De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Gedachtenwisselingen.

I.
Aan Viola.

Het spijt me, het te moeten zeggen, maar ik kan het toch niet langer zwijgen: met stijgenden tegenzin leg ik iedere week na lezing de ‘Hollandsche Lelie’ weer uit handen.

Telkens lees ik daarin den raad aan niet - Katholieken om eerst studie te maken van katholieke instellingen en gebruiken alvorens erover te spreken. Zoo nu weer ‘Regina’ aan Lynceus.

En telkens lees ik in 't zelfde nummer van de eene of andere ‘groote’ onbekende eene beschouwing, die m'n medelijden, m'n lachlust, maar ook m'n ergernis opwekt.

Zoo in 't nummer van 8 April 't stukje van Viola

Haar beschouwing over de ‘militaire bewaking van den stedehouder van Jezus’ doet me glimlachen - haar uitboezeming:

‘Groote, edele Christus, als Gij kondet zien den niet-Katholieken Paus in Nederland met 'n statiedegen op zijde in een door huzaren geescorteerde koets....’ doet me schateren.

(Dr. Kuyper had op 'n ezelin moeten gaan zitten en scharen Viola's - odorata en tricolor - hadden kleederen op den weg gespreid en met palmtakken gewuifd).

Maar wanneer zij de ‘Onbevlekte Ontvangenis’ in haar onbenulligheid bespot en dan nog ‘zoovele goede katholieken vrienden’ aanhaalt, die ‘niet mogen denken over deze dingen’.... dan liegt ze!

't Woord is hard, maar het is waar! Want Viola noemt haar naam niet en wil naar buiten den indruk wekken, dat ze weet, wat en waarover ze schrijft.

Eén enkele goed katholieke vriend had haar bij navraag zoodanig ingelicht, dat haar heele kolom over onbevlekt en rein - bevlekt en onrein - in de pen was gebleven.

Wil ze alsnog het oor leenen aan ‘eene goed katholieke vriendin’ - enkele seconden zijn voldoende.

De H. Kerk leert dat Jezus' Moeder nooit - niet één enkel oogenblik - onder de macht des Duivels heeft gestaan. En waar nu, volgens hare leer alle schepselen na Adam en Eva bij hunne geboorte het merk in de ziel dragen der eerste zonde, dus belast zijn met de erfzonde, daar heeft zij in 1854 uitgesproken wat eeuwen lang door kerkleeraars en geloovigen was aangenomen: dat Maria vanaf haar geboorte in haar moeders schoot zonder vlek - dus zonder erfzondevlek is geweest.

Et macula originalis non est in te.

Simple comme...., neen toch niet eenvoudig genoeg voor wie willen oordeelen zonder te weten.

[p. 710]

'k Ben maar 'n simpele huismoeder en ik haal het latijn uit het kerkboek mijner meisjesjaren.

Maar ik meende ditmaal niet te mogen zwijgen. Ik hoop eenig goed te hebben gedaan.

Zevenaar, 8 April 1908.

ALIDA.

II.
Voor Regina

Ik zal U eens iets van mijn geloof, of liever van mijn ongeloof mededeelen, dan zult U daaruit tevens vernemen waarom ik geen voorstander van de R.K. Kerk ben.

Laat ik beginnen te zeggen dat ik mij hiertoe zet om reden U schrijft:

‘Niet alleen lezen couranten en tijdschriften van één richting, maar ook de zuivere R.K. richting.’

Ik ben zeer orthodox opgevoed; misschien wel tengevolge daarvan geloof ik nu aan niets meer en ben ik volslagen atheïst. Hetgeen ik als kind leerde begon ik later aan de feiten te toetsen en de uitslag was niet altijd bevredigend. Ik zag zooveel goeds van z.g. ongeloovigen en zooveel kwaad van z.g. geloovige menschen; bovendien was het mij nooit recht duidelijk waarom mijn geloof juist het ware moest zijn. Toen kwamen de jaren van twijfel, verreweg de ongelukkigste. Ik had zooiets als wist ik geen weg te vinden en na lang denken en veel lezen, maar vooral door veel opmerken, kwam ik tot het resultaat als boven vermeld, waarmede ik allerminst wil zeggen ik het bij het rechte eind heb, doch ik voel me gelukkig.

