De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Uit de sfeer gerukt
door Anna de Savornin Lohman.

V.
Vervolg van No. 8 (21 Aug. ll.).

Toen Susy een week of drie later van de Bank thuis kwam, zag ze een briefkaart op haar tafel liggen met het handschrift van tante op 't adres. Ze begreep dadelijk dat het de invitatie was. - En ze begreep even dadelijk, dat ze die zou aannemen, dat ze daarop in stilte zich allang had bepaald zonder 't zich ronduit te willen bekennen.

Want immers, nu ze 't daar las, zwart op wit: ‘Beste Susy: We wachten a.s. Zaterdag een paar goeie vrienden huiselijk ten eten.

[p. 264]

Kom jij dan ook? We rekenen er stellig op. Je blijft dan meteen bij ons logeeren, want je behoeft immers eerst Zondagavond in Amsterdam terug te zijn’, nu voelde ze het pas recht duidelijk, hoe ze al die dagen heimelijk had verlangd naar die uitnoodiging, had gevreesd een beetje, dat er misschien niets van zou komen. - 't Was toch wèl een afleiding weer eens te verkeeren met je eigen kennissen en familie, menschen uit je eigen stand.! - En dan die verliefdheid van Gérard! Toch wèl leuk, dat hij zoo volhield, haar zoo trouw bleef. - Maar Gérard ook had in die drie weken niets meer van zich laten hooren. In 't begin vond ze dat heel natuurlijk, heel discreet zelfs. Later begon 't haar te hinderen. Nu ja, ze had hem wel genoeg laten merken, dat ze niet wou, dat hij niet behoefde te hopen op een verandering in haar gevoelens. Maar, met dat al, zoo inééns weg te blijven, en nog wel nadat hij gesproken had van haar eens weer gauw in Amsterdam te zullen opzoeken, dat vond ze toch onuitstaanbaaronverschillig! - Dan, gekrenkt in haar trots, wilde ze hem en oom en tante's invitatie uit haar hoofd zetten. Natuurlijk, 'n heele boel mooie praatjes.! Daar zijn de menschen gauw genoeg mee klaar.! Maar uit het oog uit het hart! Tante was zeker haar heele lieve belofte al lang vergeten. En Gérard liep wie weet wat voor gemeene meid achterna, bij wijze van variatie. - Zoo waren al die Haagsche jongelui!

Op die manier maakte ze zich zelf nijdig op oom en tante en neef, hoofdzakelijk omdat ze zich eigenlijk nijdig voelde op eigen-ik, die, inplaats van werkelijk te vergeten, dat niet vermocht, en hoopte op, en verlangde naar iets waarvan ze zich te vergeefs wou wijsmaken, dat het haar niet kon schelen.

- En daarom was ze blij, heel gewoon-weg blij, nu die kaart daar vóór haar lag, en allen twijfel weg nam. - Want Gérard was natuurlijk onder de ‘goede vrienden’. - 't Heele partijtje alleen aangelegd om háár aan hem te koppelen! -

Ze glimlachte witjes, zich ineens weer Haagsch coquetje voelend, gewoon aan flirtations, en pretjes-middelpunt zijn in 't uitgaanleventje bij de Heringa's. -

En ze schreef dadelijk terug, dat ze heel graag aannam, heel graag wou blijven logeeren ook. Ging toen zelf de kaart naar de bus brengen, om meteen even aan te loopen bij haar naaister, en te vragen of die kans zag een foulard-zijdje, dat ze nog over had van verleden jaar, wat te moderniseeren. -

't Gaf een heele drukte, die week. - De naaister had natuurlijk van allerlei noodig, wat witte kant, en nieuw lint voor de ceintuur. En Susy zocht het liever zelf uit, niet erg vertrouwend in Amsterdamschen smaak op zulke punten. Dan moest ze ook nieuwe handschoenen hebben, en op haar lage avondschoenen waren nieuwe rosetten noodig. - Voor 't toilet op reis en op den daaraan volgenden Zondag kon de witte blouse met het tailleur-costuum weer dienen. Dan ergerde tante zich meteen niet al te veel aan haar ijdelheid, want dit toilet kende ze nu immers al. - Met een spottend glimlachje kocht ze ook even in de gauwigheid wat haakgaren, vroeg aan Willemien haar daarvan 'n makkelijk kantje te willen opzetten. - 't Stond toch te gek, als ze met 'n heelemaal nieuw-begonnen handwerk bij tante kwam. Dan doorzag die het dadelijk. -

Willemien, altijd gedienstig en goedgehumeurd, haakte haar in die week 'n heel eindje ervan, 'n dollen pret hebbend in Susy's meedeeling:

‘M'n tante is kwaad als je met je handen over mekaar zit; daarom doe ik nu maar net alsof ik kantjes haak voor mijn ondergoed.’

