De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

De Lieve Willie.
't Verhaal van een ‘goede’ opvoeding
door Otto Ernst.

IV.
(Vervolg en slot van No. 8.)

Wie kan de gewaarwordingen der ouders schetsen, toen ze 's morgens vroeg al hun beleid noodig hadden om te voorkomen, dat de trots des huizes in een kleerkast in slaap viel; wie zal de teederheid der ouders laken, toen ze in deemoedig zwijgen bij elkaar zaten, terwijl het volle vat hunner hope zwaar snurkte?

Natuurlijk was een ouderpaar als dit bescheiden genoeg nooit meer een thema aan te roeren, dat het vurige gemoed van den jongeling immers wel moest kwetsen. Droeg zijn ontwikkeling op ander gebied ook niet de schoonste bloesems? Hij had een maniertje om de wals en de lancier te dansen, die op een bal der Parijsche demi-mondezeker als chic zou hebben gegolden. En 't was bepaald een genot hem biljart te zien spelen! Het elegante doorbuigen van het op de punt van den voet rustende linkerbeen, wat hij bij geen enkelen stoot vergat te doen; het niet minder gracieuse in de hoogte houden van den rechterpink; het sterk geaccentueerde opzetten van die aesthetisch ontwikkelde spieren, welke tot verlenging van den rug dienen: dat alles verried een meesterschap, 't welk men slechts na een dagelijksche oefening van een uur of vijf bereikt. Aan deze kunst wijdde Willie zich gewoonlijk in 't gezelschap van vijf of zes jongelui van zijn leeftijd, onder de bekwame leiding van een kelner, die een bal over de heele lengte van het biljart kon ‘trekken’, en met wien Willie om die reden een zeer hartelijke vriendschap onderhield.

Deze man van rijke levenservaring, die zijn jonge vrienden tegen ruime fooien, voortreffelijke humoristische staaltjes uit den schat zijner practisch-galante wereldkennis meedeelde, en hen geschiedenissen voor de rijpste jeugd opdischte, was, vreemd genoeg, de eenige persoon in 't restaurant, die waarde scheen te hechten aan hun gesprekken. Hoewel de zes jongelui elke minuut zeker twaalf geestigheden debiteerden en deze met luider stemme uitschreeuwden, opdat ook de verstaf zittende gasten er van zouden kunnen genieten, nam men op de gezichten der aanwezigen, die na elk bonmot belangstellend werden bestudeerd, niet het geringste spoor van bijval waar. Ja, het gebeurde zelfs wel dat enkele gasten met onverholen ergernis hun bier uitdronken, de pul met kracht op tafel zetten, en merkbaar ontstemd de zaal verlieten. Maar dat een dikke, vriendelijke ouwe heer, met een Fritz-Reuter-gezicht hun eens op gemoedelijk vertrouwelijken toon vroeg, of ze niet liever met knikkers zouden spelen, een voorstel dat de andere gasten in een daverend gelach deed losbreken, dàt was toch wat ál te kras! 't Kwam tot een heftige uitbarsting, waarbij de schandelijk ondankbare biljartkelner de brutaliteit had, de vriendjes onder de onbeschaamdste benamingen, als ‘groene jongens’ enz. naar de deur te dringen. Onze Willie had, nog juist voor het verlaten van het lokaal, gelegenheid gezien een ruit in te slaan, een heldendaad die hem de bewondering zijner vrienden en een proces-verbaal bezorgde. Papa Helmerding betaalde het heele gevalletje met trots en aandoening en met een bankbiljet uit zijn vestzakje.

Gaf dit kleine voorval een karakteristiek staaltje van Willie's kloeke mannelijkheid, de verhouding, waarin hij reeds zeer vroeg tot het teedere geslacht stond, leverde de schoonste proeven voor het zachte in zijn aard.

