De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

Helma.
Een Schets uit het kinderleven.
door Fenna de Meyier.

Helma was acht jaar toen de kinderjuffrouw en Mama lachten om een naïve uitbarsting van smart bij een gebroken pop. Toen kreeg zij voor het eerst het zich-bewuste gevoel, dat er dingen zijn die men alléen voelt, en waarbij men dus geen sympathie kan verwachten, zelfs niet van Mama.

Helma had van nature geen gesloten karakter; integendeel, zij was expansief, had behoefte haar gevoelens te uiten, die, sterk en heftig, haar te zwaar werden in haar eenzaamheid. Maar al vroeg leerde zij zich te beheerschen, omdat haar schuwe fijngevoeligheid zich te hard gestooten had aan de spot of de onverschilligheid van haar omgeving. Toch werd het haar dikwijls te sterk. Dan kon zij, een heelen dag bleek, onrustig zwij-

[p. 393]

gen, en 's avonds barstte, als een onweer dat dreigde, haar woede of blijdschap los, in een vloed van woorden, onder tranen of lachen-buien die de huisgenooten in verbazing brachten. Bemerkte Helma die verbazing, dan werd zij driftig, onhandelbaar.

Haar moeder kon zij den eenen dag hartstochtelijk liefkoozen en den anderen dag driftige verwijten doen of met een koud, snijdend woord opzettelijk wonden. Dan ergerde haar alles aan de zachte, maar zoo geheel in huishoudelijke beslommeringen opgaande vrouw. - Voor haar vader was Helma bang. Zij vereerde hem en had hem lief met een vreemde, huiverende liefde. Als hij haar opnam en kuste, beefde zij. Zij begreep niet hoe haar oudere zusters hem durfden toespreken en aanraken als was hij haars gelijke.

Toch had hij haar nooit gestraft.

Zij dacht wel eens, als ze stil in haar bedje lag na een dag van voortdurend stout-zijn: ‘Nu zal vader komen om me te slaan - en dan sterf ik...’ Maar hij kwam nooit bij haar bedje, daarvoor had hij het veel te druk. De kinderen (Helma had nog een broertje) zagen hem weinig. Zij aten met juf in de kinderkamer en gewoonlijk kwam vader pas 's avonds thuis van de ijzerfabriek waarvan hij eigenaar was.

Toen was het op een dag gebeurd dat de moeder, wanhopig hoe zich te handhaven, zijn hulp had gevraagd. Dat zou Helma nooit vergeten.

Zij had op school een vriendinnetje gehad met wie ze dweepte. Het meisje was naar Indië gegaan. Helma had 's avonds afscheid genomen en in hartstochtelijk verdriet was ze in bed gekropen. Den volgenden dag had ze geweigerd om naar school te gaan. Zij wilde niet terug onder haar vroolijke makkertjes, die het meisje niet zouden missen. Zij wilde niet in die koude, kale schoolkamers terug zonder haar lief vriendinnetje...

Maar die redenen verzweeg ze, instinctmatig voelend dat ze geen voldoende argumenten waren voor de menschen met wie ze leefde.

En zij weigerde, Mama zeide: ‘uit koppigheid.’ Den geheelen dag verborg ze zich op zolder. 's Middags moest ze bij haar vader komen. Hij zat haar op te wachten in het groote, holle kantoor van de fabriek, dat alleen licht kreeg door een tuimelraam, waarachter de doodsche wintertakken van een linde wiegelden. Zij zag bergen geel papier, pakken met monsters van ijzerwaren, dikke stoffige kantoorboeken. Verlegen kwam zij dichterbij, het bleeke gezichtje verborgen onder een zware massa goudkrullend haar, de handjes gerold in haar bonten schortje.

‘Kom eens hier.’

Zijn streng gezicht, zijn koele oogen brachten een doodsangst in haar zieltje.