‘Jij bent ook 'n geraffineerde,’ zei ze met 'n stille achting voor Susy's slimheid. - En ze leerde haar 't patroontje op Vrijdag-avond na kantoortijd, ondertusschen bewonderend het 's middags thuis-gezonden licht-blauwe zijdje, dat, met de witte kant-garneering en een arrangement van Liberty-lint heel hoog om de taille, uitstekend kleedde aan Susy's gezicht en figuur.

‘Je bent niets geschikt voor hier, voor ons allemaal die werken moeten’, oordeelde Willemien ten slotte. - ‘Je moet maar zien dat je 'n rijken man opdoet in je dierbaar Haagje. Dat is 't beste voor jou.’ -

Susy kleurde. ‘'N man opdoen’ was nu net weer zoo'n krasse uitdrukking á la Willemien. ‘'t Leek wel, alsof ze er op uitging om er een te zoeken’ - en, 'n beetje vinnig, viel ze uit:

‘'k Weet niet wat je bedoelt. Als je denkt dat ik bij mijn eigen oom en tante ga eten met zulke bijredenen!...’

‘Lieve hemel, zoek maar niet overal wat achter. Ik bedoel heelemaal niets.’ - Willemien greep knorrig naar haar hoed en mantel. Zoo was 't eeuwig en altijd, - zij en Susy mochten elkaar in den grond wel, maar ze

[p. 265]

konden nooit lang samen zijn zonder te kibbelen, omdat de klove van stand en opvoeding en levensopvatting zich niet liet dempen, telkens gaapte tusschen hen.

Susy voelde wel dat 't ongelijk aan háár kant was, dankte Willemien daarom extra hartelijk voor al de moeite met het kantje, en ging toen, zoodra ze alleen was, aan 't pakken van haar koffertje, want daartoe had ze morgen, Zaterdag, geen tijd meer. Ze had toch al verlof moeten vragen of ze wat vroeger kon heengaan van kantoor, om bijtijds den trein te halen. ‘Zoo vervelend ook, dat oom en tante nooit zoo iets bijzonders op Zondag verkozen te doen “om de meiden.”’

Ze had nog maar net den tijd zich gauw te verkleeden op de logeerkamer. - Toen ze naar beneden ging waren er al twee gasten: meneer en mevrouw Van Looyen, heel intieme kennissen van oom en tante, die ze daar vroeger wel eens meer had ontmoet. Net menschen die voor elkaar pasten, die van Looyen's, en oom en tante - alle vier even deftig-solide-ouderwetsch, even warsch van 't nieuwe, even bekrompen-côterie-achtig-Haagsch, even doordrongen van 't ontzettend gewichtige van hun eigen kleine nietige menschenbestaantjes als ambtenaren en Hagenaars en gerechtigden om op de officieele partijen der Koningin te komen, wat de twee heeren betreft, en, wat de dames aangaat, als model-huisvrouwen en model-Christinnen, wier leven werd verbitterd door, en wier gesprekken zich dientengevolge draaiden om: de veeleischendheid der hedendaagsche dienstboden, en de ondegelijkheid van de hedendaagsche dames.

- ‘Ja, ik heb Mietje de dienst opgezegd,’ vervolgde mevrouw van Looyen haar relaas, op tragischen toon, zoodra de begroeting tusschen haar en Susy was afgeloopen; - ‘Zooals ik je daar net zei: Ik hèb veel van haar door de vingers gezien, héél véél, omdat ze netjes en ordelijk is en volkomen te vertrouwen. - Maar 't idee van haar vrijer eenmaal 's weeks in de keuken te willen hebben! Dat werd me te kras. - En weet je wat ze antwoordde, 't brutale nest’ -:

Tante vouwde de handen over haar grijszijden japon, in stomme afwachting van 't vreeselijke dat ging komen:

En mevrouw van Looyen herhaalde Mietje's woorden op nog tragischer toon dan zoo-even:

‘U hebt meneer toch zeker óók niet op straat gevrijd. Als hij bij Uwes ouders in de kamer mocht zitten, waarom is de mijne dan nog niet fatsoenlijk-genoeg voor de keuken -? Zoo maken de mevrouwen zelf dat je verkeerde dingen doet. En als 't dan zoover is, dan zijn ze nog verontwaardigd op ons toe!..’

