Hollands Maandblad. Jaargang 1991 (518-529)

[p. 33]

Whirlpool
P.L. Wentzel

Aan de rivier is het goed toeven. In het water weerspiegelt zich heden en verleden en vooral het moment. Traag is de dikke stroom water en juist vanwege de traagheid heeft zich allerlei leven in het water genesteld.

De fuut is een mooi beest om te zien! Ook de waterhoen, ‘de pitbullterriër onder de watervogels’ volgens een kenner, heeft wel wat, maar het mooist vind ik toch het water.

Als de vissen kringetjes blazen en het water doen rimpelen of misschien is het een gasbel. Al eeuwen heeft het water de mens geïntrigeerd, men vond bootjes uit en wilde net als Jezus op het water wandelen.

De rietkragen met de sigaren staan er ook mooi bij. Een koe op het land erachter kijkt wezenloos en maak je niet druk. Er zijn hier geen vissers, mensen die eens een hengeltje uitwerpen. Het water staat gewoon te staan zoals het bedoeld was en in aanvang misschien is.

In het water dreven gezichten, verbeeldde ik het me of dreef daar een meisje dat ik kende? Het haar wat los rond het hoofd, speels, een genoegen naar haar te kijken.

Ze torste nogal wat mee.

Daar ging een jongen die ik ook kende, ik heb weinig met jongens, maar deze was eens m'n vriend geweest.

Het meisje dreef terug en wilde nog een keer gezien worden, net als die eerste keer dat ik haar ontmoette. In een andere tijd, in een andere ruimte, onder een ander gesternte; ik was best gelukkig met haar...

Ze gaf iets om de persoon die ik was, zonder dat ik nou zelf het gevoel had iemand te zijn. Je hebt van die perioden - dagen, maanden, jaren, weken - dat je denkt dat je niemand bent. Dat het leven een afgrijselijk gat is dat zich niet laat opvullen.

Alle dagen vallen de mussen dood van het dak...

Ze verstrengelde zich met mij, de uitstraling die ik toen had, iets van wat ik was. En ik voelde me opgelucht dat ik nog bestond, dat iemand aandacht aan me schonk. Dat ik leefde.

Ze speelde dwarsfluit en als iemand het mooi kon, dan was zij het wel: zoals zij Jesu joy of men's desiring speelde...

Bij sommige muzikanten krijg ik het gevoel dat ze met hun tenen spelen, in elk geval niet met hun hart. Dat deed zij ook niet, zij deed het met heel haar persoonlijkheid.

De rust die ik in haar vond, laat zich raden, al leefde zij voor haar dwarsfluit en was ik niet meer dan een enkel nootje in het muziekstuk van haar leven. Ze had ook mensen nodig... En wat ik dan was en voor haar kon zijn, was in elk geval een vriend.

‘Hoi, ik ben Claudia,’ zei ze die eerste keer, ik weet het nog goed. En zoals zij nu in het water dreef, herkende ik haar weer helemaal. Ze had een fabelachtig lichaam en dat bedoel ik niet seksistisch; maar over wat de natuur haar geschonken had,... mag best iets gezegd worden. De heuvels en de dalen; de niemendalletjes. De plekjes die bijna niemand kende. Op haar lichaam gezocht en gevonden. Het o zo erotische deel van de vrouw!

Ze dreef verder en wilde niet meer herkend worden en er kwamen andere gezichten voor in de plaats. Gezichten die boekdelen spraken, ook al waren de pagina's wat nat geworden, van mij waren ze niet nat geworden, ik heb ze altijd met de meeste egards bejegend.

Ik laat niet zelden mensen doodvallen, maar alleen als ze daar zelf om gevraagd hebben.

Claudia verscheen weer in het vizier, wat moet die nou weer hier. Haar ogen sprankelend fris, vol leven aan zich ontloken, vol zielevreugd en zielesmart. Ik was niet bitter over haar, maar toen puntje bij paaltje kwam, zag ze me niet meer staan.

Het was geeneens een dooddoener toen ze zei dat ik te veel aandacht vroeg; voor de persoonlijkheid die ik toen was, had ik nogal wat aandacht nodig. Iemand die me die gaf, kon op m'n dankbaarheid rekenen, maar ik vroeg zo veel.

