De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Ingezonden stukken.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

I. De dubbele roeping der vrouw.

Misschien zullen er nog méer antwoorden komen op Studiums vraag, maar ìk wilde nu toch liever niet langer wachten om zèlf weer met een schrijven te voorschijn te komen. Ik zou n.l. graag een en ander zeggen of de tot nu toe over deze kwestie ingekomen ingez. stukken. Ik begin met het laatste antwoord: ‘Aan Studium door een moeder,’ in de Lelie van 10 Mei.

Geachte Mevrouw, ik ben bang dat u mijn stukje niet geheel en al hebt opgevat zooals ik 't bedoelde, en het hier en daar wat belachelijk gevonden hebt! Dit zou me wezenlijk erg spijten, want ik meende het goed en ernstig. In ieder geval stel ik 't op prijs, dat u de moeite hebt gedaan er op te antwoorden, en daar dank ik u dan ook zeer voor. Mag ik u echter eenige opheldering geven? Niet zoozeer Studium beweert, dat wij meisjes ‘lezingen over kinderverzorging en opvoedkunde moeten bijwonen met 't oog op het latere moederschap,’ maar wel de ‘velen,’ die ik in het begin van mijn stukje even noemde! Zij zeggen, dat meisjes heel best tegelijkertijd kunnen waarnemen wat zij onder de opleidingen voor de dubbele roeping verstaan. En de zin in mijn stukje, waarin die woorden ‘kinderverzorging’ en ‘opvoedkunde’ voorkomen, was voornamelijk bedoeld als een eenigszins ironische opsomming van al de dingen, die wij volgens hen, zouden moeten doen. Mijn bewering dat dit onmogelijk kon bij de meesten, was een protest en ik deed mijn vraag in een ingez. stuk, om te hooren of andere meisjes met mij instemden, dan wel er wat anders van dachten dan ik.

Toch vind ik wel, dat we reeds als jonge meisjes een deel van die dingen moeten leeren, en niet alles mogen uitstellen tot in een mogelijk huwelijk. Zoovele meisjes zijn volkomen onbedreven, zelfs in de eenvoudigste, huiselijke bezigheden, en ik vind dat elke vrouw, hetzij gehuwd of ongehuwd, dit niet mag zijn! Zoo u dit schrijven verder wilt volgen en nagaan wat ik op de andere drie stukjes, die van Y.Z., van X. en van ‘Gonda,’ te zeggen heb, zult u waarschijnlijk volkomen goed mijn bedoeling begrijpen.

Ik dank u drieën ook zeer voor uwe stukjes! en ik geloof te kunnen zeggen dat wij het eigenlijk in den grond der zaak allen ééns zijn! We stemmen alvast daarin overeen, dat er bij drukke studie alleen sprake kan zijn van huishoudelijke bezigheden die ons licht vallen. En hiermee weerspreken we al dadelijk de bewering van de ‘velen’ die zeggen, dat beide opleidingen, zooals zij die opvatten, best samen gaan. De meeste dingen toch, die zij er onder verstaan, en die meer inspanning zouden vereischen, moeten noodzakelijk achterwege blijven, zoolang de studie duurt. Zij, die zich door studie voor een betrekking moeten

[p. 752]

bekwamen, omdat zij finantieel afhankelijk zijn en later niet ten laste van anderen willen zijn, ingeval zij niet trouwen, en die toch hun vrouw-plichten niet willen verwaarloozen, moeten dus op andere wijze te werk gaan dan door de ‘velen’ wordt aangegeven. Zij kunnen de opleiding tot de nat. bestemming (ik vind ook, dat ‘kinderverzorging’ best achterwege kan blijven!) niet waarnemen tegelijkertijd met de andere, ze moeten dat dus doen of er vóór of er na.

Y.Z. stelt voor de meisjes na afloop van den schooltijd een jaar in de huishouding werkzaam te laten zijn, eer ze zich voor een vak bekwamen. Dan zijn ze van verschillende bezigheden op de hoogte en kunnen die met meer gemak verrichten in hun studietijd.

Dus zouden zij die huiselijke bezigheden in dien studietijd bij wijze van oefening kunnen doen, zonder te veel inspanning! Ja, dit zou wel goed zijn, maar zooals Y.Z. zelf opmerkt, kunnen lang niet alle meisjes dit doen, omdat velen zoo gauw mogelijk hun eigen brood moeten trachten te verdienen.

X. zegt, (het 2de antwoord aan mij, ingez. stuk II in de Lelie van 3 Mei) dat zij tijdens de studie alleen die huis. bezigh. kan verrichten, welke haar geen inspanning kosten; als ze machinaal, door routine, gedaan worden. Dit is weer een bevestiging van wat zooeven is beweerd, want om die bezigheden zoo machinaal te kunnen verrichten, moeten ze toch ook vroeger reeds zijn geleerd! Men zou ze kunnen beschouwen als rust, als ontspanning voor den geest, om verpoozing te hebben van de studie.

X. voegt er nog bij: ‘als het al of niet verrichten van haarzelf afhangt,’ en ik denk zeker dat ze hiermee bedoelt: ‘als zij ze doet uit vrijen wil, omdat, ze er plezier in heeft.’ En ik stem volmondig toe, dat men iets véél gemakkelijker kan doen als men er van houdt! Hier zou ik graag op iets de aandacht willen vestigen: er zijn vrouwen, die van nature aanleg hebben tot huish. bezigh. En 't spreekt vanzelf dat deze met veel minder moeite en met meer genoegen de vrouwelijke bezigheden kunnen leeren dan andere! Zij leeren alles in veel minder tijd aan. Maar op dezen aanleg willen we liever niet rekenen, daar niet alle vrouwen, omdat ze ‘vrouw’ zijn, aanleg hebben voor huiselijke bezigheden.

Wat het begin betreft van Gonda's stukje, zou ik willen zeggen, dat ik integendeel zeer gaarne haar opinie verneem! Want haar schrijven doet me veronderstellen, dat ik hier te doen heb met een sympathieke, ‘vrouwelijke’ vrouw, met ernstige levensbeschouwing (‘ernstig’ in den goeden zin) en werkzaam leven. Ik ben heel blij, dat ik zulk een antwoord heb uitgelokt, en ik hoop van harte dat iedereen het met aandacht lezen zal!

Ik mag u toch zeker wel een en ander zeggen in verband met uw beweringen, is 't niet, en u zult wel niet van me denken, dat ik hiermee u maar in 't minst zou willen afbreken?

Uit uw schrijven blijkt, dat u in uw betrekking, al neemt die ook 9 uur van den dag in beslag, toch nog tijd vindt tot huish. bezigh. Maar ik zie ook, dat u ze vroeger al hebt geleerd, en dat u er van houdt, zoodat ze ook van u zooveel inspanning niet vereischen! U zegt, dat u tijdens studie en betrekking verder huish. werken niet direct noodzakelijk vindt. Neen, dit ben ik met u ééns; maar.... dan moet men, zooals u, reeds vóór 't begin der studie handigheid in en begrip van dat werken hebben verkregen. Het is in dit geval inderdaad tijd genoeg ze voort te zetten als men 't werkeljjk noodig heeft. Dan zegt u, dat men in een betrekking zooveel leert, wat men thuis zelfs bij de voortreffelijkste moeder niet leeren kan. Ook hiermee geloof ik met u te mogen instemmen! Maar lang niet alle meisjes hebben gelegenheid in een betrekking al die dingen te kunnen leeren, want heel veel gaan niet zoo jong als u in betrekking, en trouwen vaak vóór zij op eigen beenen hebben gestaan! En ziet u, wat moeten die dan doen? Zij missen uw practische opleiding! Is 't niet veel beter voor alle meisjes, om tenminste iets te kennen, niet te wachten tot een mogelijk in betrekking gaan? en tenminste zich al dadelijk bezig te houden met de opleiding, die zij thuis kunnen krijgen? Komt de practijk er later nog bij, des te beter!

