De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Het Schillerhuis
door Karl Neumann-Strela.
Vertaald door Snowa.
III. (Vervolg van No. 48.)

Onder de inkomsten, die toentertijd de uitgaven moesten dekken, is het honorarium van ‘jaarlijks een stuk’ geboekt voor 650 thaler.

Doch voor ‘Wilhelm Tell’, dat na de ‘Braut von Messina’ verscheen, werd een veel grooter som betaald.

Hoe machtig deze grootsche scheppingen de gemoederen van dien tijd ook in beroering brachten, toch was het den rusteloos werkenden geest niet voldoende. Hij ontwierp en voltooide in dit huis ‘Demetrius,’ ook bewerkte hij fransche stukken, terwijl hij talrijke lyrische stukken schreef, waarvan genoemd worden: het Siegeslied, Tekla, eine Geisterstimme, Punschlied, der Pilgrim, der Graf von Habsburg, der Alpenjäger, en die Huldigung der Künste.

Spoedig na het betrekken van dit huis moest Schiller echter bekennen, dat hij zich in iets vergist had. Hij had n.l. gemeend, dat zijn kamer, die op de tweede verdieping gelegen was, voor lastige bezoekers beveiligd zou zijn.

Het tegendeel echter was waar.

Goethe, Wieland, de geleerde Heinrich Meyer, de kamerheer von Einsiedel en anderen waren hem steeds welkom, doch sedert hij in den adelstand was verheven, kwam hem menige edelman bezoeken, die hem zooals Goethe zegt, ‘tijd en goed humeur ontroofde.’ Zelfs de koning van Zweden beklom de twee steile trappen om hem een ring met brillanten te komen brengen.

Een pruisisch majoor vereerde hem met een bezoek en noodigde hem uit tot bijwoning van een feest in Erfurt. Daar had hij aan tafel tusschen honderd officieren de eereplaats; in zijn hotel te Schlehendorn werd hem een serenade gebracht. Ook in de badplaats Lauchstädt, waarheen hij zich had begeven, werd hij gevierd en zijn beroemde reis naar Berlijn in 1804 maakte diepen indruk op hem.

Drie maanden later werd hem een dochtertje geboren, Emilie.

De jongens, toen 8 en 11 jaar, kregen onderwijs bij een leeraar, Eifert genaamd.

Van Karl zei zijn moeder: ‘dat hij verbazend groeide en Schillers figuur zou krijgen.’ ‘Ernst,’ zoo schreef ze aan haar schoonzuster, ‘is een vreemd kind; hij is erg verlegen en heeft daardoor voor vreemden niet het innemende wat Karl heeft.’

Onder leiding van moeder leerde het vijfjarig dochtertje lezen, terwijl de broers dagelijks vijf uur bij den heer Eifert waren.

‘Hij heeft een goede methode,’ schreef Charlotte, ‘en ik zal niet gerust zijn voor de kinderen Latijn kennen.’

Maar in haar ingenomenheid met haar lieve kinderen bekroop haar een groote angst. Reeds sedert haar huwelijk in 1790 had Schillers zwakke gezondheid haar steeds met onrust vervuld en nu plotseling na de geboorte van hun dochtertje Emilie, deed zijn lichamelijke zwakte de zekerheid bij haar ontstaan, dat hij geen oude beenen zou maken.

Een gevatte koude, die zijn lichaam zichtbaar deed afnemen, veroorzaakte hem de ondragelijkste pijnen.

‘Zijn toestand na deze zware ziekte is hoogst ernstig,’ schreef zijn schoonzuster.

Op zekeren dag, toen hij den brief van een vriend gelezen had, werd hij doodsbleek; niettemin mocht het de twee geneesheeren, inzonderheid den hofarts Starke uit Jena, gelukken zijn pijnen te verzachten, totdat ze eindelijk geheel ophielden en zijn opgewektheid en werklust terugkeerden.

Hij kon den schouwburg weder bezoeken en voelde zich zelfs sterk genoeg om naar een gemaskerd bal te gaan. Charlotte trachtte hem van dit denkbeeld af te brengen, daar de spoedige beterschap haar onrust nauwelijks kon verjagen; hij dreef zijn zin echter door en bezocht het bal.

Een nieuwe verkoudheid was er het gevolg van en gedurende den zeer strengen winter worstelde hij tegen zijn ziekte als een held.

[p. 803]

‘Hij kreeg toen typheuse koortsen en voelde zich doodelijk zwak,’ schreef later Heinrich Vosz, professor aan het gymnasium in Weimar, maar trachtte steeds zijn lijden voor de zijnen zooveel mogelijk te verbergen.