Toch had ik er nooit moeite mee om ook aandacht te geven. Dat weet ze best wel, maar toen ik eenmaal merkte dat ik maar een nootje was in haar muziekstuk dat slechts de andere noten mocht helpen ondersteunen, baalde ik.

Ik had haar graag willen trouwen; die diepe zielseenwording met haar beleven, met of zonder papiertje. Dat voor mij hele-

[p. 34]

maal niet nodig is: liever zonder, als het contact maar goed en diep is.

Het mocht niet zo wezen. En ze dreef glimlachend af, ze woont nu in Amerika geloof ik. En heeft een man gevonden die wel bij haar past, twee bloedjes van kinderen. Ze schreef: ‘Ik hou ontzettend veel van jou en ben nog steeds ontzettend blij met de aandacht die jij me toen, in een bepaalde periode, hebt gegeven. Ik had dat nodig weet je.’

Alla, hoofdstuk Claudia gesloten. Claudia ging, Nora kwam, ‘en allemaal meeëten,’ zoals Sonneveld op miraculeuze wijze verwoordde.

Nora dreef niet, ik zag haar niet voorbijkomen, m'n aandacht werd vastgehouden door een ander gezicht. Joggem Spielman.

Hij was een vroegere vriend van me en zei eens: ‘Jij zult een ander nog eens verantwoordelijk stellen voor je eigen dood.’

Ik moet zeggen: ik heb ook altijd de neiging om in het water te springen als het me tegengaat... Maar als ik spring, openen zich al weer nieuwe wegen, zodat ik wat ontredderd op de kant klauter en me afvraag of dat natte pak wel nodig was geweest; maar dat zal wel nodig zijn geweest om het inzicht in nieuwe wegen te openen.

Na Claudia moest ik ook verder. Ik had geen zin om haar de schuld te geven van het gebeurde. Ze zag me dan wel niet meer staan als noot in haar muziekstuk, maar misschien had ik dat wel zelf stuk gemaakt; waar twee kijven, hebben twee schuld.

Het is toch ook niet zo dat Jezus z'n eigen dood niet over zich heeft afgeroepen?

Van al de rollen die ik speel, is m'n meest favoriete rol die van getapte jongen: kijk mij nou. Ik ben leuk.

Als dirigent van m'n eigen leven moet ik dat erkennen, maar het is natuurlijk maar al te vaak zo dat die rol wordt weggespeeld door iets anders; al zou het maar een sterkere ik zijn die zich wil doen laten gelden. Of een noodlot dat me vastgrijpt, omarmt tegen wil en dank. Per slot ben ik niet alleen op de wereld...

Van het contract met mezelf kan ik moeilijk af, niet zoals Don Leo met Ajax breekt. Het is een wurgcontract soms; schrijven om te schrijven, leven om te leven. Het leven biedt zo veel, dat ik me daarin moet vinden. Drank, vrouwen, veel vrouwen, veel drank. Het is een vicieuze cirkel. Een smerige cirkel...

Claudia en haar ogen, de vrouw en haar ogen. Godverdomme wat zijn die me lief geworden!

In haar is mijn spiegel, in dat meest ontvangende deel van de mensheid. Als een kind lig ik in haar besloten, ik laat mij gaarne door haar opvoeden, ik laaf me aan haar borsten. Ik ben in haar.

Zelfstandigheid is ver te zoeken en ik hang me op aan haar.

Ze had een wit kruisje toen ik haar ontmoette.

Ondanks dat ze al de jaren had, ondanks dat ze al de jaren als adolescent achter zich had, ze was drieëntwintig, had ze het nog nooit met iemand gedaan. Ik voelde me dan ook zeer vereerd dat ik de eerste was, maar er vloeide geen bloed want op de een of andere manier was ze al ontmaagd. Iets met een vinger op haar 10de of wat dan ook.

Ze lachte erbij toen ze klaarkwam.

Ze had altijd dwarsfluit gespeeld immers en het genot te smaken van iets anders deed haar veel deugd zo te zien, maar toch niet zo veel deugd dat zij de dwarsfluit ervoor zou laten staan. En dat hoefde ook niet, als ik alleen maar wat meer nootjes had mogen meeblazen.

Godsamme, we konden samen het Concertgebouw bespelen als we dat wilden. In het concert van het leven; maar het wilde niet zo, ik moest afstand nemen van haar, afstand doen.