‘Waarom wou je niet naar school? Waarom heb je 't je moeder zoo lastig gemaakt?’

Het kind zweeg. - Een vaag gevoel, dat hij minder boos zou worden als zij hem de ware reden zei, klom zachtjes, overtuigend, in haar op.

Maar zij kon de woorden niet meer vinden. De tengere handjes onder haar schort, plukten wanhopig... Toen, driftig, stond hij op, pakte haar bij een arm en bulderde in haar ooren woorden van drift en verwijt. Als scherpe steenen vielen die in haar ziel en deden daar iets pijn... verminkten daar iets...

Toen hij haar losliet, stormde zij naar huis, naar haar eigen kamertje en schreide er tot zij in slaap viel.

Van dien dag af begon haar vader Helma te beschouwen als een lastig, moeilijk te regeeren kind. Voor het minste vergrijp werd zij streng gestraft en zoodra zij, woedend, zich verweerde en 't uitschreeuwde dat hij onrechtvaardig was, werd de straf verdubbeld. Het was geen wreedheid, veeleer plichtsgevoel dat hem daartoe dreef. Hij wilde die woestheid temmen, dat karaktertje buigen eer het te laat was.

Zoo groeide Helma op. Met den dag werd zij schuwer en haar hartstochtelijke gevoeligheid, instede van te verminderen, groeide aan in die eenzame kinderziel zonder leiding, zonder steun. Allerlei diepe indrukken beroerden haar en rukten aan haar bestaan, waarvan haar omgeving niets vermoedde, waarvan zij alleen den terugslag zagen in een slecht humeur, driftbuien of een zonderlinge moeheid, die niet van haar jaren was. In haar liefde voor haar vader doorliep zij heele phasen van vereering, angst, hartstochtelijk verdriet, afschuw en haat, waarvan hij niets bemerkte.

Zoo werd zij veertien jaar.

De zusters trouwden en zij bleef met haar broertje Théo alleen. Zoolang ze zich herinneren kon, had ze met Théo gespeeld - en gevochten, den eenen dag kwade vrinden, den anderen dag alles voor hem over hebbend. Hij was een klein, pootig ventje met een helder hoofd en sterke vuisten.

[p. 394]

In zijn karakter was het egoïsme alles overheerschend. Onderwierp Helma zich aan zijn wil, dan ging alles goed, zij speelden prettig, hij was vriendelijk, vroolijk, samen haalden ze allerlei grappen uit. Maar kwam haar eigen kinderegoïsme op tegen zijn tirannie, dan weerklonk het oude, holle huis van hun twisten en kreten. Meestal eindigde de kibbelpartij daarop, dat Helma hem sloeg en beet - voor haar drift werd opgesloten en dikwijls nog strenger gestraft werd.

Théo was de eenige zoon en stamhouder in de familie. Zijn vlug hoofd, zijn practische zin maakten den trots uit van zijn vader. Hij was kalm, bijna phlegmatisch aangelegd. Door zijn kalmte bezat hij overwicht op zijn driftig zusje, maakte hij den indruk op anderen van gelijk te hebben. Men ging gewoonlijk af op 't: ‘qui se flâche a tort.’

Toen Helma veertien jaar was, besloot haar vader dat zij naar kostschool gaan zou.

Een storm van aandoeningen werd opgewekt in haar hart; angst voor 't vreemde, verlangen naar 't nieuwe, verdriet om 't weggaan uit dat oude, lieve huis, dien heerlijken tuin, weg van Théo, van moeder... en bovenal de bitterheid dat ze nu uit huis gestuurd werd, dat ze blij waren haar kwijt te zijn. Want was niet alle onaangenaamheid, alle verdriet in huis om haar?

