De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Uit mijn ervaringen met Milaansche boefjes
door Messandra Ravizza.

IV. (Slot.)

- U is gek! - barstte de jongen in eens uit. - U wilt geld uitgeven voor een model als ik? Houd uw geld, ik wil het niet. Ik wil geen geld en ook geen kap!

Ik liet hem uitrazen.

- Ik wil niet door dien nijdas geholpen worden!... En de verpleger die je één, twee.

[p. 268]

drie je huid van je kop trekt? Ik lach om ze, om die groote professoren met hun neus op die verrekijker! Die zweeten geen vier hemden op een dag als ze hun werk doen. Lekker, ze nèmen me niet! Ik ben van de stad, ze nemen die van de provincie! 't Zal wel een tijdje duren voor 't beest me heelemaal opgevreten heeft!

Hij keek me aan met een onbeschrijfelijke uitdrukking.

- Wilt u zien dat ik 'em smeer?

In een ommezien was hij verdwenen.

Treurig vervolgde ik mijn weg.

* _* *

't Duurde niet lang of Zino kwam weer aan de Keuken; hij was op 't punt naar Zwitserland te gaan, waar hij wist dat men werk gaf aan een aantal werklieden op de Gothardlijn.

Ik waagde een laatste poging:

- Zou je, vóórdat je weggaat, je niet laten behandelen? Dan ben je er eens en voor al af! Hoe kun je nou zóo onder die werklui komen. Je kunt toch niet altijd je pet ophouden!

Ik had dit argument als laatste middel aangewend: tot mijn groote verbazing luisterde hij naar me en zijn gezicht drukte niet meer dat ironische wantrouwen uit, waardoor hij me, op den dag van ons bezoek aan 't hospitaal onvermurwbaar had geschenen.

Ik maakte van het goede oogenblik gebruik en slaagde er spoedig in hem te overtuigen. Over één punt waren wij het niet eens, maar daarover moest ik mij ten laatste gewonnen geven. Onder géén voorwendsel wilde hij dat er vierhonderd franken werden uitgegeven voor zijn ‘leelijke kop’; hij zou als externe naar het hospitaal gaan en zich goedschiks aan de behandeling onderwerpen op voorwaarde dat ik op den plechtigen dag der operatie tegenwoordig zou zijn.

Wat zou ik hem niet beloofd hebben, gelukkig en trotsch als ik was over het onverwacht succes!

't Kwam me voor dat Zino al heel weinig vroeg en ik aarzelde geen oogenblik hem mijn woord te geven, weinig denkend dat ik een van de smartelijkste indrukken van mijn leven zou opdoen. Als ik er nog aan denk, gaat er een rilling door mijn lijf, terwijl alles in me in opstand komt tegen een methode van behandeling die, helaas, nog als de meest afdoende geldt.

Gedurende de voorafgaande vervelende maar niet pijnlijke bewerkingen was de jongen bewonderenswaardig gehoorzaam en geduldig; hij kwam bij me, vertelde me 't heele proces, berustend, slag op slag zijn verhaal kleurend met een van zijn typisch ironische uitvallen. Was dat de zelfde jongen die bij de minste kleinigheid opstoof? Ik dacht dat ik droomde, en was nog steeds bang dat het ontembaar veulen onverwacht een ruk aan zijn teugel zou geven, om plotseling zijn vlucht te nemen in de open velden.

- De plechtige dag kwam zonder stoornissen. We gingen samen naar 't hospitaal en werden gelaten in een groote zaal gelijkvloers, waar een aantal andere zieken wachtten, allen met den afschuwenlijken kap. Een visioen van de hel. Daar stonden ze allemaal, de arme jongens, om den verpleger, ieder zijn beurt afwachtend.

Hijzelf, gezeten op een lagen stoel, liet de patientjes éen voor éen voor zich knielen, perste het hoofd tusschen zijn eigen knieën als in een schroef, greep met de beide handen den zoom van den luguberen zwarten kap en, met kracht naar zich toetrekkend, bracht hij den schedel bloot. De zaak ging met verbazingwekkende vlugheid en gemakkelijkheid.

Ons binnenkomen had eenige indruk gemaakt, de jongens die onverschillig stonden te praten, bekeken den nieuw aangekomene, stootten elkaar met de ellebogen en smoespelden onder elkaar. Ik zag ook dat enkele elkaars kap aftrokken zonder veel blijk van pijn te geven.

Toen de beurt aan Zino kwam, wilden de knapen, niettegenstaande het verbod van den verpleger, niet weggaan: het schouwspel dat zij te zien zouden krijgen, was te aantrekkelijk om er afstand van te doen!

Ze gingen om den stoel van den verpleger staan met van nieuwsgierigheid en ongeduld schitterende oogen.

- Heb je een zakdoek? - vroeg de verpleger aan Zino. - Goed, steek die in je mond en bijt je tanden op elkaar. Ik zal je helpen. Maar niet bang zijn, ik zal 't vlug doen!

De man ging zitten en Zino knielde vóór hem, maar de stoel was te laag voor de lengte van Zino: toen stoof de bende jongens uit elkaar op den zoek van een hooger stoel.

De arme Koning der dieven zei niets: hij was bleek, zijn voorhoofd gefronsd; dat druk doen om hem heen prikkelde hem.

Eindelijk was alles klaar; het hoofd verdween tusschen de knieën van den man, ik

[p. 269]

zag slechts de zwarte, rondende massa en, daaronder het lijf waardoor een rilling liep. Ik hield den adem in.

De strijd begon. De verpleger nam met zijn harde vingers den zoom van den kap. Zijn rug sterk gedrukt tegen de leuning, alle spieren van het gezicht in een uiterste krachtsinspanning.

De patient verweerde zich in de benauwing. Men hoorde alleen z'n moeizame ademhaling. De gezichten van de jongens ernstig; ik verstijfd van schrik.

Een kreet van verscheurend dier: de twee waren gescheiden, maar het hoofd van den armen Zino was ontveld; zijn door de pijn misvormd gezicht had niets menschelijks meer, alleen twee tranen liepen stil langs z'n wangen.

Z'n zakdoek lag op den grond, in flarden en doorweekt van bloed.

Z'n saamgetrokken mond uitte geen woord, maar z'n zielige angstoogen, die ik steeds op me gericht voelde, broken me 't hart.

De verpleger veegde zich het zweet met zichtbare voldoening van 't voorhoofd, de jongens, hun eigen ervaringen toetsend, wisselden hun indrukken.

Zino bleef zwijgen onder de verdere behandeling. Zijn beul troostte hem:

- Je bent een ferme jongen! De anderen schreeuwen als wolven, maar jij bent moedig... 't Doet niets als ze grijnen. Niemand komt uit mijn handen... Je moet er niet meer om denken. De eerste keer doet 't erge pijn, maar dan wen je er aan... Maar deze keer zat 't vast!

Ik nam den jongen mee naar huis, schafte me een geneeskundig boek aan, stelde me in verbinding met een jongen dokter en onder zijn leiding ondernam ik zelf de behandeling. Er moest eenigen tijd verloopen om het hoofd dat een en al wond was geworden te laten heelen; toen de weerzinwekkende korst, vermeerderd met een onnoemelijk aantal puisten zich weer vormde, begaf ik me aan 't werk. Met een tangetje trok ik iederen morgen de haartjes uit die langzamerhand weer terug kwamen, de jongen liet mij begaan, scheen altijd berustend. Geduldiger dan ik, die na zoovèel maanden nog geen resultaten zag!

Wat een ergernis en tegenstand had mijn besluit gewekt om Zino bij me in huis te nemen, een vagebond en dan nog wel een met een zeer hoofd! Niet alleen de leden van mijn familie, maar zelfs mijn bedienden bespaarden me de blijken van hun afkeuring niet. Maar de blik van den jongen op dien morgen was me in 't hart geboord!

