De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

Ingezonden stukken.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

I. Leiden, 1 Augustus 1905.

Zeer geachte Freule!

Met belangstelling volgde ik de discussies over Vrije Liefde en vrij huwelijk en neem ik de vrijheid ook in deze besprekingen een duit in het zakje te willen werpen. Bij voorbaat dank voor de opname van onderstaand.

Wanneer twee menschen zich bòven of althans buiten de Maatschappelijke conventie (d.i. voor Nederland nog altijd Christelijke Conventie) achten en dientengevolge zich niet aan de - volgens van Eden ‘barbaarsche’ - voorschriften in onze maatschappij heerschende betrekkelijk het huwelijk willen onderwerpen, zal het die menschen bitter weinig kunnen schelen of het publiek hen daarom bewondert of minacht.

Wanneer een jong mensch en een jong meisje beiden het beginsel van Vrij-huwelijk d.i. onwettighuwelijk huldigen, dan begaat het jongmensch daardoor een dwaling, die hem echter onmiddellijk door het Specifiek-Christelijk-verdraagzame (of om minder nobele redenen daartoe gebrachte) publiek wordt vergeven, wanneer hij weder in de banden der maatschappelijke samenleving treedt en waartoe overigens niets hem in den weg staat.

Het jonge meisje echter, hetzij de vrije echt door kinderen gestraft wordt of niet, kan nimmer meer in de maatschappelijke samenleving treden, om de eenvoudige reden, dat zij niet hééft toe te treden, doch af te wachten tot men haar toelaat.

De jonge man dus, die op deze wijze zijn vrouw toestaat zich - zij het dan ook geheel vrijwillig - aan zijn principes op te offeren, ontneemt haar iets, wat hij haar nimmer kan teruggeven en ook (zoolang althans onze samenleving op Christelijke moraal blijft steunen) slechts ontnomen heeft ter wille van een theorie die in de hedendaagsche Maatschappij niet past.

Wanneer de jonge man alléén de principes van het Burgerlijke d.i. het wettige huwelijk verafschuwt, komt natuurlijk nog in veel sterker mate het opofferen van de vrouw aan een principe van den man naar voren.

En over de jonge man, die zich door de ‘prinzipiënreiterei’ van zijn vrouw laat overhalen, tot het begaan van, in zijn oog, een dwaasheid, - ik bedoel de jonge man, die zelf tegen een vrij huwelijk, dit ter wille van zijn vrouw met haar toch aangaat - nu over zulke uitzonderingen doe ik liever het zwijgen!

Summa summarum, komt dus naar mijn bescheiden meening, de zaak hierop neer: Het sluiten van een vrij huwelijk, in onze samenleving blijft voor den man een brevet van grof egoïsme. Slechts van ziekelijke, zinnelijke overspannen naturen kan men een dergelijke decadente opvatting van het huwelijksleven verwachten; dat zij meenen zìch bòven het maatschappelijke huwelijk te plaatsen, wanneer inderdaad zij toonden niet in staat te zijn hunne opvatting van het huwelijk boven formaliteiten-vrees te plaatsen.

'n Zwak beginseltje, dat door één formule ontwijdt zou zijn! Neen zoolang onze Maatschappij nog voortgaat zich te ontwikkelen, uit en op de basis van de Christelijke moraal, behoort mijns inziens een werkelijk edel-denkend man, die een vrouw liefheeft, haar nimmer te offeren aan de gevolgen (d.z. de maatschappellijke gevolgen) van een vrij huwelijk.

Eerst wanneer wij met Christen-begrippen zouden hebben afgedaan, zou men het vóór en tegen van het vrije huwelijk kunnen overwegen. Doch zóóver zijn we gelukkig nog lang niet. Ik zeg gelukkig, want o.m. komt het mij voor: strijdt het vrije huwelijk tegen begrippen van aesthetica, en vòòr alles: ‘Rück-kehr zu der Natur das heist zum Pöbel’ zegt Nietzsche en algeheele ‘Verpöbeling’ wordt m.i. toch alreeds al te veel als algeheel vrijheidsideaal voorgesteld.

De kindertjes kwestie kan dunkt mij evenzeer gevoegelijk tot nader orde (of juister tot een tijdstip, dat ik van harte hoop, dat nimmer komen zal) worden uitgesteld.

U nogmaals dankende voor de verleende plaats ruimte

Verblijve Hoogachtend

Uw. Bw. Dr.

J.W.A. RAPPARD.

II.

(Ingez: naar aanl: der corr: aan P. zie Holl: Lelie van 2 Aug: II:)

Blijkbaar is de behoefte groot om in kennis te worden gesteld met datgene, wat tot noodzakelijk begrip dient van wat is Geloof.

