Hollands Maandblad. Jaargang 1987 (470-481)

[p. 36]

Op weg naar een andere wereld
Erik Bindervoet Robbert-Jan Henkes

H. van Galen Last schreef een pamflet over Willem Frederik Hermans dat zich net als deze zin kenmerkt door een enorme traagheid!

Wij willen voor alles: snelheid! vaart! Kortom: originaliteit!

Beide tempo's zijn niet toevallig, maar pijlen van het Noodlot: de ene is stomp en ligt in een kistje, de ander is scherp en doorboort het luchtruim en het kistje!

Galen Last roert het zelf aan. Hij zegt: Hermans schreef: Ter Braak was niet origineel. Ter Braak bleef levenslang in de kantlijn van andermans boeken schrijven. Ter Braak was een slome!

Goed voorbeeld doet goed volgen: op zijn beurt wringt Galen Last zich in de kantlijn van Ter Braaks boeken. Daarom zegt hij: romanciers, Hermans b.v., werken ook in de kantlijn en wel in die van wat zij het leven noemen.

Maar dat is nu net het hele verschil! Ter Braak las eerst in andermans boeken waar Hermans maar voor uit het raam hoeft te kijken. Willem Hermans scheurt in zijn witte morgan over de kantlijn van het leven, Braak & Galen Last blijven met stopverf onder hun pantoffels plakken in de kantlijn van het werk van anderen! Het verschil tussen kunst en geen kunst.

Voorbeeld: ‘In geen geval bestond de menselijke waardigheid er voor Ter Braak en Du Perron in dat zij de minder nobele drijfveren ontkenden. Zij waren daarvoor te goede lezers van hun lievelingsschrijvers - Pascal en Stendhal, Dostojewski en Nietzsche - die nooit hebben geleden aan een optimistisch mensbeeld.’

Galen Last praat zijn mond lelijk voorbij: dat Tb & Dup te goede lezers waren, is precies wat Hermans in ze haatte. En dat te goede lezers automatisch werden uitgeroepen tot te goede schrijvers, dat wil zeggen te goed om goede boeken te schrijven...

Hermans stelde dit aan de kaak in een wit wapperboek met voorop een aasgier met een bovenwijdte van 97. In de daarin (in het boek) betrokken aan de kaakstellingen gaat Hermans met de suis van de vliegende Walgknik door de Ned. Letteren en de glasharde reputatie van Braak & Perron.

Nog steeds zijn er mensen die het er moeilijk mee hebben. Was het eerst in de mode Hermans een fascist te noemen, rancuneus, een krankzinnige, iemand die Wittgenstein in Nederland introduceerde, een infantiele puber, nu wreken stukjes-in-de-krantschrijvers zich door te zeggen dat ze dat witte wapperboek altijd al beneden alle peil hebben gevonden...

Maar ze vinden die Aasgier natuurlijk niet zomaar maar zo zozo: ze voelen zich aangesproken... Elke regel van Hermans rekent af met hun stijlloosheid, hun lafheid... hun traagheid! Peeters, Dautzenberg, Mulder, Amerongen, in één woord: Galen Last...

Voorbeelden van pijlen van het Noodlot. Hermans' regels:

‘Grote schrijvers ophemelen is niet hetzelfde als er een zijn.’

‘Menno zag de toekomst somber in. Zelfs een gebraden haantje wil niet meer naar binnen zonder bijgedachten.’

‘Beste Eddy beste Menno. Ze hebben het wel goed bedoeld, maar als ze een hoge berg hadden aangewezen op een kaart, dachten ze hem ook daadwerkelijk te hebben beklommen.’

Deze zinnen hebben wat wij van zinnen eisen: snelheid! vaart! originaliteit!

gevaarlijk lezen!

Stukjes-in-de-krant-schrijvers doen niet anders dan wijzen naar mensen die wijzen naar bergen op kaarten... De met kreupelte geslagenen slaan wild om zich heen met hun eigen krukken: Hermans schrijft toch ook stukjes in de krant?

goed! Alsof we daar niet aan gedacht hadden... Als Hermans stukjes in de krant schrijft, noemt hij ze Boze Brieven van Bijkaart, als prototypetjes als Galen Last stukjes in de krant schrijven heten ze steevast: Uit de Tijdschriften...

[p. 37]

Dat is: geen toeval!

Die stukjes heten zo omdat Galen Last niet beter weet dan dat het zo hoort. Hermans maakt zelf uit hoe het zijn moet, hij hoeft er maar voor uit het raam te kijken.

Met andere woorden: wat zo vaak wordt afgezonderd van de inhoud, namelijk de stijl, is automatisch daarin weerspiegeld. Wat voor originaliteit opgaat, geldt ook voor traagheid: de traagheid van Galen Last is evenmin toevallig als de originaliteit van Frederik Hermans.