Als ik zoo eens rondkijk onder mijn kennissen, dan denk ik dat het voornamelijk van het meisje zelf afhangt hoe ze gevormd wordt! U kent kindvrouwtjes, die steeds thuis zijn geweest vóor hun huwelijk; ik ken kinderachtige menschen, die op eigen beenen hebben gestaan. En omgekeerd ken ik vrouwen, een groot aantal zelfs, die heel flink en zelfstandig kunnen optreden en toch vóór hun huwelijk thuis bij hun moeder alles hebben geleerd. De een wordt gauw wijs door weinig eigen ondervinding, de ander nooit na veel.

Wat nu kinderverzorging en opvoedkunde betreft, ik denk dat wij ons met het eerste vooreerst niet behoeven te bemoeien, maar over het tweede heb ik wel wat te zeggen. Ik zou 't toch wel goed vinden, als wij wat opvoedkunde lazen! Niet zulke dikke, droge boeken met allerlei artikels; die vervelen je en dan haal je er toch niets uit. Maar er zijn toch wel andere geschriften daarover, die veel prettiger te lezen zijn en waar we heel wat uit kunnen opsteken. Ze brengen je aan 't denken, wekken veel andere gedachten in je op; je gaat aan 't opmerken, en kunt aan 't vergelijken gaan uit voorbeelden van je omgeving. En zonder alles nu bepaald zelf te ondervinden, krijg je heel wat ervaring uit de ondervinding van anderen.

Maar..... we moeten niet lezen zooals velen tegenwoordig romannetjes doorbladeren! We moeten oplettend lezen, de bedoeling van 't geschrevene zoo goed mogelijk trachten te begrijpen, de verkondigde denkbeelden toetsen aan wat wij zelf er van hebben ondervonden en gezien. Ik hoorde onlangs nog een moeder van groote kinderen zeggen na 't lezen van een opvoedkundig boek: ‘Wat spijt 't me toch, dat ik vroeger niet aan “opvoedkunde” gedaan heb. Ik geloof dat ik mijn kinderen veel beter zou hebben begrepen, en dingen in hen zou opgemerkt hebben die me nu zijn ontgaan!’ Die woorden maakten indruk op me, omdat ze een bevesting waren van mijn meening, dat 't toch wel goed zou zijn als ieder verloofd meisje tenminste, over die kwestie wat meer gelezen en nagedacht had!

Even zou ik nu een opmerking willen maken over wat U zegt over dienstboden. Dacht iedereen

[p. 753]

maar daarover als U! Maar weet U wel, dat ik getrouwde dames ken, die vóór hun huwelijk in betrekking zijn geweest (ze willen dit echter niet graag bekennen; hoe dwaas, nietwaar?) en die hard zijn voor hun dienstboden? Ze maken op mij den indruk alsof zij op hun ondergeschikten willen verhalen wat zij zelf hebben geleden. En waar U zegt: ‘zelf moet je ondervonden hebben, dan leer je voelen wat een ander toekomt’, antwoord ik: ‘als iedereen in de wereld handelde naar het gez. “wat gij niet wilt dat U geschiedt, doe dat ook aan een ander niet”, dan had menigeen een veel gelukkiger leven!’

Ik herhaal tot slot nog even wat ik zoo graag zou zien van alle fin. afh. meisjes die voor een vak moeten leeren. Ik wou, dat ze reeds jong eenige huish. bezigh. leerden om begrip er van en handigheid er in te verkrijgen, dan kunnen ze op deze grondslagen voortgaan als ze zekerheid hebben te zullen trouwen. En trouwen ze niet, dan kennen ze toch, wat elke vrouw slechts tot eer kan strekken! Wat mijzelf bovendien betreft, zou ik bij een mogelijke verloving mij met ijver toeleggen op alle huish bezigheden, ook op een en ander van de opvoedkunde, opdat ik zoo goed mogelijk voorbereid in het huwelijksbootje zou kunnen stappen.

