De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Amerikaansche Correspondentie.

Oorsprong van den Aschwoensdag.

Met uitzondering van den Goeden Vrijdag is er geen plechtiger dag onder de kerkelijke feestdagen dan Aschwoensdag. Iedereen weet dat op dien dag de groote 40 daagsche vasten beginnen, doch dat deze dag niet altijd hiermee samen viel is waarschijnlijk weinig bekend.

In de 5^de en 6^de eeuw begonnen de vasten op den volgenden Zondag, en duurden 6 weken, wat, met aftelling der Zondagen 36 dagen was. Wanneer de Aschwoensdag en de 3 daarop volgende dagen aan de vasten zijn toegevoegd is niet bekend, doch het was vóór 't jaar 741, zooals blijkt uit gedenkschriften van vóór dien tijd, waarin de vasten aangegeven zijn op denzelfden tijd als nu.

Aschwoensdag ontleent zijn naam aan het gebruik, dat elk jaar op dien dag in de kerken door priesters aan sommigen asch over het voorhoofd gestrooid werd. Terwijl de priesters met de asch het kruisteeken maakten, zeiden deze in het latijn: Gedenk, o mensch, dat ge stof zijt, en tot stof zult wederkeeren.

Deze ceremonie gedenkt God's vervloeking nà Adam's val. Oorspronkelijk was de aschbehandeling alleen voor publieke boetedoeners. Deze verschenen barrevoets en in een grove pij gehuld aan de kerkdeur. Daar werden hun de boetedoeningen opgelegd. Dan, bij toelating in de kerk, werden zij voor den bisschop gebracht, die hun asch op de voorhoofden strooide, en aan de reeds aangehaalde woorden toevoegde: Doe boete, opdat ge het eeuwige leven moge hebben.

Spoedig echter verzette de menschelijke natuur zich hiertegen; men wilde niet langer dat vrienden of familieleden als boetedoeners onbegeleid naar de kerk gingen, dus in hun kleeding eveneens berouw toonend en met asch bestrooid, gingen ze mede. Toen het aantal dezer medelijdende menschen toenam, werd dit kerkgebruik aan de gansche gemeente toebediend.

De asch hiervoor gebruikt werd verkregen van de verbranding der palmen, welke op den voorafgaanden Palmzondag in de kerken waren. Korten tijd nà de kerkhervorming hief de Engelsche kerk het gebruik van asch op. Bij oudere dispensaties werd asch gebruikt als een teeken van rouw en boete. Bij de Joden waren een zakbekleeding en aschbedekking een symbool van droefheid en wanhoop.

[p. 314]

Voorheen reden in Frankrijk op Aschwoensdag de boeren op het land een pop rond, welke de verpersoonlijking der vreugde voorstellen moest, en collecteerden geld voor de begrafenis hiervan, voor zoover deze dag de begrafenis was van een rijkelijk leven. Nà verschillende balsemingen werd de pop aan de aarde toevertrouwd.

Het begraven van een sardine is een Spaansch gebruik. Een kleine met papier bedekte doodkist, welk een vischje of een stukje worst bevat, wordt in processie rondgedragen, als een symbool der begrafenis van alle wereldlijke genoegens gedurende de groote vasten. Jaarlijks woont in Madrid een groote menigte de begrafenis bij van een sardine aan den oever der Manzanarès.

De "Jack-o'-Lent is een beeld gelijk aan een vogelverschrikker, en wordt als een symbool der vasten in processie rondgeleid. Het begrip van vasten en onthouding is nooit populair geweest, bij gevolg wordt de "Jack-o'-Lent gewoonlijk een schijf voor steenen en stokken.

In Engeland kwam een vreemd gebruik in zwang. Een officier, bekend als 's Konings haankraaier, kraaide in de nabijheid van het paleis, tijdens de vasten elk uur in den nacht, in plaats van het aan den nachtwacht over te laten het uur aan te geven. Op den eersten Aschwoensdag nà de troonsopvolging van Hannover, juist toen de Prins van Wales (later George II) aan het souper zat, verscheen deze officier en kraaide 10 malen. Doch dit gebeurde nooit weder. Het hof maakte uit dat het geen nabootsing noodig had van Petrus haan om aan zijn fouten herinnerd te worden.

Met dergelijke gebruiken is de plechtige tijd der vasten aangekondigd, en achteraf beschouwd berust elk dezer op iets goeds en heilzaams. Langen tijd heeft men het voor de menschheid goed gevonden elk jaar een tijd vast te stellen om te kunnen nàdenken over de groote dingen van het leven en leeren zich te onthouden.

DRÉ.