De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

Vrije liefde door Fred. W.H. Emons. V.

‘Daar kwamen een wijze man en een dwaas. De wijze hoorde toe, onderzocht en dacht na. De dwaas besliste dadelijk.’

De wet kan dus, ook voor die lieden, geen heil brengen. Daartegenover houden ook zij toch vast aan die wet, wijl ook voor hen in die Wet 't middel ligt om 't dierlijk genot aan de wereld als zuivere Liefde te presenteeren. Alleen de slaapsokken onder hen maken géén gebruik van die wet.

Beide coalities hebben dus belang bij de instandhouding der wet - en in beide gevallen blijft de wet middel om 't dierlijke te verheffen tot... Zedelijkheid.

Bereikt daarentegen 't vrije-liefde-idee de appreciatie der Zedelijkheid, dan zal dus 't bewijs geeischt worden van de paren, die zich hebben vereenigd, dat de vereeniging 'n Liefde-daad was. En wat de Wet niet kan, bereikt de Zedelijkheid onvoorwaardelijk: Immers, als de grenzen der zeden verlegd zijn van de engte waarin zij zich nu bewegen, naar 't terrein van breede, humanitaire opvatting - zal het óók mogelijk zijn om, béter dan door de Wet, contrôle te oefenen op de samenleving. Ook nù heeft zij die macht, maar tengevolge harer verouderde begrippen is zij een ramp waar ze weldaad behoorde te wezen.

In de zeden vind ik niets dan ongeschreven wetten en juist dáárom zijn zij van veel grooter invloed op de moraliteit dan de gedrukte voorschriften.

't Gevaar zit alleen in de conservatieve dwangmiddelen, die fanatiekers vóór alles hoog willen houden.

De zeden willen de vooruitgang stop zetten, omdat haar vertegenwoordigers niet meekunnen. Maar dat is ijdel gedoe. De beschaving zal nieuwe zeden brengen - niet zullen de oude zeden de beschaving kunnen dwingen zich naar haar te regelen.

_* * _*

Het etisch beginsel der nieuwe moraal spruit voort uit de oude (materieele) beginselen.

Tot nu toe deed het, vooral voor onnadenkenden, opgeld, als in 't midden werd gebracht, dat de overtuigde-vrije-liefde aanhangers geen rekening pleegden te houden met de werkelijkheid.

Eenig bewijs daarvoor, dat als zoodanig ernstig kon worden opgenomen, heb ik steeds vergeefs gezocht.

Ik draai het om en beweer, dat de heele theorie der vrije-liefde idee, zich grondt op het leven. En dit zal ik trachten te bewijzen met een:

Het streven van den mensch is volmaaktheid. Of dit ooit bereikt zal of kan worden, doet niets ter-zake. Wat mij betreft, zou ik willen zeggen, dat het ernstig streven naar iets, op z'n minst even hoog staat als het bereiken daarvan. Contrarie dus met 't oude: ‘'t doel heiligt de middelen.’

'n Poging tot moord, als vooropgezet doel, behoeft de moord zelve niet, om te worden veroordeeld als inhumaan. Het mislukken eener bedoeling, onafhankelijk van den wil des bedrijvers, vergoelijkt niets.

Waarom zou dan de poging naar het volmaakte minder zijn, dan 't bereiken daarvan?

Ik hoop, dat dit geen nadere toelichting vereischen zal.

[p. 660]

Uit den drang dus, den zuiver menschelijken drang immer hooger-op te gaan, volgt van zelf, dat elk opkomend geslacht noodzakelijkerwijze ontevreden moet zijn met de toestanden waaronder 't uittredend-geslacht zich thuis gevoelde.

Eigenlijk zouden dus de ouden-van dagen moeten zwijgen, waar 'n jongere generatie bezig is aan 't verwerken van afgeleefde begrippen. Maar dat gebeurt slechts zelden: Vaders, Moeders, Grootvaders en Oud-ooms weten 't zooveel beter. En de grijze haren plus verre reizen worden tot getuigen opgeroepen om dit even te bevestigen.

Hiermede wordt niet gezegd, dat de jongeren zonder vorm van proces elk advies van 'n oudere op stal zetten moet. Integendeel: Geen advies of 't heeft waarde. Maar... er worden zooveel adviezen gegeven, die geen andere kracht kunnen bijbrengen.... dan dat ze uit 'n bejaarde bol of globetrotter-brein zijn voortgesproten: Wie veel jaren leefde of veel zag, heeft doorgaans de pretentie van Alweter.