Of hij geluk had bij de vrouwen? Wat een vraag! Vijfennegentig procent van onze meisjes worden immers opgevoed om in Willie's smaak te vallen en hem te bewonderen? Heeft onze maatschappij niet voor elken lieven Willie, een lieve Fillie? Staan dergelijke jonge dames niet, van enthousiasme voor de kunst blakend, aan 't portier, als hun jeugdige held en aanbidder instijgt, en werpen ze hem niet graag onder zijn voordracht boeketjes toe, tenminste wanneer hij er goed uitziet?

Met een vroegrijpheid die Byrons ‘Don Juan’ met nijd en afgunst zou vervuld hebben, besefte Willie al op zijn elfde jaar, dat

[p. 148]

men vrouwen niet in den rug stooten, maar zacht behandelen moet. In 't bizonder deed hij zijn best, Mimi Petersen zoo dikwijls en zoo teeder mogelijk te gemoet te komen en met de allures van een volmaakt gentleman zeer diep zijn hoed voor haar af te nemen. Mimi's elfjarig hart was lang niet ongevoelig voor dergelijke beleefdheden en door haar opvoeding in denzelfden toon gestemd als onze held. Een kostelijk handboek: ‘Spiegel voor Vrouwen en Jonkvrouwen,’ diende haar en haar moeder tot betrouwbare vraagbaak in paedagogische moeilijkheden. Een coquet gouden horlogetje wees Mimi op den langzamen gang der schooluren, die ze in alle bescheidenheid op de achterste bank sleet. Haar beringde vingertjes staken in de fijnste zijden handschoenen en een geparfumeerde kanten parasol beschaduwde het allermodieuste zomerhoedje.

Willie had al heel gauw in de gaten dat het een uitstekenden indruk op de jeugdige schoone moest maken, als hij haar op weg naar huis te gemoet ging om haar schooltasch te dragen. Reeds bij den tweeden keer liet hij deze galanterie gepaard gaan met het overhandigen van een kostbare bonbonnière, die zijn vader's vestzakje vijf mark kostte. Zoolang zijn vader geld had, had Willie het ook.

Een dergelijk voorspel zou ongetwijfeld tot een rendez-vous bij avond geleid hebben, als het Wreede Lot niet scheidend tusschenbeide getreden ware. Een billet-doux van Willie aan Mimi, waarin grammaire, orthografie en calligrafie in schoone drieëenheid ontbraken, kwam het echtpaar Petersen in handen; het verbood daarop allen verderen omgang, daar het vastbesloten was dochter Mimi op dit punt, streng zedelijk op te voeden. Maar reeds drie dagen later gaf de boekdrukker Löhmanns een deftige kinderpartij, waarop de jeugd in groot toilet verscheen en op truffels, chartreuse en meer kinderlijke lekkernijen onthaald werd. Willie vond hier troost in een nieuwe entente cordiale. Natuurlijk maakte hij binnen den vereischten tijd zijn ‘digestie-visite’ - een goed cavalier verzuimt zooiets nooit. Thuis had hij mevrouw Helmerding's innige verontwaardiging gaande gemaakt door de mededeeling, dat er een jongen op de partij was geweest, die de visch met zijn mes gegeten had. Die Löhmanns inviteerden toch ook Jan en Alleman! Dat beviel hem niet.

Door een oorgetuige is ons een gesprek overgebracht, dat Willie op zijn dertiende jaar met een paar boezemvrienden voerde en dat door zijn kinderlijken eenvoud en onschuld een onvergankelijke bekoring bezit. Dit gesprek vond plaats, terwijl Willie op zekeren avond, zooals gewoonlijk door een krans van zielsverwanten omgeven, op een tuinmuurtje dicht bij zijn woning zat, sierlijke, blauwe kringen van een havanna in de lucht blies, en de tien tot zestienjarige beautés die voorbijkwamen, de revue passeeren liet.

‘Kijk, Willie, daar gaat Lena Schütze, je ouwe vlam!’

‘O, die - nou ja - die tijden zijn voorbij!’ zei Willie, met onnavolgbare nonchalance de asch van zijn regalia tikkend.

