De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Ter bespreking toegezonden.

ELLEN KEY
beroemde Zweedsche schrijfster, hield dezer dagen een lezing in den Haag.

Ellen Key, door Louise Nyström Hamilton (uitgever H. Honig, Utrecht), vertaling van mevr: Logeman-van der Willigen.

Dit boekje geeft een levensbeschrijving (met afbeeldingen) der in den laatsten tijd zooveel besproken schrijfster Ellen Key. - Zonder het in alle opzichten met haar eens te zijn, moet ik er toch den nadruk op leggen, dat deze vrouw een veel sympathieker en gezonder kijk heeft op de hedendaagsche toestanden, dan menigeen der geëmancipeerde dames, die haar gedachtenloos napraat. Zoo haal ik b.v. aan uit het hiergenoemde boekje:

‘Wat Ellen Key werkelijk bedoelt is, dat, waar wij nu bijna de vrijheid voor de

[p. 748]

ongehuwde vrouw verkregen hebben, wij moeten trachten dat recht te gebruiken in overeenstemming met de vrouwelijke natuur. Het feitelijk verschil tusschen man en vrouw kan niet verholpen worden. De ijveraarsters voor de vrijheid der vrouw gaan te ver in hun eischen van volkomen gelijkstelling van man en vrouw, want de natuur-zelf verhindert die gelijkstelling, al wil de vrouw zich ook met geweld aan haar wetten onttrekken.’ (blz. 104.) -

Zulke weldoordachte en bezadigde woorden doen in dezen tijd, van oppervlakkig geredeneer en geschetter met groote-woorden, door uiterlijk en innerlijk even onsympathieke man-wij ven, uiterst weldadig aan; en, waar zij komen uit den mond van eene die zoo gerechtigd is tot meespreken als Ellen Key, daar zullen zij hoop ik door velen overwogen en ter harte genomen worden. -

Voorbereiding tot de edele kunst om menschen te regeeren. (Naar de 34^ste uitgaaf in het Italiaansch van den Markies de Picolo.) Ten dienste van hen die wenschen te worden bekleed met gezag. (Uitgever W.B. Moransard te Amsterdam).

Oef! Wat een lange titel. Voor een klein boekje! ‘De edele kunst om menschen te regeeren’ wordt hier onderwezen in een aantal ‘vragen’, die de lezer zich zelf heeft te beantwoorden, en een aantal stellingen of voorschriften, of hoe men 't noemen wil, waarmede hij zijn nut kan doen, en waaruit ik, om een idee van den inhoud te geven, citeer:

9. Sla goeden raad niet in den wind, stel U niet gelijk met een kind, dat het gevaar eerst bespeurt als het er zich midden in bevindt. Wacht U voor genoegens, die door vrees bedorven kunnen worden.

50. Maak van Uw geld geen heerschappij, er is geen macht, die minder geacht en meer gehaat wordt dan de macht van het geld.

Enz. enz.

Twee Spelen door M. Maeterlinck. Vertaling van Jan Eelen. Bandversiering van Frans Cleton. Uitgever Meindert Boogaerdt Jun: te Rotterdam.

Alles wat Maeterlinck schrijft is zoo teer, zoo fijngevoelig-gedacht en zoo mooi-gezegd, dat het mij banaal lijkt hier een paar korte volzinnen van lof neer te schrijven. Juist in zulke ‘Spelen’ als deze twee: Zuster Beatrijs en Ariane en Blauwbaard is mij Maeterlinck zoo lief, om de heel bijzondere wijze waarop hij stemmingen en gevoelens weet weer te geven, ze weet aan te duiden in heel eenvoudige en juist daardoor zoo wonderbaar-passende woorden.

Een arbeid als die van Maeterlinck ga je niet beoordeelen, ontvezelen met woorden van goed- of van afkeuring, die in het eene zoowel als in het andere geval even oppervlakkig zouden klinken. Je zegt alleen je innige blijdschap uit, om zijn geniaal scheppen, dat je telkens opnieuw bewondering en dank afdwingt.

Helen Keller. Mijn sleutel op het leven. Uit het Engelsch door Louise Stuart. Uitgever J.G. Broese, Utrecht.

Wij weten allen wie Helen Keller is. De geschiedenis van dit doove en blinde meisje, dat, dank zij de liefde en de volharding harer onderwijzeres, ontwikkeld werd tot een hoogstbegaafde en zeer-goed onderricht-ontvangende vrouw, die wonderlijk treffende levensgeschiedenis is in den laatsten tijd in elks handen geweest, en heeft ons allen verbaasd en ontroerd, en met sympathie vervuld voor leerlinge en opvoedster beide. Nu komt dit kleine boekje: Mijn sleutel op het leven, ons vertellen van de levensbeschouwing der jonge vrouw, die haar lichaamsgebreken zoo zegevierend overwon door de sterkte van haar wil en van haar geest. - Daar Helen Keller een geloovige natuur bezit, vind ik haar optimisme niet alleen te verklaren maar zelfs bijna een noodzakelijk gevolg van haar geloof. In hoeverre anderen haar levensbeschouwing zullen deelen, doet er niet toe. Men moet in elk geval eerbied hebben voor, en zich aangetrokken voelen tot de vrouw, die, zelve zoo zeer misdeeld en zoo zwaar beproefd, toch zoo berustend en blijmoedig schrijven kan: ‘Ik geloof dat het een heilige plicht is onszelven en anderen aan te moedigen, ons te onthouden van ieder ongepast woord tegen Gods wereld, omdat niemand het recht heeft zich te beklagen over het heelal dat God goed heeft gemaakt, en dat duizenden menschen gepoogd hebben goed te houden.’ -

De Rijkswerkinrichtingen Veenhuizen geschetst door J.A. Bientjes en Dr. H.R. Offerhaus. (Uitgever L. Hansma te Assen).

Plaatsgebrek belet mij in uitvoerige bijzonderheden te treden. Het zij hier voldoende mee te deelen, dat dit boekje, met eenige afbeeldingen van de gestichten opgeluisterd, dient, zooals de voorrede meedeelt, tot het doen kennen in bijzonderheden - voor zoover de wettelijke regeling betreft - van de belangrijke Staats-instellingen te Veenhuizen.

[p. 749]

De Referendaris-titulair. Haagsch blijspel in vijf bedrijven door Cornelie Noordwal. (Uitgever A.W. Bruna en Zn. te Utrecht.)

Gaarne zoude ik-zelve meer uitvoerig ingaan op een bespreking van dit blijspel. Maar in een volgend nommer zal worden opgenomen een stukje van mej: M. van Haaften over hetzelfde onderwerp, zoodat het vrees ik ‘des Guten zuviel’ zou worden. - Het zij dus hier voldoende te zeggen, dat ik het tooneelstuk der talentvolle schrijfster van Intra Nos met heel veel genoegen aankondig, als een bewijs dat het haar niet ontbreekt aan aanleg om ook voor het tooneel te schrijven. - Het typisch-Haagsche van sommige toestanden heeft zij m.i., met een juisten blik voor het belachelijke ervan, en met zeer goede opmerkingsgave, uitnemend weergegeven. -

De Moderne Vrouwenbeweging door Dr. F.J. Soesman, Zenuwarts. (Uitgevers W.P. van Stokkum en Zn., den Haag).

Dr. Soesman wil de vrouw niet beletten zichzelf wetenschappelijk te ontwikkelen; hij is volstrekt geen tegenstander van de moderne vrouwenbeweging. Maar hij draaft niet mede met de stokpaardjes, waarop de voorvechtsters dier beweging in onnoozelheid rijden. Hij beziet de zaak op een gematigde en vertrouwenwekkende wijze, en geeft behartenswaardige wenken ten beste, waaronder ik b.v. deze woorden vind:

‘Dat zij (de vrouw) zich toch niet werpe in den maalstroom van zulke levensbeschouwingen, waarin nog zoovelen zich onnadenkend storten, en waaruit menigeen voorgoed bezoedeld weer te voorschijn komt, vóórdat zij zich zooveel mogelijk overtuigd heeft of zij daarvoor wetenschappelijk en aethisch rijp is.’ (blz. 25).

