Hollands Maandblad. Jaargang 1991 (518-529)

[p. 26]

Commentaar

Ziektemisbruik

Bij de gemeente Amsterdam is het ziekteverzuim onder ambtenaren ongeveer 15 procent. Dat vindt iedereen hoog - 5 tot 7 procent is zo'n beetje de norm en dus acceptabel. Daarom heeft de gemeente een proef genomen: iedereen die zich ziek meldt krijgt onmiddellijk een controle-arts aan de deur. Deze functionaris heette vroeger controlerend geneesheer en hij moest voornamelijk kijken of zieken wel thuis bleven. In de moderne tijd is het instituut om onbekende redenen verwaterd. De controlerend geneesheer kwam pas na een paar dagen, of helemaal niet, en er was heel wat moed voor nodig om op die autoritaire dokterstoon te zeggen: ‘Kom, mevrouwtje, maandag maar weer aan de slag’.

Wat blijkt in Amsterdam? De magie werkt nog. Nu alle zieken de zekerheid hebben dat er binnen een paar uur een controleur voor de deur staat, zijn er de helft minder zieken. Alleen de harde kern is overgebleven.

Welke conclusies moet men daaruit trekken? Is het werkklimaat bij de gemeente Amsterdam uitzonderlijk slecht, of blijkt hier maar weer dat mensen misbruik maken van hun vrijheid en dat controle nodig blijft? Geef uw antwoord en u geeft uw politieke overtuiging, konden wij drie jaar geleden zeggen. Maar nu de Nieuwe Zakelijkheid de Partij van de Arbeid heeft bereikt, is dat ook onduidelijk geworden. Als Den Uyl twintig jaar geleden had gezegd wat Wöltgens nu durft te verkondigen, dan was Drees jr. met zijn DS 70 nooit in de kamer gekomen.

Bestaat er nog arbeidsethos - het gevoel dat men de plicht heeft te werken, dat men de collega's niet in de steek mag laten, dat arbeid verrichten een hoger doel dient en satisfactie geeft? Of negatief gesteld: voelen mensen zich nog schuldig als ze spijbelen of een baaldag nemen? (Terzijde: binnenkort zal de redactie van dit blad een prijsvraag uitschrijven om termen uit onze sociale verzekeringssfeer zoals baaldag, voordeurdelers etc. te vertalen in Frans, Duits en Engels). De Amsterdamse ervaring lijkt te bewijzen, dat de innerlijke stem van het calvinisme nog werkt. Want waarom zijn er nu minder zieken? De controlerend artsen onderzoeken niets, ze geloven alles en geven geen boete. Ja, de zieke moet thuis zijn, maar verder niets. Vermoedelijk zijn het alleen de dreiging, het wachten op de arts, en de kleine komedie als de inspecteur er is die het plezier van de gestolen dag vergallen.

Met ziektecijfers is het net als met de misdaad. Het is in theorie mogelijk om het aantal belastingfraudes, bankovervallen en fietsendiefstallen met 90 procent terug te brengen. Maar de prijs daarvoor is hoog! Meer bevoegdheden voor politie en justitie, meer geld, meer controleurs. De kunst is om de misdaad op een acceptabel niveau te houden: niet zo hoog dat de maatschappij ontwricht raakt, maar ook niet geforceerd laag als dat ten koste gaat van de burgerlijke vrijheden.

Dat geldt ook voor misbruik van de sociale verzekeringen. Te veel gespeelde zieken is

[p. 27]

slecht voor de stemming van de overblijvers, maar een politiestaat is ook niet aantrekkelijk. Zoals een vriend het uitdrukte: als we de welvaartsstaat alleen kunnen handhaven door de rechtsstaat aan te tasten, kies ik voor de rechtsstaat. En zo is het, zeker zolang de welvaart het toelaat.

W.W.

De vuurlinie

Er zullen niet veel voorstanders van de Golfoorlog bekeerd zijn door de vredesbetogingen voor en na het begin van de vijandelijkheden. ‘Geen bloed voor olie’. Waarvoor dan wel? Nergens voor? Als dat de opvatting is zou het beter zijn het zo te zeggen.