Hoe weerspiegelen de platte gedachten van Galen Last zich in de traagheid van zijn stijl? Zo weerspiegelen de trage gedachten van Galen Last zich in de platheid van zijn stijl:

‘Hermans' polemieken mogen van onwaarheden aan elkaar hangen - zoals door Raat wordt erkend - maar als Renate Rubinstein iets heeft gezegd wat zij niet kan verantwoorden, heet zij onmiddellijk een bedriegster.’

‘Hermans verdient de scherpste bestrijding alleen al om te voorkomen dat de Nederlanders van een volgende generatie Weinreb voor de grote misdadiger uit de tweede wereldoorlog zullen houden, in plaats van Hitler. Het zou dan toch weer een Jood geweest zijn die alle ellende had veroorzaakt.’

Toen we dit lazen kregen we een rood waas voor de ogen. Met Stokken en Bijlen gingen we Galen Last te lijf in de Beulingstraat. De straat waar zijn wraakgevoelens huizen... Galen Last liet niets los. Behalve zijn rechterhand die we in de Singelkerk waar ons asiel werd verleend wisten los te peuteren van zijn aktentas. Daarin (in de aktentas) vonden we de geruchten die van A tot Z waar bleken! Namelijk: een oude koe, een wat ruim uitgevallen tache de beauté, een plattegrond van het huizenblok van ‘WFH’ in Parijs, een krulletjespruik, veel, veel leugens en... een vertaalde boert van Calderon de Spanjaard!

Want dat was ook een gerucht dat Galen Last in een interview met het noodlijdende centrum voor stadsguerrilla de Haagse Post van 11 oktober de ronde had laten doen: dat hij, de (niet zo oorspronkelijke) historicus, het toneelwerk van Calderon, de (erg oorspronkelijke) Spanjaard, voor één miljoen electrische peseta's aan het vertalen en annoteren was. We waren erg benieuwd... Trillend van de zenuwen openden we het plastic mapje. De titel van de boert ‘Los fantasmas de Willem Frederik Hermans’ had Galen Last vrij vertaald met ‘Hermans' Vuile Rotkop’... Dat begint goed, dachten wij, dat is nog eens wat je noemt van wal steken. Met die vuile rotkop had Galen Last blijkbaar nog een peultje te schillen...

De vijfde acte werd later voorgepubliceerd in de groengelookte Haagse Post van 25 oktober, ook onder de kop ‘Hermans' Vuile Rotkop’. (Neem nota: Hermans was ooit medewerker van de Haagse Post...) Bij de tekst waren door overloper Willem van Malsen bij elkaar gedechireerde montagefoto's van de voortvluchtige geplakt.

Dit stukje uit die acte kunnen wij u niet onthouden:

(Toneel: een dunne wand scheidt twee vertrekken. In de ene kamer staat iemand in wie velen het bijzonder intellectuele doch kinloze voorkomen van Galen Last zullen herkennen. Hij houdt een gebloemd limonadeglas stevig tussen de wand en zijn oor geklemd. Zijn gelaatsuitdrukking is fier maar gespannen. Hij luistert het twistgesprek van het belendende echtpaar af.)

Zij: - Heb je weer met Zuid-Afrika gesympatiseerd? Je weet toch dat ik zwart ben?

Hij: (bedreuteld) - Ja, maar...

Galen Last: - Ik weet genoeg! (hij stormt door de scheidingswand de andere kamer binnen) Daar heb ik je, schurk! Antisemiet!

Hij: (hersteld van zijn bedreuteling) - Jodenvriend!

Galen Last: - Ik arresteer je voor het expres uitlokken van de tweede wereldoorlog en niet bewezen betrokkenheid bij de eerste wegens nog niet geboren.

Hij: - Ik had inderdaad geen vergunning. Reken me maar in...

Dan valt het doek... de toeschouwer achterlatend in een onbevredigende staat van ontbinding, alsof hij de pijp uit gaat, maar dan echt. Waar ging het eigenlijk over? zal het na afloop gonzen in de foyer van de schouwburg waar de boert wordt opgevoerd. Ongewenste stupiditeiten?

Het merendeel van het publiek was immers nog niet geboren toen Hermans Galen Last zo'n 25 jaar geleden bougies & zuigerstangen liet eten. Inmiddels is het merendeel van het publiek wel geboren en wij ook (dat mocht trouwens tijd worden), maar ook onder de voet gelopen door de Mammoetwet, zodat we er wel ouder op zijn geworden, maar niet slimmer. (We blijven bijvoorbeeld hardnekkig geloven dat Weinreb de grote misdadiger uit de tweede wereldoorlog is.)