Tante rolde haar kleine oogen door 't hoofd van schrik. Oom keek verontwaardigd - Meneer van Looyen kon men het aanzien hoe hij reeds zóó dikwijls getuige was geweest van zijn vrouws verhaal, dat bij hem de eerste heftige aandoeningen waren vervlogen voor een kalmer opvatting van het onvermijdelijke.

‘Je moet het je niet zoo aantrekken’ vermaande hij op denzelfden zeurigen toon, dien hij vermoedelijk dagelijks aansloeg, als zijn wederhelft zich kwaad maakte om zulke dingen.

Zij luisterde dan ook niet eens naar die bekende les, draaide zich integendeel heelemaal naar tante die intusschen zoo ver was bekomen dat ze ademloos kon vragen:

‘Wat antwoordde je wel op zóó iets?’

‘Wat?’ - De oogen van mevrouw van Looyen spraken bóekdeelen. ‘Mietje’, zei ik, ‘onfatsoenlijke praatjes ben ik niet gewoon aan te hooren van mijn dienstboden. - Je kunt vertrekken met 1 Februari.’

En, in triomf over de Mietje berokkende verrassing, liet ze, daardoor plotseling bedaard-wordende, volgen:

‘Ze was er beduusd van. Een voudig-weg beduusd. Dáárop had ze niet gerekend. Want de tegenwoordige mevrouwen laten zich alles zeggen van hun meisjes, alles.’

‘Ja, daardoor komt het allemaal, al de dienstboden-ellende’ - verzuchtte tante. Maar ze kon nièt doorgaan, want er kwamen nieuwe gasten, 'n collega van oom, met zijn eenigovergebleven-ongetrouwde dochter, die niet meer jong en dientengevolge zéér zuur was.

Susy zag zich met het weinig toeschietelijk gezelschap dezer laatste opgescheept tot aan de komst van Gérard, die gelijktijdig met de twee overige nog ontbrekenden kwam opdagen: de twee zusters welke Susy drie weken geleden op den ‘jour’ had ontmoet, en die haar op de bekend-onuitstaanbare-Haagsche wijze veinsden volstrekt niet te herkennen.

De zure leed aan de epidemisch in den Haag heerschende kwaal van zich, bij gebrek, aan eigen adelijken titel, graag te zonnen in den glans die afstraalt van kroontjes en dergelijke voornaamheid. Zij beijverde zich dus dadelijk om de twee freules in den zak te kruipen, door het aandragen van voetebankjes en het bewonderen harer ‘Pompa-

[p. 266]

dours’ en andere lievigheden van dien aard. Gérard vond dientengevolge gelegenheid nog vóór den eten al tegen Susy een van zijn troeven uit te spelen:

‘Ik heb je in geen eeuwigheid gezien; en ik heb zóó naar je verlangd’ - zei hij sentimenteel.

Ze haalde de schouders op. - ‘'t Had toch anders aan jou gelegen je zelf dat genoegen te verschaffen. - Amsterdam is de wereld niet uit. - En je hebt er immers zooveel kennissen die je gaat opzoeken.’

- Maar hij keek nog sentimenteeler. - ‘Alsof ik er niet al lang zou zijn gekomen, als ik niet ziek was geweest. - Dat is toch mijn schuld niet.’ -

Nu keek ze medelijdend, haar goedhartigheid wakker-geschud. -

‘Ziek-geweest. Toch niet erg? Ik heb er niets van gehoord.’ -

‘'t Was ook niet levensgevaarlijk. Zoo'n influenza'tje. Maar ik heb er toch tien dagen mee thuis gezeten. En, weet je, 'n ongetrouwde man, die alleen op kamers woont, is in zulke gevallen er dubbel ellendig aan toe. - De dagen komen niet om.’ -

‘Je hebt toch je vrienden, die je opzoeken’ - zei ze, alsof ze niet begreep waar hij heen wilde. ‘En je kunt zoo prettig lezen in bed - vind ik altijd.’ -

‘Jawel, visites en lezen. - Alsof dat nu wat gemeen heeft met 'n gezellig interieur. Je voelt het dan zoo echt, dat daarin toch maar je wàre is ten slotte.’ - -

‘Dus je zoekt een vrouw om je op te passen als je ziek bent; prettig vooruitzicht voor haar’ - vinnigde ze opzettelijk.