‘Nou, ze is toch lang niet te versmaden, zeg!’

‘Och, wat! Schelvischoogen!’ antwoordde Willie, en een luid gelach volgde op deze critiek. ‘Dan moest je Olga Reimers eens zien! Heb verleden week acht dansen met haar gedaan. Drommels, zoo'n knappe meid!’ En zijn havanna begon in de schemering geestdriftig te gloeien.

‘Lina Schütze is woedend op je!’

‘Bah - 't is de moeite waard!’ riep Willie minachtend. ‘Wat kan mij dat malle wicht schelen; als ik wil, heb ik haar zóó met een stuk crème-chocola terug.’

‘Kom? Dàt geloof ik niet -’

‘Zeg! Wou je mij soms de vrouwen leeren kennen? Me dunkt, als iemand ze kent, ben ik het wel.’

Willie keek om zich heen - algemeene instemming.

‘Voor een plak chocola, zeg ik je! Wedden?’

‘Ja, wedden!’

‘Om wat?’

‘Om twintig sigaretten - maar “Ardath”!’

‘Aangenomen! Sla toe, Ehlers!’

Op dit oogenblik riep een der heeren: ‘Opgelet!’ - Allen maakten front en ‘dopten’ met een bewonderend, eenstemmig ‘Ah!’ voor Klara Meiszer een brunette van dertien jaar. Klara vond blijkbaar de hulde zoo vleiend, dat ze zich nog eens lachend omkeerde, een vriendelijkheid die de beleefde jongelui met de elegantste kushanden beantwoordden.

‘Jonges, die kan met haar oogen werken, zeg! Ze heeft iets demonisch!’

‘Hm, 't gaat nogal,’ mompelde Willie nederbuigend: ‘Jammer dat die brunettes altijd zoo'n geel teint hebben....’

Helaas bleek Willie in latere jaren niet

[p. 149]

zoo kieschkeurig op reinheid van zeden als toen op reinheid van teint. Zijn achttiende jaar was in dat opzicht van bizondere beteekenis. Een dame, die algemeen bemind was (d.w.z. bij de heeren) en die ‘haar lieve Willie’ ver de baas was in leeftijd en ervaring, wist hem over te halen een snoepreisje met haar naar Berlijn te maken en zijn vader in de grootste onrust en onzekerheid omtrent een som gelds van 5000 Mark achter te laten.

Nadat Willie drie dagen lang de genoegens der residentie genoten had, verscheen in alle groote dagbladen de volgende oproeping:

‘Willie!

Kom toch terug! Uw ouders verkeeren in de grootste onrust.

Alles is je vergeven!’

Dit bewijs van ouderliefde ontroerde Willie zóó, dat hij besloot onmiddellijk terug te gaan als zijn beurs leeg zou zijn. Na twaalf dagen was het zoover, en toen hield hij het ook niet langer in den vreemde uit. Hij seinde Papa Helmerding om geld voor de terugreis en keerde zonder zijn uitverkorene weer, hoewel hij zich, in 't rijke bezit van de 5000 Mark, met haar verloofd had.

De ontvangst zal zich elk lezer, die eenig begrip van familiefeesten heeft, makkelijk kunnen voorstellen. Papa Helmerding zou voor zijn verloren, maar gelukkig wedergevonden zoon, het gemeste kalf geslacht hebben, al had het hem ook het leven gekost.

Sedert onheuchlijke tijden is het als de edelste en bewonderenswaardigste daad van kinderlijke piëteit beschouwd, en in onsterflijke romans als zoodanig geprezen, wanneer een kind, uit liefde voor zijn ouders, van zijn gansche levensgeluk afstand doet. Met verwonderlijke zelfbeheersching en zelfverloochening brak Willie, op dringend verzoek zijner ouders, de verbintenis dadelijk en voorgoed af.

