De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

[p. 246]

Staatkunde en Religie.

Dezen zomer op den Rijn varende, maakte ik even kennis met een Duitsch katholiek geestelijke uit Münster, die mij betreffende eene opmerking over een prachtig kasteel of zoo iets en waarbij ik het Hollandsche woord Statig gebruikte, althans 't woord dat ik als verwant beschouwde aan het gebruikte Duitsche, toevoegde: ‘alles was auf Staat Beziehung hat, hören wir nicht gern.’

Ik antwoordde zoo: ‘Ja, das begreif ich, wenn man sieht was Frankreich erlebt.’ Nu afgezien van de vraag of ons woord Statig met Staat in verband staat, is toch de huivering der geloovigen te begrijpen voor de ontwikkeling der moderne machtsidee van den Staat, die alles aan zich ondergeschikt wil maken, het geloofsleven incluis. L'Etat athéé schijnt het eindstation der moderne rechtsfilosofie.

Het laat zich verklaren hoe de geloovigen overal hiertegen opkomen. Zij hebben een ander ideaal. Zij zien in het kruis het zinnebeeld eener hoogere dan de natuurlijke wereld, die vergankelijk is en dienstbaar behoort te zijn aan de belangen van het eeuwig Koningrijk. Zij willen het Maatschappelijk en Staatkundig leven bezien in het licht der eeuwigheid. En dit is geen ijdele phrase. Door de praktijk is de mogelijkheid bewezen.

In den Bijbel lezen wij: ‘Door Mij regeeren de Koningen en verordenen de Vorsten gerechtigheid.’ Het is van groot belang, dat regeerders en onderdanen deze waarheid erkennen. Inplaats hiervan wordt tegenwoordig in vele Rijken alles herleid tot een blootwereldsch bestaan, waaraan hoogere beginselen en invloeden steeds meer ontbreken, tot nadeel van de geestelijke en stoffelijke welvaart van land en volk. Het is de uiterste consequentie van scheiding van Kerk en Staat, dat ontaardt in een breken door den Staat met allen godsdienst, wat nu nog wel niet het geval is, maar ligt in de bedoeling dier richting.

Deze gedachtengang laat zich merken in de practische politiek en aldus zagen wij reeds in ons land enkele malen onder deze leuze den strijd gebeuren. Onze liberale Staatslieden van den eersten rang gaan voort met de meening te verbreiden, dat in niet verre toekomst de strijd zal gaan heerschen meer of minder democratisch, eene meening waarin zij m.i. falen. Wel is natuurlijk van groot gewicht in hoeverre men bij de verschillende partijen, bij beide groepeeringen, meegaat met het uitbreiden van volksinvloed, doch de waarlijk Christelijke partijen zullen steeds van andere beginselen uitgaan bij de beoordeeling der vraagstukken. Wie slechts een weinig politiek meeleeft, ziet het belang van een godsdienstig fundament voor de massa, die anders meegesleurd wordt in een draaikolk van revolutionaire denkbeelden, die het voeren ten verderve.

Men ziet het in de havens van Antwerpen, waar de dokwerkers zich ter bereiking van hun doel niet ontzien de houtloodsen in brand te steken, waardoor millioenen werden vernield. Het is overal merkbaar aan den geest van ontevredenheid, die deze aarde verandert in een voorportaal der hel. Ook kan men den heilloozen invloed van eene godsdienstlooze politiek zeer goed merken aan de duivelsche denkbeelden der anarchisten, die met chemische middelen en met bommen hun medemenschen te lijf willen.

De Duitsche Keizer denkt er anders over.