Het spreekt vanzelf dat bij dat onderzoek ook de R.K. godsdienst ter sprake kwam. Veel goeds, veel opoffering zag ik daar, maar ook veel kwaad o.a. het door de geestelijkheid zich mengen in intieme aangelegenheden, waardoor voor altijd een familiebreuk, dikwijls tusschen man en vrouw, ontstond. Dergelijke gevallen zag ik zelfs zeer vele malen. Edoch dat was voor mij, bij al het goede dat ik zag, geen reden om het R.K. geloof te veroordeelen. De geestelijken die zulks deden konden immers onhandig te werk zijn gegaan, al deed dit ook niets aan de feiten zelf af. In mijn protestantsche omgeving echter hoorde ik menigmaal tegen het katholicisme waarschuwen, doch op mijn vraag waarom? bleef men immer een voor mij afdoend antwoord schuldig.

Tot op een goeden dag een mijner kennissen bij mij kwam, zeggende: ‘Jij vraagt me altijd waarom ik zoo tegen het R.K. geloof ben, welnu lees dit werkje en zeg me dan je opinie.’ Hij gaf mij een brochure waarvan ik den titel hieronder vermeld en na haar gelezen te hebben moest ik mij geslagen verklaren. Sedert vindt het katholicisme in mij geen voorstander.

Uit die brochure toch leerde ik de richting van dat geloof onvervalscht kennen en vond er zeer veel in dat mij, om het zacht uit te drukken, tegenstond.

Ik moet hieraan toevoegen dat waar ik op het punt van lektuur tegenover meisjes zeer liberaal ben, ik deze brochure beslist zou weren, al zijn dan ook al de daarin aangehaalde stellingen authentiek.

Niets zal mij aangenamer zijn dan dat u den slechten indruk, door het lezen der brochure teweeggebracht, bij mij tracht weg te nemen door een zuivere weerlegging van hetgeen in dat werkje zoo tegen de borst stuit.

De titel luidt:

Uittreksels uit de door de pausen Gregorius XVI, Pius IX en Leo XIII ex cathedra als richtsnoer voor de R.K. Kerk gesanctionneerde

MORAAL-THEOLOGIE

van den h. Dr. A.M. de Liguori en het ontzettend gevaar daarvan voor de zedelijkheid der volken, door Robert Grassmann.

329000e uitgaaf

A.H. ADRIANI, Leiden, f0.75.

SALUTANT.

III.

Hooggeachte freule Lohman,

Vergun me dat ik in een schrijven aan U, den kapitein Dibbetz, Veritas en Felix II in 't kort antwoord.

Ik heb in 4 artikelen, in 1905 in de Lelie verschenen mijn levensbeschouwing uiteengezet. U oordeelt 't beter om geen theologische artikelen op te nemen, maar ik vraag U in gemoede, is het anders voor me mogelijk om te weerleggen wat die Haagsche mevrouw? Felix II en den kapitein aanbrengen?

't Gaat toch niet aan om zóó maar met allerlei dingen te komen aandragen uit de evangeliën etc. etc. zonder meer?

Ik weerlegde alles in de U toegezonden artikelen en uit den aard der zaak moest dat soms uitgesponnen en uiteengezet worden omdat de menschen, die ik weerleggen moet, geen notie hebben van wat onze leer inhoudt.

Ik sta natuurlijk verder machteloos ertegenover, nu U (om redenen die ik eerbiedig, omdat ik niet kán beoordeelen welke moeiten en hoofdbreken het redigeeren van een tijdschrift als de Lelie meebrengt) mijn artikelen niet kunt plaatsen. En nu freulelief, ik heb U in mijn ‘nabetrachting’ al getoond, hoezeer ik merk dat ik verkeerd verstaan word en daarom is 't maar het beste om verder te zwijgen.

Maar de kapitein valt me niet meê!