Onze geachte redactrice schrijft in haar correspondentie van 2 Aug. dat slechts één ding in het Christelijk Geloof strijdt tegen haar menschelijk gevoel van rechtvaardigheid. Dat is... de erfzonde. Met haar gewone scherpzinnigheid heeft ze geraakt het gewichtigste punt, de essentieele oorzaak van het vele ongeloof en van den grooten afval. Over geen enkel punt bestaan meer sofismen, niets heeft de geesten en gemoederen zoozeer getroffen en in de war gebracht als juist dit punt.

Dat onze stamouders zelve door hun ongehoorzaamheid, hun vallen uit hoogmoed, God's heiligmakende genade hadden verloren, vindt men billijk, maar niet dat het gansche nageslacht voor die zonde moet boeten.

Met deze menschelijke overweging komen we niet verder, als we niet doordenken, als we ons niet kalm en ernstig tot luisteren zetten. Iedere R.C. geestelijke kan ieder, die hierin belang stelt, volkomen inlichten en onderwijzen. De R.C. geestelijkheid heeft de zending ontvangen: vanaf Christus en de apostelen bestaat ze en Haar Zending is nog steeds onverzwakbaar en onverzwakt.

De zekerste en veiligste en meest doeltreffende

[p. 108]

en practische weg is dus voor allen, die er inderdaad belang in stellen, om zonder schroom aan te kloppen bij hen die door God ervoor aangesteld zijn.

Voorloopig zal ik trachten om iets mede te deelen ter opwekking, mede te deelen, want ik heb geen zending van God ontvangen, het is slechts uit behoefte en drang des harten dat ik schrijf, om anderen even gelukkig te maken als ik zelve geworden ben.

‘Indien Adam de heiligmakende genade bewaard en aan ons overgeleverd had, dan zouden daarom toch niet alle menschen zalig geworden zijn. Ieder mensch had dan ‘voor zich’ die genade door ongetrouwheid kunnen verliezen. Maar de strijd zou veel gemakkelijker geweest zijn dan ze nú is.

Door de schuld van Adam is dus het geheele menschelijk geslacht in de grootste ellende gedompeld. Voorwaar een droevig lot als niet ‘de hemelsche Adam’ Jezus Christus de schade, die ons ‘de aardsche’ heeft toegebracht, zoo rijkelijk had goedgemaakt, dat de H. kerk er geen bezwaar in vindt, Adam's schuld om de verlossing, welke er op volgde, een gelukkige (o felix culpa, quae talem ae tontum meruit tabere redemptorem) d.i. geluk aanbrengende, te noemen.

Hoe groot echter de ellende moge zijn, waarin de zonde van Adam ons gestort heeft, het zou toch altijd hoogst dwaas en vermetel zijn, daarom over de oddelijke voorzienigheid te klagen, als ware ons onrecht aangedaan, of als streed de katholieke leer van de erfzonde tegen de Goddelijke goedheid en Rechtvaardigheid.

Was God dan verplicht, ons bovennatuurlijke gaven te schenken? Geenszins. Stel eens dit:

Een eenvoudig landman werd door zijn vorst uit goedheid in den adelstand opgenomen en kreeg een graafschap met heerlijke kasteelen en rijke bezittingen om die aan zijn zonen als erfgoed na te laten. De vorst eischte gehoorzaamheid anders was adel en goed verloren voor hem en zijn nageslacht. Veronderstel nu dat die graaf zich schuldig maakt aan hoogverraad, zouden dan zijn zonen zich wel kunnen beklagen dat hun een onrecht werd aangedaan?

Als kinderen van een ondankbaren opstandeling moeten zij blijde zijn, het oorspronkelijk geringe erfgoed des vaders te kunnen aanvaarden en als zonen van den landman den grond hunner vaderen te mogen bebouwen in 't zweet huns aanschijns.

Zoo en niet anders gaat het met de kinderen van den stamvader Adam, die tegen zijn God durfde opstaan.

Nu vinden vrijdenkers dit niet te begrijpen van den Algoeden God. Maar toen God aan Adam, als het hoofd en den stamvader van het menschelijk geslacht aan hem persoonlijk en aan zijn nakomelingschap, die heerlijke geheel onverdiende gave verleende, wilde Hij geenszins, dat hij deze door ongehoorzaamheid zou verliezen. Dwang wilde God hem niet aandoen. Hij liet Adam ‘de vrije keuze’

God liet 't Adam aan niets ontbreken om hem de bekoring makkelijk te doen weerstaan. Adam had grenzenloos veel voorrechten, was begaafd zóó rijk als wij 't ons niet kunnen voorstellen, maar hij moest gehoorzamen aan zijn Schepper. Vandaar het strenge gebod: ‘op den dag dat gij daarvan eet zult ge sterven.’ Er was van alles in overvloed, dus hoe makkelijk ware de bekoring niet te weerstaan geweest. God liet 't Adam dien Hij terstond bij de Schepping met een hooge Kennis en sterke wilskracht had toegerust, aan niets ontbreken, wat hem de overwinning op de bekoring gemakkelijk kon maken. Hij liet hem de vrije keuze tusschen dood en leven. Adam misbruikte de vrijheid koos het kwaad!