Daartegen protesteer ik. Dezulken dienen als remtoestel op de beschavings-locomotief. En tot op dezen dag is er te-veel waarde toegekent aan betoogen, die, hoe eerlijk dikwijls ook, alléén daarom niet werden betwist, wijl de conventie, op-zich-zelf óók verouderd, wilde, dat men met eerbied overwegen en toepassen zou wat ‘ouderen’ en ‘ervaren’-menschen beweerden... en dat slechts aanspraak kon maken op een plaats in de oude geschiedenis.

De natuur staat nooit stil. Dus de wereld evenmin. Er is altijd werking, altijd beweging, altijd nieuwe groei uit 't geen pas van gedaante wisselde. Uit 't geen heden leeft en met ons geheele wezen op-en-neer gaat.... zal 'n nieuw leven voortkomen zoodra 't eerste afgedaan heeft. Over 't laatste bestaat verschil van gevoelen: zoo beweert de oude garde, dat de wereld geen nieuwe moraal behoeft; dat 'n nieuwe moraal dwaas verspil van tijd is, enz. Heel wat jeugdige spruiten, die gedwee luisteren en zich verzadigen aan 't gerecht!

Er is geen enkele gedachte, hoe dwaas en belachelijk of onmogelijk ze ook schijnen moge, of zij is 't kind van haar tijd. Zij leeft-op uit de practijk van 't leven en is niet anders dan de vrucht van de werkelijkheid.

Er moet bevruchting plaats hebben voor er van baring sprake kan zijn. Dit is een Natuurwet, die háár gang gaat, zonder ooit te letten op Wet of Zeden. Alleen kan men mij tegenwerpen,... dat er vele misgeboorten plaats hebben.

Daarop voegt maar één antwoord: waar 'n misgeboorte is, behoeft 't bewijs niet meer te worden geleverd, dat er bij normale omstandigheden van dezelfde bodem 'n goede vrucht verwacht kan worden. Dit aan-te moedigen is de plicht van elk mensch. En 't is de fout van den mensch om dit na te laten of tegen te gaan.

Hiermede hoop ik geslaagd te zijn in mijn poging, om te bewijzen, dat de theorie van de vrije-liefde de werkelijkheid als haar moeder kent en eert.

't Is nu ook voor mij 'n logisch-gevolg, dat de vrije-liefde begrippen niet tot Wet moeten worden omgeknoeid, want dàn zal 't nageslacht weer te kampen krijgen, om - voor de spruiten der vrije-liefde-theorie - plaats te erlangen. Alles is vergankelijk. Waar ik nu een pleidooi voor houd, zal zeer waarschijnlijk over 100 of 500 jaar niet meer te verdedigen zijn.

De dwaasheid zit niet in 't nieuwe, maar in 't verzet tegen 't nieuwe. Zóó heeft de menschheid heel wat moeten ontberen wrat tot genot en geluk had kunnen dienen.... als er maar gebruik was gemaakt van de weldaden der Natuurlijke beschaving.

Dat 't grondbeginsel der vrije-liefde alleen haar kracht vinden kan in de ethiek, is een feit. Het is niet ontstaan om z'n hartstochten vrij-spel te laten, maar juist om de materieele kracht der Wet, die zich begon aan te matigen boven de Zeden te staan, te verlammen. Niet om die doode-wet-zelve, maar om haar gevolgen. Die wet op-zich-zelf kàn het ethische niet overvleugelen, maar wèl de feiten, die door die Wet worden mogelijk gemaakt.

- Maar wat wil men dan met de vrijeliefde? Meent men daarmede de menschen in-eens tot ideaal-schepselen om te werken? Zal men er de gruwelen der huwelijken van dezen dag mee verslaan?

- Zulke laag-bij-de-grondsche, de publieke tribune tot handgeklap uitdagende kwasischerpzinnigheden zijn schering en inslag.

Het is niet de vraag of plebejers in één dag edel en goed worden - ook niet of de edele mensch in een jaar 'n tweede mensch tot 't Edele zal hebben opgewekt...

Neen: de kwestie loopt hierover, dat men den Edele niet beletten moet te doen zooals

[p. 661]

dat met zijn persoonlijkheid strookt: Men moet niet langer zichzelf opwerpen tot wegbereider voor 't lage door den weg te versperren aan 't Hooge.

‘Hebt geen hart en leef! goed! maar spuw niet op wien 'n hart noodig heeft om te leven’! - ‘Koop en verkoop oesters - best! maar doe niet alsof ge zelf 'n oester waart...’ roept Multatuli den mensch toe.