Maar hij keek zoo verschrikt over haar uitval, betoogde zoo onnoozel-ernstig: ‘Susy, je weet héél goed, dat ik nooit ziek ben; iedereen kan toch wel eens toevallig 'n kou vatten,’ dat ze begon te lachen erom, en hem spottend geruststelde:

‘Ja, ja, je gezondheid is uitstekend. Wees maar gerust; als je je wilt engageeren, zal ik je voor je meisje een attest mee geven, dat ze 't, wat de kans je te moeten oppassen betreft, gerust kan wagen er op.’ -

‘Je bent wel goed - maar je weet wel dat ik er niet aan denk mij te engageeren; tenzij -’

Ze kon doen alsof ze dat ‘tenzij’ niet had gehoord, omdat tante tegelijkertijd 't sein gaf tot aan tafel gaan. Maar ze voelde, ook aan 't eten, dat hij opzettelijk den luchten schertstoon, dien zij trachtte aan te slaan, blééf vermijden, al haar spot beantwoordde met ernst, recht op 't doel af. Hij wilde blijkbaar spoed zetten achter de zaak, had geen lust een nieuwe flirt-periode met haar in te gaan. - Willen of niet-willen; voor die beslissing stelde hij haar, gerugsteund door oom en tante. En, pijnlijk voelde ze het weer, haar veranderde omstandigheden. - Ze was nu niet meer 't schijnbaar-rijke uitgaan-meisje, dat zich in haar luxe leventje de weelde kon veroorloven van met haar aanbidders een tijdroovend spelletje van: Wil niet, Wil wel, te spelen, ze had nu niet meer hen in de macht door haar gewaanden rijkdom, die haar begeerlijk maakte voor velen; neen nu mocht ze blij zijn, dat er nog een was die haar hebben wou, een uit haar eigen stand en kring, en, inplaats van hem op 't antwoord te laten wachten uit coquetterie, moest ze maar gauw, gauw toehappen, hoe eerder, hoe beter. Zoo voelde hij het, en zoo voelden oom en tante het ook; dit werd haar ineens duidelijk. Lust om uit hun gewone doen te raken, door den heelen winter haar te blijven inviteeren en rendez-vous te bezorgen met haar neef, hadden die twee natuurlijk allerminst. Ze deden hun familieplicht, door haar deze gelegenheid te geven, een plicht, die naar hun eigen zin was en die ze daarom te bereidwilliger vervulden. Maar méér dan dat kon ze niet van hem eischen. Van kuurtjes van verwend kindje kon nu geen sprake meer zijn. - Graag of niet.

En op zoo'n dergelijke manier beschouwde Gérard-zelf 't blijkbaar ook. Hij liet hoe langer hoe meer 't sentimenteele toontje van 't begin varen, en stuurde zakelijk op den man af: -

‘Dat leven in Amsterdam moest haar toch wel te zwaar vallen op den duur. Zij was geen meisje voor kantoorjuf.’ En, als ze 't in den gek wou gooien, werd hij bijna knorrig. ‘Gekheid was best, maar ze moest nu óók eens ernstig zijn. Hij méénde 't heusch wat hij zei; - ze moest er eens over nadenken of hij geen gelijk had.’

‘O ja; daaraan twijfel ik niet dat je 't méént,’ - gaf ze, evenzeer knorrig wordend, terug. - 't Ging heel anders dan ze zich had voorgesteld. Niets van 't oude flirtuitgaan van 't Heringa's leventje. Alles even droog en stijf en saai. - Oom en zijn collega hadden 't over de politiek, waarin ze 't niet eens waren. - Oom was conservatief, met 'n gepast Haagsch vernis van niet-diep-zittende orthodoxie in 't kerkgaan; en zijn collega behoorde tot de oud-liberalen, schold op 't ministerie Kuyper. Oom had, toen Kuyper

[p. 267]

nog niets was dan Vrije-Universiteit-Professor en Standaard-redacteur, óók op hem en zijn arrogantie gescholden. Onder de bestaande omstandigheden, nu Kuyper minister was, kroop hij hem liever in den zak en, waar hij vroegere uitingen niet geheel en al kon verloochenen, transigeerde hij zoo'n beetje:

‘Nu ja, Kuyper had natuurlijk véél geschreven indertijd dat niet was te verdedigen, en, wat die Doleantie aangaat, dat had hij nooit moeten beginnen, maar als Minister moest je hem toch hóóg-schatten. Wat 'n hoofd! Wat 'n man! Wat 'n karakter!’

