Hollands Maandblad. Jaargang 1991 (518-529)

[p. 22]

Commentaar

Zienswijzen

Toen Saddam Hussein alle twaalf voorwaarden van de VN-resolutie had moeten aanvaarden roemden zijn kranten dagen achtereen de schitterende overwinning van de Iraakse legers, en de bladen van Jordanië volgden hun voorbeeld. Het gaf de indruk dat zij buiten zinnen waren. Wij kennen het principe van de morele overwinning, wanneer ons zwakke ploegje met niet meer dan 2-0 wordt verslagen; maar moreel is nog geen schitterend.

Op het eerste gehoor gingen die kranten alle bekende perken te buiten; bij nadere overweging klonk hun geluid vertrouwd. Wij zijn eraan gewend dat de mensen kiezen voor de ene of de tegenovergestelde visie op een situatie, niet dat zij de woorden die zij gebruiken laten aansluiten op zoveel mogelijk van de gegevens. Er zou weinig terechtkomen van gesprekken over de politiek als iedere aanhanger zich op de hoogte moest stellen van de verwikkelingen in het ANC of van de geschiedenis van Palestina sinds 1919; en de cijfers inzake het misbruik van de sociale voorzieningen ter beschikking moest hebben, of weten hoeveel zwart geld er verdiend wordt.

Het zou te ingewikkeld worden. Wij kiezen partij om bij sommige mensen te horen en tegen de anderen af te steken, met als bijkomstige motieven de sympathie of tenminste de antipathie die bepaalde politici wekken op de televisie, en onze behoefte om af en toe iets origineels te zeggen.

Zo bepalen wij onze waarheid, niet altijd onwrikbaar genoeg om ervoor te willen sterven, maar altijd hard genoeg om ons mee op te winden in de conversatie. En niet alleen het gesprek over openbare zaken heeft te weinig tijd voor afweging van de gegevens, het huiselijk verkeer werkt op dezelfde manier.

Ik heb duidelijk met je afgesproken dat we het zo zouden doen, zeggen wij, en jij vond ook dat het morgen zou kunnen. Die afspraak heb ik niet opgemerkt, antwoorden wij, en ik weet al weken dat ik morgen iets anders heb. - Waarom krijgen wij telkens zulke misverstanden? - Ik zou het niet telkens noemen. Een enkele keer. - Nee bijna altijd als ik iets regel.

In al zulke gevallen ontbreken de gegevens of ze worden genegeerd, en geleidelijk vergaat de illusie dat wij door discussie tot een gedeelde waarheid kunnen komen. Aangezien wij elkaar niet kunnen overtuigen, en niet door elkaar overtuigd wensen te worden, moeten wij afleren om alles uit te praten, en aanvaarden dat wij de wereld verschillend zien.

Vandaar dat de ongeloofwaardigheid van Saddam's kranten ons bekend voorkwam niet alleen uit de oorlogsberichtgeving, ook uit de intieme gedachtenwisseling.

J.J.P.

In de trein

Op een zaterdagavond zat ik in de trein. Achter mij bespraken vier jonge mannen een voetbalwedstrijd die zij zojuist hadden bijgewoond. Veel zinnigs leverde hun discussie niet op. Iemand zei dat de ene club zich na een eerste doelpunt te ver had teruggetrokken in de verdediging en dat de andere club daarvan had geprofiteerd. De drie anderen gromden instemmend en begonnen door elkaar heen te praten. Even was het stil. Toen vloog er een brandende sigaret over mijn hoofd, die op de bank tegenover mij belandde. Ik dacht: Vuur! Vuur! Vuur! en zwijgend drukte ik de sigaret uit. De mannen hervatten hun gesprek en daarna hoorde ik iets op mijn hoofd kraken; een halfvol blikje bier rolde van mijn schouder op de stoel. Ik voelde een wilde drift in mij opwellen. Ik wilde het blikje pakken, op de vier mannen aflopen, met het blikje op hun vier hoofden slaan en wegrennen. Toen bedacht ik dat zij met z'n vieren waren en ik alleen. De kans was klein dat ik onbeschadigd uit de trein zou stappen. Ik besloot me te beheersen. Het is goed om zich te beheersen. Laten wij ons allemaal beheersen.

A.S.

Vermoeidheid

Enkele jaren geleden heeft een commentator van NRC Handelsblad, H.J.A. Hofland, het besluit genomen om nooit meer over de Nederlandse politiek te schrijven. Hij vond het gedoe aan het Binnenhof te oninteressant en hij pendelt sindsdien tussen New York en

[p. 23]

Amsterdam, onderbroken door een paar uitstapjes naar het oostblok. Of beter gezegd: naar het oostblok en daarna naar de Oosteuropese landen. Want met de intuïtie van de goede journalist schreef H.J.A. al een mooie serie over de desintegratie van het oostblok (Kruiend Wereldbeeld) toen een politicus nog beweerde dat de Berlijnse Muur nog niet zo slecht was. Er zijn mensen die met talent hun tijd uitkiezen om onvergetelijk te worden.

Ligt de beslissing om nooit meer een retourtje Den Haag te nemen aan de politiek of aan de journalist? Dat laatste zal een rol spelen. Men nadert het pensioen, en het wordt voor een bejaard journalist gênant om met het blocnote op de schoot voor het bureau van een beginnend minister te zitten. Men luistert vermoeid naar alle retoriek en de neiging wordt groot om te schrijven dat het allemaal op niets zal uitlopen. En daar komt het meestal op neer.

We hebben geen overzeese gebiedsdelen meer, geen grote rellen, geen grote ideologische conflicten. Wat in de Tweede Kamer wordt gezegd over de wereldpolitiek heeft de betekenis van een mijmering; in Europa is het Binnenhof niet meer dan een stadsdeelraad. Hoe vreemd, hoe onwezenlijk was de discussie in het parlement niet over de Golfoorlog. Van alle grote evenementen: de inval van Saddam Hussein, de luchtoorlog, de veldslag, kon je nog geloven dat het fictie was, een televisiedrama. Maar schakel over naar de Tweede Kamer, luister naar Van Weezel en je weet direct dat dat écht gebeurt. Hollandse realiteit.

Het is allemaal niet erg, en het is nu eenmaal zo. Onze democratie heeft een graad van rijpheid bereikt die aan vermoeidheid grenst. Als er iets mis is, dan is het de overmatige neiging tot consultatie en overleg. Elk duidelijk plan komt onherkenbaar uit de discussie met partners en achterban, Van Oort tot tussenbalans. Ook hiertegen is eigenlijk niet veel bezwaar te maken.

Het gaat nog steeds goed, wij kunnen het betalen en de rechtvaardigheid is veel waard. Het aantal alternatieven wordt kleiner naarmate de nood hoger is - daarom produceert het bestuur zo veel alternatieven. Het is mooi om in een tolerant, egalitair land te leven waarin de politieke partijen full time poetsen en polijsten aan ons welzijn. Elk laatste disteltje op de weg naar complete rechtvaardigheid wordt met de hand verwijderd. Het is zinloos om Nederland te verwijten dat het niet groter is.

Maar hebben onze grootouders in hun dromen over een betere maatschappij voorzien dat het zó weinig opwindend zou worden? Het is geen toeval dat het thema voor de Boekenweek reizen was.

W.W.