Hij sliep in een klein kamertje naast het mijne en ik raadde hem zich zoo weinig mogelijk bloot te stellen aan de opmerkingen en teekens van weerzin van mijn huisgenooten. Hij nam den nieuwen staat van zaken ernstig op, gesloten, zonder dat de betere materieele zorgen ooit in eenige blijdschap oversloegen.

Toch had ik niet over hem te klagen: hij deed alsof hij de minachting der anderen niet opmerkte; hij kwam nooit in opstand tegen de dagelijksche behandeling die, daar een scherp bijtend middel noodig was, pijnlijk moest zijn, onderging ze zonder een enkele klacht, zonder eenig blijk van ongeduld, vroeg nooit wanneer de genezing zou intreden.

* _* *

Eindelijk sprak de dokter die, van tijd tot tijd, het zieke hoofd onderzocht, de lang verlangde hoop op spoedige beterschap uit.

Den volgenden morgen volbracht ik, opgewekter dan gewoonlijk, mijn taak. In eens voelde ik me bij den arm grijpen: Zino bracht mijn hand aan zijn lippen, mompelend: ‘Dank u, moedertje!’ 't Was zoo vlug en plotseling gegaan dat ik geen woord kon uitbrengen.

Ik ging met mijn werk voort, alsof er niets gebeurd was.

In dien tijd bewoonde ik een kamer waarvan de vensters uitzagen op een tuin, geheel afgesloten van het overige deel van het huis; daarnaast was het kamertje waarin, als een gevangene, de koning der dieven het grootste deel van den tijd doorbracht.

Ik was de eenige die met hem in aanraking kwam, en opdat die soort gevangenschap niet ondragelijk werd voor zijn rebelsch karakter, bleef ik altijd zoo lang bij hem praten, als ik kon, en samen bouwden we dan de mooiste luchtkasteelen. En een van onze lievelingsdroomen was een logement voor de kleine vagebonden. Ik zou me tot taak stellen het kapitaal bij elkaar te brengen. Zino behield zich de directie en de aanraking met de bezoekers voor.

Geen agenten! geen commissarissen van politie! Die menschen zouden nooit hun neus steken in de zaken van onze toevlucht! Wij tweeën was genoeg: de vrouwen van de eetzaal voor de materiëele zorgen, Bortolo de steunpilaar van de Keuken der zieke armen gepromoveerd tot huisbewaarder van de inrichting, 's avonds moesten allen die aan de Keuken verbonden waren, zich bezig houden met de kleine vagebonden.

Ook zouden wij een meester zoeken om de ijverigste te onderrichten, na 't avondeten, maar op een eenvoudige vroolijke manier.

Gedachtig aan de nachten, doorgebracht in den boomstam, besteed de Zino in zijn fantaisie een eindelooze zorg aan de slaapkamers.

Een bed voor ieder apart! Met een matras en schoone witte lakens! En dan lekker onder de dekens kruipen, in plaats van op den zoek te gaan van een beschut hoekje op een bordes, onder een poort of in een boom-

[p. 270]

stronk! En zoo echt, als je dan na een half uur voelt hoe de warmte door je heele lichaam dringt, in plaats van je te voelen verstijven door de kou en door de vocht! Behalve het gemakkelijk bed, wilde Zino veel brood, brood in overvloed voor de bezoekers van ons logement.

Hij en zijn kameraads van de bende, kenden de waarde van een groote mik, waar je zóó in bijten kon, in een oogwenk verslonden zonder de last ze af te meten, maar in 't vooruitzicht van een ander en nòg een en nòg een tot de maag heelemaal verzadigd is! Dan gingen de gedachten van Zino over de zieken; over die arme stakkers die door de straten dwalen met holle oogen, blauwbleek, de beenen sleepend, als geslagen honden. Tot ze eindelijk er bij neervallen en naar het hospitaal gebracht worden, waar ze weken en weken liggen zonder dat een sterveling ze opzoekt! In onze inrichting moesten alle daklooze jongens worden opgenomen die maar aanklopten, maar we zouden ze niets vragen, zelfs hun naam niet, en ook geen boetpredikaties houden.

