De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

[p. 800]

In de Gevangenis door Maxim Gorki. (Naar de Fransche overzetting van S. Perskie).

III. (Vervolg van No. 48.)

Plotseling keerde hij z'n door pijn vertrokken gezicht naar Miesja toe, en riep op verwijtenden toon:

‘Ja, meneer de student... Ja, jullie zegt dat je voor het volk bent... tegen onrechtvaardigheid, tegen armoede en ellende... en... iemand die ziek is moet je wegbrengen... dat is toch...’

Nijdig draaide hij zich om naar den koetsier en riep:

‘Naar de provincie-gevangenis!...’

Miesja had moeite om niet te lachen; hij wilde een ziek man echter niet beleedigen, en hield zich daarom goed. Na even te hebben gezwegen, waagde hij het op beleefden toon op te merken:

‘U moest creosoot nemen...’

De commissaris gaf geen antwoord. Eerst toen het rijtuig voor de gevangenis stil hield en beiden uitstapten, sprak hij somber:

‘Ik heb al creosoot genomen... 't heeft niets geholpen... ik heb alles geprobeerd... Wilt u binnengaan.’

II.

In de gevangenis waren alle plaatsen voor politìeke gevangenen bezet; daarom werd Miesja opgesloten in een kleine cel, bestemd voor dieven en roovers. Een oude opzichter, een groote man met een langwerpig gezicht, puntigen baard en doffen, onverschilligen blik, sloot met geweld de zware, vuile deur; toen bukte hij zich naar het kleine ronde raampje dat hierin was aangebracht, en alsof hij door een scheepsroeper sprak, zei hij met toonlooze stem:

‘Als u iets noodig heeft, roept u maar; ik ben in de buurt.’

Geruischloos verdween hij, als een muis zoo stil.

Miesja keek hem na; toen begon hij een onderzoek in te stellen naar zijn nieuw verblijf, met bijna onnatuurlijke kalmte. Het was een lang, smal vertrek; links, bij de deur, stak de kachel als een reusachtige driehoek vooruit; daarnaast stonden vier veldbedden naast elkaar; smerig en half kapot. Ze besloegen de breedte van de cel tot het groote venster, dat van stevige ijzeren tralies was voorzien, door roest half verteerd.

Tusschen de bedden en den rechtermuur was een open ruimte overgebleven, een meter breed ongeveer; behalve die bedden was er hoegenaamd niets in deze droefgeestige, vuile cel. De steenen gewelfde zoldering, vol spleten, kromde zich tot een vreemdsoortige boog; aan den linkerkant eindigde ze even boven de bedden; de cel had daardoor den zonderlingen vorm gekregen van een halfrond, dat in twee gelijke deelen was gescheiden. Bij het hoogste punt van de zoldering, aan den rechterkant, hing een electrische lamp, die met een stoflaag was bedekt; het gele schijnsel verlichtte de muren met tallooze vlekken van doodgeslagen ongedierte en een massa opschriften.

Boven de bedden, bij den kachel, waren lange rijen cijfers gekrast, waarschijnlijk met de punt van een spijker. Iemand had hier staan optellen, deelen en vermenigvuldigen, om een bezigheid te hebben in de doodelijke verveling van eindelooze dagen. Dicht bij het raam, naast een uitgeslagen beschimmelde plek, stond met groote letters geschreven:

We zijn twee gauwdieven uit Kasma,
We gingen samen door de wereld,
Nu 's een kopekje hier, nu 's een kopekje daar
Om een stukje brood te koopen
Om te... ballen.

Miesja glimlachte, zich afvragend wat dit laatste woord kon beteekenen.

‘Zeker naar hartelust eten,’ zei hij bij zichzelf, de letters nog nauwkeuriger bekijkend. Die twee gauwdieven moesten, volgens hem, een paar vroolijke rekels geweest zijn; haveloos, altijd half verhongerd, maar nooit terneergeslagen; ze waren zeker voor niets of niemand bang, zwierven van de eene stad naar de andere, ‘stalen een kopekje’ waar ze maar konden, en zoo leefden ze voort als roofvogels tusschen menschen... Miesja las die regels nog eens over. Die bekladde muren wekten zijn belangstelling op en hij begon overluid te lachen.

Slepende voetstappen sloften in de gang; bij de cel van Miesja hielden ze stil, en een zware stem bromde nijdig:

‘Wat is er?’

Miesja keerde zich om en schrok: door de opening van het deurraampje zag hij een oog met kouden strakken blik op hem gevestigd.

‘U heeft geroepen.’

[p. 801]

‘Nee...’

‘Wat was er dan?’ vroeg het oog.

‘Niets... ik... ik lachte,’ antwoordde Miesja.

Het oog wierp een snellen blik in het rond; toen klonk een stem uit de gang, alsof die persoon zich diep beleedigd gevoelde:

‘Hier wordt niet gelachen...’

‘Is dat verboden?’ vroeg Miesja onschuldig.

Hij kreeg geen antwoord op zijn vraag.

