Hollands Maandblad. Jaargang 1990 (506-517)

[p. 6]

Het Verdwenen Schriftje
Erik Bindervoet Robbert-Jan Henkes

De situatie is als volgt: er is een schriftje en dat is weg. Laten liggen in het vliegtuig. De vlucht van Los Angeles naar Las Vegas. Ik heb mijn geheugen vergeten! Alles stond erin en het komt nooit meer terug. Mijn naam staat er niet eens op. Ik heb geprobeerd wat ik kon, maar dat het schriftje nog gevonden wordt is onwaarschijnlijk. Ik heb zelfs de indruk dat dit helemaal geen Nederlandse zinnen meer zijn, zo nu ben ik ten einde raad en ontworteld. Een beetje verloren.

Wat rest ons dan?
Er niet meer aan denken?
Maar dat is het nou juist!
Ik ben het vergeten!

Ik zie het nog zo liggen. Het was oranje en er stond een datum voorop. 16 augustus 1989. Het beste wat ik kan doen is, behalve met een zwart regenmutsje op m'n hoofd over de Veluwe zwalken ‘koekoek berend botje’ roepend, trachten te reconstrueren wat erin stond, daarbij boze geesten opwekken en van ze gedaan krijgen dat ze me meer schenken dan ik kwijt was, namelijk wat erin had kunnen staat, wat erin had moeten staan, ja zelfs wat erin gestaan had als ik heel iemand anders was, nooit naar Amerika vertrokken en nooit dat stomme schriftje kwijtgeraakt, en zo mijn verlies bedelven onder iets nieuws wat compenseert en doet vergeten. Zelfs als ik het eeuwige leven had zou me dat niet lukken! En dan zou ik gaan zoeken, stap voor stap Amerika af, bijbehorende gebiedsdelen, het luchtruim, het onderwater en het ondergrond, dag en nacht, in het licht en in het donker, ondertussen stapels nieuwe aantekeningen maken... Zo ver is het nog niet. We leven nu. (Nu pogen dan doen. Als we straks onsterfelijk zijn zul je nog eens wat beleven!)

Een paar opmerkingen van huishoudelijke aard vooraf: het schriftje bestond uit twee delen. Het ene deel voor de reis, aantekeningen die ik ook al had overgeschreven van en op losse papiertjes, kassabonnen, giroenveloppen, servetten, bierviltjes, missiven e.d., het andere tijdens.

Wat stond erin? Wat?! (Van nu af aan zal ik me zo min mogelijk door emoties van verdriet, verlies en eeuwig afscheid laten leiden. Ik moet er niet aan denken, niet al te veel, maar eruit hameren wat er nog inzit.)

Er waren dingen die ik zag en dingen die ik verzon. Het was niet zo makkelijk uit elkaar te houden. Wat ze verbond was dat ze aan kwamen waaien, zonder oorzaak, de woorden, de zinnen en de sneden. (Dit is bij uitstek de reden dat ik nu het onmogelijke wil, dat wil zeggen dat dat wat ik nu wil, zeg maar het Paleis van Volksvlijt terugzetten op de plek waar het eens heeft gezongen, schier het onmogelijke willen is. Maar ik klaag niet: ik sta nog op hetzelfde plein, het waait nog net zo hard...)

Het schriftje was vol - compleet als een postzegelverzameling, het verhaal was af, en het zag er zo mooi uit...

Laat ik beginnen met wat ik zeker weet dat erin stond. Ik heb onthouden:

Een versje dat, mutatis mutandis, zo ging en gaat:

De indianen zijn heel stug
Ze zeggen alleen maar ‘ugh’.

Dit was namelijk zo. Vandaar dat ik het nog weet, ook al is mijn geheugen niet zo best, zeker in vergelijking met Karel van het Reve. Wat die zich niet weet te herinneren! Daar zink ik bij in het niet! Maar goed, wat die zich niet weet te herinneren is weer vele ontelbare malen groter dan wat er ooit gebeurd is op deze aardbol en zelfs dan dat wat daar weer over is opgeschreven, hele bibliotheken vol. Daarbij komt dat sommige van al die dingen die Karel van het Reve zich wel weet te herinneren weer het herinneren niet waard zijn. Ik kan ze me nu in ieder geval niet meer voor de geest halen. (Over de kwaliteit van mijn eigen herinneringen laat ik me niet uit.)