Eerst heeft hij op hoogen toon gesproken en nadat ZEdelgestr. door U freule afdoend op zijn plaats werd gezet, neemt hij nú inplaats van eerlijk ongelijk te erkennen, een ándere manhaftige houding aan, die hem in mijn oogen maakt tot een ridder van de droevigste figuur. Mijn ervaring van H. Militairen is, dat ze altijd beleefd en in den goeden toon blijven, vooral tegenover dames, óók wanneer die dames het wagen een andere levensovertuiging erop na te houden dan zij. Verder past het den kapitein allerminst om zoo te zedenmeesteren en door te slaan over dingen waarvan hij geen verstand heeft. Dat ZEdelgestr. zijn vijf francs betreurt voor 't zien van een heiligen kan ik me voorstellen; maar wat doèt hij eigenlijk in een roomsche kerk als hij ‘die comedie’ verafschuwt? Laat hij liever gaan kegelen voor vijf francs, dat is een gezond spel en dat kun je zonder inspanning der hersens genieten. En dan gun ik ZEdelgestr. van harte zijn literairen smaak

[p. 711]

als Marie Corelli (maar met uw welnemen kapitein, uw ideaal woont heusch niet in een hut, ik neem haar dat echter volstrekt niet kwalijk, maar 't zou U toch aangenamer moeten zijn als ze in armoede leefde, dit is tenminste de conclusie die men trekken moèt uit uw stukje). Ach en dan vind ik U zóó naïf over Dreyfus en Zola; U leest de Lelie zeker nog niet lang, want indertijd heb ik over die beide mannen in een artikeltje mijn meening gezegd. Maar ik gun U gaarne uw overtuiging. En verder die liefde-praktijk van U is héél mooi, ze is ideaal, maar wat ként U de wereld en de menschen weinig; 't is ongeloofelijk voor een man van uw stand en uw positie! Neen kap'tein wij zijn geen menschen voor elkaar en al schreven we tot morgen den heelen dag, we werden 't tóch niet eens. Daarom is een definitief afscheid het éénige.

Verder moet ik Veritas ronduit verklaren dat 't me een raadsel is, hoe iemand zoo pertinent kan liegen. Het is niet waar dat er een liefdeloozen indirecten dwang bestaat in onze Kerk. Ik tart U om dat te bewijzen of beter aan te toonen; het gaat niet aan om onze Moeder de Heilige Kerk te hoonen, te beliegen en te belasteren door uw vage aantijgingen. U hebt uw oud geloof nooit gekend en dát is uw excuus. Uit uw heele geschrijf voelt men den minachtenden toon voor alles wat Roomsch is. U rukt alles uit zijn verband en meent daarmede voldoende te hebben aangetoond wat Uw overtuiging is en waarom. Ik tracht geen proselieten te maken; men heeft me van alle kanten aangevallen over mijn artikel uit Rome van den Sint Pieter. Geen haar op mijn hoofd dat er aan gedacht heeft, hoe een artikel als dát, zooveel gemoederen aan 't gisten zou kunnen brengen. Ik heb deze dingen niet kúnnen voorzien, denk toch eens na! Maar nadenken, wezenlijk echt zelf denken, dat staat niet in het boekje der meeste menschen.

Wat een ‘gezwam in de ruimte’ zouden de jongens zeggen en wát een geklets en geleuter, getuigend van absolute afwezigheid van kennis van zaken. Maar toch schetteren en tóch als nijdige keffers aanblaffen of met een geleerd gezicht doen alsof ze er alles van weten!

Ziezoo freulelief, hiermede heb ik mijn laatste woord gezegd in deze questie, wie nog komt aandragen met dergelijke onlogische verhandelingen en verhaspelingen, 't is mij om 't even; ik antwoord ze niet meer, omdat het niet te doen is. Ik roep hen met Goethe toe: ‘du gleichst den Geist den du begreifst, nicht mir.’

Hartelijk gegroet en met de meeste hoogachting

Uw. dn.

H. VAN ROGGEN - BLOMHERT.

De redactrice verzoekt mevr. van R. - geb. B. en allen die met haar in deze zaak belangstellen, te lezen de tweede correspondentie aan Regina (mevr. van R. - geb. B) in ditzelfde nommer, alsmede de Varia I en II.