De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

Ingezonden stukken.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

I. Aan Regina.

Met groote belangstelling las ik uw artikel, getiteld: Levensbeschouwing.

En het trof mij, hoe heel veel overeenstemming er in wat u schreef betreffende het Katholicisme is, met hetgeen ook door de orthodoxe protestanten steeds door wordt geleerd.

Daarom grieft het mij temeer, dat door de kortzichtigheid en dwaling der menschen, de geloovigen nog zoo altijd als met eene onoverbrugbare klove blijven gescheiden.

Ik weet wel, hoe in ons land nu vier jaren lang zich handhaafde op politiek terrein de organisatie van hen, die, van wat kerkgenootschap ook, zich verbonden samen te werken tot het belichamen in de Wet van de Christelijke beginselen, eene poging, die met succes werd bekroond en ondanks allerlei verkleining getuigde van een hoog ideaal en heilige bezieling.

Temeer moet, waar deze poging gelukte, de toeleg der Kerkelijke leiders zijn de verstrooide kudde bijeen te garen.

Immers, waar op allerlei gebied de leidende geesten den weg banen, moeten ook hier de geschikte mannen de obstakels uit den weg ruimen.

De geschiedenis leert, hoe in meer barbaarsche tijden zulks gepaard ging met schokken en heel vaak met omwenteling en bloedstorting.

Nu we echter leven in een tijd, dat de pers gedachtenwisseling algemeener en gemakkelijker maakt, zal ook deze questie haar oplossing kunnen vinden zonder die hevige botsing van vroeger, temeer waar we toch mogen veronderstellen eene meer heldere kijk op de dingen tengevolge van de toegenomen beschaving.

Dit klinkt wellicht optimistisch, doch de geschiedenis beweegt zich in voortwaartsche richting, ondanks de telkens terugkeerende boosheden. -

Om dan ter zake te komen, wilde ik in dit Blad, welks Redactrice zoo gelegenheid biedt van alle zijden de dingen te bezien, tegenover U enkele bedenkingen stellen van ernstigen aard, niet tegenover de grondbeginselen van het Katholicisme, die immers overeenstemmen met de leer des Bijbels en met de overtuiging van alle Christenen, doch tegen later opgekomen leerstellingen, die volgens velen afwijken van het Apostolisch, d.i. door Christus en Zijn Apostelen gegrondveste Christendom, te weten:

1^o.	het coelibaat.
2^o.	de Mariadienst.
3^o.	de heiligenaanbidding.
4^o.	de onfeilbaarheid van den Paus.

Waar ergens maar in de Heilige Schrift vindt men eene aanduiding voor deze practijken?

Den bekwaamsten Pastor van Rome's Kerk daag ik uit dit aan te toonen.

Ik neem het U, die in deze overtuiging waarschijnlijk zijt opgegroeid, geheel niet kwalijk, zoo u deze (hoewel niet in uw stuk aangeroerde) stellingen ook beaamt.

Mij heeft nog nooit eene verdediging daarvan, voorzooverre ik gelegenheid had er kennis van te nemen, kunnen overtuigen als zijnde afdoend.

Deze halsstarrige gedachten-obstakels bij Rome's geestelijkheid houden m.i. eene verbroedering van de geloovigen tegen en is alzoo in mijn oog eene groote zonde.

Ik geef toe, ook van Protestantsche zijde is veel bekrompenheid, doch waarvoor dient studie en gedachtenwisseling anders dan om die op te ruimen en verder te komen.

Elken Zondag hoort men ook in de Protestantsche Kerken lezen: ‘Ik geloof in eene Heilige Algemeene Kerk’, en spot zoo iets niet met de praktijk? Al wil men zich redden met den uitvlucht, ja, daarmee is gedoeld op eene onzichtbare kerk, dan is dit een schrale troost.

Al is volkomen waar, wat Jezus zeide tot de Samaritaansche vrouw: ‘Er zal een tijd komen, dat men niet op dezen berg of te Jeruzalem aanbidt, maar, dat ieder, die God aanbidt, dit zal doen in geest en in waarheid’, al is dit waar, dan mag men reeds nu niet blijven vasthouden aan de bestaande scheuring.

't Standpunt, dat Jezus aanwees, is het hoogste: de gemeenschap met God is niet afhankelijk van

[p. 85]

de Kerk als instituut, doch verwijst naar den Verborgen Omgang door het geloof.