En je me souviens een verhaal dat heette:

Kalk

over een wasmachinereparateur. Iets alledaags. Het begint 's morgens, met een regen-

[p. 7]

bui, en een lofrede op de verworvenheden van de techniek: ijskasten, wasmachines, grill-bakovens etc. en iedereen doet maar alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Maar wat als zo'n onmisbaar huishoudelijk apparaat in het ongerede raakt? Dan komt een lange man met een bierbuik en een buitensporig gemeen lachje om hem te maken. Hij vraagt of hij even mag uitrusten. Dat mag. Dan blijft hij op de bank in de voorkamer liggen en is hij met geen mogelijkheid weg te krijgen. De katten komen spinnend bij hem op schoot liggen. De zon gaat schijnen. Hij valt al bijna in slaap.

De man ligt op de bank. De kachel snort. De katten ook. Een vrede rust daalt neer.

Mijn vrouw klopt aan. De schuifdeur gaat op een kier.

-	Moet u niet eens met de reparatie verder?
-	Ik wil wel, maar ik kan niet. De poezen slapen.
-	Zal ik u een kopje thee brengen?
-	Met suiker alstublieft.

Zo ongeveer moest het gaan. In mijn herinnering was het allemaal veel mooier. Met mooie kleuren en muziek en andere geluidseffecten, zoals de regen en als de regen ophoudt, en daarna een bromvlieg. En alles zo precies beschreven dat je je in een 19e eeuwse roman waande, of bij iemand op de koffie, dat je de wereld om je heen kon vergeten, letterlijk, want alles stond erin. Zoals je je je jeugd herinnert. En weer vergeet. Zo ben je het kwijt. Je krijgt het alleen terug als je niets doet, als je b.v. door de regen loopt en je hoort in de verte het geblaf van een hond in een eenzaam schip. Als alle tijd melk wordt, en alle melk glas. Daarover ging een hoorspel dat ik droomde en dat heette:

De bosjes

(een hoorspel voor drie door elkaar lopende verhalen met door elkaar heen sprekende stemmen) waarin

ik (klein)
anderen (klein)
moeders en vaders (thuis en in de oprit)
een voetbal
tikkertje met verlos
cowboys en indianen (echt)

Er was nog een ander hoorspel,

Les timides

over personages als abstracta. Mensen die verlegen zijn. (Ik ben zelf heel verlegen, maar het was niet autobiografisch!)

-	Uit de weg opa, nu zijn wij aan de beurt.
-	O pardon.
-	Grote bek?
-	Ik ben een nietswaardig aardwurm.
-	Dat dacht ik ook, mannetje.

En, in een andere acte:

-	Je hebt mijn vrouw beledigd.
-	Ik heb haar tekort gedaan. Dat is waar. Maar dat geeft jouw vrouw niet het recht haar een hoer te noemen.
-	Je hebt gelijk. Het spijt me. Maar hoe kon ik weten dat zij verliefd op je was?

En:

-	Is dat een compliment of meen je het?

Ik was in Graceland, schiet me opeens te binnen. Elvis Presleys huis en tombe. Zijn tweelingbroer, Jesse, ligt er ook, die doodging voor hij bebabeluba kon zeggen. Graceland: een bedevaartsoord voor pelgrims. De gidsen vertelden, niet zonder trots, wat Elvis allemaal kon: hij was wereldkampioen karate; wereldkampioen binnenhuisarchitectuur (hij richtte een van zijn kamers in in dertig seconden); hij liet zijn pakken op maat maken; ‘he was a good shot’; verzamelde politie-insignes; hij was wereldkampioen televisiekijken, naar drie toestellen tegelijk; hij had een gesloten televisiecircuit om te weten of zijn gasten nog iets nodig hadden; hij was heel vrijgevig; hij kon heel goed biljarten; hij zat bij de anti-narcoticabrigade; hij had meer platen verkocht dan wie dan ook en dus de meeste gouden platen van allemaal; hij had verstand van paarden (hij gaf zijn nichtje een paard) en ojajaja hij kon heel goed tennissen en joggen. (Ben ik iets vergeten?)

