Kunsten en Wetenschappen.
Alex Fersen.
Eene anecdote verhaalt, dat jongelieden uit het buitenland of uit de provincies, indien zij onder de Lodewijken te Parijs zich in de hofkringen wenschten opgenomen te zien drie proeven af moesten leggen om hoffähig te worden: ten eerste, zich door een gezant of ander grootwaardigheidsbekleeder laten voorstellen aan de maîtresse van den Koning; ten tweede, een bezoek afleggen bij Voltaire; en ten derde een bal de l'Opéra bijwonen.
De jonge mooie graaf Axel de Fersen voldeed schitterend aan deze eischen. De Zweedsche Ambassadeur presenteerde zijn landgenoot aan Madame du Barry, die hem allerliefst ontving; bij Voltaire moest hij diens klachten, en het verhaal der laatste purge aanhooren; en ongeveer een half uur lang werd hij op het Operabal geïntrigeerd door niet minder dan de Dauphine die tevreden over zijne replieken zich demaskeerde, hem daardoor een groot bewijs harer plotselinge genegenheid gevende.
De genegenheid was blijvend, en schijnt bij Axel de Fersen liefde geworden te zijn.
Hij zag Marie Antoinette dikwijls. Zij ontving hem ‘extrêmement bien’, maar hij was steeds ‘discret, prudent, presque timide.’ Deze ingetogen houdìng van beiden nam echter niet weg, dat toen de Dauphine op 10 Mei 1774 Koningin was geworden, Fersen den 12en daarnavolgende Parijs verliet.
In 1778 zag hij de Koningin terug, en sedert dien tijd herleefde de liefdevolle vriendschap, welke aan Axel Fersen den dood kostte, nadat hij haar tot Varennes vergezeld had.
Aan deze geschiedenis hebben we een heerlijk boek te danken van G. Lenotre onder den titel Le drame de Varennes, Juin 1791.
Vooral daarom noem ik dit boek een heerlijk boek omdat de aureool van Marie Antoinette er niet door wordt weggenomen. ‘Ce dévouement (van Fersen voor de Koningin) nous apparaîtra chevaleresque et sincère; nous pourrons bien y distinguer la trace de premières et jeunes impressions ayant sans doute preparé, pour le temps du malheur, un sentiment de piété émue, mais nous ne trouverons nulle part, ni dans plusieurs sources encore inédites, ni dans les documents imprimés la preuve certaine que ce sentiment ait jamais cessé d'être respectueux.’
Fersen werd te Varennes vermoord door het gepeupel, even gruwelijk als in 1672 onze De Witten: ‘Il est mort déjà que ses bourreaux s'acharnent sur son corps, le dépouillent, le traînent sur le pavé, nu, déchiqueté, méconnaissable...’
A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.
Oud-Gemeente-archivaris.
Den Haag.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd