De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

Uit den Tijd door M. Vorst.

Ze had 't briefje uit de bus gehaald, uit de geelgeverfde bus met 't kleine rechthoekige ruitje. In 't kleine schamelige gangetje had ze 't enveloppe bekeken - 't adres. 't Was de hand van mevrouw van der Dennenburgh, zeker 'n verzoek, of ze de muziekles kan verzetten dacht ze, voor 't een of ander feestje misschien. En met den brief van de post in de hand, de post, die haar nooit iets bijzonders bracht - liep ze de trap op, loom, lusteloos in de drukkende kamerhitte van 't enge huisje. Boven, in de huiskamer soesde 'r moeder, oud, afgetobd, zenuwachtig vrouwtje, in 'n leunstoel voor 't venster. 't Grijzig haar was in 'n dun bolletje saam gestoken en 'n paar somber grijze oogen gaven 't van zwakheid en thuis-zitten lijkvale gelaat nog weemoediger uitdrukking. De magere, beenige oude vrouwenhanden lagen werkeloos in 'r schoot en aan 'r voeten snorkte 'n oude driekleurige kat, die benauwd zuchtte in 'r slaap. Om 'r heen in 't vertrek stonden de zorgvuldig geboende en opgepoetste halfversleten meubelen van uit-demode stijl. De tafel was vermolmd en van stoelen en sofa moesten ankimakassers en kussens de kaalheid bedekken. 'n Oud gekoesterd plantje, dat voor den zooveelsten keer den winter had doorgemaakt, en elk jaar kleinere armzaligere bloemen voortbracht, treurde voor 't venster. Tusschen de killige plaatjes en portretjes aan den wand, was er een, dat even 'n emotie wekte, 't Was de peinzende, geniale, zelfs clasieke kop van 'n Beethoven, den Koning der klanken. En er was iets van berusting in dien kop, met diep medelijden om die forsche vrouw, hoe hij daar de eereplaats innam, in de armzalige woonkamer van haar, die hem begreep en liefhad.

Toen Mien de deur van de huiskamer opende, knarsten de scharnieren. 't Was 'n akelig, pieperig geluid. -

[p. 811]

‘Dag moeder,’ zei de binnengekomene, ‘heb ik u wakker gemaakt? die akelige deur ook, die altijd zoo kraakt!’

‘Ben jij daar, Mien?’ vroeg de moeder, ‘ik ben blij, dat je weêr thuis bent kind, wat heeft die les weer lang geduurd - is 't zoo donker kind? me dunkt, 't wordt slecht weer, maar Kaatje zegt dat de zon schijnt.

Is 't donker, Mien, of ligt 't aan m'n oogen, nu mòt je 't eerlijk zeggen, kind.’

Een oogenblik aarzelde de dochter; toen ging ze naar 't venster en terwijl ze iets wegslikte in 'r keel, talmde ze even, of ze 't wreer taxeerde en zuchtend loog ze. ‘'t Is donker, moedertje, ik denk dat we regen krijgen. -’

‘Goddank,’ zei de moeder verlucht; ‘ik was zoo ongerust, Mien, kind, je weet niet hoe angstig ik me van morgen maakte over m'n oogen’.

Intusschen had Mien 'r hoed afgezet en de enveloppe opengescheurd. 'n Net briefje kwam uit den omslag. Ze doorliep 't vlug, onverschillig eerst, maar onder 't lezen was 't of haar 'n schok door 't lichaam voer en nu nauwkeuriger las ze 't nog eens, woord voor woord in zich opnemende, als kon ze 'r oogen niet gelooven. Ze begreep 'r niets van, van de twee beschreven zijdjes van 't vriendelijke briefje niets, dan dat 't haar 'n onheilstijding bracht. -

Mevrouw was besloten eens van muziekonderwijzeres te veranderen en daarom moesten de lessen maar met 't nieuwe kwartaal eindigen; dat was de inhoud van 't briefje zoo ongeveer, opgesmukt met 'n paar vriendelijke woordjes er tusschen en vooral de groeten aan haar mama. - Dus met 't volgende kwartaal twee lessen minder, was 't eerste wat haar duidelijk werd.

M'n hemel, twee lessen in de week minder, dat ging niet, dat kon niet. Ze kon er nauwlijks zóó komen met die twee lessen er bij. Dan konden ze geen meid meer houden of honger lijden. Moeder moest versterkende middelen hebben en dan de huishuur en de kleeren. Twee lessen - dat scheelde 'r twee honderd gulden in 't jaar - 'n kapitaal. Ze had 't gevoel wel in tranen willen lucht geven, maar met moeite bedwong ze zich, moeder mocht immers geen emoties hebben, voor 'r oogen was 't niet goed, had de dokter gezegd. -

‘Nu, Mien, wat ben je stil,’ zei de oude vrouw naar haar omziende, ‘lees je?’

‘Och, 't is niets moeder, 'n briefje van de Dennenburgh of ik van middag kan komen les geven -’ loog Mien, vastberaden alles voor moeder stil te houden en dien middag 'n bezoek op de Dennenburgh af te leggen.

‘Moet je van middag nu weer weg, Mien, en dan is 't zoo'n eind met dat warme weer. -’

‘Kom, moeder, 'n aardige wandeling en 'n mooien weg en ik kan 't op m'n gemak doen en u weet ik houd van wandelen.’ En terwijl ze 'n poging deed om nu ten minste nergens aan te denken en 't uurtje, dat ze thuis was 'r oude moeder wat op te vroolijken, dekte ze de tafel voor twee, twee bordjes, twee messen op 't witte tafellaken en twee glazen melk.

De oude vrouw schoof 'r stoel aan en de kat was wakker geworden en rekte zich lui uit, haar rug omhoog en de voorpooten recht voor zich uit met gespannen spieren aan de klauwen. Poes scheen goed op de hoogte van etenstijd want, als de tafel gedekt werd, werd ze altijd wakker, om na 'n half uurtje weer in te dutten tot 'n volgenden maaltijd.

Die drie aten te zamen, brood met melk. Mien speelde zenuwachtig met de vingers van 'r linkerhand piano op 't tafelkleed, terwijl ze de dobbelsteentjes wittebrood kauwde. En mevrouw, die aan 'n oogziekte leed, tastte onophoudelijk verkeerd naar boter en naar melk en klaagde, dat ze zoo ongelukkig geworden was en als ze dat niet telkens overluid zeide, voelde Mien toch wel, dat ze zoo dacht en dat maakte haar nog treuriger gestemd. Van al dat sombere scheen alleen poes niets te merken, die slurpte met 'n soort welbehagen van haar melk en het doorweekte wittebrood scheen 'r goed te smaken.

Na de lunch bleef Mien nog wat bij moeder zitten en las haar wat voor; maar 'r gedachten waren elders. Toen ging ze zich wat kleeden voor 'r bezoek. 'r Verschoten blousje verwisselde ze met 'r Zondagsche, 'n nieuw goedkoop katoentje, met 'n helder wit glimmend gestreken kraagje, dat 'r zoo goed stond. Toen bekeek ze zich in den spiegel. Ze zag er al oud uit, vermoeid, wat 'n rimpels had ze al in 't gezicht, maar 'r kleeding was nog jeugdig, vooral die korenbloemen op 'r stroohoed stonden aardig.

‘Ja, ze zag er nu wel goed genoeg uit voor 'n visite op den Dennenburgh’, vond ze. Toen ging ze de deur uit. Ze hoopte, dat de lucht 'r wat verfrissching zou brengen. Maar de gloeiende hitte van 'n zomermiddag, drukte zwaar op haar en bracht slechts nieuwe benauwdheid.

[p. 812]

En 't was 'n heel eind gaans naar den Dennenburgh, deels in de brandende zon, deels in beschaduwde, maar stoffige lanen. Hoewel men in deze eeuw van materialisme de heide ontgonnen had en in vruchtbaar bouwland veranderd, minder lettend op 't fraaie, dan op 't nuttige, toch was er niettegenstaande 't ploegen en eggen van den mensch hier nog 'n fraai stukje natuur overgebleven. De boekweit stond in vollen bloei; 't was of zich aan beide zijden onafzienbare sneeuwvelden uitstrekten, waarover de zandweg zich kronkelde als 'n geel bruine looper. Maar Mien zag niets van al dat schoons om zich heen, noch merkte ze iets van de onverbroken rust, die er heerschte in 't landschap.

Honderd keer zei ze in zich zelf op, wat ze te zeggen had, als ze werd binnengelaten; wàt, als mevrouw niet thuis was, wàt dan? Dan maar weer terugkomen, morgen misschien - weer 'n heelen nacht in zenuwachtige spanning. -

't Was vreemd, hoe ze nu weer aan 'r jeugd moest denken, 't heele verleden stond 'r voor den geest, of 't gisteren gebeurd was. Beelden uit lang vervlogen tijden doemden voor 'r op. Ze zag zich weer 'n jong meisje in de prachtige villa, die ze meer dan dertig jaar geleden bewoonde. Hoe gelukkig had ze toen kunnen zijn - als ze slechts gewild had. Hoe had 'r hart getinteld van blijde verwachting, als 'r muziekmeester 'r aanmoedigend op den schouder klopte: ‘We zullen nog wat van jou maken.’

In 'r opgewondenheid van jong-zijn had ze gedacht de wereld voor zich in te nemen met 't spel. Ze had ambitie, toen. 'r Ouders waren er op tegen, dat ze zich aftobde; ze moest liever uitgaan op feestjes en partijtjes, zooals andere jonge meisjes deden. Zij was zoo stil, zoo afgetrokken; maakte uren achtereen muziek. Toch koos ze 't hobbelige pad der kunst; ze genoot niet de schoone dagen van levenslente, maar scheidde zich af van de wereld om haar heen. Haar toekomst zou al die jaren van inspanning haar toch ruimschoots vergoeden. -

Later, dan zou de wereld, die haar begreep, haar zeker met open armen ontvangen; later. - Eindelijk kreeg ze van 'r ouders toestemming in Keulen te gaan studeeren. Daar bracht ze 'n jaar door van onafgebroken arbeid, maar ook van zaligheid in 'n kring van kunstenaars, musici - hier was de omgeving, waarvan ze gedroomd had - o, mocht 't zoo blijven.

Toen kwam de slag, de vreeselijke verpletterende tijding, zonder voorbereiding, 'r Vader had gespeculeerd en nu waren ze doodarm. Maar dat was nog niet 't ergste. Te laf om de minachting van de wereld te trotseeren en opnieuw den strijd om 't bestaan te gaan voeren, had ie misschien ook in 'n oogenblik van wanhoop met 'n kogel 'n einde aan z'n leven gemaakt. ‘Hoe eerder je thuis komt, hoe liever;’ schreef 'r diepbedroefde moeder.

Nog herinnerde ze zich 't afscheid van de professoren, hoe ze zich terugtrok uit de wereld, die 'r begreep. Toen was ze thuis gekomen bij 'r diepbedroefde moeder. Maar ze waren in de stad gaan wonen in 'n klein huisje, waar zij nu voortaan met muzieklessen geven in beider onderhoud moest voorzien.

Dertig jaar had ze nu al les gegeven met jobsgeduld aan meer of minder muzikale élèves; zij de artiste, de gevoelige met 'r fijnbesnaarde natuur. Ze wist 't nu al lang, dat de droomen van 'r jeugd, slechts 'n illusie geweest waren. - Als je werkelijk talent had, kwam je er wel, al was 't langs haast onbegaanbare omwegen. Maar nu wist ze 't; zij was slechts de gevoelige natuur, die open oog en oor heeft voor 't schoone, zooals alle kunstenaars, die de kunst lief heeft en begrijpt, maar die toch zelf nooit iets groots tot stand kunnen brengen. Haar is alleen de smart van 't niet-begrepen-worden, de roem aan 't einde der moeielijke baan was niet voor haar weggelegd. -

Al dertig jaar had ze zoo geleefd in 't kleine huisje met 'r moeder en de zorg. De grievende, kwellende, wreede zorg, die rimpels in je voorhoofd groef, die de slaap van je oogen dreef in lange benauwde nachten, die met den eersten zonnestraal voor je bed stond en je begeleidde als 'n tweede schaduw. Altijd rekenen en tellen, hoe er te komen; nu rekende ze weer; maar telkens vergiste ze zich in de cijfers. - - M'n hemel, wat hadden die menschen toch tegen haar, dat ze van muziekonderwijzeres wilde veranderen, zonder die twee honderd gulden kan ze er niet komen... Nu lag de Dennenburgh voor haar, half verscholen in 'n krans van groen, 'n Paar rijtuigen met koetsier en palfrenier statig op hun hoogen zetel kwamen de oprijlaan uitrijden. En nog anderen wachtten voor 't huis. 't Was immers jour vandaag, dat ze er ook niet aan gedacht had. Ze vertraagde 'r pas. Ze wilde mevrouw alleen spreken; dus wachtte ze tot 't laatste rijtuig wegrolde. -

[p. 813]

Ze schelde aan en de bediende, die de muziekjuffrouw herkende, liet haar dadelijk binnen bij mevrouw. Deze 'n aristokrate in wiegelende stof gehuld, begroette haar allervriendelijkst. Mien dorstig en moe van de lange wandeling had eenige oogenblikken noodig om op dreef te komen; toen zei ze 't lesje op. ‘Waarom ze den kinderen geen les meer mocht geven; dat ze toch zooveel van ze hielden, dat ze zoo goed konden opschieten. Of ze iets gedaan had, dat mevrouw niet beviel, of ze 't maar zeggen wou.’

En mevrouw kreeg medelijden met 't zenuwachtige menschje. Ze zei, dat ze zeer ingenomen was met de juffrouw en dat de kinderen ook dol veel van 'r hielden; maar ze wilde nu eenmaal eens veranderen. -

‘Was de muziek dan niet goed; mevrouw moest maar zeggen wat ze de kinderen zou laten spelen - maar mevrouw bleef vriendelijk maar onverbiddelijk. -

De deur werd geopend en nieuwe bezoekers traden binnen. Heeren in onberispelijk gesneden visite toilet en dames in soepele, kostbare weefsels en paarlen en diamanten aan hals en armen. Ze lachten en bogen voor de gastvrouw, die ze voorstelde.

En Mien met 't goedkoop katoenen blousje en witte kraagje voelde zich niet thuis onder die weelde-menschen. 'n Gevoel van schaamte, van indringerij kwam over haar en bedremmeld vluchtte ze uit de antieke zaal. -

Binnen legde mevrouw uit, wat de bezoekster was komen doen. Ach ze had werkelijk medelijden met 't menschje, maar je kon er je kinderen niet aan opofferen; ze was uit den tijd. Er waren jongere, betere gekomen, en nu wilde ze liever veranderen. -

Buiten liep Mien te overpeinzen, de reden van 't besluit van mevrouw. Ze had niets op kunnen noemen - ze had immers altijd 'r best gedaan. - Maar wreed voelde ze 't overmijdelijke oud worden. Dat was 't, mevrouw wilde jongere krachten hebben. - ‘O, nu zouden misschien andere haar ook afdanken en dan - en dan?’

En alleen zweefde ze voort op den stillen weg met de weemoedige gedachte, dat zij alleen zorgen moest. Nog nooit had ze zoo zwaar gevoeld den last op haar schouders van alleen-er-voor-te staan, zonder hulp van 'n sterkeren in de wijde egoistische wereld. - En ze schreide lang en bitter....