De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 113]

23 Augustus 1905.
19^de Jaargang.
N^o. 8.

Hoofdartikel
Aanbevelenswaardige uitgaven.

Onlangs kon men in de dagbladen iets lezen wat zéer verdient ook in dit weekblad herinnerd te worden.

In Duitschland wordt ernstig de strijd aangebonden tegen de colportage romans, de zoogenaamde ‘Achtertrappen-literatuur’ tegen de geschriften, bevattende detective-geschiedenissen. Een der groote redenen van dien strijd zijn de nadeelige gevolgen, die deze literatuur na zich sleept. Velen - en de detective romans dragen in dezen de meeste schuld - begaan, door de lezing en van logenachtige en minderwaardige lectuur, misdrijven, diefstal of moord.

Mannen van hooge geboorte, mannen van naam en rang, mannen van wetenschap en een zeer groot aantal der beste schrijvers, hebben een vereeniging gevormd met een groot kapitaal, om op reusachtige schaal en tegen denzelfden of nog lageren prijs, goede boeken onder de lezers der eerst bedoelde romans te brengen. Deze boeken zijn gedrukt op beter papier en met goede letter. De colporteurs der vereeniging worden ruimer betaald dan die welke in dienst zijn der uitgevers van schandaal- en detective-literatuur. Naast de reeds verschenen werken van de voornaamste auteurs wenscht de vereeniging ook nieuwe werken uit te geven en te verspreiden, en heeft daarvoor een oproep aan de schrijvers gedaan.

Zij, wier werken aangenomen worden, zullen een hoog honorarium genieten.

Hetzelfde nu als de Duitsche vereeniging bedoelt, zal de firma Sythoff te Leiden, bereiken met de uitgaven tegen ongekend lagen prijs van vele zijner fondsartikelen.

Indien Roelants te Schiedam, eens ‘Schiedamsche herdrukken’ in het licht kon en wilde geven, hoe zouden de werken van H.J. Schimmel aan het volk welkom zijn en met de ‘Leidsche herdrukken’ en ‘Warendorffs Novellenbiblotheek’ en Nellie's ‘Volks-Kinderbibliotheek’ het algemeen ten goede komen en de minderwaardige literatuur verdringen.

De Heer Sythoff heeft van zijn voornemen

[p. 114]

reeds kennis gegeven aan den boekhandel in een open brief, waarin hij o.a. zegt:

‘Sedert den tijd, dat ik, nu reeds 35 jaren geleden, het plan opvatte, een goedkoope serie van lectuur op allerlei gebied het licht te doen zien en daarbij de ‘Reclam's Universal-Bibliothek’ als voorbeeld nam, is bij mij steeds het verlangen blijven bestaan, nog eens een goedkoope uitgave te beproeven, die door verscheidenheid, degelijken inhoud en goedkoopen prijs het Nederl. publiek zeer welkom zal wezen. Was zijne uitgave onder den titel ‘Algemeene Bibliotheek’ waarvan tot 1876 honderd nommers verschenen, een poging daartoe, met mijn nieuwe serie onder den titel: ‘Leidsche herdrukken’, hoop ik mijn doel te bereiken: voor weinig geld een bibliotheek voor de huiskamer te kunnen samenstellen, die gretige koopers vinden zal.

In deeltjes van ± 4 vel druks zal, voor 10 cents per nummer, gegeven worden een serie lectuur van bekende schrijvers.

Het voornemen van den Heer Sythoff zal ongetwijfeld algemeene waardeering vinden, hetgeen moge blijken.

Een tweede uitgave betreft de: ‘Wereldbibliotheek’ onder leiding van L. Simons, uitgegeven door de ‘Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur’ door G. Schreuders te Amsterdam. De bibliotheek wordt verdeeld in de volgende groepen:

I.	Letterkunde. (Romans, verhalen, novellen, schetsen, verzen, bloemlezingen, geschiedenis der letterkunde).
II.	Boeken voor jongeren. (meestal geïllustreerd).
III.	Dramatische bibliotheek. Kunst en kunstgeschiedenis.
IV.	Land- en volkenkunde. Natuurkennis.
V.	Geschiedenis. (Geschiedenis der enkele volken. Persoonlijke herinneringen. Biografiën).
VI.	Sociologie. Zedeleer. Godsdienst. Opvoeding.

De prijs is zeer laag gesteld, terwijl een groot aantal mannen en vrouwen, geleerden, letterkundigen van raad zullen dienen bij de uitgave en medewerken.

Om volkomen op de hoogte te komen, leze men de brochure ‘Een onderhoud met den Directeur-Redacteur door J.C. Waal.

Wie juicht niet van heeler harte beide uitgaven toe? Eere aan hen die het plan opperden en zullen uitvoeren! Plannen die in ons kleine land alleen dán kunnen slagen als allen - die daartoe in staat zijn - ze krachtdadig steunen.

Goede en goedkoope lectuur! Ja.. haar behoeven wij broodnoodig. ‘Goede.’