Moeder bracht haar weg. Het was een kleine kostschool in een villa in Gelderland voor rijke meisjes van goede familie, met een godsdienstige richting. De directrice, een beschaafde dame op leeftijd, werd bijgestaan door vier dames onderwijzeressen. De ontvangst was huiselijk, vriendelijk als van een logée. Met een verlicht hart liet Helma's moeder haar arm kind daar achter. De laatste jaren had zij dikwijls een vreemd, onberedeneerd medelijden met haar kind gehad; haar moederlijk instinct waarschuwde haar dat Helma verkeerd werd aangepakt.

Helma voelde zich in haar nieuwe omgeving heel gauw thuis. Iedereen begon met vriendelijk tegen haar te zijn; zij was dankbaar voor elk goed woord en de eerste weken voelde zij zich, tegen alle verwachting in, gelukkig.

De meisjes waren vroolijk; Helma werd het ook. Zij kon lachen, zóo frisch, zóo uitgelaten, dat iedereen mee moest doen.

‘Wat een zonnig, lief kind,’ zei de directrice en schreef een dergelijk oordeel aan de ouders.

Thuis was men verbaasd over Helma. ‘Vreemde oogen dwingen,’ zei vader, ‘maar zóo zal 't wel niet blijven.’

En zoo bleef het werkelijk niet.

Helma werd dikwijls geplaagd als zij ongeduldig of driftig was, maar dàt nam zij de meisjes niet kwalijk. Wat haar wèl ergerde, was het lachen of spotten over dingen die haar lief waren en al heel spoedig was daar aanleiding voor.

Een van de onderwijzeressen, een bleeke, geduldige ziel, had Helma tot haar préférée verkozen en Helma begon voor de zachte vrouw een innige liefde te voelen, een van die reine, onzelfzuchtige kinderliefdes, die zoo'n invloed hebben op de vorming van het karakter. Deze onderwijzeres was innig geloovig, ging op in haar godsdienst.

Langzamerhand trachtte zij Helma te leiden in een mystieke gevoelswereld waar een algeheel afsterven van aardsche verlangens, een opgaan in de goddelijkheid het hoogste ideaal vormden.

Het kind trachtte te volgen... met oplettende oogen, die alles wilden begrijpen, zag zij haar leidsvrouw aan, als deze haar 's avonds riep en zachtjes met haar sprak over hoogere dingen.

Op school werd zij zachter, minder heftig, plichtgetrouwer.. en de juffrouw volgde zij als een betooverd kind de fee...

Maar niet uit liefde tot God, dien zij niet kende en niet begreep, maar uit liefde voor haar die haar dit alles leerde, volgde zij. Toen de goede vrouw dit merkte, trok zij zich van 't kind terug. Helma bleef haar zoeken in een hartstochtelijk verlangen naar liefde, warmte, teederheid. Maar de onderwijzeres ontweek haar nu. Toen schreide Helma in een hopeloos, bitter kinderverdriet - en.. werd er om uitgelachen.

Dat wekte in haar zieltje een storm, een haat, 'n afschuw voor die meisjes, die zich uitte in bitsheden, ruwe onverschilligheid.

Helma werd nu in de klasse dikwijls berispt. Zij lette weinig op, en als men haar strafte, had zij een onverschillig antwoord. De directrice riep haar op een avond bij zich en sprak op gemoedelijken toon over plicht, liefde voor de ouders, liefde voor God.

Schijnbaar onverschillig luisterde Helma.

‘Ik geloof niet meer aan God,’ zei ze op eens, en schrikte er zelve van. Toen barstte ze in tranen uit. De directrice troostte haar en was vriendelijk, gemoedelijk.

Maar in de klasse bleef het 't zelfde. Ook in haar omgang met de meisjes kwam iets

[p. 395]

vijandigs. Zij voelde zich diep rampzalig en 's avonds schreide zij in haar bedje van afkeer over zichzelve, vermengd met een medelijden om haar eigen eenzaamheid. -

Toen ze thuis hoorden dat 't nu niet meer goed ging met Helma, waren allen bedroefd, maar bewonderden het doorzicht van den vader. Had hij 't niet voorspeld?..

