De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Brieven uit het hooge Noorden.
door Maria Petrovna.

I.

Onder den indruk van ontwakend lenteleven, al zijn voorloopig daarvan in Holland de symptomen als: schrale voorjaarswind en schoonmaakwoede niet altijd verkwikkend, is het vooruitzicht weer naar het Noorden terug te gaan weinig aanlokkelijk: het is toch eenmaal zoo, dat, hoe gezellig de winter ook moge zijn, wij allen hunkerend de lente tegemoet zien en met jubel de eerste schuchtere lenteboden begroeten, die fijn en teer hun kopjes uit het nog dorre gras opsteken.

Is het dan te verwonderen, dat het mij niet toelachte om dit alles, zoo kort pas genoten, weer prijs te geven en als het ware een half seizoen terug te gaan?

Maar - het gold nu ook niet bepaald een plezierreisje naar Archangel, dus daarom kwamen overwegingen als hierboven niet ter sprake.

Terwijl in Holland het weer nog zoo echt ‘gevoelig’ was, warm in de zon en koud in de schaduw, was de temperatuur in Berlijn al veel zachter en verbaasde het mij nauwelijks 's avonds open auto's te zien rijden, waarin elegante dames in avondtoilet het hoofd alleen met een sluier beschermd hadden.

Eenzaam opgesloten in mijn rollende kemenade, had ik ruimschoots tijd de geleidelijke verandering in de natuur om mij heen gade te slaan.

Eerst had het landschap al de bekoring van jong, ontwakend leven: teere tinten van fijn groen en warm paars, daarboven trillend de ijle, transparante lentelucht, een sprookje vol blijde belofte.

Reeds voorbij Posen vertoonden zich de eerste sneeuwplekken, groezelig, vuil, met niets meer van die plechtige reinheid, zoo indrukwekkend in den winter; met onwil rustte het oog op deze anachronismen, ontsierde overblijfselen van een koningsgewaad!

Maar grooter en grooter werden de witte vlekken: hier en daar reeds een riviertje, in zijn bedding verstart en in Petersburg weer het volle winterleven terug! Neen, toch niet ten volle: ook daar al teekenen van overgang. Hoewel het ijs in de Newa nog niet losgebroken was, werd toch het tramverkeer er over gestaakt en had uitsluitend over de bruggen plaats en de tallooze sleden in de

[p. 726]

straten waren weer vervangen door vierwielige voertuigen.

Toen de zoo typische zeswiekige houten molens aankondigden, dat wij Wologda naderden, werd het winterbeeld steeds volkomener en al scheen het zonnetje lekker, de pels werd toch flink dichtgeknoopt bij het op en neer wandelen op het perron.

Langzaam kroop de trein verder, in doezeligen dommelgang, als een afgeloopen uurwerk; als er iets ten voordeele van deze wijze van vervoer te zeggen is, dan is het alleen dit, dat zij minder vermoeit en men 's nachts rustiger slaapt; maar daar het landschap weinig afwisseling biedt, ware er overigens niets verloren, wanneer de afstand



tusschen Wologda - Archangel in de helft van den tijd werd afgelegd.

Eindelijk Archangel bereikt! Aan het station vlug twee sleden genomen, één voor mijzelve en een voor de bagage en daar ging het voort om over het ijs de stad te bereiken, die aan de overzijde van de rivier ligt.

Hoe anders was die tocht eenige weken geleden! Toen zag men op de onafzienbare sneeuwvlakte, over het ijsdek der rivier uitgespreid, de door sparren afgebakende wegen, waarop zich een lange lijn van voertuigen als een lint afteekende: nu was die sneeuwlaag al grootendeels gesmolten en zag men in alle richtingen de sleden verdwijnen, die rondom het water hoog deden opspatten, alsof zij beken doorwaadden. Ware men niet overtuigd, dat de ijsvloer daaronder nog hecht en minstens nog een meter dik en dat dit water dus alleen gesmolten sneeuw op de oppervlakte was, men zou werkelijk een zeker angstgevoel niet kunnen onderdrukken. Na een tocht van ongeveer een half uur over het ijs werd tegen de glooiing opgereden en was de stad bereikt.