En elders:

‘Maar dan allereerst, gij vrouwen van Nederland, uw blikken naar binnen gericht, gaat bovenal bescheiden doch vastberaden voort op den weg dien gij hebt ingeslagen; wijdt u aan de studie, aan alles wat gij heilig acht, maar bovenal: timmert niet te veel aan den weg...’ (bl. 26).

Fotografische bibliotheek No. 3. Raadgever voor hen die de photographie beoefenen, naar het Duitsch van Ludwig David. Door P.J.G. Nell, am. fot. te 's Gravenhage. Uitgever L. Hansma, Apeldoorn. Voor hen, die aan photographie doen, zal dit boekje waarschijnlijk een goede gids zijn. Daar ik zelve niet behoor tot de beoefenaren van dit aangename tijdvertrijf, kan ik slechts aankondigen, niet beoordeelen. En de plaatsruimte der Lelie laat met toe een vakman te belasten met een uitvoerige beschouwing.

Catalogus van de Firma J.W. de Graaff van: Afbeeldingen van enkele gebeeldhouwde meubels uit de inrichting Kunst-Ambacht. De gebeeldhouwde meubels zien er fraai uit, naar de afbeeldingen te oordeelen. Bureau No. 121 b.v., of Wandkastje, No. 128, of boekenkast No. 413, zou ik iedereen durven aanbevelen, die prijs stelt op een practisch en tegelijk smaakvol meubel. (Werkplaatsen te Blaricum en Hilversum. Modelkamers te Hilversum, Oude Engweg 18.)

Gods Beeld in den Mensch, door Henry Wood. Naar de 13de Engelsche uitgave vertaald door C.S.M. Kuenen. Uitgever: Hollandia-drukkerij te Baarn. Waar het een godsdienstig werk geldt, is het altijd het veiligst, ter voorkoming van alle misverstand, de schrijver-zelf aan het woord te laten. Ieder die het boek koopt, wéét wat de auteur bedoelt met zijn beschouwing, waar in het voorbericht wordt gezegd: ‘Wat dit boekje bedoelt te geven is niet een bespreking van theologische kwesties, uit een wijsgeerig of een historisch oogpunt, en evenmin een verdediging van bepaalde dogmatische leerstellingen.. Wat hij geeft is de vrucht van intuïtie, van het hoogste innerlijk zelfbewustzijn en niet van het redeneerend verstand; niet een bestrijding van andersdenkenden, maar een poging tot opsporing der waarheid om haarzelfs wil, en overal waar hij de hoop koesterde iets van haar te ontdekken.’

De waarheid! - Gelooft de schrijver van ‘Gods Beeld in den Mensch,’ gelooft de vertaler C.M.S. Kuenen, dat wij haar op godsdienstíg gebied ook maar één schrede meer naderbij zijn gekomen, dan in die dagen toen Pilatus die moede klacht slaakte: Wat is waarheid?

De Waarheid...! Wij zoeken haar reeds zoovele eeuwen door.... En het einde is voor ons allen hetzelfde: een handvol aarde, waarmede men ons den mond stopt. Zooals Heine het zoo onvergelijkelijk waar gezegd heeft:

Also fragen wir beständig;
Bis man uns mit einer Handvoll
Erde endlich stopft die Mäuler -
Aber ist Das eine Antwort?

Goedkoope Tuinbouw-bibliotkeek. Onder leiding van C.H. Claassen en J.G. Hazeloop. (Uitgever W.E.J. Tjeenk Willink te Zwolle.)

[p. 750]

Uit den aard der zaak kan men in een Blad als dit een dergelijke uitgave slechts aankondigen, niet uitvoerig bespreken. In kleine afleveringen worden dingen van practischen aard besproken, als bv.:

De struikvorm of fruitteelt voor iedereen, door W. Kooimans Dzn. Boom- en Fruitkweek er te Bovenkarspel, Werkzaamheden in den Tuin door J.K. Budde en J.A. Kors, Hortulanus te Utrecht, Tuinbaas te Zeist, enz., enz. Mij dunkt dat de namen van zulke vak-menschen een voldoende waarborg zijn, dat men hier waar krijgt voor zijn geld, waar waarvan men praktisch nut zal hebben.