Wat wij voor hebben op onze degeneratiegenoten is een witte Morgan, die ons overal heensjeest waar we maar willen: want het is een erg snelle metafoor. Hij bracht ons op het idee de historische achtergrond van de door Galen Last bewerkte boert te schilderen. Dit werden we er wijzer van:

[p. 38]

WF Hermans schreef een smak boeken, bijna allemaal met een andere titel. We zochten op hoe vaak de toneelbewerker Galen Last erin voorkwam: acht keer. Een keer als heel domme man, een keer als francolate markies, een paar keer als corrupte brievenbezorger, gesubsidieerde windbuil en epigoon en een keer als preutse vertaler die in deel V van de Verzamelde Werken van Menno ter Braak de roman De Zondaar door Alie van Wijhe-Smeding verstopt zou hebben.

Meestal is zijn naam verkalebasterd tot H. van Gal en Last. Bordewijk hield niet van naamwitzen, maar verzon ondertussen wel namen als Whimpysinger, de Moraatz, Van Schrale Troost, Meutebeum, Van Dalen Last, Mulisch, Nittikson, Surdie Finnis, Scheepstoeter-Brands, Te Wighel, Van Glazenkast, Ga van Tasthalen, Kiekertak, Bolmikolke, H. Dumay Verlast, Snotkoning, Klotterbooke, Van Galg en Aas etc. etc. Wij houden wel van naamwitzen, om dezelfde reden als Hermans van grapjes ‘op iemands portret’ houdt: als een literator wat hij schrijft zo weinig meent dat hij het erger zou vinden wanneer er een grapje op zijn naam (of op zijn portret) gemaakt zou worden dan op iets wat hij heeft geschreven, ligt het voor de hand dat het doeltreffender is een grapje op zijn naam te maken (of op zijn portret).

Waarom zou je iemand door het hoofd schieten als je hem in het hart kunt raken?

H. van Galen Last moet zich de witz erg hebben aangetrokken. Hij zag zichzelf consequent, en dan nog maar acht keer, gereduceerd tot een naam die niet eens zijn eigen naam was.

Maarten ‘Ruftmord’ Brands, specialist op dit gebied, vindt het zeer ‘Unfug’ om zoiets te doen. Waarschijnlijk omdat hij zelf ook iemand is met wie je kunt afrekenen door alleen zijn naam te laten vallen. Dat doen we dan ook geregeld. Dag Maarten!

Het boertige pamflet van Galen Last is daarom te beschouwen als een laatste noodkreet van een zieltogende loodjeslegger die zijn levensverzekering nog even regelt: Luister! Ik ben geen naamwitz in het werk van een 65-jarig Pubermens! Je suis de schatbewaarder en de testamentaire execuzeur van Menno ter Braak en E. Du Perron!

Vergelijk hiermee de reactie van professor Best, die een glansrol vervult in Ulysses en die, toen de BBC hem vroeg naar zijn band met Joyce, riposteerde: Hoe komt u erbij dat ik ook maar iets met die Joyce van u te maken heb? Ik ben godverdomme geen romanpersonage, ik ben een mens van vlees en bloed!

Zo'n kwetsuur moet wel de achtergrond zijn van het feit dat Galen Last zo lang wachtte voor hij kwam met een boekje van 63 bladzijdes, dat is een slordige 2,1 blz per jaar.

‘En nog is het niks’!

Zo gaan traagheid & lafheid hand in hand: wie zichzelf en zijn idolen bespot ziet wacht geen 30 jaar (een heel mensenleven als het een beetje mee zit, of tegen). Geen aanleiding is dan te klein om direct en hard terug te slaan.

Maar Galen Last was te bang om zich in zijn magere kaartjes te laten kijken. Hij heeft al die tijd zijn favoriete heilsoldaten uit de jaren '30 wel in bescherming genomen en verdedigd, maar tegen ‘critici’ die hij nooit bij naam noemde.

Daarom zijn zijn apologieën ook zo onpersoonlijk, gortdroog, en onwaar: traag!

Hermans probeert van mij een naamwitz te maken? Je m'en fous! Ik zal hem een lesje leren door zijn naam geen enkele keer te noemen. Die onzin van hem staat trouwens zo ver van me af dat ik er mijlen boven sta!

Waarom voldoen die redeneringen niet langer? Zou Galen Last zijn gaan twijfelen? Waarom heeft hij zijn klep niet voorgoed dicht gehouden?

Omdat die redeneringen niet langer voldoen in het zicht van de Uiteindelijke Dingen. Hij kon nu nog maar één grote aanleiding vinden: een apologie voor de Opperste Scherprechter (bij Wie wij ons God met een klein fondsbrilletje met bruin montuur moeten voorstellen).