Wij gelooven allen onvoorwaardelijk aan den machtigen, vèrreikenden invloed van het woord, allereerst, van het gesproken. Wij weten immers uit ervaring hoe menig woord - voor jaren tot ons gezegd - voortleeft in onze ziel en nawerkt. 't Kan voor goed vergeten schijnen, totdat het opeens en gansch onverwacht weer in ons klinkt. In een woord door hen gezegd herleeft telkens voor ons menige doode en we kunnen dezen of genen niet ontmoeten of diens naam slechts hooren noemen of we herinneren ons een woord van dien persoon dat nu nog blij en gelukkig stemt of met verontwaardiging ons vervult. Menigeen daalde door den invloed, maar niet weinigen bleven staande of hernieuwden zich door het terugdenken aan een woord van ouders, leermeesters, vrienden.

Niemand zegge ‘'t is maar een woord!’ Wie zoo spreekt, raadpleegde nooit zichzelf, noch de waarneming van menschen om zich heen.

Bovendien: laten woorden schijnbaar spoor loos verdwijnen, wie bepaalt de daardoor ten goede of ten kwade gewekte indrukken die hun werking blijven verrichten?

's Sprekers verantwoordelijkheid - 't zij ten aanzien van een kind, hetzij ten aanzien van een volwassene - is groot.

Hoeveel méer invloed zal dan uitgaan van dat wat geschreven is! Daarom lezen wij een brief van eenigen inhoud of van eenige beteekenis nog eens aandachtig over alvorens dien te verzenden.

‘Welken indruk zal hij’ - aldus ingekleed ‘wekken?’ Alzoo plegen we ons af te vragen.

Hoeveel geschriften spreken nú nog tot ons, al liggen er jaren tusschen het tijdstip waarop wij ze lazen en het heden!

Wat denken wij voor onze geestelijke en zedelijke vorming niet aan boeken, in de jeugd en later gelezen? Wie zal aangeven wat er van uitging tot onze winst zoowel als tot onze schade?

Een goed boek is een goede weldaad; een slecht daarentegen werkt als vergif, zij het druppelsgewijze.

Gelukkig de kinderen wier ouders, gelukkig de leerlingen wier leermeesters bij de keuze van lectuur worden geraadpleegd!

Welk een vloek dat lezen, alles door elkaar, rijp en groen! Wie zal tellen de slachtoffers

[p. 115]

van prikkelende, omlaagtrekkende, al te zeer de verbeelding en hartstochten opwekkende en opwindende lectuur in een tijd van veel schrijverij en van te veel lezen door niet weinigen?

Men moet de titels maar eens lezen van vele in advertentiën aangekondigde en voor de ruiten van boekwinkels uitgestalde geschriften, brochures, romans! Men schrikt er soms van zich afvragend ‘lezen dat kinderen en dat volwassenen,’ maar die niet altoos bezitten de gave des onderscheids en van juist oordeelen en waardeeren?

Nu spreek 'k nog niet eens van vele feuilletons en colportage lectuur, welke zoo bespottelijk goedkoop aan den man wordt gebracht en gemakkelijk verkrijgbaar gesteld.

Ach, hoevelen worden zedelijk op deze wijze vermoord! ‘Goede’ boeken - hetzij oude, welbeproefde of nieuwe maar aan een scherpe critiek onderworpene - behoeven wij; onze kinderen, ons volk - beiden hebben leiding en voorlichting noodig - zullen er wél bij varen. Daarom worde toegejuicht en bevordert elke poging welke bedoelt degelijke lectuur onder de menschen te brengen. Wie daartoe het zijne doet, werkt mee aan verfijning van den smaak, aan vermeerdering van kennis, aan veredelende ontspanning, aan wezenlijke beschaving.

Gaat voort uitgevers uw beste werken tot duizenden te brengen, tot hen, in de eerste plaats, die anders zullen ter hand nemen wat zielverwoesten invloed kan oefenen!

‘Goedkoop!’

Leesgezelschappen en leeskringen zijn van groote waarde. Bibliotheken, leeszalen.... hoe meer hoe liever, als mannen en vrouwen, die beseffen hun aansprakelijkheid, daarvan aan het hoofd staan en de leiding in handen hebben, opdat geweerd worde wat dit vonnis verdient, doch wij hebben meer noodig. Goede lectuur moet eigendom wezen. Goede boeken moeten behooren tot den huisraad waarmee men dagelijks te doen heeft. In de woonkamer en in het allereenvoudigst vertrek mag niet ontbreken een voorraad van lectuur waaruit in vrijen tijd, des avonds en op den Zondag, jong en oud, knaap en meisje, man en vrouw een keuze kunnen doen, nu eens alleen ter ontspanning, ter voorlezing, dan bepaald ter onderrichting. Ieder hebbe zijn eigen bibliotheekje van schrijvers en dichters die men liefkrijgt maarmate men meer met hen verkeert. Dit kan alleen als uitgevers in staat worden gesteld op goedkoope wijze boeken verkrijgbaar te stellen. Slechts weinigen kunnen jaarlijks schatten besteden aan lectuur. Daarom dat wij allen, zooveel wij kunnen, het onze doen om goede boeken aller eigendom te doen worden!

Wie in deze doet wat hij kan, werkt mee aan de verdrijving van vijanden en arbeidt aan de geestelijke en zedelijke ontwikkeling en beschaving van een volk.

‘Geestesvoedsel zij gezond, versterkend.’

Wat het gemoed in zich opneemt, zij verheffend, verwarmend en lauterend.

Goede boeken moeten worden aller beste vrienden!

Alkmaar. Ds: J.F. TERNOOIJ APÈL.