Ons Godsdienstonderwijs in verband met de opvoeding onzer kinderen, door Dr. L. Knappert, Hoogleeraar te Leiden. Uitgever L. Hansma, Assen.

De naam van dezen hoogleeraar en de toevoeging, dat dit geschriftje uitgaat van den Ned: Protestanten-bond, zijn voldoende om de richting waarin dit godsdienstonderwijs zich beweegt te kenschetsen. Blz. 12 zegt de auteur: Want ik vrees de macht van Rome en Dordt voor ons geestelijk leven in al zijn vertakkingen, voor onze vrijheid en voor onzen waarheidszin. Maar ik huiver bij de gedachte aan een telkens aangroeiend deel onzes volks, voor wie God een naam is uit een sprookje, het Evangelie van Jezus Christus een verborgenheid en die onmachtig zijn godsdienstig leven te verstaan en mede te leven: eene geestelijke verarming, eene zedelijke verwarring, en op den duur diepe daling...’

Prof. Knappert moge ‘huiveren’; met dat al is het juist de schuld van zulke vage praatjes als de zijne, óók in dit boekje, waanneer het jongere geslacht God een ‘sprookje’ noemt, en ondergaat in ‘geestelijke verarming’. Rome en Dordt, en een beslist geloof, als b.v. de theosofie, geven je iets voor je ziel, en voor je geestelijk leven. Maar wat geeft Prof. Knappert, en het godsdienstonderwijs van zijn richting? - Wat men zaait, dat moet men later maaien. Het is m.i. een naieve zelfveroordeeling van eigen schuld, wanneer de geschriften van den Ned. Prot. Bond thans komen belijden, dat zij ‘huiveren’ voor een ‘telkens aangroeiend deel onzes volks voor wie God een sprookje is.’

Isadora Duncan. De dans der toekomst, met een studie over danskunst door Felix Paul Augustin. Uitgevers Scheltens en Giltay, Amsterdam.

- De naam van Isadora Duncan is vermoedelijk aan ons allen voldoende bekend, en velen onzer hebben haar gracieuselijk-dansen met eigen oogen bewonderd. Een aardig portret van haar siert deze uitgave, die, op mooi papier en met flinken letter gedrukt, een lezenswaardig souvenir zal zijn voor die velen, die in Isadora's danskunst of in haar persoon behagen scheppen. -

Pro en Contra, betreffende Vraagstukken van Algemeen belang. Uitgever Hollandia-drukkerij te Baarn.

Deze aflevering behandelt het ‘Vegetarisme.’ De heer B. Sybrandy, arts te Warga, is er vóór. De heer Dr. J. Schrijver, arts voor Voedingsziekten te Amsterdam, is er tegen. Beide heeren behandelen de questie op een wetenschappelijke wijze. Toch zijn hunne argumenten grootendeels zeer goed te volgen door den leek. Ik voor mij ben nooit overtuigd geweest van het nut eener zuiver-vegetarische voeding; en de beschouwingen van dr: J. Schrijver komen mij zeer juist en afdoende voor, terwijl de gronden, die de heer B. Sybrandy aanvoert voor zijne meening, mij niet hebben kunnen overtuigen.

Pro en Contra stelt zich ten doel, over vraagstukken van algemeen belang, aan de voornaamste woordvoerders op elk gebied de gelegenheid te geven hun meening te uiten. Het zal dus een bij uitstek onpartijdig tijdschrift worden. De namen der medewerkers hebben meerendeels een goeden klank, zooals b.v. Jhr. Mr. W.F. Rochussen, prof. Mr. D. Simons, Dr. J.M. van 't Hoff e.a.

De Turksche Vrouw en de Harem, door prinses Hairié Ben Aiad. Uitgever W.B. Moransard, Amsterdam.