Om alsnog te kunnen zeggen: ik heb mijn strijd gestreden, ik heb mijn lied gezongen, ik ben meer dan een naamwitz geweest - de brieven van Dup & Tb corrupt bezorgd en lachwekkend geannoteerd, de markies de Sade middels puntjes gekuist, maar toch op de valreep Hermans op zijn nummer gezet.

Publiek! De trieste balans van een leven...

Hierover schreef Amerongen: Het was de taak van Galen Last Hermans een grote mond terug te geven. ‘Hij blijkt tegen deze taak niet opgewassen’ citeren wij instemmend Amerongen, dezelfde Amerongen die Hermans op zijn 50e verjaardag tracteerde op 1½e pagina lasterpraatjes, op groot formaat, in Vrij Nederland, & dezelfde Amerongen die 2 × 8 jaar geleden bij hetzelfde Vrij Nederland alle ingekomen brieven tegen Weinreb ongelezen de redactieprullie ingooide.

De Weinreb-affaire... 8 jaar waren we, en toen al samen met grootmoeder pal achter Bep Turksma! Waar gaat het eigenlijk over? horen we alweer mompelen in de foyer. Ten behoeve van onze medemammoetwetslachtoffertjes, de volgende generatie, waar Galen Last zich zo bezorgd om maakt, en waartoe

[p. 39]

schrijvers dezes (wij) behoren, zullen wij die Weinreb-affaire, die eigenlijk Rubinsteinweb affaire, met Bep Turksma in de rol van Josef K. zou moeten heten, nog een keer oprakelen:

In zijn door Rubinstein geredigeerde ‘Collaboratie in Verzet’ vertelde F. Weinreb dat hij in 1942 gearresteerd werd. Een zekere Bep Turksma had hem verraden. Dat was een leugen. Rubinstein hield vol dat zij ‘verklaringen’ had gelezen waarin Weinrebs verhaal bevestigd werd. Die verklaringen bestonden niet - nog een leugen. (Iemand moest Bep T. belasterd hebben etc. etc.) Hermans heeft - net als onze grootmoeder - alles gedaan om Bep Turksma tegen die leugens te beschermen, ondanks het feit dat hij h'et erg druk had met het schrijven van het ene mooie boek na het andere.

Galen Last schrijft: ‘Hermans' polemieken mogen van onwaarheden aan elkaar hangen - zoals door Raat wordt erkend - maar als Renate Rubinstein iets heeft gezegd wat zij niet kan verantwoorden, heet zij onmiddellijk een bedriegster.’ En als ze iets zegt wat gelogen is, heet zij onmiddellijk een leugenaar! Het is toch ook wat! Galen Last, die eerst iets moet laten erkennen door Raat, Braak of een andere volksmenno, vond Rubinstein eerder iemand met wie je nog eens op niveau van mening kunt verschillen...

De stompe gedachte dat het slechts om een meningsverschil ging, om gelijk hebben, je zin krijgen, zet zich automatisch om in kreupele taal die de overrijpe frases als holle vaten uit de boom laat vallen: heet zij onmiddellijk een bedriegster...

De scherpe gedachte formuleert zichzelf automatisch zo: ‘Vrij Nederlands wekelijkse theetante is geen leugen te laaghartig. Inmiddels is het als een paal boven water komen te staan dat zij doelbewust gelogen heeft, met haar verhalen over die verklaringen.’

(Ook Goethe was precies: ‘Sobald Granate Rubelstein spricht, beginnt sie schon zu lügen.’)

(Ook L. Schefer was precies: ‘Wahrheit ist Feuer und Wahrheit reden heisst leuchten und brennen.’)

Wij zijn ook precies: Galen Last was iemand die zich onmiddellijk afvroeg: wat heeft Hermans met die Turksma te maken? Al die opwinding om een juridische keutel! Daar sta je toch boven?

Als Galen Last Lege Hulzen & Holle Vaten als ‘Weinreb-affaire’ ‘honnêteté’ en ‘niveau’ voor in de mond bestorven heeft liggen, ziet Hermans een mevrouw Turksma die een modezaak heeft.

Wat betekenen die Vaten en Hulzen?

‘Hermans verdient de scherpste bestrijding alleen al om te voorkomen dat de Nederlanders van een volgende generatie Weinreb voor de grote misdadiger uit de tweede wereldoorlog zullen houden, in plaats van Hitler.’ In verband met de wet van nadruk en contrast had daar moeten staan: Weinreb, en niet Hitler, in plaats van ‘in plaats van Hitler’. Echte intellectuelen van het kaliber van Galen Last snappen zo ook wel dat Hitler niet Weinreb de grote oorlogsmisdadiger vond, maar de volgende generatie, en dat Galen Last het wel duidelijker wilde opschrijven, maar de brug stond open.

‘Het zou dan toch weer een Jood geweest zijn die alle ellende had veroorzaakt.’ Voor zo'n uitspraak bedacht Willem Hermans een term die zeer treffend is en opgaat voor grote groepen wereldverbeteraars: onbewust racisme. ‘Op de modieuze vraag: wie ben ik? zoekt de racistisch denkende een biologisch antwoord’ schrijft Hermans. Een biologisch antwoord ook op de vraag: wie zijn zij?

Wij, de versteende illusie van twee ons ik en Nederlanders van een volgende generatie, houden inderdaad Weinreb voor de grote misdadiger van de tweede wereldoorlog. Dat hij toevallig ‘een Jood’ was interesseert ons net zo weinig als de Ziekte van Rubinstein of al het goede werk dat Menno ter Braak en E. Du Perron voor het Rode, Witgele, of wat voor Kruis ook hebben gedaan.

Maar Galen Last moet zijn pedagogische instincten de vrije loop laten: Weinreb mag dan een misdadiger geweest, ik weet het niet, ik heb het niet meer zo gevolgd want ik zag meteen al dat die man niet deugde en dat ik er ver boven stond (staat er in zijn pamflet), maar zeg het niet! Want Weinreb was een Jood en dat zou de volgende generatie maar op ideeën brengen die Galen Last zelf zou koesteren als Menno niet had gezegd dat je dan een ressentimentsmens was. Goed voorbeeld doet goed volgen... En dan zijn er nog mensen die zich erover verbazen dat die nazibazen van die verschrikkelijk saaie kleinburgermannetjes waren!

Galen Last legt, honnête als hij is, de Schuld heel ergens anders: In De Waanzin van Ajax, zijn gebundelde sportkolommen, die in de krant verschenen onder de titel Uit de Voetbalvelden, schreef Galen Last: ‘Hoe vaak wordt bijvoorbeeld de schrijver Malraux bestreden met de woorden die hij als minister sprak (?) (sic?) (met zijn eigen woorden? zit het echt sic?), of niet sprak (nu wordt het helemaal mooi! sic sic...) (!!), maar wie vertrapt Ulysses vanwege de laffe houding die James Joyce tegenover Hitler en het nazisme

[p. 40]

aannam?’ Nee niemand, dus Galen Last zal dit Neurenberger proces weer helemaal alleen moeten aanzwengelen. Het is dan toch weer een halfblinde Ier die de schuld van alle ellende krijgt, maar romanciers beoordeelt Galen Last nu eenmaal anders dan liegende en bedriegende plaspoppendokters: bij zijn favoriete heilsoldaten heeft hij namelijk opgevangen dat het er voor romanciers vooral om gaat een ‘eerlijk man’ te wezen, op z'n Frans, een ‘un honnête homme’. En van die ‘eerlijke man’, die ‘cet honnête homme’, heeft Galen Last een afgesleten toetssteen gemaakt voor andermans doen en laten - een abstracte stel- en spelregel, die zijn eigen traagheid, die hij voor ‘eerlijkheid’ houdt, tot maat van alle dingen maakt.

Als Galen Last onverhoeds met twee maten meet, zijn het Ter Braak en Du Perron.

‘Eerlijk’ was Joyce, die schreef tot hij er in 1941 een maagperforatie van kreeg. (Terwijl Joyce laf lag te creperen, nam tegelijkertijd, een paar honderd kilometer noordelijker, de afgrijselijke Galen Last dapper stelling tegen Hitler en het nazisme door Vrij Nederland en het Parool op te richten, ondergrondse verzetslijnen op te zetten, de koningin van de verdrinkingsdood te redden, Lou de Jong sexuele voorlichting te geven, de loyaliteitsverklaring niet te tekenen maar met brandzalf in te smeren en in te slikken, ettelijke duizenden joodse gezinnen in zijn intellectuele geweten te verstoppen, een moordaanslag op Rost van Tonningen te plegen én Finnegans Wake te herschrijven.)

(Rubinstein, van hetzelfde laken een pak als Galen Last, heeft, nadat onomstotelijk was vast komen te staan dat ze doelbewust had gelogen en daarmee een onschuldige had belasterd, het altijd vertikt spijt te betuigen of zelfs maar excuses te maken.... In het zicht van de Uiteindelijke Dingen probeert ook zij haar schamele hachje te redden: in een interview zegt ze vooral bang te zijn voor Communis Opinio die vindt dat zij in de Weinreb-affaire er toch wel naast zat, toch wel min of meer ongelijk heeft gehad.... terwijl ze loog dat ze scheel zag! En ze zal het nooit afleren: ‘Weinreb was iemand die tenminste iets heeft gedaan in de oorlog’ in tegenstelling tot ‘Hermans, die helemaal niks deed.’ Dat Weinreb heel wat gedaan had in de oorlog, dat was ons zo langzamerhand wel duidelijk geworden... En dat het er voor Rubinstein niet zoveel toe doet wat je nà de oorlog deed ook...)