In ben ongelofelijk trots en als mij een haar gekrenkt wordt, vergeet ik dat nooit. Ik laat me niet krenken; toch was het wel zo dat de feiten mij weerspraken. En dat ik mij daarbij had neer te leggen.

Enfin, Claudia doet nu in Amerika goede zaken.

De fuut dook onder en kwam elders boven, midden in haar gezicht, dat verrimpelde, en daar kon geen facelift meer iets aan doen.

Van het lange zitten aan de waterkant kreeg ik eerlijk gezegd een beetje stijve benen, ik moest ze strekken, gewoon even strekken zoals het heet, maar ik bleef geboeid zitten staren naar een nieuw gezicht. Dat me als het ware aan de grond nagelde.

Ik heb zelden gehad dat ik zo in het water wou springen, in het diepe zogezegd, want wat ik daar zag... Het was al een bang vermoeden toen ze in m'n ooghoeken aan kwam drijven, m'n gezichtsveld binnenkwam. Het was Nora, lieve Nora.

Nog altijd draag ik haar in mij mee als het meest miraculeuze wat mij ooit is overkomen. En er is me al wat overkomen, maar niet zij.

Zie haar staan in vol ornaat. Borsten om te zoenen. Het was niet eens de seks maar dat straalde zij wel zo uit. En in die mate, dat ik dacht: ik ga in jou kopje onder. Hoe dan ook. En het kan me geen reet schelen ook!

[p. 35]

Ik stem m'n leven af op het jouwe!

Van haar pruim viel ik in zwijm, bekend met pruimen als ik ben. Vaak een oude zuurpruim!

Ze had dat lieftallige; dat ik een onwetende was. Onschuld.

Nora en het andere geslacht; ik wist er alles van, maar toen zij daar stond en ik m'n nodige promille bier naar binnen stond te werken om aan m'n tax van die dag te komen, anders voel ik me niet thuis in mezelf: Jezus, ik dacht dat ik ter plekke doodviel. Nou hebben dichters het daar wel meer over, to fall in love, in liefde vallen, maar het was echt zo. Geen mens, geen pen kan beschrijven wat mij toen overkwam.

Ik had niet de tegenwoordigheid van geest om mezelf bij elkaar te rapen en te zeggen: kom ik ga een praatje met haar maken; nee, ik stond als aan de grond genageld. En Nora lachte, tegen mij nog wel.

Je bent dan gewoon een schooljongen en het liefst vraag je aan de meester wat je doen moet, maar er was geen meester. Nergens te bekennen ook, alleen zij en ik en de rest van het gezelschap. Zij straalde zo veel zelfbewustzijn uit dat ik me een mietje voelde toen ik daar maar wat bleef staan. Kerels pakken dat ongetwijfeld anders aan, maar ik ervoer mezelf niet als een kerel. De kerel was zij, eerlijk gezegd, die mij met haar houding uit m'n schoenen tilde dat ik er sprakeloos van bleef staan ook.

Je hebt dan de plicht handboek krijgskunde - om te zeggen: ik kan niet vooruit, dan ga ik maar achteruit. De vijand is niet te verslaan; natuurlijk is dat in dit verband wat overdreven, maar het had toch iets met een vijand te maken. Omdat ik overrompeld werd door krachten die de ruime blik op mezelf ontnamen. Zodat ik me wel moest overgeven aan iets dat ik niet kende: verlegenheid.

Ik wil best verlegen zijn en dat ook met verve spelen, maar het moet mij nooit overrompelen, zoals het mij nu deed.

Ik heb echter een foefje, ik hoop tenminste dat het een aardig foefje is, om de mensen naar de ogen te zien als ik het niet meer weet. En dat kwam mij goed uit want zij wist het ook niet meer, zag ik in haar ogen. Dat zij de overdreven hoffelijkheid speelde in het gezelschap waarin zij was, ach, dat was maar schijn.

Ik las ontevredenheid zelfs in haar ogen...

Dat opende voor mij nieuwe wegen en de mogelijkheid om nader te komen, waar God ons de creativiteit geschonken heeft om nader te komen. Nader tot U, zoals Van het Reve weet, nader tot elkaar. En het was me naar hartelust dat ik mij overgaf aan deze bezigheid. Ik ging naast haar staan met een pilsje in m'n hand en bewoog me als de eerste de beste krolse kat, draaide met m'n kont. En maakte luidkeels gewag van mijn aanwezigheid bij haar.