Alleen het zingen was hij verleerd... op die droevige dag, 16 augustus 1977, toen hij zelf met de muziek meeging, een laatste rochel in E-mineu uittoeterde... De man wiens heupen de wereld hadden doen ‘rocken’ was niet meer.. zijn pols klopte niet meer... Elvis, 42 jaar, was echt, voorgoed dood. De Sun-King went down en even later rees de ster van Danny Mirror...I remember Elvis Presley...

Ik kocht een lapje stof uit de garderobe van Elvis om het te koesteren.

Deze rare chose vue brengt me met een schok terug in de werkelijkheid. (Of wat daar voor doorgaat.) (Dit is, geloof ik, cruciaal.) Op reis had ik een nieuwe manier om gedichten te schrijven gevonden: de wereld mondjesmaat toelaten in gedichten, in plaats van helemaal niet, zoals ik gewoon was. Voorbeelden die ik had herinner ik me nog goed, in elk geval beter dan de theorie die er-

[p. 8]

achter zat, die ook meer een idee was dan een theorie. Ze waren nog niet af, ze hadden nog geen naam, en dat moet wel, want gedichten zonder naam zijn als mensen zonder naam.

I

De tuinman staat gebogen over zijn hark
Hij kijkt naar het vallen van de peren
Om de vruchten op te vangen
Schuift hij een deurmat onder de boom
En terwijl verder iedereen weg is
Lacht de huishoudster zich dood

II

Het mes snijdt het vlees
Ik snijd het vlees met het mes
Het mes snijdt door het vlees
Ik snijd door het vlees met het mes
Door het vlees. Het vlees ligt open.

III

Door een grijs touwtje
Hangt het woord ‘ja’
Aan een long
Op een voet
Waardoor hij zich voortbeweegt

IV

Toen ik 's ochtends wakker werd
Was alles stoffig en verkreukt, droog en oud
De thee was verdampt
De planten waren dood
Ik had geslapen, langer dan een steen

Verder had ik minstens nog twee nieuwe manieren om gedichten te schrijven, maar daar weet ik alleen nog een paar regels van, geen achterliggende gedachte of wat me bewoog of wat ik ermee had op het oog. De ene had iets met vogels te maken. Alle vogels vliegen? Alle kippen op een stokje? Alle eendjes zwemmen in het water? Of was het meer dichten zoals een buizerd vliegt of zit op een paaltje in het weiland? En daarna? In die vorm een gedicht schrijven? Ik weet het niet meer. Van de andere methode staat me alleen nog bij dat het het onverenigbare met het onverenigbare moest verenigen zoals in de woorden: de blaffende boom, vermoeide melk en twee schoenen in een vensterbank. (Alles tegen een achtergrond van cultuurpessimisme en ondergangsnotie. Het luistert erg nauw, het is net zo moeilijk als een objet trouvé vinden.)

Het Nederlands ging me trouwens steeds slechter af. Soms sprak ik woorden uit, of ik bedacht ze en dan moet ik eerlijk zeggen: wat zijn dat mooie woorden.

Zoals korf en vergeven, of luister en stolp. En mals, licht en makelij.

O, er zijn er zoveel, Merkt 't u wel.

De woorden kwamen zonder betekenis te staan. Of liever, integendeel: ik kon ze bewonderen in hun natuurlijke staat, zonder andere woorden eromheen, zonder bijbedoelingen. Alsof ze pas geboren waren en nog naar bitterkoekjes roken.

Aan de andere kant kreeg ik ook meer oog voor de tekortkomingen van het Nederlands: waarom zijn er in het Nederlands geen vergrootwoordjes? Na lang piekeren vond ik, en ik stel dat hierbij voor, deze oplossing: -te als suffix.