Wat het betekent om de ethiek ‘als het ware van binnenuit te begrenzen’, is dat het iets is dat blijkt.

niet uit mooie woorden en zeker niet als die woorden nog lelijk zijn ook.

Honnêteté...

Hermans ziet een mevrouw Turksma die een modezaak heeft.

Galen Last mag de briefwisseling tussen Braak & Dup persklaar maken. Hij kon zelf niet typen, lezen we, alweer in het rosse tijdschrift voor nieuwe asfaltneukers de Haagse Post van 11 oktober. ‘Minder valide typistes deden het tikwerk’. Het kost Galen Last desondanks 5 hele jaren van zijn ‘vrije tijd’ bovenop de 4 gesubsidieerde jaren. Het kost nog meer: de uitgave van de brieven die twee Nederlandse intellectuele gewetens aan elkaar schreven, wordt onherstelbaar verminkt. Taalfouten, krachttermen, Franse citaten en vieze woorden blijken weggezuiverd. Wat zegt Galen Last onder wiens verantwoordelijkheid het allemaal gebeurde? Die minder valide typistes hebben het gedaan, op eigen gezag!

lafbek! slome! Dat is wat er van komt... Met de mond vol honnêteté de Schuld afschuiven op minder valide typistes...

Eindelijk krijgt de stijlloze angsthaas de kans te laten zien wat zijn eerlijkheid waard is, op zo'n gouden moment waarop ethiek ondubbelzinnig blijkt...en Galen Last trekt het gezicht van een zuignap die te lang op sterk water heeft gelegen!

Galen Last schreef een pamflet dat alles mist wat wij van pamfletten eisen: snelheid! kracht! agressie! vaart! waarheid!

Het enige wat Galen Last deed was achter de laatste trend aanlopen: polemiseren op het sterfbed!

Amsterdam, 26-1-1987
Geachte heer Poll,

(Dit is een belangrijk briefje, dus het moet maar eens even afgelopen wezen met dat frivole getutoyeer.) Schopenhauer zei: Toeval krijg je cadeau, maar Noodlot daar moet je voor knokken. Vandaar dat we die wonderlijk toevallige ontmoeting van hedenmiddag in de Gespuistraat willen aanwenden voor een poging u te overtuigen van de Noodzaak van ons artikel Op Weg naar een Andere Wereld.

Uw bezwaar is dit: het is te lang, te veel eer voor de kleine man Van Galen Last. Echter, er is een belangrijk artistiek principe in 't geding (...): namelijk het aanschouwelijk maken van de wereld in een zandkorrel (H. Van

[p. 41]

Galen Last). Wat daarvoor nodig is: Snelheid! Waarheid! Het is net zo belangrijk (zo niet belangrijker...) over Van Galen Last de waarheid te vertellen als over de Grenzen van het Relativisme bijvoorbeeld, vooral als die zo wordt verteld dat er talloos veel miljoenen verhalen (over de mens en al zijn handel- & wandelwijzen) in weerspiegeld worden. (Iets wat men node mistflard in het verhaal van J. Pen over de Grenzen van het Relativisme bijvoorbeeld. Ons dunkt een uit vervroegde uittreding geboren stukje, waar we niets van begrepen hebben.) Vandaar dat H. van Galen Last voor ons de implicaties heeft van een wereldoorlog.

Ook moet u gemerkt hebben dat Galen Last voor ons de belichaming is van al zijn soort/ & soosgenoten in het hier en nu, ook (en misschien vooral) van de mensen die zijn boekje besproken hebben, zoals wij ook duidelijk hebben gemaakt: onze bespreking heeft dus niets aan noodzaak ingeboet omdat anderen al over de kwestie hebben geschreven en Galen Last hebben ‘behandeld’. Op deze twee niveau's zegt de naam Galen Last - in ons artikel - kortommelijks ook werkelijk meer dan zijn inhoud (‘een niet zo oorspronkelijke historicus met een foto in NRC Handelsblad’): 's-werelds traagheid & lafheid, in dit geval geëpitomiseerd een-stukje-in-de-krant-schrijver met de naam Galen Last.