Zijn geliefde, die te midden van de Berlijnsche genoegens wél genoeg middelen voor de terugreis scheen bespaard te hebben, toonde al spoedig dat de grootheid van haar ziel niet voor de zijne hoefde onder te doen. Na eenige maanden keerde ze naar haar woonplaats terug en was belangeloos genoeg haar geluk voor altijd grafwaarts te dragen en zich met de begrafeniskosten tevreden te stellen. Zeer fijngevoelig en tactvol gaf ze daarbij te kennen, dat een klein geldelijk offer de gevoelens der Helmerdings te haren opzichte, op den duur onmogelijk zou kunnen bevredigen. Willie schonk in een hartelijke en edele opwelling, zijn Vader de berouwvolle verzekering, dat hij voor 't vervolg in dergelijke affaires voorzichtiger zou wezen, te eerder omdat de oude Helmerding zijn zoon in een tooneel als dat van Polonius met Reynaldo, had duidelijk gemaakt, dat men hetzelfde doel met veel geringer kosten kon bereiken.

Onder dit en dergelijke voorvallen brak langzamerhand de tijd aan, waarop Willie het vaderland zijn onschatbare diensten moest wijden. Helaas had hij het vereischte certificaat voor ‘Einjähriger’ nog niet over kunnen leggen. Zelfs het onderwijs van Dr. Ritsching, den directeur van een drilschool, waarop men in een half jaar tijds een jongeling de ontwikkeling van een ‘Einjähriger’ verschafte, had op Willies schedel slechts een zeer zachten druk geoefend, zonder dat zijn verstand op dien druk reageerde.

Desniettegenstaande stonden de kansen voor Willie na zijn schriftelijk examen niet ongunstig - want zijn proeven van stel- en vertaalkunst hadden de examen-commissie in zoo'n opgewekte, humoristische stemming gebracht, dat ze tot een zacht oordeel zeer geneigd was. Ja, reeds dadelijk bij 't begin van het mondeling gedeelte, waarvan de heeren, op dringend verzoek van den ouden Helmerding niet hadden afgezien, beschouwden ze dezen jongen man, naar 't scheen, met een heel eigenaardige, vroolijke welwillendheid. Intusschen staken bij 't verdere onderzoek, de lichamelijke voortreffelijkheden van Willie zóó gunstig af bij zijn geestelijke eigenschappen, dat men hem ten slotte de geschiktheid voor den militairen dienst niet ontzeggen kon.

Bij dit alles kwam nog dat de huisdokter der Helmerdings ('t was weer de bekende sarcastische heer), na een nauwkeurig onderzoek van den stamhouder, verklaard had ‘dat hij stellig zijn drie jaar zou moeten uitdienen’, ja, om alle bezorgheid, wat betrof zijn gezondheid, weg te nemen, had hij er bijgevoegd, dat het hem niets geen kwaad zou doen. We zijn verplicht hier uitdrukkelijk te vermelden, dat de dokter geen platvoeten bij den jongen Helmerding ontdekte, hoewel deze eigenaardigheid zeker niet in tegenspraak met zijn natuur geweest zou zijn. Des te verblijdender was de verrassing dat de keuringscommissie, die Willie en zijn vader beter scheen te kennen, met groote

[p. 150]

eenparigheid van Willies platvoetigheid overtuigd bleek, en hem daarom slechts voor den lichteren dienst van plaatsvervangend reservist aanwees. En met vreugde, met innige gelukzaligheid, met verheven geestdrift en blijdschap vierde men thuis het feest van Willies platvoeten.

Onder zulke veelbelovende voorteekenen bereikte Willie den rijpen jongelingsleeftijd dien zijn kloeke geest reeds bij voorbaat veroverd had. Dat hij op een Zondag, één minuut voor twaalven geboren was, zou ook voor het vervolg een gelukkige omstandigheid blijken te zijn. Willie was en bleef een Zondagskind. Dat hij niet eens voor de militaire oefeningen werd opgeroepen, omdat hij niet hoefde in te vallen, en zijn after-dinner patriotisme (hij dronk bij alle gelegenheden met vuur op Keizer en Vaderland) hem al heel weinig kostte, behoeft nauwelijks gezegd. Maar op het biljet der staatsloterij stond met vette letters gedrukt: ‘In 't gelukkigst geval is de grootste prijs 600.000 Mark!’ En wien zou het geluk zijn beschoren dien prijs te winnen, als het Willie niet was? Sedert 35 jaar waren prijs en premie niet samengevallen, maar de eerste loterij waaraan Willie deelnam en waar duizenden arme drommels met een niet uitkwamen, vereenigde haar nullen op het kind des geluks en der Helmerdings. - En de bouw van het nieuwe station, waartoe twee jaar later de raad besloot en de regeering weldra vergunning verleende, verhoogde aanmerkelijk den prijs van Willie Helmerdings huizen, die vlak in de nabijheid van dat toekomstige station lagen, zonder dat Willie iets anders had behoeven te doen, dan de waarde zijner panden te vermenigvuldigen en zich daarna over het product te verheugen.

Op de beurs legde Willie het er steeds handig op toe à la baisse te koopen en à la hausse te verkoopen. Wat hij gehouden had ging geregeld naar de hoogte, wat hij van de hand had gedaan, naar de laagte.

Maar de gang van de groote chemische fabriek, waarin hij sedert zijn zes-en-twintigste jaar als een der eerste aandeelhouders betrokken was, bevredigde hem niet geheel. De zaken gingen - nu, maar zoo zoo, en aan dividenden viel vooreerst niet te denken; er bestond n.l. nog een andere evengroote, maar veel langer gevestigde zaak in de stad, en het hiertegen uit te zingen bleek meer en meer een onmogelijkheid.

Op een goeien Zondag echter stierf de eigenaar van deze andere fabriek, mijnheer Pleiffer aan een hartverlamming. Reden genoeg voor Willie om in de eerstvolgende vergadering van aandeelhouders het voorstel ter tafel te brengen de andere fabriek aan te koopen. De overledene was een uitstekend zakenman geweest, doch zijne kinderlooze weduwe had van zaken helaas, of goddank, niet het minste begrip. Ze was alleen maar op de dubbeltjes gesteld, en dus moest men goed over de brug komen, maar de voordeelige gevolgen voor de toekomst, waren dan ook stellig niet te overzien.

En inderdaad, de weduwe eischte niet weinig; twee millioen en geen cent minder. Dat was kras, maar Willie bleef op zijn stuk staan en won het pleit.

Reeds geruimen tijd hadden de Helmerdings een in 't oog loopende verandering bij hun kind opgemerkt. Willies wangen schenen in te vallen, zijn oogen waren dikwijls strak op één punt gericht, een sombere melancholie wierp nu en dan haar schaduw over zijn gelaat, terwijl even later plotseling een blijde glans zijn trekken verhelderde. Zijn gang was ongelijkmatig, nu eens sleepend en vermoeid, dan weer haastig en opgewekt. Hij ontvluchtte zijn vroolijke makkers en dwaalde dikwijls alleen, terwijl hij vroeger in gezelschap gedwaald had. Hoogst zelden kwam er een woord over zijn lippen. Slecht als zijn bezorgde moeder hem over den wang streelde en waarschuwend zei: ‘Je werkt te hard, mijn jongen,’ antwoordde hij met een kinderlijk: ‘Och, zanik niet!’

Van zijn eten en drinken genoot hij niet meer met die algeheele toewijding aan vork en glas, die men van hem gewoon was; hij scheen het als een onverschillige zaak te beschouwen.

Op zekeren dag echter ging Willies zon weer stralend op in den huize Helmerding. Wie op dien dag om 4.20 's namiddags bij de familie was binnengekomen, zou gezien en gehoord hebben, hoe Papa en Mama beurteling hun zoon omhelsden en hem onder snikken en schreien (dit kwam voor rekening van de ewig weibliche mevrouw Helmerding) toeriepen: ‘Veel geluk Willie! Hartelijk gefeliciteerd, mijn beste jonge. Je bent een goed kind en je ouders hebben altijd plezier van je beleefd, en véél plezier ook, mijn beste!’

