een veelbeteekenend feit. Het was een uiting van internationale solidariteit, die in één zelfde nobele opwelling menschen vereenigde, die de meest uiteenloopende meeningen zijn toegedaan, en hierin moet men een bevestiging zien van de steeds toenemende kracht van het ideaal, waarnaar de menschheid streeft, en dat de leidstar is van elke letterkunde.
Doch die solidariteit had zich nog nimmer zóó onverwacht geuit als in dit verzoekschrift, waarin het duidelijk bewijs wordt geleverd van de waardeering en vurige bewondering, die de Russische literatuur in het buitenland geniet.
Wat Gorki zelf betreft, het feit dat hij het voorwerp werd van dit machtige wereldprotest - dit feit wordt verklaard door den aard van zijn talent.
In hem zijn de karaktertrekken verpersoonlijkt, die den Russischen schrijver eigen zijn: een breede opvatting van zijn plichten tegenover de maatschappij, een onverpoosd zoeken naar waarheid, en een diep, innig medevoelen met de onderdrukte klassen der maatschappij. Deze algemeene hoofdtrekken, behoorend tot de edelste tradities van den Slavischen geest, worden ruimschoots gevonden in het werk van dezen genialen schrijver.
Het zou overbodig zijn om opnieuw in deze voorrede de meesterlijke wijze aan te toonen, waarop hij de verschillende typen van vagebonden heeft beschreven, in wier gezelschap hij verkeerde tijdens zijn nomaden-leven.
Alleen door het meesterlijke weergeven van die landloopers, zou zijn naam als schrijver reeds gevestigd zijn; doch hierbij bleef hij niet stilstaan.
De gansche Russische maatschappij boezemde hem belang in; ook de burgerij en de beschaafde klassen boden hem een wijd veld voor zijn zeldzame opmerkingsgave. Doch de typen, die hij in deze wereld ontmoette, verschilden slechts in uiterlijk van de vagebonden, de ‘ex-hommes’, de ‘dolende zielen’, wier makker en vriend hij vroeger was geweest. Onder een vormelijk schijn, vond hij hier denzelfden aard, dezelfde luiheid en zorgeloosheid, dezelfde neiging tot uitspattingen, samengaand met dikwijls edele opwellingen bij menschen, die hun krachten nutteloos verspillen.
Toen begon Gorki's werkende geest zich met andere gedachten bezig te houden. Hij vroeg zich af wat de zin van het leven was, wat men onder plicht had te verstaan; hij overwoog enkele sociale vraagstukken, waarvan de oplossing nog heel veraf schijnt, zelfs voor de meest optimistische levensbeschouwing.
Hoe en waar kon hij het geneesmiddel vinden om het lijden van de menschheid te verzachten? Gorki heeft geen theorieën over die vragen verkondigd, doch in korte novellen heeft hij zijn gedachten neergelegd; meestal een soort van gedichten in proza, waarin hij in lyrische symbolen zijn liefde uitspreekt voor recht en vrijheid, zijn vurig begeeren naar nuttige en weldadige werkkracht.
Somtijds geeft hij zijn helden zachte, teedere troostwoorden in den mond, woorden die hij zou willen spreken tot elken mensch die lijdt. Zoo b.v. de oude Luc, de ‘philosoof-vagebond’, die door zijn redeneeringen de kracht tot leven en tot handelen tracht op te wekken bij de rampzaligen, die in het nacht-asyl zijn gehuisvest.
Met die bewonderenswaardige lenigheid die een der hoofd trekken van zijn talent uitmaakt, heeft Gorki talrijke uiteenloopende onderwerpen behandeld - een bewijs zijner enorme scheppingskracht.
De pas verschenen bundel toont opnieuw zijn onverpoosden arbeid. In enkele bladzijden weet hij soms een oneindig medelijden op te wekken. Zoo b.v. in Kinder-ellende, waar hij in drie bladzijden een der meest tragische toestanden beschrijft. Een siddering van afschuw blijft u bij.
Miesja, de hoofdpersoon van de novelle ‘In de gevangenis’, die geschreven werd tijdens de hevige onlusten en beroeringen die stroomen bloed deden vloeien, - Miesja is het volmaakt weergegeven type van een van die revolutionnair-gezinde Russische studenten, die hun leven, zonder aarzelen, opofferen voor een beginsel of een ideaal.
In ‘Eene.... die niet meer is’, worden een oude man en vrouw uit het volk beschreven, die niettegenstaande hun hoogen leeftijd, een moeitevollen pelgrimstocht hebben ondernomen om te bidden voor de zielsrust van een revolutionnaire jonge vrouw, door wier goedheid ze als zijn herschapen. Deze novelle is maar een korte schets, doch die enkele bladzijden zijn doordrongen van zulk een innig gevoel, dat de Russische ziel zich hier met bijna kinderlijke teederheid aan ons oog vertoont.
De novelle, waarmee deze bundel sluit, ‘Gedurende een stormnacht’ is de fantastische verpersoonlijking van alle gevoelens die zijn
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd