De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

[p. 172]

Een Onderzoek!
Een Schets door Stella Mare.

Die laatste week had zij 's nachts ternauwernood een paar uur kunnen slapen.

Als zij naar boven ging, en de deur van haar kamertje achter zich sloot, dan kwam het weer dat vreeselijke angstspook, dat haar de laatste tijden hoe langer hoe vaster in zijne klauwen had geklemd, dan staarde het haar aan uit elk hoekje van het vierkanten vertrek.

Het sprak tot haar uit elk portretje, dat hing aan den muur, uit elk snuisterijtje, in gezellige wanorde op tafeltjes en étagères aangebracht.

Als zij zich uitkleedde, met heel langzaam moede bewegingen, keek zij met wijde wanhoopsoogen alle haar bekende en liefgeworden voorwerpen in hare kamer aan, als zocht ze daar uitkomst, en ook in haar bed waar ze eindelijk hoopte rust te vinden, kon zij dat vreeselijke angstgevoel, niet van zich afzetten, dat haar steeds als met duizenden onzichtbare handen vasthield.

En dan - die lange nachten, waarna ze eindelijk, afgetobt van het zorgvolle denken, tegen den morgen insluimerde!

Rust, zalige rust was om haar nu.

Zoo wonderkalm was het haar geworden nu ze staarde vér, vér weg, in den lentenacht.

Als een donkere koepel zoo ver en diep was aarde en hemel één nu, waarin duizenden gouden sterren flikkerend trillen in ongekenden glans.

En terwijl ze staarde zóò in den nacht, blonken onbewust tranen in hare oogen, en kil viel op hare blanke handen de eene droppel na den anderen, - dat deed haar huiveren.

Toen hief ze het gelaat op in verwondering.

Waarom schreide zij nu? Had ze al die nachten te voren niet genoeg geweend in wreed-verdriet? Had ze zich niet voorgenomen sterk te zijn?

Hoe had ze God niet gebeden haar kracht te geven? Had ze niet vaak in vertwijfeling - gehaat dit leven, - verwenscht zelf?

Waarom die angst nu?

Op de knieën voor het geopende venster gleed zij neer, en zacht prevelden hare lippen een gebed tot God, haar God van Liefde, die haar kende, dien zij liefhad, die haar zoo heel anders was dan de menschen hun' God dachten, die Hem aanbaden het meest, in mooie Zondagsche kleeren in de kerk.

Langzamerhand was een kalme vrede over haar gekomen, een vrede met wat haar voorstond, en in droomerige-mijmeringstemming met wijd-open oogen, die staarden nog steeds in den lentenacht liet zij langs hare herinnering glijden, eerst den avond van heden... toen daarna heel haar vorig leven.

't Was Vrijdagnacht nu.

Lang had, in kleurlooze eentonigheid die avond geduurd, spelend uren achtereen het eene spel halma voor, het andere na.

Ze vond het vreeselijk dát spel; - 't maakte haar altijd zenuwachtig, zóó zelfs, dat ze 's nachts nauwelijks in slaap kon komen, als ze het had gespeeld, vooral in het begin niet.

Dan zag ze steeds voor hare oogen schemeren, die domme roode en groene houten figuurtjes, springend steeds over elkander, en onder het springen grooter wordend steeds, totdat zij als dreigende groene of roode reuzen tegenover elkander stonden, en dan zich plotseling vereenigden om zich met vereende krachten op haar te storten.

Maar, wat gaf 't, of ze het spel haatte.

Hare moeder wilde het iederen avond met haar spelen.

Och, 't zou zoo anders geweest zijn haar leven, als hare moeder was, zooals zij zich 't moederzijn had gedroomd; - 't hoogste, 't goddelijkste op aarde, gevend zich zelve, hare laatste krachten, voor haar kind, opofferend steeds alles in eeuwige onzelfzuchtige liefde.

Maar, - 't was niet zoo; alles wat zij droomde van moederliefde was maar illusie. Hare moeder, eene teruggetrokken vrouw, denkend steeds aan zich zelve en aan hare ingebeelde kwalen, - was niets voor haar geweest.

Ze koesterde met nauwgezette gretigheid, die haar het onherstelbaar verlies had gebracht, van haren man eerst, daarna van haren zoon, opgaande geheel in de herinnering van beiden, die zoo'n groot gemis achterlieten, en zij kon het hare dochter niet vergeven, dat zij niet treurde met haar, dat zij niet wist te praten van vader en broer, beiden gestorven, toen zij, Greta, een kind nog was, niet ouder dan een jaar of tien; en voor wie de nagedachtenis nu was verflauwd geheel door vroolijke herinneringen

[p. 173]

met hare schooljaren, - later door eigen smart.

