De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Het Schillerhuis
door Karl Neumann-Strela.
Vertaald door Snowa.
V. (Vervolg en slot van No. 50.)

Karl wilde helpen om den vijand te overwinnen. Hij trad daarom als vrijwilliger in dienst - en stoorde zich niet langer aan de bepalingen, waaraan hij zich als oudste zoon te houden had.

De moeder bracht een zwaar offer, zooals zij aan Cotta schreet, maar zij begreep, dat het zijn plicht was.

‘Ik voel wat hij aan zijn vaderland verplicht is. Schillers zoon zal zich dapper gedragen, zoodat men van hem zal kunnen zeggen, dat hij zich met hart en ziel aan de goede zaak gewijd heeft.’

Het volgend jaar had zij een sterfgeval te betreuren; n.l. dat van haar trouwe dienstbode Christine Metzel. Reeds lang had zij heimwee gehad naar haar vaderland; nu had zij een blijvend vaderland gevonden. Twintig jaar lang had zij lief en leed met Charlotte en de kinderen gedeeld.

Karoline, toen vijftien jaar oud, bezocht dien winter haar eerste bal. Van Karel kwamen goede berichten.

Charlotte was kinderlijk blij toen de Rijn weder vrij door de duitsche dreven stroomde.

‘Wat zou Schiller zich hierover verheugd hebben!’ Reeds in 1815 werd Ernst tot Kammerassessor benoemd, een betrekking die hem vrijwaarde voor den militairen dienst. Dit stelde de moeder gerust, hoewel zij begreep, dat dit hem toch niet zou baten, als de oorlog weder uitbrak.

Zij leefde voortdurend tusschen hoop en vrees, schreef zij aan Cotta. De aanblik van de wereld was zoo verschrikkelijk, het fransche volk had het heiligste gevoel gedood n.l. het geloof in de waarheid. God moge de duitschers behoeden en hun kracht en zegen schenken, opdat zij toonen kunnen, wat het geloof aan recht vermag.’ Ik ben soms bang geweest, dat zijn vaderlandsliefde Ernst ook niet met rust zal laten.

‘Ik eerbiedig dit in hem, maar ik voel ook, dat het volk, dat Schillers nagedachtenis zoo hoog houdt, niet ook dit offer nog van mij vergen zal. Al mijn verwachtingen zouden door twee kogels verwoest worden, als mijn zoons in den oorlog sneuvelden.’

Karl wilde voorloopig militair blijven en werd cavalerist. Hij kwam naar Stendal, rukte op tot Leipzig en kwam op kerstavond zijn moeder verrassen. Hij was een en al verbazing over Karolientje, zoo groot was zij geworden. Zij en Emilie kregen les in teekenen en dansen en zingen en Karoline werd, nadat zij aangenomen was, aan het Hof voorgesteld. Emilie zorgde dien winter voor de inmaak.

Karl werd naar Wiehe gezonden om vandaar een transport naar Nederland te brengen.

Charlotte vond, dat het leven onder de militairen hem goed had gedaan, hem mannelijker had gemaakt; zij was echter toch blij toen hij van besluit veranderde en terugkeerde tot het boschvak, waardoor hij aangesteld werd in Würtemberg.

Bij het groote gemaskerde feest in 1818 verscheen Ernst als ‘Götz von Berlichingen,’ Karoline als Zigeunerin en Emilie als Genius. Charlotte stelde Goethe haar gemaskerde familie voor en verheugde zich over den indruk, dien de afgod op hem maakte.

Toen ging Ernst, wien het zooals Goethe lakoniek uitdrukte in Weimar ‘niet lukte’, in het voorjaar van 1819 naar Pruisen om te Keulen zitting te nemen als referendaris bij den raad van beroep.

Intusschen had Karl in Altshausen, tien uur van de Bodensee, een aanstelling gekregen en in het najaar werden de koffers gepakt.

Emilie was aangenomen en met haar en Karoline begaf de moeder zich naar den Rijn. In Keulen bij Ernst, die er tot tevredenheid van zijn meerderen werkte, sleten zij heerlijke dagen.

Charlotte voelde er zich zoo gezond, dat zij er het volgend jaar weer heenging.

Haar dochters vergezelden haar wederom en toen zij in Weimar teruggekeerd waren, verlangden ze alle drie weer naar de jongens en den Rijn.

