De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Ingezonden stukken.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

I. Aan Typo.

Zoudt U me eens willen zeggen, wáárom U dat stuk zoo onbeduidend vindt?

Het onderwerp is het niet, al zegt U ook, dat U al dat gepraat over een dergelijk onderwerp niet begrijpt, Uw eigen oordeel, dat hier dadelijk op volgt, is een bewijs hiertegen en, niet waar, daden spreken meer dan woorden.

X.

II. Aan Studium.

Ik voor mij, die eene bij uitnemendheid goede gezondheid geniet, door een gewone levenswijze zoo goed als voor geen ziekte vatbaar, weet bij ondervinding, dat ik, behalve mijn gewone studie, alléén dàn verschillende huiselijke bezigheden kan verrichten, waar ze me gansch geen inspanning kosten, (dus, veelal door routine, machinaal verricht worden) en het àl of nièt verrichten van mijzelf afhangt.

Waar ze echter geëischt zouden worden en ik dus gedwongen was mijn gedachten weer te bepalen, zou het te veel bloed van mijn hersens vergen, me prikkelbaar maken en op den duur bloedarmoede tengevolge hebben.

Dit is het juist, waardoor zooveel meisjes, die beide moeten doen, bloedarmoede krijgen.

't Is dan niet, omdat ze niet voor studeeren geschikt zijn, (waar onze hersenen het zèlf verlangen, wijzen ze toch van zelf aan dat verdere ontwikkeling er goed voor is) maar omdat ze na gedanen arbeid geen ontspanning hebben; geen vrije beschikking over de verdere bezigheden.

Dus ik zeg, dat de dubbele roeping der vrouw

[p. 716]

hééle goede resultaten kàn hebben, maar alleen waar het van haar zelf afhangt en niemands geluk van haar afhankelijk is, wat dus insluit, dat een studie een verloofde zwaar zal vallen, omdat dan het bekwamen in huiselijke bezigheden wèl vereischte is en voor een gehuwde zal het altijd wel ten koste van het een of ander moeten gaan.

X.

III. Aan Studium over De dubbele roeping der Vrouw.

Wellicht zult U en ook anderen minder aan mijn opinie hechten, omdat ik nog niet het bewijs heb kunnen leveren, dat mijn theorie opgaat ten opzichte van mijzelve; maar toch meen ik wel te mogen spreken van een beetje ondervinding, ten opzichte van anderen.

Van jongs af aan, wisten wij, twee zusters van mij en ik, dat we later op onszelven moesten staan. Fortuin was er niet en het huishouden was groot en onze vader jong gestorven -; dus moest ieder z'n eigen kost verdienen. Op ons 12e jaar gingen we naar een Jongens H.B.S. - ook al met het doel meer geestelijke ontwikkeling te krijgen, dan meisjesscholen gewoonlijk geven. Maar niettegenstaande er 's avonds veel schoolwerk was, stond onze moeder er toch op, dat wij handwerklessen namen - omdat handwerken, stoppen, verstellen etc. toch een van de eerste vereischten in een meisje zijn; hetzij ze later trouwt - ja of neen.

Nu ben ik volkomen met U eens, dat er bij drukke studie bepaald van huishoudelijke bezigheden niet veel komt. Alle drie hebben wij een vak geleerd - de een boekhouden - de ander Postbeambte - en ik zelf Apoth-assistente.

We zijn in betrekking gegaan; dus hebben verder geen huishoudelijk werken geleerd.

Maar nu ben ik van meening, dat dit ook niet direct noodzaak is.

In betrekking zijnde, in welk vak ook, leer je werken, leer je onderdanig zijn, leer je je plicht kennen en je eigen willen en wenschen heelemaal op zij zetten. Je leert omgaan met menschen, die boven je staan en die beneden je staan, je leert de waarde van het geld kennen, je leert zwijgen, waar je in eigen omgeving zou spreken - kortom je leert zooveel, dat je later als hoofd van een huisgezin uitstekend te pas kan komen.

Je leert zooveel, dat je nooit kan leeren in je eigen thuis - zelfs bij een voortreffelijke moeder niet.

Ondervinding - menschenkennis, levenswijsheid en bovenal het zelfstandig kunnen zijn - vindt men niet of zeldzaam bij meisjes, die altijd thuis geweest zijn of wellicht op kosten van de ouders naar den vreemde werden gestuurd - tijdelijk. Zij mogen dan goed doorkneed zijn in huishoudelijke bekwaamheden, maar dat alleen maakt je nog niet tot een voortreffelijke echtgenoote, die haar man aan huis weet te binden en tot een goed opofferend moedertje, dat haar kinderen begrijpt en leiden kan.

Hoe dikwijls blijft menige vrouw kindvrouwtje - verre van veel dingen in de wereld waarvoor ze haar kinderen niet waarschuwen kan, omdat zij ze zelve nooit kende of begreep.

Als goede opvoedster voor een kind prefereer ik een meisje met het waarachtig natuurlijk moederlijk gevoel, dat in de werkelijke werkwereld is geweest, een meisje dat van nabij moeders en moeders heeft leeren kennen - moeders met veel tekortkomingen - maar ook moeders vol liefde en toewijding.

De kennis aangaande opvoedkunde en kinderverzorging, noodig geoordeeld voor jonge vrouwen, vind ik vrijwel onnoodig.