Willie had zijn ouders namelijk daar juist meegedeeld, dat hij zich met een dubbelmillioen verloofd had en de weduwe van

[p. 151]

dr. Pfeiffer als huwelijksgift meekreeg, die, zooals hij den volgenden avond onder een flesch champagne aan een allerliefste balletdanseres vertelde: ‘naar de veertig liep en nog sporen van vroegere leelijkheid vertoonde’.

Nu eerst erkenden de aandeelhouders eenstemmig het buitengewoon voordeelige van den koop.

De oudelui Helmerding konden van pure opgewondenheid over dezen genialen streek van hun lieveling den slaap maar niet te pakken krijgen, en toen ze eindelijk tegen den morgen insluimerden, zagen beiden in hun droom dezelfde verlovingskaart:

‘Verloofd
Twee millioen
en
Willie Helmerding.’

Maar in den droom der moeder slingerde zich een groene myrthenkrans om het geheel.

‘Mijne Heeren - neem mij niet kwalijk - Dames en Heeren, wil ik zeggen,’ begon op het bruidsdiner de wethouder Kneeser, ‘Dames en Heeren, permitteer mij, hm, hm - bij deze plechtige gelegenheid een enkel woord, dat opwelt in het hart van een eenvoudig vriend, wat ik nu al verscheiden jaar ben, hm - tot u allen te richten. Mijn ouwe vriend Helmerding, met wie ik menigen storm doorstaan heb, dát is een kerel; ik meen - neem me niet kwalijk dames en heeren dat ik 't maar zoo op den man af zeg - een betere kerel kan men nergens vinden, al zoek je er ook nóg zoolang met een lantaarntje naar, hm - is nergens te vinden. Hij is algemeen geacht en bemind en heeft heel veel voor onze goeie stad gedaan en hij heeft hart voor de armen - ja, ja, dat heb je, Helmerding, dat zal mij niemand uit het hoofd praten. En wat de ouwe Mama Helmerding betreft, die heb ik ook altijd liefgehad - ja, natuurlijk, dames en heeren, alles in eer en deugd, alles in eer en deugd - hèhèhèhèhè - - Ja, ja, wat wou ik ook weer zeggen? Dus: om kort te gaan, dames en heeren, ons geacht bruidspaar heeft ons de vreugde verschaft, de groote vreugde verschaft, zich in de heilige huwelijksstaat te willen vereenigen. En als ik daarbij dan eerst de bruigom aanzie, moet ik zeggen: hij doet zijn brave ouders eer aan, hm - ja - dat doet ie, en ik kan er gerust bijvoegen, al weet ik het nog maar half officieel, dat hij wel gauw raadslid worden zal. Nu, mijn stem heeft hij alvast en hij krijgt er nog veel meer, dat zul je zien. Want zulke mannen hebben we juist noodig; mannen die door vlijt en verstand en wat niet al zich voortgewikkeld, och, ik bedoel, zich ontwikkeld hebben, behooren bovenaan te staan!!!

En om nu tot de lieve bruid te komen - ja, wat zal ik al anders zeggen dan - Willie heeft zich een vrouw uitgezocht - hm - die bij hem past! Ze is practisch en we houden allemaal veel van haar, en het heeft ons allen gespeten, dat kan ik eerlijk verklaren, dat ze haar echtgenoot zoo droevig heeft moeten verliezen. Maar - ik ben verzekerd, dat onze Willie haar wel zal troosten, hèhèhèhè, en daarom verzoek ik u uw glas op te nemen: Ons bruidspaar leve! Nog eens: Zij leven!! En nog eens: Leve het bruidspaar!!!’

‘Kom, mijn lieve Willie, je hebt nog geen één keer met mij geklonken!’ riep de opgetogen mevrouw Helmerding.

De fijngeslepen glazen stieten met schoonen klank tegen elkaar, en in de oogen der moeder blonk een traan.

G.W.E.