In een rede te Münster gehouden, zegt hij o.m. ‘Ik geloof, dat er voor zulk eene vereeniging van al onze medeburgers en van al onze standen slechts éen middel is: dat is de godsdienst. Niet de godsdienst, begrepen als een streng leerstellig kerkelijk stelsel, maar de godsdienst in uitgebreider en voor leven praktischer beteekenis. Ik moet hierbij spreken van mijn eigen ervaringen. Ik heb in mijn langen regeeringstijd - het is nu al het twintigste jaar - met veel menschen te doen gehad en ik heb veel van hen moeten verdragen. Dikwijls hebben zij mij onbewust, dikwijls helaas ook bewust, bitter zeer gedaan. En wanneer mij in zulke gevallen de toorn wilde overmannen en de gedachte aan wedervergelding opkwam, dan heb ik mij afgevraagd, welk middel wel het meest geschikt was tot verzachting van de gramschap en tot vermeerdering der zachtmoedigheid. Het eenige, dat ik vond, was, dat ik tot mij zelven zeide:

‘Allen zijn menschen gelijk gij, en ofschoon zij u leed aandoen, zijn zij dragers van eene ziel uit die hoogere wereld, waarheen wij allen eenmaal willen terugkeeren, en door hunne ziel hebben zij een deel van hun schepper in zich.... Maar vervuld kan deze gedachte slechts worden in één middelpunt: in den persoon van onzen Verlosser! In den man, die ons broeders heeft genoemd,

[p. 247]

die ons allen ten voorbeeld heeft geleefd, de persoonlijkste der persoonlijkheden. Hij wandelt ook nu nog onder de volkeren en is voelbaar in onze harten. Opziende tot Hem moet ons volk zich vereenen; het moet vast bouwen op Zijne woorden, waarvan Hijzelf gezegd heeft: “Hemel en aarde zullen vergaan, maar niet Mijne woorden.” Als het dat doet, zal de vereeniging zeker gelukken. In dezen geest moeten oude en nieuwe landsdeelen, burger, boer, en werkman als eene eenheid in gelijke trouw en liefde voor het vaderland samenwerken; dan zal onze Duitsche Natie een granietblok zijn, waarop de Heer onze God zijn beschavingswerk in de wereld verder kan opbouwen en voltooien. Dan zal ook het woord van den dichter vervuld worden: “Door het Duitsche wezen zal de wereld eenmaal nog genezen.” Wie bereid is hiertoe de hand te bieden, dien zal ik dankbaar zijn en ik zal hem als medewerker aannemen, wie en van welken stand hij ook zij. Ik geloof, dat ik door de Westfalen het best wordt verstaan, en daarom heb ik mij tot u gewend. Nu hef ik mijn glas hoog op met den wensch, dat Gods zegen moge rusten op den rooden Westfaalschen grond en op al zijn bewoners, en dat het mij vergund moge zijn, ook verder den vrede te handhaven, opdat gij u allen ongestoord aan uw beroep kunt wijden. God zegene Westfalen.’ Zulke redevoeringen wekken geestdrift evenals 's Keizers krachtig woord van uit zijn paleis gesproken: ‘Die Sociaal-democratie ist niedergeritten’, iets waarover hij van Bebel nogal een en ander heeft moeten hooren.

Ja, het maakt natuurlijk een machtig verschil uit of men den mensch beschouwt als door den Almachtige naar Zijn beeld geschapen en bestemd voor eene hoogere wereld dan wel of men hem krachtens de nieuwste denkbeelden houdt voor een evolutionistisch materieel proces, dat ophoudt met den dood. En dit laatste meent de materialistische wereldbeschouwing, waartegen gelukkig veel verzet komt. Zoo is het 't zelfde met de Maatschappelijke toestanden en Staatkundige instellingen en begrippen.

In de wetten worden gedachten belichaamd en het is van groot belang, dat deze niet kwetsend zijn voor den godsdienst, ja eer moet er samenwerking en samenbinding zijn.

Staatkunde en Religie hangen ten nauwste met elkaar samen.

Deze wereld met al wat er in voorkomt is er met een doel, de ontplooiing van Gods heerlijkheid.

Wij menschen begrijpen natuurlijk niet alles en staren ons vaak blind op de schrikkelijke gevolgen der zonde. Het moet ons meer een spoorslag zijn den strijd tegen het Rijk der duisternis, tegen de zonde in al haar verschijningen te aanvaarden, opdat doorbreke meer en meer de zon van het Rijk des Lichts, die alles met haar zegenrijke stralen beschijnt, leven wekkend en verblijdend het aanschijn der menschen.