Zodat je krijgt: paard-paardte; marktmarktte; luwte-luwtete;

Er zijn uitzonderingen mogelijk, uitzonderingen en dialecten en platpraten en aparte woorden voor gelegenheden en daarnaast volmaakt irrationele uitwassen die nergens vandaan komen of bij horen, waar je helemaal geen verklaring voor hebt: koe-koei; behalve ‘paardte’ (Zn.) ook peerd of knol; huis-kast etc.; tobbe (is zowel een kleine tobbe als een grote tobbe); de serie: neus/gok/kokkerd/jodenneus/giechel; en de anomalie: paardtekoe (in Zeeuws-Vlaanderen en stukjes Drenthe en in de stad Groningen, waar het betekent: loop je een eindje de Martinitoren mee op?).

Vergrootwoorden was één, de verleden infinitief was alweer iets anders. Of wat te denken van trappen van vergelijking in werkwoorden? (Lopen loperen loopsten) Of werkwoorden van wens door toevoeging van -ns? Ander idee om de taal pas echt op zijn kop te zetten? Alle leestekens (verkeerd) (transmutatieve lumbaalinterpunctie)

bijvoorbeeld!

Ik ben makelaar in koffie? En woon op de Lauriergracht: no. 37! Het is mijn gewoonte niet. Romans te schrijven: of zulke dingen? Voor ik ertoe overging een pa(ar riem pa)pier te bestellen...en:

-	Het werk aan te vangen
-	Dat gij...
-	Lieve lezer! Zoëven in de ‘hand’ hebt genomen; en
-	Dat ge...
-	Lezen moet, als ge makelaar in koffie zijt!!!

(Of als ge wat anders zijt...?)

BroN; Ma Havelaar x, do: (or:) Lul Mutati.

In mij ging het Nederlands teloor. In het Engels ging ik heel andere dingen denken

[p. 9]

dan ik gewoon was. Ik werd een ander mens. Veel welwillender en observing, casual en to the point. Ik wist dingen gedaan te krijgen. In mijn gedichten stortte de werkelijkheid binnen als een stroomversnelling door een kronkelende dichtslang. Elke gelegenheid werd een gedicht. Elk gezicht werd een vers.

Missipissi

Bold blood streams down the cheeks of the river
Cherokee-beds fly over dry creeks
A door ajar is thirsty - he wants to drink
And over the plains hangs a crooked arrow

What's the name here? - It ain't got no name here
In between four winds and four seasons
And all the bread you can eat -
Because cold clouds gather over these plains
The banks of the mighty stream shiver
Trees breath their last - a gasp is choked
In sharp dust. Colors go to sleep.
The great plains open their lonely ears.

Toen ik van huis wegging was alles in wanorde. Mijn vrouw had mij verlaten, of ze dreigde ermee, een van de twee. Ik had haar vervreemd van al haar vrienden. Haar moraal versplinterd met mijn meningen, geklaag en gekanker. Afgegeven op haar familie. Haar behandeld als de eeuwig onderliggende plaspop. Gek gemaakt met mijn krankzinnige ideeën en flauwe geintjes. (Een specialiteitenrestaurant voor geestelijk gehandicapten. De rekolonialisatie van de derde wereld. Goed nieuws over kanker! Ik heb het ook etc.)

We spraken ergens over, misschien wel voor het laatst. Het was een broeierige dag. De katten liepen als geesten door het huis. Er hing iets in de lucht.

In elk geval hadden we woorden, we kregen verschrikkelijke ruzie. Zij stompte me in mijn maag en trok me aan mijn haar. Ik moest steeds harder lachen.

Zij was verdrietig. Ze had droevige jukbeenderen, kleine oogjes. Teruggedeinsd. Ik wilde haar optillen. Ik wilde haar wel zoenen. In elkaar timmeren, zo lief vond ik haar. Maar het was al te laat, geloof ik. Perturbatie was mijn deel. Ik weet niet eens zeker of ze nu wegging of niet, laat staan hoe. Misschien is ze wel uit het raam gevallen!