De jaren verliepen in intiemen omgang met Goethe. Deze ving aan met de uitgave van zijn briefwisseling met Schiller ‘een eenig interessant werk voor alle tijden,’ zooals Charlotte aan Cotta schreef.

Reeds toentertijd klaagde zij over haar

[p. 832]

oogen, doch liet haar schrijven en lezen niet na, ondanks de waarschuwing van den dokter.

Steeds sterker werd haar verlangen naar den Rijn en naar Ernst. ‘Hij was haar stille trots,’ zeide zij.

‘Dat is zeker, dat de pruisische staatsdienaren de krachten weten op te wekken en de werkzaamheid wakker te houden.’

Zij besloot in Bonn te gaan wonen en van haar huis mocht alleen de eerste verdieping verhuurd worden, als zich daarvoor een stille huurder aanmeldde ‘zonder honden’.

De woning bleef echter nog lang leeg staan en het was Charlotte niet vergund haar weer te zien.

Haar dagen waren geteld. In den zomer van het jaar 1826, toen zij een oogoperatie had ondergaan, die aanvankelijk goed gelukt was, trof haar plotseling een zenuwberoerte.

Ernst kwam ijlings uit Keulen. Karoline ontving de treurige tijding in Stuttgart ten huize van Dannecker.

‘Laat ons’, zoo schreef Cotta aan Ernst, ‘de vriendschapsbanden door de ouders zaliger aangeknoopt in het vervolg nog nauwer aanhalen en elkander in deze moeielijke uren trouw terzijde staan.’

Na de begrafenis begaf Emilie zich naar haar tante Frau von Wolzogen. Karoline werd onderwijzeres en kwam in betrekking aan het Stuttgartsche hof. Hier leerde zij den bergraad Junot kennen, met wien zij twaalf jaar na den dood van haar moeder huwde.

Emilie trouwde den vrijheer von Gleichen Ruszwurm en heeft zich later naam gemaakt door verschillende werken over de Schillerliteratuur. Zij stierf op haar kasteel Greifenstein in het jaar 1872 en Karoline in 1850 in Würzburg, terwijl zij bij haar zuster was.

Charlotte heeft het huwelijk van haar zoons nog beleefd. Karl stierf als opperhoutvester in 1857 te Stuttgart, Ernst in 1841 als rechter te Bilich bij Bonn.

Meer dan twintig jaar is het Schillerhuis Charlottes eigendom geweest. Eerst na haar dood werd de ‘stille’ huurder gevonden. Later kwam het in vreemde handen en in 1847 stond het weder te koop. Er meldden zich twee koopers aan; deze boden echter zoo weinig, dat de stadsraad het huis aankocht voor de stad.

In de benedenste vertrekken werd veel veranderd en de eerste verdieping werd ingericht voor de Schiller-Stichting.

In de ontvangkamer werd Schillers buste geplaatst, vervaardigd door Dannecker, tusschen een Klio en een Polyhymnia en zinsspreuken uit zijn werken zijn op de muren aangebracht. Zijn werkkamer echter ‘het heiligdom’ is gebleven zooals zij was, toen Schiller stierf en menige krans ‘den dichter door zijn volk gevlochten’ tooit sedert jaren de legerstede waarop hij stierf.

Zijn stoffelijk overschot werd in 1872 overgebracht naar den vorstelijken grafkelder.

De esplanade kreeg den naam van Schillerstrasze en boven zijn deur prijkt het inschrift: Hier wohnte Schiller, ruft allen zu: Kommt nur getrost herein, werdet wohl empfangen sein.’

In den winter van 1855 trad daar een vreemdeling binnen, die vroeg of Schiller thuis was, waarop men hem antwoordde, dat deze reeds sedert verscheidene jaren dood was.

‘Dood?’ riep de vreemdeling getroffen uit, en barstte daarop in snikken uit.

Dit is een zinnebeeld van de eeuwige jeugd der dichtwerken van Schiller; zij grijpen zoo aan, dat men ze op den persoon van den dichter terugbrengt. Men herinnert hem zich nauwelijks anders dan in de volle kracht zijns levens.

‘Hij was onze geestverwant’, zeide Goethe aan het graf van zijn vriend. En wij zeggen het hem na met vreugde, dankbaarheid en trots.

‘Hij was ook de onze en zal het eeuwig blijven!’

(Naar het Duitsch).