Evenals eens Mozes aangezicht glinsterde toen hij van den berg Sinaï afkwam en de ontmoeting Gods blonk uit zijn wezen, zoo verheldere het liefelijk licht van Gods aan schijn de menschen, hun arbeid en hun werken, opdat deze aarde in de toekomst met vreugde kan worden opgedragen aan Hem, naar Wiens wederkomst zij zuchtend verlangt.

Gelijk een Salomo van zijn God afbad wijsheid om zijn volk te regeeren, terwijl hij in zijn besten tijd Gode lof gaf voor al Zijne werken en Hem ter eere bouwde den schoonsten tempel, zoo ook moeten de tegenwoordige Vorsten zich verheffen tot dien Koning aller Koningen, Die in ongekende majesteit verkeert in den hemel der heerlijkheid en Die zich verwaardigt met Zijne gemeente, met Zijne geloovigen in gemeenschap te staan door Zijnen heiligen geest, opdat tengevolge dier erkenning uit den hooge neerdale de hemelsche liefde en wijsheid van het manna des geloofs, opdat deze gansche aarde worde een tempel waarin de heerlijkheid en schoonheid Gods reeds bij aanvang uit zijne werken wordt aanschouwd. Wel moeten wij leven voor de dingen, die men niet ziet, doch het geloovig hart kan in de tijdelijke dingen zien een gave van den Almachtige, waarmede Hij zijne kinderen als uit vaderlijke hand zegent, zoodat we opklimmen hooger, blijvende verwachten de stad, die fundamenten heeft, welker kunstenaar en bouwmeester God is, het Jeruzalem van boven.

Ja, of wij deze zaken al spitsvondig beredeneeren, daarmee overtuigen wij niet altijd. De oogen moeten er voor geopend zijn. De geschiedenis leert ons, dat een volk, dat gelooft in God en daarvoor durft uit te komen, in welvaart toeneemt, terwijl afval gepaard gaat met zedelijk verval en kwijning. Ook nu nog worden bewaarheid de woorden van den profeet Maria, die hij sprak tot den

[p. 248]

koning van Juda, tot Asa: ‘Hoort mij, Asa, en gansch Juda, en Benjamin! de Heere is met ulieden, terwijl gij met Hem zijt; en zoo gij Hem zocht, Hij zal van u gevonden worden, maar zoo gij Hem verlaat, Hij zal u verlaten. Israël nu is vele dagen geweest zonder den waren God, en zonder eenen leerenden priester en zonder de wet. Maar als zij zich in hunnen nood bekeerden tot den Heere, den God Israëls, en Hem zochten, zoo werd Hij van hen gevonden. En in die tijden was er geen vrede voor dengene, die uitging, en dengene, die inkwam; maar vele beroerten waren over al de inwoners van die landen; dat volk tegen volk, en stad tegen stad in stukken gestooten werden; want God had hen met allen angst verschrikt. Daarom weest gij sterk (Asa) en laat uwe handen niet verslappen, want er is loon naar uw werk. Als nu Asa deze woorden hoorde, en de profetie van den profeet Odea, sterkte hij zich, en hij deed weg de verfoeiselen uit het gansche land van Juda en Benjamin en uit de steden, die hij van het gebergte van Efraim genomen had, en vernieuwde het altaar des Heeren, dat voor het voorhuis des Heeren was, en hij vergaderde het gansche volk, want uit Israël vielen zij tot hem in menigte, als zij zagen, dat de Heere, zijn God, met hem was. En zij vergaderden zich te Jeruzalem en traden in een verbond, dat zij den Heere, den God hunner vaderen, zoeken zouden met hun gansche hart en met hun gansche ziel. En al wie den Heere, den God Israël, niet zou zoeken, zou gedood worden, van den kleine tot den groote, en van den man tot de vrouw toe. (Zoo iets kunnen wij in onzen tijd niet meer ons voorstellen, al legt het getuigenis af van den vreeselijken ernst, waarmee men zich verbond). En zij zwoeren den Heere met luider stem en met gejuich, desgelijks met trompetten en bazuinen. En gansch Juda was verblijd over dezen eed; want zij hadden met hun gansche hart gezworen, en met hun ganschen wil Hem gezocht; en Hij werd van hen gevonden, en de Heere gaf hun rust rondomheen... Er er was geen oorlog tot in het vijf en dertigste jaar van het koninkrijk van Asa.’

Dat alles kan nu niet precies zoo in onzen tijd gebeuren, maar denk u de geestdrift, waaraan ons volk zoo arm is, waarmee dat volk juichte en zich verbond aan den God hunner vaderen, Die hen zoo kennelijk telkens had geleid. En dat met trompetten en bazuinen.

Ik hoorde van iemand, die dezen zomer Zwitserland bezocht, hoe men toen juist herdacht de vereeniging der 4 kantons om het Vierwaldstättermeer en feestvierde met des avonds allerlei lichten op de bergen en getrompet op bazuinen. Zie, zoo iets moet wel indrukwekkend zijn. Een volk heeft het noodig eens zoo nu en dan te worden opgefrischt niet gemeenschappelijke idealen en vreugde. Hoe veel te meer blijdschap des harten kon er zijn, als de volken er toe kwamen meer en meer zich te verbinden aan den levenden God, gemeenschappelijk, als geheel, daar Hij toch is de formeerder der naties, de bronwel van alle licht en van leven.

Als in een frisch stortbad zou men zich ontdoen van de onreinheid dezer zondige wereld en alles zou meer kunnen weerkaatsen den glans dier eeuwige Majesteit, voor Wien duizend jaren zijn als één dag en één dag als duizend jaren, Hij, Die een ontoegankelijk licht bewoont, voor Wien de Serafs met de vleugelen het aangezicht bedekken, zingend heilig, heilig, heilig is de Heere der heirscharen, de gansche aarde is van zijne heerlijkheid vol!.... Is het wonder, dat een Jesaja den Heere zoo ziende, uitriep: ‘Wee mij, want ik verga, dewijl ik een man van onreine lippen ben, en ik woon in het midden eens volks, dat onrein van lippen is; want mijne oogen hebben den Koning, den Heere der heirscharen gezien.... Maar een van de Serafs vloog tot mij, en had eene gloeiende kool in zijne hand, die hij met de tang van het altaar genomen had. En hij roerde mijnen mond daarmede aan, en zeide: ‘Zie, deze heeft uwe lippen aangeroerd; alzoo is uwe misdaad van u geweken, en uwe zonde is verzoend. Daarna hoorde ik de stem des Heeren, welke zeide: Wien zal Ik zenden? en wie zal ons henengaan? Toen zeide ik: zie, hier ben ik, zend mij henen. Toen zeide Hij: Ga henen, en zeg tot dit volk: Hoorende hoort, maar verstaat niet, en ziende ziet, maar merkt niet. Maak het hart dezes volks vet, en maak hunne ooren zwaar, en sluit hunne oogen, opdat het niet zie met zijne oogen, noch met zijne ooren hoore, noch met zijn hart versta, noch zich bekeeren, en Hij het geneze. Toen zeide ik: Hoelang, Heere? En hij zeide: Totdat de steden verwoest worden, zoodat er geen inwoner zij, en de huizen, dat er geen mensch zij, en dat het land met verwoesting verstoord worde. Want de Heere zal die menschen verre wegdoen,

[p. 249]

en de verlating zal groot wezen in het binnenste des lands. Doch nog een tiende deel zal daarin zijn, en het zal wederkeeren, en zijn om af te weiden; maar gelijk de eik, en gelijk de haageik, in denwelken, na de afwerping der bladen nog steunsel is, alzoo zal het heilige zaad het steunsel daar zijn’

Ziet men nu nog niet in, dat de godsdienst niet gesloten kan worden buiten het leven, dus ook niet buiten de Staatkunde? Een ieder keere zich dan ook af van de heillooze filosofie van 't ongeloof en wende zich, kon 't zijn, tot den levenden God.

J.B. NAAKTGEBOREN.