Zoover zijn we echter helaas nog niet.

En het verbaast mij onzegbaar, hoe de Katholieke geestelijken in onzen tijd kunnen vasthouden aan de 4 bovengenoemde dwaasheden, die m.i. geheel ongerijmd zijn.

Zou u kans zien eene meer redelijke en houtsnijdende verklaring van deze overtuiging te geven?

Ik meen wel niet, dat men in die opzichten spoedig van gedachten zal veranderen, evenwel kan eene bespreking nooit kwaad.

Met hoogachting,

Uw dw. dr.

J.B. NAAKTGEBOREN.

II. Aan Regina.

't Zij mij vergund, eenige bedenkingen in 't midden te brengen naar aanleiding van uw artikel ‘Levensbeschouwing’. Hoewel ik uw betoog voor een deel met instemming heb gelezen, kan ik niet laten, tegen enkele beweringen met nadruk op te komen.

Daar staat in de 1e kolom:... ‘in dat Christendom wel het rijkst en levenskrachtigst bloeiend Katholicisme en al de Katholieken hebben dan ook de rotsvaste overtuiging dat dáár en dáárin alléén in algeheele volkomenheid te vinden is: “De Waarheid”...’ en iets verder: ‘Voor ons allen, voor alle menschen kàn er toch maar één Waarheid zijn!!!’

Ja, een deel der laatste zinsnede kan ik beamen; er is met betrekking tot het bestaande maar ééne waarheid, dat is 't wezen der dingen: feiten en toestanden. Iets is, - of 't is niet; de bevestiging of de ontkenning, aan een van beide kanten is de waarheid.

Maar de Waarheid, hier door u bedoeld, 't wezen der onzienlijke dingen; is die ‘voor ons allen, voor alle menschen’? Wordt die vertegenwoordigd door het Katholicisme?

Ik heb daar in mijn ‘Holl. Lelie’ eenige vraagteekens bij gezet.

En nu ga ik niet betoogen, dat eene andere leer dan die der Katholieke Kerk, of dat mijn eigen opvatting de Waarheid behelst; - dit wil ik verdedigen: dat geen mensch op deze aarde, noch kerk, noch secte in 't bezit kan zijn van de absolute waarheid met betrekking tot God.

Zich hierop te durven beroemen, is in mijn oogen een even bekrompen als hoogmoedige aanmatiging. - De Waarheid, de Goddelijke verborgenheden aan ons menschen geopenbaard? - Ja, wel zijn we dan verheven, uitverkoren schepselen, als we in weten gelijk mogen staan met God!

Ik moet hier denken aan de Génestet, van wien u een' dichtregel hebt aangehaald (2e kolom) en aan dat wijsgeerig leekedichtje:

‘Gij hebt de Waarheid, eedle vrouw?...
Vergeef, dat ik meteen
Het nog maar half gelooven wou -
Ik dacht, God had ze alleen.’

Deze woorden zeggen, dunkt mij, alles. Wij menschen in onze begrensde sfeer, wij denken ons den Oneindige en het Heelal even bekrompen als wij zelf zijn; wij beschouwen ons zelf als uitgangspunt, onze aarde als het voornaamste, ons zonnestelsel als 't belangrijkste in het Heelal; - wel, zijn we er al achter, hoeveel zonnen daar nog zweven in de ruimte, hoeveel werelden, soortgelijk aan de onze, met wezens - menschen wellicht als wij? - Hoeveel Waarheden daar verborgen zijn in die duizelingwekkende oneindigheid - welke mensch weet het te zeggen?

En deze Waarheid, die menschen en menschelijke instellingen meenen te bezitten, wat een nietig, klein brokje wordt zij in vergelijking met de oneindige Waarheid - 't Wezen van 't Heelal!

Maar de menschen doen er mee als met hun eigen, persoonlijke kennis: hoe minder iemand weet, hoe meer hij dikwijls prat gaat op 't kleine beetje, dat zijn hersens bevatten.

Hoe heerlijk, diep gedacht staat tegenover dit zich-toeëigenen der Waarheid eene opvatting als die van Nathan der Weise in ‘Die drei Ringe’! Ja, ‘über tausend, tausend Jahre’ zal 't nog wel net zoo zijn als nu: het Hoogere Weten blijft voor den mensch verborgen.