Hoe dikwijls geschiedt 't niet dat een heele familie, een stad, ja gansche koninkrijken door de schuld van een enkele in namelooze ellende gedompeld worden? God laat dat toe. Er zijn zooveel raadselen voor ons menschen, maar wij kunnen God niet beoordeelen.

Laten we toch nooit over God's wijze en goede beschikking morren en Adam die door zijn geloovig vertrouwen op den Verlosser en een negenhonderdjarige boete bij God genade gevonden heeft, niet zoo streng en meedoogenloos beoordeelen, maar laten wij alleen liever ons-zelve afvragen hoé we leven en werken naar God's wetten en welbehagen.

En bovendien ‘zoudt gij Christen lezer u beter staande gehouden hebben in de bekoring dan Adam? Want indien Adam sterk geweest was, dan zouden wij allen precies dezelfde keuze hebben moeten doen!

En zoudt ge om de zonde, uit eigen boosheid bedreven, wel zoo gemakkelijk vergeving bekomen hebben, als gij die thans verkrijgt voor de zonde, welke gij bij uw geboorte overerft? Aanbid derhalve, in stede van te morren en te klagen de ondoorgrondelijke raadsbesluiten Gods en loof de Goddelijke Wijsheid en Barmhartigheid, die ons ten gevolge der erfzonde den Verlosser en door Hem en in Hem een overstroomende, nooit uitgeputte bron van heiligheid en gerechtigheid geschonken heeft.

REGINA.

III.

Het komt mij voor dat er over ‘vrije liefde’ en ‘vrij-huwelijk’ veel valt te zeggen. Ik deel de meening van de Red. van de H.L. als zou ‘zonder wettelijke formaliteiten’ vele mannen van hunne vrouwen wegloopen niet geheel en al. Het is niet alleen en niet zoozeer geloof ik de wet die man en vrouw te zamen houdt - n.l. als het de liefde niet is die het doet - als wel de zede-wet, de ongeschreven wet, die zoo'n verbazende macht uitoefent. Het wegloopen of het laten zitten van zijn eigen vrouw, wordt kortweg een schande gevonden en dat is één der redenen dunkt me, die man en vrouw niet zoo licht van elkaar doet weggaan. In Amerika b.v. - in de vereenigde staten - in dat christelijke land ten minste wat de vormen betreft - zijn echtscheidingen aan de orde van den dag. Niet omdat echtscheiding dáár veel beter is te krijgen, doch het is dáár een gewone zaak, er wordt niet zoo iets schandelijks in gezien als hier in ons land. Nog een reden wat man en vrouw te zamen houdt, dat zijn de kinderen. De kinderen dat is in vele gevallen de band, de hechste. Onder echtelieden, met geldelijke middelen moge

[p. 109]

de wet een bezwaar zijn om den huwelijksband te verbreken, voor de arbeiders voor hen is dat bezwaar zóó groot niet, omdat men hen niet kan verplichten om de vrouw waarvan men is weggeloopen te onderhouden.

En toch komt het, tenminste bij ons op 't platte land als uitzondering vóór. In de groote steden is dit misschien anders, daar kent de een den ander niet zóó goed als op 't land, en beloopt hij ook zóóveel kans niet om met de vingers nagewezen te worden.

Toch zou het mijn goedkeuring niet kunnen wegdragen de banden, die twee menschen te zamen houdt, losser te maken.

Zij, die tegen wettelijke formaliteiten zijn, houden m.i. te veel rekening met hoe het behoorde te zijn. Zij plaatsen zich te veel in een ideale wereld. Zij zijn te zweverig en houden de beenen niet op den grond. Zij houden te weinig rekening met de menschen zooals ze zijn. Wetten zijn geworden ten gevolge van de onvolmaaktheid der menschen om het zoo te noemen.

Dat de vrouw met het huwelijk, vanaf het oogenblik dat het gesloten is ‘gedaald is tot slaaf van den man - tot ondergeschikte, die geen “rechten” doch de domste en wreedste verplichtingen heeft na te komen’, zooals de heer Emons zegt: men moge dat afleiden uit de wet, het dagelijks leven geeft ons wel wat anders te zien. - ‘De man is 't hoofd’ - dat is waar - doch de vrouw is ‘de nek waarop dat hoofd draait.’ Onze vrouwen behoeven wat dat aangaat niet beschermd te worden, zij beschermen zich zelf wel. Zij weten in huis - dat is m.i. regel - de mannen te zetten naar hun hand. De vrouw is de leidende hand en ik reken het hun tot een eer. Zij zijn het in vele gevallen wel vertrouwd.

P.