voorgehouden dat innerlijke deugd heilzamer is dan uiterlijk vertoon. | |
LiteratuurSt. Axters o.p., ‘De preek op Den gulden Berg door den leesmeester van Straatsburg.’ In: Tijdschrift voor Taal en Letteren 28 (1940), p. 5-58. | |
Den guldenne berch
| |
[pagina 44]
| |
9Ten iersten male behoert den mensche te hebbene iii 10poenten. 11Dat ierste es rouwe van sonden, dat hem die rouwe 12alsoe groet ware dat hem sine sonden leder waren dan 13lief. Dat ander es biechte opdat hi den tijt heeft ende 14de stade. Dat derde es beteringhe al ware si alsoe clene 15alse te segghene enen Ave Maria; ende en can hijs niet 16ghedoen, soe sette hem de pape dat hi peise om Gode, 17ende eest dat hi segghe dit wort: ‘O Here, groet sijn 18mine sonden ende hoe clene mine penitencie die mi 19gheset es,’ en ververt u niet.aant. 20Ic wille di troesten ende setten een ghelikenesse. 21Ocht ware een here, een coninc, die enen berch hadde 22van ghemalene goude, die alsoe groet ware alse die stat 23van Lovene ende hi sprake aldus: ‘Ic sette desen berch 24ghemene alden ghenen die scout sculdech sijn, dat si 25comen ende sceppen alsoe vele alsi willen ende quiten 26haer scout,’ ende ware dan een mensche die sculdich 27ware v schillinc grote ende die mensche niet en hadde 28meer dan die v schillinc grote ende hi dan niet en quit-29te sine scout met die v schillinc grote, men soude 30segghen het quame hem van doerheiden ende van 31traecheiden dat hi niet sijn scout en hadde ghequijt 32vanden ghemenen berghe.
33Nu hoert, mensche, wat ic hete desen ghemenen 34berch: onsen Here Jhesum Christum. 35Die wandelde op eertrike xxxii jaer dat Hi niet en 36gheleefde lieven dach, Hi en dede noit alsoe vele dat 37Hi sette sinen voet voer den anderen en was ghenoech 38m werelde te verlosene. 39Ende de menste dropel sweets of bloeds dat Hi bloede, 40of de minste wonde die Hi noit ontfinc, die was wert 41m dusentech werven alsoe vele werelde te verlosene. 42Waer es dat nu ghevaren dat in sinen lichame dropel 43bloeds noit en bleef, ja van persen ende van pinen? 44Ende al sine doechdelike werken die comen ons te sta-aant.45den want Christus met al sinen arbeite ende met al si-46re pinen, soe verdiende Hi ons want Hi en hads niet 47te doene. Ende dit es die gulden Berch daer ic u te vo-48ren af seide. | |
[pagina 45]
| |
49Van desen Berghe sciep die scaker doen hi hinc te 50rechter hant ende te rechter ziden aent cruce ende 51gout sine scout. 52Nu, waer af comt dat twee menschen sterven van ghe-53liken sonden, die een vaert slecht te hemelrike, die an-54der te vagheviere xl jaer ocht c? 55Dat comt dat die een sciep in desen guldenen Berch, 56dat es in die verdiente Jhesu Christi; die ander, die te 57vagheviere comt, quite van sinen eighenen goede 58want hi en hadde niet kinnesse van desen guldenen 59Berghe noch der verdienten Jhesu Christi.
60Hier omme saltu peinsen in dijn herte: ‘O Here, hoe 61groet sijn mine sonden ende hoe clene mine peniten-62cie die mi gheset es. O hemelsche Vader, ic kinne wel 63ende ic weet wel dat ic jeghen U gheleeft hebbe ende 64ghedaen hebbe ende dat mine scout es alsoe groet dat 65ic Di niet ghebetren en mach noch niemen vore mi. 66O hemelsche Vader, ic wille Di betren met alden wer-67ken die u eneghe sone oyt ghewrachte vore mi, ende 68met al den elendeghen voetstapen die Hi oyt vore mi 69gheghinc, ende met alden diepen wonden die Hi vore 70mi ontfinc, ende met sinen ghevervden bloede dat Hiaant. 71vore mi ghegoten heeft, ende met sire doot die Hi vo-72re mi gheleden heeft, die offeric Di, o hemelsche Va-73der, teere volcomenre betringhe vore alle mine son-74den ende te eenre wederkeerne al mire verlorender tijt 75ende tenen wedergheldene alle dies goets dat Ghi miaant. 76oyt ghedaet, Jhesus Christus. Amen.’ 77Ende dat es den scat ende den guldenen Berch deraant. 78Heilegher Kerken. Du, mensche, doestu dit met ghe-79wareghen toeverlate, in die helle noch int vaghevier 80en comdi nemmermeer.
81Ende hier toe horen vii poente. 82Dat ierste es dat onsen Here es behaechleker ende 83den mensche orboerleker, dat een mensche sucht omaant. 84sine sonden dan of hi lase c Davids Soutere sonder innecheden.aant. 85Dat ander es dat hi gherne beter ware dan hi es. Daer 86om wilt hem ons Here verlaten xxx jaer vagheviers. | |
[pagina 46]
| |
88Dat derde es dat hi onsen Here loefleec es vanden 89goede dat Hi hem doet. Dien mensche wilt onse Hereaant. 90verheffen boven vele heileghen, alsoe de paeus es ver-91heven boven ander liede. 92Dat vierde es dat een mensche laet een ydel waert 93te sprekene om onsen Here van minnen. Daer omme 94wilt hem onse Here meer loens gheven dan of hi vii 95jaer te borre ende te brode vaste ende hi dat ydel wort 96niet achter en liete. 97Dat vijfte es dat een mensche een ydel sien laet omaant. 98onsen Here. Daer omme wilt hem onse Here meer 99loens gheven dan of hi c maerck om Gode gave endeaant. 100ghinghe selve om sijn broet ende dat ydel sien niet 101achter en liete. 102Dat seste es dat een mensche een hert waert verdrag-103he om onsen Here. Daer omme wilten onse Here al-104soe wijs maken alse Paulus, die ghetrocken was ane 105den derden hemel.aant. 106Dat sevende es dat de mensche verduldich si in al sinen 107doghene sonder iemen te claghene ende dat hijt 108allene Gode op draghe, alse of hi c jaer ware in een 109volcomen leven. | |
AantekeningenDe tekst is in het handschrift te vinden op F.48V, b, 33 - F.49V, b, 15. Met het handschrift-Van Hulthem als legger werd het sermoen uitgegeven door C.P. Serrure, ‘Kleine gedichten en prozastukken uit de dertiende en veertiende eeuw’. In: Vaderlandsch museum 2 (1858), p. 215-217. Latere uitgevers gebruikten andere leggers; vgl. St. Axters, ‘De preek op den Gulden Berch door den Leesmeester van Straatsburg’. In: Tijdschrift voor taal en letteren 28 (1940), p. 5-58.
| |
[pagina 47]
| |
|