De groote vacantie kwam en in Helma's hart was het verlangen naar huis zoo sterk geworden, dat zij de twee laatste nachten koortsig te woelen lag.

Toch wist zij dat thuis onaangename dingen wachtten: vader zou boos zijn over haar slechte rapporten... moeder zou klagen dat zij uit al haar jurken gegroeid was. - Zij wist 't vooruit, elken zomer was 't zoo en nu was zij nog meer gegroeid dan ooit. Maar heur kinder-optimisme hielp haar over die sombere gedachten heen. De tijd en de afstand hadden veel van de bitterheid om haar vaders onbillijk-streng-zijn en om haar moeders zeuren over kleinigheden doen bezinken en verbleeken.

Het was een prachtige zomerdag, toen Helma thuiskwam. In de verteedering van 't afscheid had zij de dames onderwijzeressen en de meisjes alles vergeven en ze hartelijk de hand gedrukt. Dit maakte haar gelukkig en in de coupé alleen gelaten, zong zij van puur genot en levenslust.

Haar hart bonsde wild en haar oogen schoten vol tranen, toen zij het oude, welbekende huis terug zag en den bloeienden tuin - weinig aangelegd, maar een stukje wilde natuur waarmee ze zich eigen voelde.

Den eersten dag genoot zij onvermengd, liep telkens van binnen naar buiten, kuste haar moeder, lachte om de honden, plukte bloemen en bleef in extase staan voor het wijde uitzicht dat men achter den tuin had op de breede rivier met de groenbegroeide heuvels in de verte.

Nooit had ze geweten hoe mooi het thuis was, nooit gevoeld wat een geluk het was om in dat mooi te leven.

Théo, uit school komend, begroette haar kalm-vriendelijk. Op haar vraag wanneer hij vacantie had, zei hij droog: ‘Morgen, maar 't zal je toch niets geven - ik ben lid geworden van een roeiclub en ik heb 't nu te druk om met je te spelen.’

Zij lachte om zijn gewichtig gezicht, maar voelde toch iets kils om zijn onverschilligheid.

Pas des avonds zag Helma haar vader. Hij was een weinig uit zijn humeur om een questie vàn de fabriek, maar deed zijn best Helma vriendelijk te ontvangen.

‘Ging 't de laatste weken beter met je werk?’ vroeg hij, en passant, ofschoon Helma voelde dat hij een berisping bedoeld had.

‘Neen, Papa, dat kan ik niet zeggen,’ zei ze eerlijk.

‘Dat spijt me. Dan moeten we andere maatregelen nemen, Helma. Dat gaat zoo niet.’

Er werd verder niet over gesproken. Maar voor Helma was de feeststemming van dien dag voorbij. -

Den volgenden middag zat Helma in het kamperfoeliepriëel te lezen, toen zij op eens de tonen hoorde van een viool, zóo zacht, zóo smeltend, als kwam het geluid uit verliefde vogelkeeltjes. Getroffen sloeg zij haar boek dicht en luisterde. Muziek had van kind af een sterke bekoring op haar uitgeoefend, terwijl die haar tegelijkertijd zoo zenuwachtig maakte, dat zij als kind huilde en wegliep als haar moeder piano speelde. De ouders die deze uitwerking op het al te gevoelige zenuwleven van hun kind verderfelijk achtten, hadden Helma zorgvuldig buiten alle muziek gehouden.

Nooit had haar vader toegestaan dat Helma pianoles zou nemen, nooit haar meegenomen naar concert of operette.

En nu sidderde die viool aan haar ooren en het was of een hand haar ziel aanraakte, zóo dat die ook te beven begon en trilde in ongeweten melodieën. Stil bleef zij zitten - als levend in een andere wereld.

Toen de viool zweeg, was 't of Helma wakker werd uit een vreemden droom. Zij stond op en wandelde werktuiglijk den tuin door naar de plek vanwaar de muziek scheen te komen.