Wat moest ik in Amerika?

Te sterven te slapen. Iets anders wilde ik eigenlijk niet.

Ik zag er al verbazingwekkend dood uit voor mijn leeftijd, toen de douanier met mijn fototoestel een foto van me maakte om te kijken of het wel een echte camera was en geen moordwapen. Was ik soms vergeten dat ik de dag tevoren gestorven was? Ik moest mij vergewissen. Mijn medepassagiers hadden van klompen gemaakte hoofden, door inteelt verdwaasd. Holland, hardnekkig mistgebied, dit moest Holland zijn, haat het en verlaat het.

Om terug te komen is het nodig weggeweest te zijn. Welnu, ik was weg, op een verre reis, op de terugreis. Ik keek m'n ogen uit. Wat een zeden, wat een gewoonten. Niets had ik erover opgeschreven, ik weet het zeker. Ik ben geen Michelinmannetje! Wel had ik uitgerekend hoeveel miles er in een gallon gaan en hoeveel kilometers dat zijn die in een liter gaan, en hoeveel geld ik nog over had, iets aangetekend over de kleuren in het versteende woud en wat borax is, bomen getekend, uitzichten en rotsen, de metamorforses in

[p. 10]

het landschap, waarin me veel dingen aan andere dingen deden denken. Op een erf werd ik aangevallen door een gans, een trein komt voorbij in de ochtend. Dat soort dingen. Wie verre reizen doet maakt veel mee. Wie verre reizen doet loopt veel gevaren. Wie verre zeereizen doet heeft veel gevaren. Je hoeft je auto maar uit te stappen en er gebeurt wat. Maar omdat ik ook altijd met m'n gedachten ergens anders ben dan ik ben, was ik ook aan een verhaal begonnen dat zich in Berlijn afspeelde. Ik had het genoemd:

De Berlijnse Olifant

Ik ging naar Berlijn om te zwemmen in de Spree. Maar het was koud en het water zag er vies uit. Kaartjesknippers, watercontroleurs, verveelden zich op een schotse steiger zo scheef. Ik zwierf over het wad. Mijn voeten zonken in het zand en lieten bij iedere stap een poel van verderf achter zich. Het werd eb, het water kreeg verduisteringspapier opgeplakt. Het leek wel nieuwe maan.

Zonder zich er iets van aan te trekken stonden twee mannen tot hun nek in het water. Op het strand lagen hun koffers, naast hun vrouwen op badhanddoeken. Zij smeerden elkaar in met zonnebrand tot hun huid ervan glom. Als de zon opkomt zijn ze verloren. Een boot gleed langs de horizon, terwijl een hond blaffend door de kustlijn rende. Onbeweeglijk stonden de mannen, alleen de stroming trok aan hun knieën. Vermoeienis als van slaap hing in hun ogen. Woorden hielden zich gereed voor de aanval, maar niemand sprak.

Een van de vrouwen ging zitten en tuurde het water af naar haar man.

Hier stond ik een uur naar te kijken.

Toen zag ik over het strand een circusstoet aankomen. Circus Kremlin.

Ik ging zitten in een hondekar. We reden door een wijk van halfhoge flats met winkels op de begane grond en uitgestrekte pleinen, met één boom in het midden, zoals ze in de buitenwijken staan.

Een zingende zaag speelde een melancholiek liedje.

De koetsier had het gezicht van een kale hond. Zijn zweep had een lampje aan het eind. Daarmee maakte hij tekeningen in de lucht.

We vonden een Indiaan. Wat eten Indianen eigenlijk? We wisten niet hoe we hem in leven moesten houden. We gooiden hem weer overboord.

Onwaarschijnlijk dikke mensen in maillots en bejaarden op gymschoenen liepen zwijgend langs ons, met knarsende tanden, knakkende of ploppende geluiden in hun oren, met gebroken ribben of gekneusde tenen, vermoedde ik. Zo'n geluid maakten ze althans. Alsof ze opgezet waren en met knikkers gevuld.

De koetsier draaide zich om:

-We're glad to have you here.