Nu vernam hij een geluid van stemmen en een rinkelen van ketenen, dat samen een verward rumoer vormde, waaraan Miesja geen aandacht schonk. Hij zag opnieuw het lange, magere gezicht van den opzichter voor zich, met die ronde doffe oogen, en witte, borstelige wenkbrauwen, die een gedeelte van het hooge gele en gerimpelde voorhoofd bedekten.

‘Fedka! ellendig wezen!’ riep iemand in de gang.

Een schaterend gelach weerklonk; iemand rende de gang door met zware voetstappen.

‘Kalm jullie daar, bokken die je bent!’ bromde een schorre stem.

Miesja zuchtte en begon opnieuw de muren te bestudeeren. Op dat gedeelte van de zoldering, dat gemakkelijk met de hand was aan te raken, als men op een van de bedden stond, was het volgend opschrift met regelmatige drukletters ingekrast:

‘Hier zat Jacob Ignasief Oesof. Wegens moord op zijn vrouw en op Sasjka Grieslof, als straf voor hun schandelijk gedrag. Deze daad werd gepleegd in Januari 1900. De moordenaar heeft hun de darmen uit het lijf gerukt.’

Een rilling liep Miesja over den rug. Er klonk een wreedheid in dit opschrift, dat duidelijk bewees hoe Oesof zelf overtuigd was van zijn goed recht om deze menschen te vermoorden.

Hij trachtte zich een voorstelling van dien Oesof te maken, doch in een menschelijke gedaante kon hij zich dien man niet denken; die moordenaar, die zoo koel-beraden zijn afschuwelijk werk had volbracht, stond hem in verbeelding voor oogen als een sombere, dreigende spookverschijning, gehuld in een dof rood kleed van geronnen bloed.

Achter de deur klonk het geluid van zware voetstappen en het bevel:

‘Sta!’

De grendels knarsten, de deur ging open, en twee bewakers en een van de onderdirecteuren kwamen de cel binnen.

Deze laatste was een kleine man met een somber, puntig gelaat en verschrikte oogen als een rat. Hij wierp een gejaagden, schuinschen blik op Miesja, en keerde zich om zonder een woord te zeggen. Een van de opzichters, een roode, dikke vent met vooruitstekenden buik liep op het raam toe en keek of de tralies wel stevig genoeg waren; de ander, de oude magere man, met wien Miesja al kennis had gemaakt, was onbeweeglijk op den drempel blijven staan en wierp een kouden, onverschilligen blik op den jongen man.

Een andere gevangene was ook de cel binnengekomen, een koude luchtstroom met zich medebrengend. Onder het bed gooide hij een houten emmer met een oor, die met een laag hars was bestreken; toen verdween hij. Weldra vertrokken ook de drie anderen, zonder dat iemand een woord tot Miesja had gesproken. Het slot knarste opnieuw; de deur werd gegrendeld, en iets verder in de gang klonk nu het gerammel van sleutels.

‘Sta!’

Miesja kon het bevel in zijn cel hooren. Scharnieren piepten; een deur werd gesloten; de lucht trilde alsof een kanonschot was afgevuurd; zware, regelmatige voetstappen dreunden door de gang, en Miesja vernam nog éénmaal het streng bevel:

‘Sta!...’

Toen heerschte plotseling een diepe stilte, alsof de gansche gevangenis in een donkeren sluier werd gehuld, waar geen enkel geluid kon doordringen.

Een onaangename gewaarwording, als van physieke pijn, maakte zich plotseling van Miesja meester; hij wilde hier niet aan toegeven, schudde het hoofd, stak diep z'n handen in den zak, en begon fluitend op en neer te loopen.

Het doffe oog van den cipier verscheen voor het raampje, en met droge, toonlooze stem sprak hij langzaam:

‘Hier mag niet gefloten.’

‘Mag dat niet?’ herhaalde Miesja stilstaand.

‘Neen,’ sprak de cipier beslist.

‘Goed... dan zullen we niet meer fluiten,’ antwoordde Miesja, terwijl hij lachend de schouders ophaalde.

Een even flitsende vonk kwam in het doffe oog voor het raampje; na een paar seconden was de man verdwenen. Zachte, verflauwende voetstappen klonken achter de deur... Uit de cel naast hem, waar dieven zaten opgesloten, drong een eentonig, aanhoudend gebrom tot hem door... Daar werd of een

[p. 802]

gebed voorgelezen, of iemand vertelde een verhaal.

Miesja liep op het raam toe, trok zich op aan het kozijn, en terwijl hij z'n voorhoofd tegen de koude ijzeren tralies drukte, staarde hij naar buiten in den donkeren herfstnacht. Het was een nacht zóó somber, dat het scheen, dat, indien men de hand zou uitstrekken, deze na één sekonde nat van mist en zwart als roet zou worden... Heel in de verte glinsterde een klein, vroolijk vuurtje; eenzaam, als gevangen in de zwarte duisternis rondom.

(Wordt vervolgd.)