Verdermeer kenden we uw bezwaar al van radio & tv. Het is het probleem waarmee ook WF Hermans en E. Du Perron hebben geworsteld: noem een stuk onbenul bij naam en geen enkele andere onbenul zal zich aangesproken voelen & het bij de naam genoemde stuk onbenul zal zich er ver boven voelen staan. (Dat is zijn noodlot & een van de eerste dingen waaraan je zo iemand herkent.) De keerzijde van de medaille: verketter grote groepen bijeengeklonterde anonymi (economen, bijvoorbeeld) en iedereen denkt dat het over de buurvrouw gaat. Zo is er altijd wat, zou je met Gerard Reve kunnen zeggen, als hij niet uit de Tirade-hoek afkomstig was.

Over wat Hermans over wat Anton van Duinkerken schreef schreef schrijft men nu: wie kent Anton van Duinkerken nu nog? Aldus een van de redenen aanvoerend waarom men ‘die Mandarijnen’ altijd al maar zo zozo heeft gevonden. Terwijl wij geen literatuurgeschiedenis kennen die zo verhelderend is als het grote witte wapperboek over de manier waarop literatuur bedreven wordt en moet worden. Het zegt ons bijvoorbeeld ook erg veel over een andere A.v.D, Adriaan van Dis (en zijn dunne kutboekjes). Dat Anton van Duinkerken niet de moeite waard was bleek pas nadat Hermans de moeite had genomen het hoe & waarom uit de doeken te doen.

Het verdient derhalve en... toch de voorkeur iets of iemand bij de naam te noemen, omdat we dat altijd doen wanneer wij iets duidelijk (dat wil zeggen aanschouwelijk) willen maken: met (& als!) een voorbeeld! Dan is het zelfs niet meer afhankelijk van de vraag of iemand het zich persoonlijk aantrekt, of het nu als kwets of als verkapt eerbetoon opgevat wordt, of van de vraag of ‘iemand er iets aan heeft’. Anders wordt het een stukje van J. Pen, die het steeds heeft over de Relativisten de goeden niet te na gesproken. Zo blijf je letterlijk in de lucht hangen, omdat je je te verheven voelt voor de modder waarmee je wilt gooien.

‘Hermans heeft geen vuist nodig, hij heeft er al twee van zichzelf’, zegt u. Ten eerste: voor hem geldt natuurlijk, op het eerste niveau, hetzelfde als voor Galen Last. (De wereld weerspiegeld in een zandkorrel.) Op het tweede niveau ook, maar dan vice versa: een kunstenaar vertrappeld door de onwelwillende vier voeten van de meute voor de Ongerechtigheid.

Misschien bedoelt u wel dat Hermans mans genoeg is om zichzelf te ‘verdedigen’ of dat hij dat niet eens hoeft te doen. (Voor het nageslacht ongetwijfeld.) Wij kunnen niet anders: voor ons behoort Van Galen Last tot de eerste ‘voorbeelden’, voor Hermans is het de herhaling van het zoveelste: hij kan misschien volstaan met Galen Last een sloddervos te noemen, nu hij de pensioensgerechtigde leeftijd heeft bereikt, voor ons is dat onmogelijk. Met andere woorden: Hermans' Anton van Duinkerken is onze Van Galen Last.

Bovendien zou u best wel eens wat meer oog (1 of 2) kunnen hebben voor onze onbaatzuchtige edelmoed waarmee wij 1. Galen Last in onze aandacht en metaforen willen laten verheugen (en hem en passant van welgemeend en gratis advies dienen - namelijk, dat het voor hem, zijn gezin en zijn gezondheid beter is zijn ‘klep’ te houden; hetzelfde deed zich voor bij Wim Tijhuis: wij vonden en vinden écht dat het beter voor hem was te werken in het vrijwilligerswerk dan elk jaar de apathische minachting van een lamlendige studentenmenigte te moeten verduren; (er was geen student die zijn colleges volgde en die niet zei dat ‘je je tijd moest uitzitten’) dat is de echte minachting!) en waarmee wij 11. in de bres springen voor een slachtoffer van laster- & hetzepraatjes & kunsthaat, die het ook wel eens moe zal zijn geworden altijd maar de enige te zijn die gelijk heeft en voor zichzelf en voor anderen

[p. 42]

die dat nodig hebben opkomt. (Bep Turksma!) Zoiets doet een mens naar het buitenland vluchten. Immers, ieder ander die hier en over de Weinreb-affaire schreef bleef alles terugbrengen tot een meningsverschil. Ook de opmerkingen die wij in ons artikel over dat reductiefenomeen maken zijn het waard gedrukt te worden, al was het alleen maar omdat anders de Weinreb-zaak nog eens een zaak van de langste adem zou kunnen gaan lijken, zoals Renate Rubinstein hoopt. (Let maar op: als Aad Nuis onverhoopt Hermans nog eens overleeft, krijgt Weinreb een standbeeld en een weduwenpensioen.)