STUDIUM.

II. Aan ‘overtollige haren’.

Dr. D.H. Beyerman, arts te Bussum, informeerde naar het resultaat, verkregen bij verwijdering van overtollige haren, door middel van X-stralen. Hij stond me toe, hier mede te deelen, dat hij ten antwoord kreeg:

1^e.	dat de huid door genoemde behandeling glimmend wordt, en de haren terugkomen.
2^e.	dat men bij voortgezette behandeling kans heeft, wonden te krijgen, die zeer moeilijk te genezen zijn.

Daar degeen, bij wien de informaties werden ingewonnen, niet weet, dat zij een plaats in een tijdschrift zouden vinden, mag ik zijn naam hier niet noemen, maar ik wil dit gaarne partikulier doen.

X. nummer zóóveel.

III.

Hooggeachte Freule!

Ik kan het pseudoniem ‘Overtollige haren’ mededeelen, dat een uitstekend middel tegen bovengenoemde plaag is: het aanwenden van een pincet, een klein tangetje, dat de oogartsen gebruiken om oogharen uit te trekken.

Ik weet verschillende dames, die het met succès gebruiken. Eerst is het uittrekken even pijnlijk, doch moet ze daar maar aan wennen. Ook moet het telkens onderhouden worden, daar de haartjes weer terugkomen. Maar voor 't oogenblik krijgt men prachtige resultaten.

Getrouwe Lezeres.

Die tangetjes kan men bij een opticus koopen en kosten ongeveer 70 cent.

IV.

Geachte Freule,

Naar aanleiding van de correspondentie van: ‘Overtollige haren’ in de correspondentie van de H. Lelie No. 44 heb ik de eer hieromtrent eenige inlichtingen te geven. Omtrent eene afdoende behandeling, 't zij door electriciteit of anderszins is mij niets bekend, wel weet ik dat eene behandeling met medicamenten gewoonlijk moet worden volgehouden (want het haar groeit steeds weer bij) en daardoor zeer kostbaar is. Nu veronderstel ik dat het overtollige haar op de bovenlip zal zitten en kan dit zeer gemakkelijk worden verwijderd door het uit te trekken met eene pincette of tangetje met scherpe (d.w.z. zeer dunne) naar elkaar toegebogen uiteinden, zooals de oogartsen wel gebruiken om oogharen uit te trekken en is dit verkrijgbaar bij een opticus. Natuurlijk is de eerste bewerking eenigszins pijnlijk, omdat er veel haar tegelijk moet worden verwijderd en moet men het niet te ruw doen om de huid niet te beleedigen. Het verwijderen der weder bijgroeiende haren moet meer of minder dikwijls geschieden naar gelang van den haargroei.

Dit middel is onschadelijk en goedkoop en heeft reeds velen geholpen.

Hoogachtend

getrouwe Lezeres van de Lelie.

V. Beschouwing over Objectiviteit.

Dit wordt uitsluitend bij menschen gevonden, die hun geluk in volmaking zoeken; dus, bij de ‘ware’ Christenen, die het goede òm het goede doen, afgescheiden van persoonlijk belang, (= booze hartstochten.)

Zij wéten ook, wanneer ze geheel belangeloos handelen; en, wanneer dan nòg de tastbare en ontastbare resultaten ònbevredigend zijn, dat dit noodlot (want dìt is noódlot) er is tot verdere vorming van hun karakter.

Zijn ze over de bitterheid van zoo'n teleurstelling heen, dan gaan ze weer blijmoedig verder, gewonnen in kracht en in respect voor zich zelf en in staat weer grooter teleurstellingen en rampen te overwinnen, omdat ze begrepen dat er kruis is naar kracht, en waar zij in kracht toenemen, het kruis ook grooter wordt.