Vergun mij, voor ik verder ga, nog eene opmerking over den volgenden regel van uw schrijven: ‘Haar Hoofd, Haar Stichter, Christus zelve’ (dit slaat op het Katholicisme). Dit is, vergeef me, eene historische onjuistheid, niet Christus was de stichter der Katholieke kerk. Wat Jezus gesticht heeft, was geene kerk; men zou 't kunnen noemen: een' nieuwen godsdienst, eene secte uit volgelingen bestaande, die zich naar hem noemden; doch de Roomsche Kerk is eerst eenige eeuwen later ontstaan.

U spreekt verder (4e kolom) over de Godheid van Jezus Christus; nu, dat is eene leer, waarover velen, en niet alleen de ongeleerden en oppervlakkigen, anders denken; doch hierover geen discussie, want dit is eene zaak van gelooven.

Maar zouden zij, die Jezus' Godheid ontkennen, Hem desondanks niet kunnen vereeren en als hun Meester erkennen, evenals Zijne discipelen deden?

Niets is, dunkt mij, eenvoudiger; er is voor de menschheid nog geen schooner Evangelie gepredikt dan 't Zijne en geen idealer voorbeeld van Godsvrucht gegeven dan door Jezus.

Om naar Zijne voorschriften te leven en God te dienen, behoeven we, m.i., in Hem geen Goddelijk wezen te zien.

Wat u in 't slot van uwe levensbeschouwing schrijft, vind ik zeer schoon gedacht; men kan ook bij de opvatting, die ik hier verdedigde, daarmede instemmen.

Ik zal 't dus hierbij laten, de redactrice dankend voor de plaatsing.

DOSIA.

III.

Lieve Freule,

Graag zou ik willen, dat u onderstaande regelen opnam in de Lelie. Bij voorbaat veel dank!

Om kracht te vinden in 't geloof en gelukkig

[p. 86]

te zijn, behoeft men niet, zooals Regina denkt, tot de ‘Alleen zaligmakende kerk’ te behooren. -

Wij, Spiritualisten, en met ons zoovelen, die Jezus beschouwen als een lieven broeder, als het eenig volmaakt mensch, dat ooit op deze aarde heeft geleefd en ons door God is gegeven tot voorbeeld en dus ter navolging - wiens geest leeft, zooals ons aller geest blijft bestaan in eeuwigheid, maar die natuurlijk door zijn volbracht leven op aard thans tot een hoogte is gekomen, voor geen van ons allen bereikbaar -, wij, die dit gelooven en die trachten Jezus na te volgen in handel en wandel, al behooren wij dan niet tot een bepaald kerkgenootschap, - heusch, wij allen kennen ook het geluk door 't geloof verkregen, en wat meer zegt, denken evenals de katholieken, dat wij de waarheid hebben! Hoe vindt u dat? En neemt dan eens alle andere geloofjes, Doleerenden, Afgescheidenen, Doopsgezinden, Israëlieten, Heilsoldaten, denkt u dan niet, dat ieder geloovig mensch, onverschillig welk origine, niet vast overtuigd is, dat hij de waarheid heeft?

Och arme, die zonder geloof rondzwalkt! Ik weet bij ondervinding hoe moeilijk het dáár is, om zonder morren leed te dragen, om ondanks tegenspoed opgewekt te blijven en vooral om goed te leven in deze wereld. - Hoe anders wordt alles, wanneer men een voorbeeld voor oogen krijgt van volkomen volmaaktheid en dan te weten: ‘Dat is ook een mensch geweest, laat ik trachten, hem wat naderbij te komen!’ Want voor een God is het toch, dunkt me niet moeielijk om rein te zijn en onbevlekt door 't aardsche leven te gaan.

Neen, juist omdat Jezus eens een mensch was, vind ik zijn voorbeeld nog meer opwekkend ter navolging. Hij, door zijn smetteloos rein leven zoo nabij God, dus zoo duidelijk begrijpend, wat God welgevallig is. -

Daarom, ik, en met mij velen, spiritualist of niet, vinden het een heerlijk geloof, te weten, dat alles, wat wij hier door moeten maken, dient tot vorming en loutering en dan met onzen broeder Jezus voor oogen, behoeft men heusch geen katholiek te zijn, om gelukkig in 't geloof te wezen.

G.