Wat betreft het pleidooi voor een langere duur van de economische sancties om Saddam Hussein tot bedaren te brengen, daar waren allerlei argumenten tegen.

Dus de voorstanders bleven voorstanders, maar de vredesbetogers waren op minstens één punt in het morele voordeel. Wat hebben wij, die zelf geen gevaar lopen van een oproep in de bus, voor recht om anderen naar de vuurlinie te sturen? Keurtroepen zijn ijzervreters, die vinden het niet erg; van vrijwilligers staat minder vast dat zij er nog zin in hebben, en de meeste dienstplichtigen zijn slachtoffers.

Maar gaan jullie maar, redeneren wij blijkbaar, want wij hebben onze opinie gevormd, luidende dat Saddam alleen voor geweld zal wijken, en daarmee is jullie plicht aangegeven.

Nee, zo moet het niet gezien worden. Het beleid tegen zulke gevallen als Saddam wordt door regeringen vastgesteld in bovenpersoonlijk overleg, dat deze keer ongewoon zorgvuldig geweest is. Als hij de olievoorziening bedreigt moet besloten worden of de risico's en de kosten van een militaire actie verantwoord zijn. Dat er doden bij zullen vallen is een consequentie die respect verdient maar die niet als een criterium meetelt bij de besluitvorming.

Wij particulieren met onze zorgen over leven en dood blijven marginaal. Wij maken geen verschil, dragen geen verantwoordelijkheid en hoeven ons niet schuldig te voelen.

Misschien zouden wij meer verschil maken als wij de vredelievende kant gingen steunen, in het idee dat de vijand eigenlijk een geschikte kerel is en dat de voornaamste fouten van karakter en beleid bij ons zitten.

Dat lijkt te weinig op de werkelijkheid, dus wij blijven bij onze opinie; wij blijven



voorstanders, op een gezellige avond soms met stemverheffing.

Vervolgens komt weer, met of zonder het beeld van de vredesbetogers, de verdenking op dat wij peinzend in onze werkkamers besloten hebben dat het tijd wordt om enkele honderdduizenden mensen in levensgevaar te brengen.

Wat een onbehagen! - maar de oplossing is eenvoudig.

Ga dan zelf.

J.J.P.

De Charlie Parkerrode

Er is een stad in Nederland waar de wijken zo nadrukkelijk met cijfers op borden worden aangegeven dat veel bezoekers er verdwalen. Het is Zoetermeer. Op een heldere dag fietste ik erheen. Ik verdwaalde en kwam terecht in de Charlie Parkerrode, een zijstraat van de Muzieklaan. Charlie Parker was een beroemde jazzsaxofonist die in 1955 op 35-jarige leeftijd stierf en die de geschiedenis is ingegaan als een vernieuwende musicus. Dit laatste betekent dat veel mensen die hem hoorden spelen hebben gedacht: wat speelt die man goed saxofoon, zoiets hebben we nog nooit gehoord.

Al fietsend zette ik het op een mijmeren. Ik mijmerde: het mag niet worden uitgesloten dat alle bewoners van de Charlie Parkerrode even muzikaal zijn als Charlie Parker, maar waarschijnlijk is dat niet. Anders had ik er wel eens een documentaire op de televisie over gezien. Het is waarschijnlijker dat zij er voortdurend aan worden herinnerd dat Charlie Parker heel goed saxofoon kon spelen en zij niet. Wat een ellende. Daar komt bij dat Parker stierf toen de wereld misschien wel anders was dan nu, maar toch ook weer niet zo vreselijk anders, zodat de bewoners het helemaal aan zichzelf te wijten hebben dat zij niet ook heel goed saxofoon spelen. Is dat niet onverdraaglijk? Denk ook eens aan alle Zoetermeerders die wonen aan de Le Corbusierlijn, de Godardstrook, de Medeaschouw of de Sartrezijde. Waar is dat goed voor? Hou toch op met die straatnamen.

A.S.