Deze menschen, de Christenen dus, (ònverschillig in welken godsdienst-vorm hun ziel zich een weg baant) kunnen alleén objectief = onzelfzuchtig zijn, en, waar ze handelen gaat dit dus met lòsscheuring van eigen ik.

Oók kunnen zij objectief zijn, waar het hunzelf betreft; zoo kunnen ze eigen deugden en werken geheel behandelen, alsof ze niet hùn maar de deugd zèlve en de zaak zèlve toebehooren en géven zij zich dan volkomen, zonder aan eigen persoon te denken.

MAGDALENA VAN HAAFTEN.

VI. Aan X.

O, als u eens wist, hoe gruwelijk ik eigenlijk het land heb aan ingezonden stukken, maar u vraagt mij, ik zal antwoorden, het zij zoo!

Waarom ik uw stuk in de Lelie van 22 Maart

[p. 754]

zoo onbeduidend vind, wel om de heel eenvoudige reden, dat het heelemaal geen antwoord is op de vraag, of er vriendschap tusschen beide geslachten kan bestaan.

U spreekt uw geheele stuk door over verschillende soorten van liefde tusschen gehuwden en als u dan op 't laatst nog even over vriendschap spreekt, is het weer eigenlijk, ‘verkeerd begrepen’ liefde, die u dan vriendschap tusschen man en vrouw laat worden.

Ik kan me vergissen, maar ik geloof, dat de vraag is: ‘Is er vriendschap mogelijk tusschen een man en een vrouw op dezelfde wijze als die bestaat tusschen twee mannen of tusschen twee vrouwen’ en daar hebt u niets van gezegd.

Ik hoop, dat u dezen uitleg voldoende zult vinden.

TYPO.

VII.

‘'t Praatje over geld’ van Annie K.D. uit Soerabaja, opgenomen in de Maart aflevering van de Holl. Lelie gelezen hebbende, kan ik niet nalaten daar tegen te schrijven.

Ik wil beginnen met de woorden, waarmee 't Bat. Nieuwsblad, dat bovengenoemd stukje overnam, eindigde:

‘De schrijfster van deze philippica tegen de Indische samenleving is blijkbaar nog jong, erg jong. Zij vervalt, zooals zoovelen, die het maatschappelijk leven pas leeren kennen in de groote maar zeer begrijpelijke fout van te meenen, dat de minder goede menschelijke eigenschappen, die hier op den voorgrond treden, speciaal Indisch zijn. Wij zouden haar willen toeroepen: ga reizen, Mevrouw, zet ooren en oogen open, bereis Europa, Australië, Amerika, China en wanneer ge dan nog meent “dat hier meer dan ergens anders the money het eenige doel des levens is”, dan zijt ge met blindheid geslagen.’

Met die woorden van 't Bataviaasch Nieuwsblad stem ik volkomen in. Ik woon nu ruim 8 jaar op Java en kan dus wel eenigszins over 't leven hier oordeelen.

Zeker zijn er menschen, die altijd over geld en nog eens geld praten, maar vindt men die in Holland en overal elders niet in legio?

En in gemoede, waarom zijn de meesten onzer naar Indië gegaan? Juist om dat geld, dat we in Holland niet konden verdienen. Dat onder ons dan velen zijn, die er alleen voor leven, veel geld te verdienen en dan zoo spoedig mogelijk met 'n vollen buidel te repatrieeren, ach - die stakkerts zouden in Holland op dezelfde wijze leven.

Ter illustratie, dat 't in Europa evenzoo is, kan ik niet nalaten de volgende regels uit Truth over te nemen.

‘The Kreuz-Zeitung, in an article addressed to the German Nobility, calls on them to take to heart the awful example furnished by the money-grubbing.

Peerage of Great-Britain, and to avoid the mammon worship which has brought the latter to such a despicable condition’.