Hij gaf me een teddybeer met een t-shirt aan, waarop stond:

If I had to explain, you wouldn't understand.

De stoet ging verder, over een vierbaanse weg die veel te klein was. Wij pasten er in ons karretje nauwelijks op. Uit de andere richting kwamen marathonlopers tegen wie wij aanbotsten. Het publiek begon ons uit te schelden en te manen dat we uit de weg moesten gaan. De lopers merkten er helemaal niets van. Ze waren daas, en levenloos.

Het was nog steeds nacht. Koud als op een foto, koud als het kon zijn wanneer je voor dag en dauw moest opstaan om naar school te gaan.

Dichtslaande deuren, klokken die luiden, voorbijrazende brommers op straat en treinen ver weg. Een eerste vogeltje dat door de kat uit de boom wordt geplukt. The barking of a dog in a lonely ship.

Ik hoorde de kou.

Waar? Langs de gevels. Snijdend in mijn oor om een wak te zagen in mijn hoofd. Ik hoorde het ijs klotsen in mijn hoofd.

- Kun je door Rusland op de motor?

Een personage dat zich voorstelde als Jim schroefde zijn machtige hand, drie voet groot, in mijn nek.

- Nee. Ja.

Ik schudde ja. Ik knikte nee.

Hij werd boos en wilde in de hondekar klimmen om me een lesje in zelfverdediging te geven, maar de schotten van de kar waren plotseling te hoog voor hem.

We bereikten de kust van Suriname. Hindoestanen, met kippen als schaatsen om hun nek, een kerrieplantje in de ene, een mosterdplantje in de andere hand kwamen, in processie, met honderden tegelijk uit de zee gewandeld. Mantra's weerklonken, zoemend als een sprinkhanenplaag in een modieus restaurant en manta's sprongen klepperend met hun ratelstaart op uit de branding en sloegen plat neer op de zeespiegel, die in duizend stukken vloog.

Achter hen kwam Vergilius in zijn witte mantel het strand op. Hij trok aan een touw over zijn schouder een boot met zich mee uit het water.

[p. 11]

Hij zei: - Flectere si nequeo Superos, Acheronta movebo!...

De koetsier vroeg: - Hi, where're you from? Are you Italian or what?

Vergilius: - Ecce gubernator!

De koetsier: - What the hell, it's a free country.

De stoet trok door, de ossen zetten zich schrap voor de huifkarren.

De stoet bleef staan, de wereld draaide terug. Vergilius werd zienderogen jonger.

Ik trok alleen verder in een auto, luchtdicht verpakt. Ik concentreerde me op mijn adem, alsof ik onder water lag. Ik zette mijn auto aan de kant van de weg en keek naar rechts.

Twee olievaten. (Ingeblikte hitte.) Een wolf huilde op een bergkam. De sparren kamden de wolken. De deur van mijn auto klemde als een ezel die zich schrap zet. Een schaakstuk kwam langs de weg aangewandeld, een pion, een missionaris uit Utah. Hij zwaaide met de bijbel en riep:

- This book is true! I've read it!

De deur ging open: een stortbak van ge-

[p. 12]

luid: zingende vogeltjes, razend verkeer, gezaag in de bossen.

Tussen de olievaten stond een raaf.

Raaf: - Het is groot maar hier heel klein.

Ik: - Amerika.

Raaf: - Hoe kun je het beste de wereld laten zien?

Ik: - De wereld laten zien...

Raaf: - Twee punten voor jou.

Ik: - Wat?

Raaf: - We hold these truths to be self-evident.

Ik: - Paus Gregorius I zegt: Het is geen verdienste iets te geloven waaraan de menselijke rede bewijsgrond verleent.

Raaf: - Eén punt voor mij. Wat zijn de verschillen tussen een raaf en een hamer?

Ik: - Een hamer?

Raaf: - U bent goed op dreef vandaag. Laatste ronde. Als U de vraag goed beantwoordt mag u aan een hendeltje trekken. Als u het niet weet mag u grabbelen. Als u verliest krijgt u een verrassing waarvoor u zich even moet omdraaien.