Weg was mijn witte winterdroom! De daken, van hun dikke sneeuwlaag ontdaan, waren veelkleurig nu, rood en groen en grijs; de straten, nog vóór korten tijd een gladde sledebaan vormend, waren nu bedekt met een modderig ijs, hier en daar in de schaduw nog plekken vuile sneeuw; de trottoirs, aan beiden zijden van de straat, waren netjes gereinigd en hun blanke planken (zij bestaan overal in de stad uit vier naast elkaar eenigszins verhoogd liggende planken) staken wonderlijk af bij den onoogelijken rijweg.

Wat was de wintervorst een toovenaar geweest, wat had hij het beeld van deze stad geïdealiseerd! Op die wondermooie winterdagen, toen de rijp de hoornen als heerlijk kantwerk tegen de lucht deed afsteken; de sneeuw overal in ongerepte reinheid lag uitgespreid over huis en hof en weg; de witte kerken, zich binnen hun witte hekken statig verhieven, niet alleen aan de koepeldaken wat kleur van blauw of groen met gouden sterren en vergulde punten, maar alles zoo fijn van tint door de lichte rijplaag, als een teer waas ook daarover uitgespreid; toen was

[p. 727]

de stad een sprookjesstad! En als dan 's avonds maan en sterren in hun hellen glans van den noordelijken avondhemel daarover lichtten, dan kwam men geheel onder de bekoring van dit zeldzaam heerlijke winterbeeld, dat een wondere verheven kalmte in de ziel kon uitgieten.

Zooals in elken evolutietijd is de harmonie van dit beeld nu verbroken en kan pas hersteld worden, wanneer eenmaal als met tooverslag de lente hier haar blijden intocht houdt.

* _* *

Om een aardig overzicht van de bevolking van stad en omstreken te hebben, kan men niet beter doen dan de markt eens te bezoeken,



die driemaal per week gehouden wordt en die, niettegenstaande de winkels steeds in aantal en belangrijkheid toenemen, toch nog altijd een levendig centrum van handel en negotie blijft.

Zij beslaat een groote oppervlakte tusschen de kade langs de rivier en de hoofdstraat en is als het ware verdeeld in vakken, waar gelijksoortige koopwaren verhandeld worden. Vooral 's winters komt het eigenaardige van dit handelscentrum scherper uit.

Daar is bijv. de afdeeling, waar uitsluitend visch verkocht wordt; in de verschillende tenten ziet men uitstallingen visch in allerlei soorten afmetingen, sommigen bij ons geheel onbekend, bijna allen in bevroren toestand. Enkele verkoopers versieren hun etalages met sterren en andere ornamenten gevormd door deze bevroren waterbewoners, die in hun starre strakheid als staken uitstekend een zonderlingen indruk maken. Bij sommige handelaars staat een bak lauw water, waarin zich levende visch bevindt: heeft een kooper zijn keuze bepaald, dan wordt de visch met een schepnet opgehaald en dadelijk met een slag op den kop gedood, voordat zij in den knapzak verdwijnt; navolgingswaardig voorbeeld voor de vischkoopers bij ons, die zoo noodeloos wreed deze arme dieren mishandelen, zij het ook ten believe van de lekkerbekken, die nu eenmaal een vooroordeel tegen doode visch hebben.

Sommige vischkoopers zijn tegelijkertijd handelaren in wild: eenden en kippen, sneeuw- en korhoenders, hazen in hun witte wintervacht zijn meest altijd in goede hoeveelheid voorhanden en worden uit de omliggende dorpen aangevoerd.