Het moest wel bij de buren zijn. Van haar moeder had zij juist gehoord dat aan dien kant nieuwe menschen waren gekomen.

Nieuwsgierig keek zij over de schutting en zag toen, dat een meisje van haar jaren met een viool in den arm aan een pruimeboompje stond te schudden.

‘Zij zijn nog niet rijp!’ zei Helma lachend.

‘O... bent u 't buurmeisje dat van kostschool zou komen?’ - In een mooi, rond gezichtje zagen twee zwarte schitterende oogen Helma aan.

‘Ja. Ik heet Helma. En jij?’

‘Marie.’

‘O... Marie, wat kan jij mooi spelen.’

‘Kom! Vind je dàt mooi? 't Lijkt nog

[p. 396]

naar niets, zegt mama. Mama is erg muzikaal, ik niet. Ik vind 't niks leuk om te spelen.’

Groote oogen van Helma.

‘Hè,’ zei ze verbaasd, ‘en ik zou 't juist zoo heerlijk vinden, als ik er maar iets van kon. Mag ik die viool even zien, even hebben?’

Marie gaf haar gewillig het instrument dat Helma eerbiedig aanvatte.

‘Komen dáar van die heerlijke tonen uit? Hoe doe je eigenlijk?’

Marie wees haar hoe ze den strijkstok hield.

‘Ik zal je elken morgen wat les geven,’ zei ze edelmoedig, ‘hoe lang duurt je vacantie?’

‘Acht weken, en de jouwe?’

‘De mijne ook. Dat is leuk, dan zal ik je in acht weken een heel eind brengen.’

‘Maar...’ Helma weifelde. ‘Als Papa en Mama 't maar goed vinden.’

‘Zeg er maar eerst niets van, en als je dan een mooi stukje kunt spelen, dan zullen we ze verrassen. Is dat geen goed idee?’

Helma was in de wolken.

Elken dag ging zij naar de buren om er te studeeren. Zij vertelde wel aan haar moeder dat ze kennis gemaakt had met Marie en dat ze haar elken morgen in den tuin sprak, Marie werd toen ook een enkele keer bij Helma ten eten gevraagd en Helma bij Marie.

Het was een heerlijke tijd. De zomerzon was zoo stralend en de lucht zoo diepblauw. Nooit waren haar de rozen zoo mooi voorgekomen, nooit hadden de vogeltjes zoo mooi gezongen.

Haar hartje, altijd bereid zich weg te geven aan wie er vriendelijk voor haar waren, opende zich geheel voor haar nieuwe vriendin.

Maries moeder was een vreemde, excentrieke vrouw die halve dagen piano speelde en dan weer dagen in bed lag en zich zelden met man en kind bemoeide. Als zij het deed was het om Marie te verwijten dat zij knoeide op de viool. Toch had Helma haar lief, omdat ze haar vriendelijk aanmoedigde, haar nu en dan een kus gaf en haar prees om haar muzikaal gehoor. ‘Jij zult het verder brengen dan Marie,’ zei ze dan.

Marie vond het lesgeven eerst aardig, toen vervelend. Zij wilde echter Helma te vriend houden, want zij had een plotselinge sympathie opgevat voor Theo en deze, van zijn kant, was ook niet ongevoelig gebleven voor die bewondering.

Dat werd een kinderflirtation, waar Helma niets van vermoedde, Helma, die in een nieuwe wereld van gevoel en fantaisie was binnengeleid.

Op een dag ontdekte Helma's vader dat Theo en Marie elkaar briefjes schreven. Voor 't eerst van zijn leven werd Theo flink onder handen genomen en uit logeeren gestuurd bij een oom in Amsterdam.

Marie was verontwaardigd en nu Théo weg was, werd zij plotseling koel, ja onaardig tegen Helma, verklaarde haar, dat zij geen tijd meer had om haar vioolles te geven, dat zij nog vacantiewerk te maken had voor school.