Het gevoel Ben ik te min omdat je pa meer poen heeft dan de mijne moest ik compenseren.

Ik ben niet slecht, maar ik drink veel.

Ik ben alcoholist en ik durf dat ruiterlijk te erkennen, want als ik zou zeggen dat ik geen alcoholist ben, gelooft men mij niet omdat elke alcoholist dat zegt die niet bij de aa is, want daar zeg je dat; dat zag ik tenminste een keer in een serie op televisie. Dat de politieman Furillo in Hill street blues naar zo'n vereniging toeging. Ik ben alleen maar een slappe ouwehoer, maar daar gaat het hier niet om. Nora bekeek dat ook niet zo, trouwens.

Ze was gecharmeerd van m'n grapjes, ze was gecharmeerd van de persoon die ik ben, comme si comme ça, telg geworpen in het leven. Zag haar glimlachen, en langzamerhand werd ik van de krolse kat die luid gewag maakte van haar loopsheid, een kater die haar zou bespringen als dat zo zijn moest.

Ach Nora, in het water dreef ze voorbij, zoals zo vele gezichten; men vraagt zich wellicht af welk gezicht wèl stand zou houden in de veelheid, in de poel die leven heet.

Ik zag m'n moeder ook nog voorbij drijven, m'n vader aan haar zijde. Ik zag m'n zusje, broers en zusters. En net toen ik met dat rietje in m'n mond klaar was, het gesabbel zat, verscheen daar weer Nora. En ik deed iets wat ik al veel eerder had moeten doen: ik sprong in het water, om me haar gezicht tot op het lijf te doen leren kennen, ook al werd ik er nat van. Ze vroeg dat ook aan me, haar ogen een hunkering waar ik toen niet in kon treden, ook al gingen we wel met elkaar naar bed. Mijn mensenkennis, de kennis van mezelf was gewoon niet toereikend genoeg. De problemen die ik had met mezelf. Om haar maar recht te doen en haar te helpen met haar problemen.

Dat ik dat nu durf te erkennen, staat misschien wel flink, getuigt van een zekere kennis, maar toen voelde ik me daar behoorlijk lullig bij.

Toen ik in het water sprong en een rondje zwom, met wat kroos op m'n haren en m'n schoenen zwaar aan m'n voeten, dacht ik: man, waar ben je toch mee bezig, ga toch naar huis. Doe iets zinnigs, maar hou op met dat water, al die gezichten te bezingen, leef nu en probeer van je leven iets te maken. Ja pa, dacht ik erachteraan, maar hij had wel gelijk. De illusie van het verleden kon nooit

[p. 36]

zo sterk zijn dat het de illusie van het heden kon verdringen en zeker niet die van de toekomst. Hoe graag we dat soms ook zouden willen.

Ik ging heen, met een nat pak, soppend in m'n schoenen, maar weer iets wijzer geworden. De les was duidelijk, leef je leven alsof het gedrukt staat, lees het nog eens over, maar blijf niet voortdurend op pagina honderd steken en wat daaraan vooraf ging.

Thuisgekomen, rukte ik een biertje open en zonk in een stoel. Zette de televisie aan en genoot van het spel van ene Romario, die daar in het Zuiden zo'n opgeld doet. Ik dacht er het mijne van, eerlijk, als ik zo'n voetballer zou zijn, met zulke capaciteiten, misschien soms overdreven, maar die bij het volk aanslaan, dan zou ik hier niet blijven. Als je zo weinig respect ontmoet bij je medespelers.

Ik zou ergens heen gaan, al was het een hutje op de hei, met God als m'n klankbord, waar m'n creativiteit om doelpunten te maken wel gehonoreerd werd. Want zeg nou zelf: als hij niet meedoet, lopen ze allemaal te voetballen als zijnde Romario, om toch maar zo hard te bewijzen dat ze hem niet nodig hebben, epigonen, karikaturen van zichzelf. Het publiek laat zich niet bedotten want die roepen om het hardst om Romario, net als ik. Hij is geen God, alleen spreekt God door hem, zoals door ieder van ons (of hij wil of niet). En dat kan tot van die mooie momenten leiden.

Toen de vrouw thuiskwam, sloten we de gordijnen en waren weer samen, zoals we altijd samen geweest zijn en zullen zijn.

We kropen in bed en het was weer een welverdiende dag geweest. Sprakeloos dat we zijn.