De raaf stak van wal. Het waren twee uit een nieuwe serie paradoxen van Zeno.

Achilles en de schildpad houden een hardloopwedstrijd. Wie zal er het eerste zijn? De schildpad zegt hij. Achilles gelooft dat hij de schildpad wel kan inhalen. Het startschot klinkt: in één stap is Achilles voorbij de schildpad en hij wint de wedstrijd. Hoe kan dat?

En de tweede:

Achilles rent en hij rent, maar hij komt toch vooruit, hoewel hij elk afzonderlijk en ondeelbaar moment staat te slapen. Als hij aankomt staat de schildpad met een bordje soep op hem te wachten: - Waar bleef je nou?

Ik dacht hard na. Een politieagent bekeurde mij: - U dacht té hard na.

Maar het antwoord wist ik niet.

- Is het soms een strikvraag?

Ik kreeg al aardig honger.

Plotseling werd het heel erg koud en droog en dag. Een vlakte van dode bloemkolen verrees.

De zon ging op, de zon ging onder. Aan het bloeddoorlopen oog van de horizon verscheen een atmosferische storing.

Over de steden, de schaafwonden op het land, waar jullie 's nachts slapen, verscheen uit de kaken van het firmament een luchtspiegeling. Tenminste, dat dacht ik. Het zou net zo goed echt kunnen zijn geweest.

Een banket als een reis. Een mad eat party, met een varken, uitgepuild, mandarijntjes in zijn oogkassen, en toe een pudding gemaakt van het beste stuifzand, zaagsel van Britse eiken en stof uit hoekjes in kastelen aan de Loire, alles opgediend door serveerstertjes als struisvogels. Een van hen liet uit de goedheid van haar hart mij haar borsten zien.

Een ongelukkige man zonder benen zwaaide voor een aalmoes een koffiebekertje in mijn gezicht.

Have mercy! dacht ik. Hij zei niks en liep door op zijn vuisten.

De luchtspiegeling bleek niet langer bestand tegen mijn logica. Zij verdween en maakte plaats voor een vitrine bij een metrostation met daarin een maquette van een Duitse stad. Op de voorgrond paarden, één liggend. Daarnet hadden we die paarden ook al gezien, in het echt, maar dan, naar verhouding, veel kleiner. De Brandenburger Tor stond in het midden. Daarachter tempels en daar weer achter stonden soldaten. Ze waren aan het schieten op iets wat we niet konden zien. We zaten nu, afgaande op de maquette, in een wijk van halfhoge flats. Op een veel te kleine vierbaanse weg had men een circusstoet neergezet.

U bent nu hier...

Daar stond ik! Ik begon naar mijn miniatuur te zwaaien. Ik keek omhoog. Daar stond ik nog een keer, in een reusachtige uitvoering! Ik stak mijn hand op, als een reflex, want hij zwaaide naar me. Dubbelgangertje en dubbelgangerte!

Vanuit de hemel kwam een enorme rode pijl gespoten.

We waren heel ver van het centrum, en dat was waar ik naar toe moest. De koetsier nam afscheid. In de zegekar op de Brandenburger Tor lag mijn schriftje. Opeens wist ik het zeker. Niet in het vliegtuig.

Dit laatste is onzin. Ik weet nog heel goed de omstandigheden waaronder ik het schriftje kwijtraakte. Prijs gaf aan mijn eigen vergetelheid. Het was op het vliegveld. Ik was aan het wachten, wachten, wachten, op het vliegtuig om te vertrekken. Om de tijd te doden ging ik naar de cocktaillounge om een cola te drinken. Daar las ik een boekje. Ik werd aangesproken door een belendende kruk met amfibieënogen.

- Are you studying the Upanishads?

- No, I'm reading them.

- So you're just perusing them.

- No, I'm reading them.

- Oh, that's what I call perusing.

Ik was hierdoor zo geaggraveerd dat ik het schriftje in het vliegtuig vergat, nadat ik bovenstaande conversatie erin had opgeschreven. Maar wat erin stond heb ik nou wel zo'n beetje weer.