Tenslotte: de Noodzaak van ons (waarbij we maar zwijgen van onze belabberde financiële situatie. Alles wordt duurder en niet goedkoper, meneer Poll.) U maakte zelf al gewag van onze ‘geest & grappen & wat we verder allemaal nog kunnen’ (en meteen ook van het feit dat het helaas allemaal verspilde moeite was). Wij nu, menen dat zoiets nooit verspilde moeite kan zijn: we bezongen niet voor niets snelheid, vaart & originaliteit. Dat u het stuk te lang vond en op de helft al vervelend snijdt ons dan ook erg in de ziel: te lang waarvoor eigenlijk? Voor een boekbespreking? Voor Van Galen Last? Voor wat de boodschap is? Voor Hollands Maandblad? Wij denken dat het stuk u ging vervelen omdat Van Galen Last erin voorkomt, niet omdat het stuk zelf vervelend was/is/wordt/werd gevonden (Zou u anders hebben gesproken van onze geest en grappen die ook in dit stuk tot uiting kwamen?): een futuristisch manifest tegen het inslapen, over het verschil tussen kunst en geen kunst, met een toneelstuk, historische in-, over-, uit-, en opzichten (de Weinreb-affaire, Galen Last in het werk van WF Hermans), argumenten, ‘scheldwoorden en woordspelingen’ (Margot Engelen), ‘vuiligheid’ (FC Brands), vervalste citaten, 1 hele poëtica (één), noodkreten, een afbakening van de ethiek, hoofdletters & snelheidstekens, opmerkingen over polemiek, stijl, het onderwijs, racisme, onze generatie & de jaren dertig, de oorlog verklaard voor (& aan) arbeiders, EN Kafka en Joyce komen erin voor!

En dat allemaal geïnspireerd op een zandkorreltje! Vraagt u maar aan juffrouw Olivia in welk blad dat allemaal ooit kan misstaan!

Voor de rustige lezer van Hollands Maandblad is al deze uitleg, ons inziens, overbodig, omdat hij in één klap zal begrijpen dat het Erik Bindervoet & Robbert-Jan Henkes zijn die het zeggen en dat het een nieuwe verfklodder op ons zelfportret is. (Hetzelfde gold - sans rancune overigens en geheel & al terzijde natuurlijk - voor de prozagedichten van Anton Wachterromans. We hebben ze opgestuurd naar menener van Krevelen, maar zijn moment blijkt vier jaar van tevoren volgeboekt! Zoiets noem je niet ‘Het Moment’, maar ‘De Dood in de Pot’. Alles terzijde, en nu maar bij Maatpak geprobeerd...) ‘Hier spreekt een mens’ zal de natuurlijke reactie van de lezer zijn, ‘ook al zijn het er in dit geval twee’ en dat is meer dan je van Van Galen Last kunt zeggen (de menselijkheid menen wij). Om die reden bent u ook van de nietigheid van Galen Last overtuigd (waarschijnlijk des te meer omdat u hem persoonlijk, van gezicht, gebaar & stem kent), maar u verbindt daar de conclusie aan dat je over zo'n treurig hoopje niets hooggezeten op een ezelsrug beter je mond kunt houden. U vindt hem een beetje zielig of hoogst irritant en daardoor verachtelijk, als een vlo (zoals wij Harry Mulisch zielig beginnen te vinden, dus we moeten opschieten). U denkt te kunnen volstaan met hem ‘een bevroren geest, vastgevroren in idolatrines’ te noemen. Echter en hiermee terugkerend naar ons boeddhistische uitgangspunt: wij zien onszelf weerspiegeld in de diepte van iedere ziel, ook in die van een vlo, of in die van Van Galen Last - nihil lupi a me alieunum puto (alleen in de diepte hoor...). Wij zijn niet voor niets aanhangers van de Partij van de Praktische Patafysica en de Gematigde Aanschouwing!

Resumerend: wij hebben een stuk geschreven dat ver uitstijgt boven de modder waarvan het is gemaakt. Wij hopen dat u er nu van overtuigd bent dat er ook voor u een noodzaak is om het te plaatsen (desnoods met dit begeleidend schrijven onder de titel ‘J. Pen Volksvijand Nummer 1’, maar dan wordt het wel weer langer...).

Met vriendelijke groet,

Erik Bindervoet & Robbert-Jan Henkes

P.S.:

Misschien kunt u ons schriftelijk antwoorden, omdat we u aan de telefoon waarschijnlijk toch overal gelijk in geven. Mocht u toch tot plaatsing willen overgaan dan veranderen we ‘witte morgan’ vanzelfsprekend in ‘blauwe peugeot’. Tevens de hartelijke groeten aan juffrouw Olivia.