Wat de naam betreft: hij wilde, heel democratisch, het logement noemen: ‘Herberg voor vagebonden.’ En omdat de filantroop in den dop een bijzonder zwak had voor aardrijkskunde, moest er een heele knappe meester zijn om die te onderwijzen. Eenmaal op dit terrein gekomen, bond zijn fantasie vleugelen aan. Voor het visioen van vreemde landen verbleekte het beeld van de herberg der vagebonden; hij zou alles aan mij willen overlaten en weg reizen, vèrweg, om desnoods nooit meer terug te komen, net als zijn vader.

Ik vergeet nooit de gretige aandacht waarmee Zino de lectuur volgde van ‘Geheimzinnig Afrika’ van Stanley. 't Was aardig de spanning van al zijn gezichtszenuwen te zien als hij, languit voor mijn voeten op het tapijt, z'n kin op z'n hand geleund, naar de wonderlijke avonturen luisterde van den Engelschen onderzoeker. Toen begon hij van boeken te houden; in den tijd dat hij bij mij was, las hij er een menigte.

Maar van schrijven had hij een grooten afkeer. Onze eindelooze gesprekken werden afgewisseld door wandelingen, door boodschappen in de stad die hij met de grootste nauwgezetheid uitvoerde. En tusschen het bouwen van ons logement en een reis in Afrika gebeurde het dikwijls, dat hij karakteristieke tooneelen bijwoonde, nu eens aandoenlijk, dan weer koddig, waarvan de personen gewoonlijk arme luitjes waren die nooit nalieten hun uitwerking te hebben op zijn geest in evolutie. Onder de gebeurtenissen uit dien tijd, herinner ik er me een in 't bijzonder.

In het jaar van de tentoonstelling had ik van het comité de ruimte gevraagd en gekregen voor een paviljoen waarin het inwendige werd weergegeven van de Keuken voor de zieke armen. Het behoorde tot de groep der werken van liefdadigheid. De aannemer voor de gebouwen van de tentoonstelling had me beloofd dat de kiosk gelijk met de anderen gebouwd zou worden. Maar de tijd verliep, en de aangewezen ruimte bleef leeg.

Ik had een heel duidelijk bewijsstuk van 't comité in handen. Overtuigd dat door lang dralen niets tot stand komt, nam ik mijn toevlucht tot het eenig afdoend middel werklui op mijn eigen kosten aan te nemen en met bekwamen spoed het paviljoen te laten opbouwen, vast besloten dat de Keuken niet voor andere instellingen zou onderdoen.

Maar 't voornaamste ontbrak, n.l. 't materiaal.

't Was bij deze gelegenheid dat Pasqualino eerst goed tot zijn recht kwam! Ik nam hem apart en zei hem:

- Ik heb je altijd geleerd dat het verkeerd is het goed van anderen weg te nemen; later zal ik je uitleggen waarom ik je ditmaal verzoek je oude handigheid en vlugheid in praktijk te brengen. Overal waar je op het terrein van de tentoonstelling planken en spijkers vindt, neem je ze en breng ze hier dat we het huisje kunnen bouwen voor de Keuken voor de zieke armen.

Zoo gezegd, zoo gedaan: de jongen weerde zich geducht en weldra begon het planken te regenen tot groote verbazing van mijn drie werklui die dadelijk aan 't werk gingen. Een tijd lang ging alles van een leien dak. Zino scheen met heilig vuur bezield; nauwelijks was hij in de eene richting verdwenen of hij kwam weer uit de tegenovergestelde te voorschijn met zijn last op de schouders; iedereen had plezier in z'n vlugheid en werkzaamheid! Maar de zaak werd ingewikkelder, toen de met het werk belastte aannemer op het tapijt kwam, vergezeld door eenige werklui die, niet in staat den jongen te pakken, hem aanklaagden.