Charlotte en zijn zuster stonden er op, dat hij in de grootere kamer zou gaan slapen. Daarvoor werd het ledikant van pooten voorzien en in zijn werkkamer gebracht. Dicht tegen den muur geschoven stond het zóó, dat Schiller zijn schrijftafel en het venster zien kon. Een tafeltje, waarop kopjes, zijn tabaksdoos en een waschkom stonden, had Charlotte naast hem gezet.

Zoo dikwijls hij maar kon, ging hij op de sofa liggen en wat was hij vroolijk als hij een poos zonder koorts was!

Dan speelde hij met de kinderen en mocht Caroline met hen ravotten. Of wel hij nam Emilietje op den arm, kuste haar en zag het aanvallige kind aan met een blik vol liefde en weemoed als van iemand, die scheiden gaat.

Vosz vertelt ons, dat hij een vroeg voorjaar verwachtte; hij maakte reisplannen en kocht een paard met het voornemen het spoedig te berijden.

Nog eenmaal scheen het de natuur ernst een verandering ten goede te doen intreden, doch dit was slechts van korten duur.

Een laatst bezoek ten hove, een laatste gang naar den schouwburg en weinige dagen later behoorde deze beroemde man, de edele meester der dichtkunst, niet meer tot de levenden.

Op den 1^en Mei kwam de koorts met dubbele hevigheid terug. Men legde hem te bed, dat hij niet weer verliet.

Zijn geest bleef echter helder en voortdurend was hij bezig met Demetrius.

Den dag voor zijn dood was hij rustig en tevreden; hij wilde, dat men het gordijn zou optrekken, opdat hij nog eenmaal de zon kon zien. Met opgewekt gelaat staarde hij naar den schoonen avondhemel en den 9^en Mei 1805 bracht hij de natuur zijn laatsten groet.

Op de meest ondubbelzinnige wijze werd de familie blijken gegeven van de innigste deelneming.

De erfprinses Maria Paulowna van Weimar bood aan voor de opvoeding van de jongens te zorgen tot hun twintigste jaar. Ook de boekhandelaar Cotta in Stuttgart, de uitgever van Schillers werken, die zich dit vreeselijk verlies zeer aantrok, wenschte de opvoeding der knapen op zich te nemen, tegelijkertijd verzocht hij Charlotte voor de dringendste uitgaven van elk bedrag op hem te rekenen.

Veel meer dan zij ooit had durven hopen, heeft zij van hem ontvangen. 30.000 thaler honorarium heeft hij haar en de erven betaald; tot het jaar 1833 nog 70.000 thaler en voor de briefwisseling tusschen Schiller en Goethe 4000 thaler.

Verder keerde het Weimarsche hof haar en haar zuster jaarlijks een toelage uit van 700 thaler en Dalberg, de voormalige landvoogd in Erfürt, gaf 600 Gulden per jaar.

Om zich de liefde van den afgestorvene waardig te maken, wilde Charlotte voor haar kinderen werken; zij wilde hun lichaam krachtig maken en hen niet gebukt laten gaan onder een te strenge opvoeding, die volgens haar meening de sterke natuur van den vader ondermijnd had.

Eerst trok Heinrich Vosz zich de kinderen aan; zoo dikwijls zijn tijd het toeliet, ging hij met hen wandelen en trachtte hun op alle manieren bezig te houden. Zelfs de wolken moesten het hunne daartoe bijdragen. In hun verbeelding zagen ze dan steden en dorpen in bonte afwisseling.

‘Daar zie ik een groot kasteel!’ riep Ernst eens, waarop Karolina lang in de wolken bleef kijken.

‘Ja,’ riep ze, ‘dat is het huis van Onzen Lieven Heer, waar vader ook in woont!’

Charlotte was tevreden over het gedrag van de kinderen en schreef over Emilie, dat zij het sprekend evenbeeld van haar vader werd, zij ging elken dag meer op hem lijken.’ Karl was erg zenuwachtig, waarover Charlotte zich wel eens ongerust maakte. Met hem had ze nog nooit over zijn vader gesproken; dat kon zij nog niet met de noodige kalmte, maar Vosz sprak er hem dikwijls over.

‘Ik hoop hem te doen begrijpen, wie zijn vader geweest is.’

Op raad van Hertog Karl August, die haar een gemakkelijk rijtuig aanbood, begaf zij zich met haar moeder en de kinderen naar de badplaats Brückenau.

Na haar terugkeer nam zij voor de kinderen een gouverneur, zekeren Martens.

In de lente van het volgend jaar werden zij verblijd door een gouden medaille, hun gezonden door den kroonprins van Pruisen en zijn broer prins Wilhelm (keizer Wilhelm der Grosze).

(Wordt vervolgd).