Helma was zoo getroffen over dien onverwachten omkeer in de gevoelens van haar vriendin, dat ze bij zichzelve de reden ervan zocht. Misschien was ze egoïst geweest, had ze te veel van Marie gevergd. Deemoedig vroeg ze wat ze doen kon om die schuld uit te wisschen.

Marie had haar schouders opgehaald.

De daarop volgende dagen zag Helma haar niet.

Toen besloot ze Marie een briefje te schrijven om de reden te vragen van die vreemde boosheid. Zij legde haar gansche onstuimige teederheid in dat schrijven, hopend dat ze Marie verteederen mocht...

Stil sloop ze naar de heining, riep de meid die een kleedje in den tuin uitklopte en liet het briefje met kloppend hart aan Marie brengen.

Toen ging ze in 't kamperfoeliepriëel zitten en wachtte af. Het kwam haar voor of alles in haar leven van Maries antwoord afhing.

Haar groote, hartstochtelijk schitterende oogen staarden voor zich uit; haar handjes knepen zich samen.

Het antwoord kwam. Het was maar een klein briefje; Helma scheurde het ongeduldig open:

‘Kind, je verveelt me. Loop me toch niet zoo na.’

Helma liet het papiertje vallen.

Dat was als een stomp in de borst, een trap op 't hart. Al de bitterheid, al het leed uit haar kinderjaren, al de tranen die ze vroeger had geschreid, omdat de menschen niet begrepen hadden haar overgevoelige natuur, alles kwam terug en vroeg om wraak, schreide om wraak! Zij stond op en stampvoette van drift en pijn; voor haar oogen kwamen vlammen en zij voelde een razenden lust om iets te vernielen, iets te ranselen,

[p. 397]

iets dat leefde, pijn te doen. O, kon zij nu iemand slaan, hard, wreed hard slaan! Waarom deden zij haar pijn, de menschen, als zij van hen hield? Zij dacht aan haar vader, aan de juffrouw op school... Was 't niet altijd zoo geweest? Waarom had zij dan nog lief?

Kon zij maar onverschillig blijven voor iedereen, haar hart sluiten en verkillen, niets meer voelen, nooit meer iets toonen van liefde of genegenheid... Hard en onverschillig zijn, was dat niet het beste?...

Zij had zich willen verootmoedigen, de minste willen zijn en werd zij niet ervoor gestraft, als had ze iets kwaads gedaan?

De gedachten woelden en brandden in haar hoofd. Wild sloeg zij haar hoofd op de houten tafel en het was haar bijna een genot te voelen dat zij zich pijn gedaan had.

Toen, onstuimig en kinderlijk, stroomden de tranen haar uit de oogen en snikte zij haar bitterheid uit in lange snikken.

Haar moeder, gewaarschuwd door den tuinman, kwam aangesneld, bang dat Helma iets overkomen was.

‘Mijn God, kind, wat is er?’ riep zij ontsteld.

Helma wierp zich in haar armen, instinctief voelend dat moederliefde altijd troost.

‘Mijn arme schat, wat heb je dan toch?’ vroeg de goede vrouw ontdaan, vaag begrijpend dat haar kind leed voelde te bitter voor haar jaren. ‘Je bent zoo woest, zoo zenuwachtig. Heb je gekibbeld met Marie?’

Helma knikte. En als een ontembare stroom baande zich haar bitterheid een weg door jarenlange vervreemding en geslotenheid heen...

‘Mijn arm kindje... wat kan ik voor je doen? Je bent zoo vreemd, zoo wild...’ zuchtte de moeder.

‘Geef me een viool, moeder,’ zei Helma, haar tranen drogend, ‘daar zal ik op spelen wat ik voel en kalmer worden.’ -

Toen Helma achttien jaar was, verrukte zij het publiek door haar heerlijk spel.