Zino stond rechtop en zwijgend naast me, met een half minachtend, half spottend gezicht dat zeker niet het meest geschikt was om al die booze menschen te kalmeeren. Ik vond 't onnoodig me te verdedigen, hield den aannemer eenvoudig het zoo duidelijk sprekend blad papier onder den neus en hij begreep dat er niets anders te doen viel dan het veld te ruimen. Dank aan mijn boefje was de Keuken op den openingsdag der Tentoonstelling klaar en trok de aandacht der bezoekers.

Arme Zino! In huis mocht men hem niet lijden, maar hij had altijd den trots te doen alsof hij 't niet merkte, was alleen er op uit

[p. 271]

met ijver de opdrachten te volbrengen die hij van mij kreeg.

Eens gaf ik hem een biljet van 500 frs. waarmee hij enkele rekeningen moest betalen en mij de rest terug brengen. Toen ik hem met zijn gewone eekhoornvlugheid den trap zag afspringen, kreeg ik in eens een gevoel van angst; ik dacht aan alle slechte voorspellingen van mijn huisgenooten en beschuldigde me zelf een oogenblik van onvoorzichtigheid. Wat was ik onrechtvaardig! Hij kwam punctueel met de quitanties terug, gaf rekenschap tot de laatste centime en een quitantie vergelijkend liet hij me een fout zien:

- Kijk eens, mevrouw, daar hadden ze u bijna dertig centimen te veel afgezet.

* _* *

Twee jaar verliepen. Volmaakt genezen, bleef Pasqualino bij me in huis, genoot steeds mijn vertrouwen. Soms sprak hij me van zijn ex-kameraads, maar dan was 't om mijn hulp voor hen in te roepen. Open en eerlijk bij instinct, heb ik hem nooit op leugens betrapt. Over het verledene sprak hij weinig; werd er vaag op gedoeld, dan geraakte hij in verlegenheid en ik hield mijn nieuwsgierigheid in, om zijn sombere terughouding te eerbiedigen.

Toen de aardigheid van alle soorten voorspellingen af was, begon de oorlog van de kleine lasterpraatjes: ‘Was hij heusch goed voor mij? 't Kon zijn, maar je moest hem eens zien als ik er niet was! Hij was ongehoord gulzig, lastig om een heilige te prikkelen, deed niets anders dan languit op makkelijke stoelen en canapé's liggen!’

Tweemaal ontsnapte hij uit mijn huis en bleef een heele week weg bij een werkman in de elektriek. Hij leerde bij hem en kreeg een goed ambacht. Toen hij den leeftijd bereikt had, volbracht bij zijn militaire dienst, hernam daarna zijn werk, koos een goede vrouw en is nu een uitstekend echtgenoot.

Het besluit is zoo bescheiden mogelijk: niets is minder interessant om van te vertellen dan van eerlijkheid, geregeld werk, en gelukkig huwelijk. Zino heeft geen geschiedenis meer. Maar om het beeld van den ex-Koning der dieven compleet te maken, wil ik er nog een laatste trek bijvoegen. Hier is hij in zijn treffende eenvoud.

Een paar maanden geleden kwamen Zino en zijn vrouw bij me. Ik dacht aan een nieuwjaarsbezoek, maar dat was 't niet, want Zino begon dadelijk op zijn half brutalen, half verlegen toon: zeg, mevrouw, weet u ook een jongen voor ons, zoo'n boefje zooals ik zelf was? Wat moet je daarmee doen? - vroeg ik. Wel, antwoordde zijn vrouw: we hebben zelf geen kinderen, we wilden zoo graag zoo'n bengel bij ons aan huis hebben. - En - voegde hij er zachter aan toe: - ik hoop dat we er net zoo goed voor zullen zorgen als u voor mij gezorgd hebt!