In dit geschriftje beschrijft een Turksche vrouw de zeden en gewoonten van den harem, die, wanneer alles wat ze vertelt waar is, zeker niet aanbevelenswaardig of goed te keuren zijn. - Een grooter boek zal, volgens de aankondiging, volgen op deze brochure. Het portret op den omslag is aantrekkelijk.

Zoölogische Bladen. Tijdschrift voor Dierkunde in haar geheelen omvang. Onder redactie van J. Hendrik van Balen. Uitgever P. Beitsma te Deventer.

De naam van den redacteur heeft een goeden klank. Zij, die in dierkunde belangstellen, zullen in dit tijdschrift (met afbeeldingen) zeker veel lezenswaardigs en onderhoudends vinden. -

De inrichting voor Kunst-fotographie van W.H. Idzerda, den Haag, Laan van Meerdervoort, 31.

In dit prettig uitziend boekje vernemen wij,

[p. 751]

welke eischen op het punt van Kunst-fotographie de heer Idzerda stelt aan zijn werk. Afbeeldingen van zijn inrichting in den Haag, en van door hem genomen photo's, o.a. een zelfportret, versieren het werkje, dat een overdrukje is uit Lux, halfmaandelijksch Tijdschrift voor fotographie.

Edward Coremans: De nederlandsche letterkunde in België sedert 1830. Vertaald door Leo J. Krijn. (Uitgever Meindert Boogaerdt Jun: te Rotterdam.)

Dit is nog al een drooge opsomming, dunkt mij; in hoofdzaak alleen belangrijk voor studieen vak-menschen. - De portretten die het boekje sieren, o.a. van Teirlinck, maken de lectuur aangenaam.

La femme d'Aujourd' hui (Hoofdagenten van Holkema en Warendorf, Amsterdam, Heerengracht 457.)

- Voor mij liggen vier afleveringen van dit aardige fransche maandschrift, die een heel prettigen en boeienden indruk maken. - Elk nommer geeft een afzonderlijke roman in zijn geheel, en bevat bovendien vele illustraties en actueele artikelen. Ik stip b.v. aan uit het Jan: nommer het rijk-geïllustreerde artikel: Les collèges feminins en Angleterre, uit dat van Februari een geïllustreerd artikeltje over mad: Loubet, de onlangs gestorven moeder van den president van Frankrijk, uit dat van Maart verscheidene illustraties van de Riviera, b.v. ‘Au Cap Martin,’ ‘Le Thé sur la terrasse de Monte Carlo,’ enz. enz., en uit dat van April: Un peintre de la Parisienne: Chez M. Albert Guillaume. - Plaatsgebrek belet mij uitvoerig op deze verschillende afleveringen in te gaan. Ik hoop ze elke maand aan te kondigen bij hun verschijning; voorloopig zij hier slechts aan toegevoegd, dat ook aan de dames-modes een ruime plaats wordt gegeven, terwijl ook handwerken en aanverwante dingen grondig worden behandeld. Zoo is b.v. voor jonge meisjes een zeer aantrekkelijk artikel, dat dunkt mij voor velen behartigenswaardige wenken bevat: Comment parer coquettement votre chambre. (April-nommer).

Kaartje (prentbriefkaart) van Suriname. Ten slotte vestig ik nog de bijzondere aandacht op de voor een nuttig doel bestemde kaartjes, (prentbriefkaarten) van Suriname, die te verkrijgen zijn door bemiddeling der Vereeniging Oost en West, (zie Koloniaal Weekblad). Adres dier Vereeniging is Mevr: van Zuylen-Tromp, den Haag, Heerengracht 7a, presidente. De kaartjes geven een bijdrage tot de aardrijkskundige kennis van Suriname, en zij die hen uit Suriname rechtstreeks, dus met Surinaamschen postzegel, wenschen te ontvangen, moeten hun adres opgeven aan bovengenoemde vereeniging.

Zij, die zich deze kaartjes aanschaffen, doen dus een liefdadig werk, en krijgen daarvoor een aardige variatie op de gewone soorten van ‘Ansicht-kaarten’.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.