Eén voorbeeld - dit wordt allengs erkent - één voorbeeld zegt meer dan boekdeelen redeneering. Dit weten we b.v. van 't voorbeeld van 'n Jezus, dat nog altijd de diepste bewondering afperst... zelfs van den Godverzaker.

Jezus werd gekruisigd - òmdat-ie 'n voorbeeld gaf? - ik weet 't niet. Maar gekruisigd heeft men hem... en gekruisigd wordt de tijdgenoot die, tegen Wet en Conventie in, 'n voorbeeld stellen wil van Liefde en Reinheid in Ziele-vereeniging. En de populatie schreeuwt 'm toe: Wat beeldt je je in? Dat je de wereld redden zult? Dat je de schunnige menschen braaf zult maken?

Malligheid! Aanstellerij! Excentriciteit.

Zóó gebeurt 't. En dat is nog 't meest wellevende, beschaafde, braafste deel, dat zóó zijn verbazing lucht.

Transponeer je de zaak op 't plebs, dan hoor je om 't hardst: 'n Mooi foefie om z'n vuile uitspattingen te bemantelen. Iemand, die zóó wetten en fatsoen met voeten durft treden is van God verlaten en vrijwel tot alles in staat.

Nog 'n stap verder, beland bij de domme, praatzieke menigte,... moet je wel goedvinden, dat 't meest redelooze gekakel je oorvlies doorboort... citaten dááruit schrijft men niet - dank zij de zeden!

't Is wèl prettig voor zoo'n nieuwe loot aan den ouden stam... betast, bestreken, toegesproken en gecritiseerd te worden door zijn naaste omgeving, de jeugdige en oudere takjes van den zelfden boom... die trotsch zijn op d'r eigen smoezelig omhulsel! -

En... of de gruwelen van de huwelijken van dezen dag zullen afnemen bij de erkenning van het Vrije huwelijk... och, lieve behouders, dat hangt van U af.

Gij hebt 't in uw hand om mee te werken aan elke poging, die het betere pleegt te decreteeren. En aan U de schuld als elke poging tot verbetering van veel onreins en onedels zònder vruchten blijft... dank zij uw negatief, orthodox, oppositie-voeren. Moet Gij dan vragen wat men meent te bereiken?

Stel die vraag niet; respecteer de Edele poging - en helpt mede. Kunt Ge dit niet; wilt Ge dit niet; wenscht Ge dat niet - goed! dat is Uw zaak - maar bestrijdt niet. Als Ge dàt doet, dan moet Ge kunnen verwachten, dat de tegen-agitatie niet op zich wachten laat. Op uwe actie zal reactie onvermijdelijk zijn. En dat is ònze zaak.

Uw oppositie, zooals elke oppositie, tegen het nieuwe, kan (of màg) alleen voortspruiten uit uwe rijpe overtuiging, dat er iets gewild wordt wat naar Uw inzichten onmogelijk is. Stelt ge er prijs op om U eerlijk te meten met den persoon, die tegenover U staat in die opvatting, dan gebiedt Uw plicht, om hem niet tegen te werken. Als twee menschen 'n wedloop houden: de eene, omdat-ie zegt in zóóveel minuten zóóveel 100 meters te kunnen afleggen; de ander, omdat-ie meent, dat dit onmogelijk is - dan is de laatste zwakker dan de eerste, als hij onder 't loopen den partner 'n blok hout voor de voeten werpt, om hem te doen struikelen, tengevolge waarvan hij de weddenschap moet verliezen.

En zulke wedloopen worden elken dag op geestelijk gebied ondernomen. Mij dunkt, dat de betwister, door zijn geniepige streken om den ander niet-te-doen slagen, zijn infaamheid slechts twee grondmotieven kan bezorgen:

1^o. dat-ie tegen beter-weten-in betwist; of

2^o. dat-ie niet kan dulden, dat z'n betweterij aan de kaak wordt gesteld en gelogenstraft.

Keer nu tot U zelf en vraag of 't zóó is in de werkelijkheid.

Daarenboven zij nog gezegd, dat 't beginsel der vrije-liefde óók haar oorsprong vindt in den menschelijken drang naar vrijheid. Niet 'n onbesuisd verlangen naar bandeloosheid, maar om althans het besef, dat de vrouw in het wettig-huwelijk 'n minderheid vormt en onderworpen is aan den wil des mans, te doen ophouden. Die strijd heeft eeuwen geduurd, maar eindelijk begint men te durven. Eindelijk komt 't dan toch op den voorgrond, dat de vrouw een andere plaats toekomt dan de mannen aan haar - bij de gratie - hebben afgestaan.

(Wordt vervolgd.)