En nu leefden zij beiden, moeder en dochter naast elkander haar eigen leven - ver van elkander.

Vroeger was Greta wel eens uitgebarsten in meêdoogenlooze, hartstochtelijke woede, uitschreidende hare groote smart tegen hare moeder.

Klaar en koel, onverschillig om zich heen kijkende, hoorde hare moeder Greta aan, die meegesleept door hare weeke stemming, hare moeder om wat meer genegenheid smeekte, zeggend, dat zij niet verder wou leven, zóó dat leven zonder emoties, in dagelijksche kleurloosheid, en altijd zìch schikkende naar hare moeder, die in egoïstisch treuren om vader en zoon vermoordde hare dochter.

‘Vermoordde?!’

Hare moeder had haar aangestaard met een blik van verbazing en niet-begrijpen. ‘Vermoordde?’

‘Waar haalde dat kind die zondige taal en zooveel brutaliteit van daan?

Zij, die de goedheid in eigen persoon was, die geen vlieg kwaad deed, en te weekhartig was om narigheid te zien!

Zij had het kind nog nooit aangeraakt, integendeel zij overlaadde haar steeds met alles wat zij wenschte. Het ontbrak haar aan niets!’

‘Aan niets?

Aan alles! Aan vrijheid, aan hartelijkheid, aan liefde, aan emoties!

Wat kon het haar schelen of ze haar eten kreeg op tijd, of ze mooie nieuwe japonnen kreeg als de oude nog ternauwernood versleten waren, of ze het rijkst bewerkte slot op haar kerkboek had!’

Zij had het snikkend uitgegild in de behoefte eens te uiten hare langjarige moeielijk verkropte smart.

Maar hare moeder had gezwegen in ijskoude stilte, en gewezen slechts naar haar voorhoofd met een blik van... 't is haar in 't hoofd geslagen, - en was toen de kamer uitgegaan.

Na dien dag had zich een ijskorst om Greta's hart gelegd.

Roerloos en dof liet zij zich nu leven, deed gedwee wat hare moeder zei, opgeschroefd vroolijk zijnde, ter wille van moeder, die zich beklaagde dat Greta zoo saai was, als ze een heelen avond zonder veel spreken tegenover haar zat, en die 't haar dan deed ontgelden door te praten, vol hatelijke minachting over personen, die Greta lief waren, en waardoor zij haar tot in 't diepst harer ziel pijn deed, - al zweeg ze ook stil.

En dan die Zondagen!

Het naar de kerk gaan, de preek hooren van een streng orthodoxen dominé, die haar, idealiste, koud liet met zijne groote woorden en indrukwekkende-effectbejagende stem.

Voor haar was God, Liefde alleen, Liefde, 't Goede, 't Edele.

Hij was haar Biechtvader, waarvoor zij kon uitstorten, dag aan dag, uur aan uur, haar hart, dat leed in verlangen naar verandering in haar leven.

Neen, wát de dominé ook zei, er kón geen Hel, geen Vagevuur zijn!

Hoe zou haar God, de God van Liefde, zoo iets vreeselijks dulden?

Hoe dreigender de dominé over het hiernamaals sprak, hoe meer hij in geestdrift raakte over de straffen, die op het overtreden van Gods geboden volgden, hoe moeielijker het haar viel, schijnbaar kalm te luisteren.

Dan wenschte ze buiten te zijn, - ver buiten, en daar in de natuur waar de bloemen, en de wolken en de Zuidewind en het zacht-fluisterend ruischen der boomen haar van God spraken, en haar in intieme eenzaamheid deden bidden tot Hem in hare eigen woorden.

En dan als de kerk uit was, die witte emotielooze-blankheid, liggend over de anders zoo woelige straten; - die kinderen in hare stijf-witte jurken met breede bont-gekleurde ceintuurs, die uitgedoste burger vrouwen met hoeden vol kant en bloemen, - de anders in boezeroen flink uitziende werklui, nu stijf en ongemakkelijk loopend in 't gedwongengaan van 't Zondagsche pak, - en dan die zoetige atmosfeer van briljantine, muskus of slechte Eau de Cologne met eenen nageur van terpentijn en citroen.

O, ze haatte al dat gemaakte, dat opgeschroefde van de Zondagen.

's Middags mooi-gekleed uitgaan, om met moeder langs de havens en de singels te wandelen, of in de mooie kamer visite te ontvangen van een paar oude dames, waarmeê hare moeder nog vriendschap hield, die dan met moeder over hare meest-ingebeelde kwalen konden spreken, en haar tot Greta's groote ergernis steeds alle mogelijke kwakzalvers-middeltjes aan de hand deden.