Omsloten door een kwadraat van vaste gebouwen met winkeltjes, die ook alleen op marktdag geopend zijn, is het middenterrein, waar hoofdzakelijk groente en fruit verkocht worden: hiervan moet men zich nu niet een voorstelling maken van een handel in primeurs of delicatessen.... zuurkool, koolraap, biet, ingemaakte lijsterbessen, augurken in zout en zuur vormen 's winters het hoofdcontingent. De koopwaar is met kleeden bedekt,

[p. 728]

geen overbodige maatregel bij een temperatuur, die soms tot - 30 R. daalt! De koopvrouwen, warmpjes ingepakt in mantels en doeken, maken haast den indruk van vormelooze massa's, waaruit alleen het breede, platte gezicht nog ten deele te voorschijn komt en haar herhaald: ‘Pokoupa't, barina?’ (Koopen, dame?) u tegenklinkt.

Wat hangen daar voor vreemde bundels aan die broodkraampjes? Dat zijn ringen van brood, allen aangeregen aan een touw, zooals men bij ons wel uien ziet uitgestald: zoo'n brood-ketting om den hals kan den heelen dag als voedsel dienen, waarbij dan een rauw genuttigd ui of wat gedroogde visch als delicatesse gelden. Verder ziet men in die kramen ernorm groote, ronde bruinbrooden en nog andere soorten o.a. die, welke van binnen een laagje gehakt of confituren hebben en die dan per snede verkocht worden.

Verder weer zijn uitstallingen van houtwaren, kleine treksleden, vaatwerk en van spaanders gevlochten mandenwerk: ook bossen beukentakken, die in de russische badkamer als frotteerspons dienst doen en sparrebundels, die weer boender en bezem grootendeels vervangen. Ook grof aardewerk is hier te vinden: schotels en potten om de spijzen in te koken, van allerlei vorm, soms in hun eenvoud herinnerend aan primitieve urnen, hier en daar als relieken uit vervlogen tijd opgegraven: hun kleur is soms werkelijk zoo aardig, dat menigeen ze als ornement in zijn kamer zou willen zien.

Een afzonderlijke afdeeling vormt de vleeschmarkt; gedeeltelijk zijn hier weer winkels in vaste gebouwen, gedeeltelijk is het vleesch uitgespreid op de ruime sleden van de eigenaars, die ze voor dat doel met grof linnen bekleed hebben. Heel smakelijk zien deze etalages er niet uit: eigenlijk ligt in elke slede het aan willekeurige brokken gesneden lichaam van koe of kalf, met al zijn onderdeden, alles natuurlijk hard bevroren: van het ‘opmaken’ van stukken vleesch schijnt men weinig begrip te hebben. In de winkeltjes zag ik in lange rijen speenvarkens hangen, naar mij toescheen nauwelijks ter wereld gekomen, of elders weer een groot varken op de pooten staan met afgehouwen kop, wat een zonderlingen índruk maakte. Ik weet niet, of men het overdreven zal vinden, maar een wee gevoel bekroop mij in deze omgeving en ik had een gewaarwording zooals de beschrijving van een slachtveld mij wel eens gaf.... terwijl de gedachte in mij opwelde: ‘kon men toch maar overtuigd bewijzen, dat wij dit alles niet noodig hebben om te leven, waarvan het gezicht reeds zooveel afkeer inboezemt.’....

Dicht bij de vleeschmarkt is de plaats van in- en verkoop van allerlei gebruikte goederen, gedragen kleeren, oud huisraad, pelswerk, koperwerk, enz. die in bont mengelmoes door elkaar geworpen, toch nog altijd koopers schijnen te vinden. Elders nog kraampjes met manufacturen, bont kleurige hoofddoeken, eigen geweven stoffen en koetsiersgordels, wollen wanten, vilten overlaarzen met hooge beenstukken, en zoo al meer, terwijl uitstallingen van de gewone, banale kramerijen uit West Europa niet ontbreken.