Nu we 't toch over geld hebben, nog even deze vraag: ‘doen Moeders in Holland geen moeite voor haar dochters ‘'n goede partij’ te vinden? Ik vind 't zeer boud gezegd, dat Marie Corelli en Wagenvoort zelfs bij naam niet bekend zijn. De trommels der verschillende leesgezelschappen zijn hier over 't algemeen beter gevuld met goede tijdschriften en uitstekende romans, dan die in Holland. Dat dus 'n Marie Corelli e.a. hier ‘zelfs bij naam onbekend zijn’ is beslist onwaar.

Mij is 't meermalen gebeurd, dat men me van uit Holland aanried 't een of andere boek te lezen, o.a. the Master Christian van Marie Corelli en dat wij 't hier reeds gelezen hadden. Ik weet dan ook zeker, dat wij en onze kennissen, wat literatuur aangaat, zeker niet bij onze Hollandsche bekenden ten achter staan en dan woon ik niet op 'n hoofdplaats, maar n.b. in het binnenland, waar men minder in de gelegenheid is goede lectuur te krijgen dan op 'n hoofdplaats. Die hier niets om goede lectuur geeft, zal er in Holland, waar hij er minder geld aan kan besteden, zeker niets om geven. Willem Royaards, dus iemand, bevoegd om over zoo iets te oordeelen, zei 'n paar keer tegen ons, verbaasd te zijn, dat er in Indië zooveel gelezen werd. -

Ik ken Soerabaja niet, wel Batavia en daar hoorde ik meermalen uitstekende muziek door dilettanten lang niet onverdienstelijk uitgevoerd.

En leven de menschen in Holland slechts voor kunst, enz?

Eigenaardig is 't dan dat de Roode in zijne recensie over de vertolking van een groot stuk van Macbeth door den Heer Verkade o.a. 't volgende schreef: ‘Een schouwburg is groot, zij die de kunst liefhebben zijn weinigen; inspannend genot wordt zelden gezocht, genot, dat het leven vermooit, ermee samengroeit. Het publiek van dezen tijd wil een avond doorbrengen in vergetelheid, in zinnenprikkeling nog liever, het wil geen vermoeienis des geestes. Het ontwijkt ze, of als de mode ze een keer onontkoombaar maakt, ondergaat het ze, met stillen weerzin. Dit is de toestand, dien men in den schouwburg iederen dag kan waarnemen. Hoe grooter draak, hoe schuiner klucht, hoe meer publiek. Van een ernstig samenvoelen van spelers en zaal van de groote dingen van het leven is geen sprake, kan geen sprake zijn, omdat van zeer velen de levensbeschouwing bij eten en drinken ophoudt, en de anderen door scherp gescheiden en strijdvaardig tegenover elkander staande levensbeschouwingen verdeeld zijn’.

Tot zoover de Roode in de Kroniek. Meen nu niet, dat ik beweer, dat er in Holland niemand voor kunst iets over heeft, maar ik wil alleen zeggen, dat daar even goed als hier zulke uitzonderingen zijn.

Dat eeuwige gescheld op Indië maakt mij altijd kriebelig. Zij, die 't hardst schreeuwen, dat men hier zoo weinig van kunst en schouwburgen genieten kan, behooren meestal tot die categorie van menschen, die, in Holland gebleven, 't geld niet zouden hebben die schouwburgen te bezoeken.

Er is hier zeker ook veel, dat ik graag anders zou willen hebben, maar waar ter wereld is 't volmaakt?

Wij kunnen ons leven hier net zoo inrichten als we willen, 't huiselijk leven is toch maar alles en dat hangt van onszelven af, hoe dat is. Goede kennissen kunnen we hier even goed als in Hol-

[p. 755]

land hebben. Aan goede lectuur en zoo nu en dan goede muziek behoeft 't ons evenmin te ontbreken, laten we dan niet steeds de schaduwzijden, maar ook eens de lichtzijden van 't leven in dit schoone land zoeken.

Tjisalak, 11 April 1905.

PEG.