En dan nog, steeds starende in het oneindige, geheimzinnige donker van den nacht,

[p. 174]

zag ze in gouden kronkeling eene ster schieten, één uit de ontelbare millioenen schitterende, lachende, flonkerende sterretjes.

Een glimlach gleed over haar gelaat. Ze mocht een wensch doen

En nu niet denkend aan den dag van morgen, die haar vonnis zou brengen, lispelde zij met roerende smeeking in hare stem, opziende naar omhoog: ‘Liefde, o God, geef me Liefde!’ en nu zag zij voor zich een paar diep donkere oogen vol lijdenssmart, en een hoog fier voorhoofd, doorploegd met vele rimpels.

O, hem dien ze in stilte zoo innig liefhad, eens met zachte hand de zorgrimpels van het voorhoofd weg te strijken, en met hare kussen, en door hare liefde die treurige weemoedsoogen met lachend geluk te vullen. Door hem bemind te worden, welk eene zaligheid!....

De torenklok sloeg twee, met diepen zwaren nagalm van elken slag, die dof natrilde in den nacht.

Morgen moest ze alweer vroeg op. Met onwil scheidende van de sterrenlucht, sloot zij het open venster, liet het gordijn zakken en begon zich uit te kleeden, heel langzaam, vreezende weer de pijn, die ze voelde als ze in bed lag, en die haar het slapen haast onmogelijk maakte.

Och, die pijn, die met snerpend wee haar soms door de borst priemde, wat had die haar in onzegbaren angst doen lijden, soms op eens in oogenblikken van gewoon bezig zijn, of in oogenblikken ook van vroolijke uitgelatenheid.

Al lang had ze die pijn gevoeld, eerst heel flauwtjes in de borst, toen heviger ook in de zijde, waar het stak als met duizende folterende werktuigen.

Het had haar zoo bang gemaakt, zóó bang. -

Als zij eens sterven moest!

Toen was het langzamerhand een idee-fixe bij haar geworden, denkende in hare onwetendheid, natuurlijk dadelijk het ergste, dat het tering, neen kanker moest zijn.

Er hielp niets aan. Ze zou moeten sterven.

En ze zag zich liggen in roerlooze blankheid op het doodsbed, waarvan subtiele geuren van witte seringen en andere teer-bleeke bloemen opstegen, - afscheidsgroeten van vroegere schoolvriendinnen, en ze zag zich kisten en ze hoorde het knarsend geluid der scharnieren die sloten voor altijd.

En in gedachten zag ze ook de lijkstoet, - vele rijtuigen en veel vertoon, - omdat hare moeder de wereld hare smart wilde laten zien, - die wereld, die zoo dom is de hoeveelheid smart af te meten, naar den uiterlijken schijn, naar de hoeveelheid kransen en rijtuigen, naar de breedte van het crêpe op de rouwjapon, naar de lengte van den sluier.

En dan die zalvende woorden van dominé, die zou zeggen, dat God zich wel over hare zondige ziel zou ontfermen.

Neen, - dat zou ze toch moeder voor ze stierf verzoeken, - dat moest moeder haar plechtig beloven, dat niemand bij haar graf zou spreken.

Men moest haar eenvoudig begraven, - en met plompen doffen val zou de kist in de aarde zinken, en naast haren vader onder den zelfden steen ook van haren broeder, zou men haar ter eeuwige ruste leggen.

En nog smartelijker zou hare moeder treuren, en nog eenzelviger zou zij worden.

Greta zuchtte diep.

En toch, zoo mooi was de wereld, zoo rijk kon het leven zijn, als zij het had kunnen vullen met blij gejuich, met jubelzangen, met veel liefde, - met liefde vooral.

Voor den spiegel maakte zij de zware haarwrong los, die rijk-golvend naar beneden viel, en schouders en rug bedekte.

Onwillekeurig gleed door die beweging het het hemd van de room-blanke schouders.

De aangestoken kaarsen, die rossig lichtten op hare toilettafel, beschenen het kantwerk en het borduursel, waardoor de geregen smalroode zijden lintjes, bloedsdraden schenen.

Toen strekte Greta hare armen omhoog, en met de handen steunend het achterhoofd, beschouwde zij haar beeldtenis in den spiegel.

Nog lager gleed het hemd.

En toen ze zag het wonderblanke-fluweelige van haren boezem, die in zachte deining zich bewoog, toen verborg ze haar gelaat in de loshangende donkere haren en snikte, snikte van pijnlijk schaamtegevoel omdat zij morgen haar rein-blank maagdelijf aan vreemde oogen moest toonen, - en ze snikte ook vol doodelijken angst, - vol innig medelijden met zich zelve, want morgen reeds zou het zwart-roode bloed haar lichaam bezoedelen, en het zou stroomen langs haar melk-witten boezem.

Dordrecht.