Maar Collega, boos-wordend: ‘Holland ging naar den kelder met 'n christelijk kabinet. Dompers allemaal! Clericalen, ze wilden niet weten van vooruitgang, van volksonderwijs, van...’

- - ‘Kijk maar naar Frankrijk’ - smaalde oom terug. - ‘Daar kan je eens zien wat je hebt aan “Vooruitgang”. 'N mooie vooruitgang, die maakt dat ze je in Parijs op klaarlichten dag vermoorden en berooven.’

't Gaf een gelukkige afleiding, want voor Fransche socialistische en republikeinsche ideeën was ook Collega nu heelemaal niet. ‘Oud-liberaal weet je, daarvan moet je 't hebben. Ze gaan te ver tegenwoordig, véél te ver. - - En zoo kom je van 't een in 't ander.’

De heeren schudden nu, ineens eenparig, 't hoofd over de verdorvenheid van de hedendaagsche jongeren. Nu hadden ze een gemeenschappelijk terrein. Meneer van Looyen, geheel en al van Oom's richting, kwebbelde thans ook mee, over 't noodzakelijke van ‘Gematigdheid; vooral gematigdheid.’

- En daartusschen door kakelden de drie ongehuwde juffers, wier levens hun steun en doel misten tengevolge harer man- en kinderloosheid, over de interessantigheid van 't Congres voor Kinder-opvoeding, en over de nuttigheid van haar Roode Kruis-cursussen, en over de mooie handen van dokter Gielders en over 't imposante van dokter van Manen, en over de laatste tentoonstelling van Pulchri die zoo goed was beoordeeld in de Avondpost, en al dergelijke leuterpraat meer; terwijl mevrouw van Looyen en tante nog steeds bejammerden het dienstbodenvraagstuk en zijn ver-reikende gevolgen, want: ‘Hoe zou mevrouw van Looyen nu maar dadelijk weer aan 'n goeie meid komen? - Mietje was zóó handig en zóó netjes.’ -

En tante zei, met 'n zucht van berusting in 't onvermijdelijke:

‘Ik geef tegenwoordig alles toe. Ik kan niet meer op tegen den tijd waarin we leven. Als ik straks zou thuiskomen en ik zou onze Lina voor de piano vinden zitten spelen, ik zou er niet van verwonderd zijn.’

- ‘Naar de kerk gaan, deed Mietje al lang niet meer,’ vervolgde mevrouw van Looyen haar eigen gedachtenloop. ‘In mijn tijd was 'n kerkbeurt tot half twaalf. Maar tegenwoordig hebben de Dames tot twee uur “recht”, en denk je dat ze dan eerst naar de kerk gaan? Met haar vrijer wandelen ze. - Mietje laat hem gewoon-weg in de straat wachten op haar om kwart voor tien. Ze geneert er zich niet eens voor.’ -

‘Ja, zóó loopen de kerken leeg’ - verzuchtte tante ‘Dominee Strintman zei verleden nog tegen me: “Mevrouw, U weet niet half wat 'n moeilijk bestaan wij-predikanten tegenwoordig hebben met al dat socialisme en ongeloof” - maar ik geloof het - ik geloof het.’ -

Al de dames geloofden het óók - en zuchten in eenparig medegevoel met dien ‘lieven’ dominee Strintman, zooals de zure hem noemde, toen zij als een punt zette achter de ineens algemeen-geworden conversatie, met de plechtige verklaring:

‘Ik ken geen liever mensch dan dominee Strintman. - Ik ben bij hem aangenomen. En vindt U 't niet attent van hem? We waren toen met zóóvelen. En héél gemengd natuurlijk. Vreeselijk veel burgermeisjes. - Maar hij wist het zóó in te richten bij 't Avondmaal, dat wij in een clubje bij elkaar kwamen, de freules de Geerth van de Grove, U weet wel, en freule van Heelzum, en Nannie van Weerth, enfin allemaal gedistingueerde families om tusschen in te zitten. -

(Wordt vervolgd.)