Voor het waarachtig moeder-zijn, zijn geen boeken noodig, maar een zuiver natuurlijk gevoel -, een goed ontwikkeld verstand en een hooge levensopvatting. Onverschillige, gevoellooze, vrouwen zullen niet tot haar natuurlijken plicht gebracht worden - zij hebben geen behoefte om gelukkig te maken, alleen maar om gelukkig te zijn. En ik ben van meening, ik zou uit eigen omgeving voorbeelden kunnen noemen, dat dat altijd in hetzelfde kringetje van kennissen ronddraaien, dat altijd thuis zijn, dat altijd zoo kinderachtig meisje zijn - iemand kleingeestig, kletserig, levensmoe en onbeduidend maken.

Ik ben geen moeder, ik werk nog voor mijn eigen brood, maar ik weet wel dat ik bepaald houd van vrouwelijke bezigheden, omdat ik vrouw ben en alle mogelijke verloocheningen onuitstaanbaar en aanstellerig vind. Mijn werkdag is 9 uren dus altijd heb ik genoeg tijd over om andere dingen te doen, 't zij naaien of in het huishouden helpen.

Een zuster van mij, ook van haar 18e jaar in betrekking, is nu geëngageerd; zij legt er zich met ijver op toe later een goede huisvrouw te worden en ik geloof ook, dat dat heel goed kan.

Als je waarachtig liefhebt, is het voor de vrouw een zoete plicht te trachten voor haar man te worden die zorg en steun, die hij zich voorstelt.

En waar in de wereld plichten betaald werden met geld en helaas dikwijls met ondank, krijgen ze in het huwelijk een veel hoogere belooning - de standvastige liefde, dankbaarheid en achting van man en kinderen.

Ik ken vrouwen - voor hun trouwen nooit van huis geweest, die goed kunnen koken etc., uitstekende huishoudsters - maar tegenover haar minderen en voorn. haar personeel, dat despootachtige, dat minachtende - dat echte - jij staat onder mij - ik zal je commandeeren.

Ik ben er van overtuigd, dat een vrouw, die zelf in betrekking is geweest, nooit zóó zal zijn voor haar dienstboden. Zoo'n vrouw zal een dienstbode behandelen als een huisgenoote, ze zal zich verantwoordelijk rekenen voor het geluk en de tevredenheid van haar dienstbode, zoolang ze in haar huis is. Als zij met haar huishouden iets extra's gebruikt buiten het gewone etc. zal ze het haar dienstbode ook geven - maar haar niet zooals veel Mevrouwen doen, b.v. de taartenschoteltjes om laten wasschen - zonder haar iets te geven.

[p. 717]

Zoo'n vrouw zal zooveel mogelijk trachten haar dienstbode niet te krenken - b.v. geen vreemde talen spreken met de huisgenooten onderling als het dienstmeisje in de kamer iets te doen heeft of de kamerdeur voor haar neus dichtgooien als het meisje toevallig in de gang iets te doen heeft - en mevrouw juist dan bepaald met haar man iets behandelen wil, wat de dienstbode niet hooren mag.

Zij zal dat alles vermijden, zij zal haar dienstbode als medemensch beschouwen, zij zal haar behandelen zooveel mogelijk, zooals zij zelve wenschte behandeld te worden, toen ze nog in betrekking was, toen ze ook ondergeschikte was. Werkelijk waar, bij vele huishoudelijke bekwaamheden van vele huisvrouwen laat de behandeling van het personeel veel te wenschen over. Zelf moet je ondervonden hebben, dan leer je voelen wat een ander toekomt. En die ondervinding krijg je alleen door zelf te werken - door zelf alleen te staan.

Die ondervinding zal je blik verruimen, je oordeel over de menschen verzachten, kortom, je maken, als je tracht naar volmaking - tot een goeie vrouw, die waarachtig vrouw wil zijn en blijven en haar plichten kent en voelt.

IV.

Hooggeachte Freule,

'k Hoop niet onbescheiden te zijn, als ik iets in 't midden breng naar aanleiding van eene correspondentie van Uwe hand in No. 42 van dit weekblad.

Daarin zegt U nl. dat U ‘het onbevredigende en vage van de leerstellingen van het moderne Christendom’ levendig gevoelt. Ik voel zoo weinig voor die phrasen, die spreken van een ‘Voortleven door onze werken’, van een ‘Voortleven naar den geest’ enz. enz., heet het.

Dit laatste ben ik van harte met U eens. Ik ga zelfs nog verder. U voelt weinig voor deze zegswijze, ik gevoel er niets voor, ik heb er zelfs een afkeer van. Wel is het eene zeer ernstige waarheid, dat onze daden blijven nawerken ten goede of ten kwade, ook als wij reeds lang niet meer zijn, en dat de ouders met hunne goede en slechte eigenschappen meestal voortleven in hun kroost. Maar toch, dit onsterfelijkheid te willen noemen, is niet anders dan misbruik van woorden, dan vervalsching van begrippen. Het is een voortleven als dat der boomen, die, wanneer hun tijd gekomen is, geveld worden en dan voortleven in den vorm van tafels, stoelen, kasten en andere voorwerpen.

Opbeurend en troostrijk is deze gedachte volstrekt niet. Want als het goede, dat wij deden, nawerkt, het kwade doet dit zeker niet minder. En als er geene andere onsterfelijkheid was dan deze, zoo zou men als ernstig mensch zeker niet weten, of men er zich over verheugen dan wel of men het betreuren moest.

Maar ik verschil van U in meening, als U veronderstelt, dat allen, die zich vertegenwoordigers van het moderne Christendom noemen, zoo vaag zijn. Waarlijk, ik zie niet in, waarom een vrijzinnig Christen niet met even diepe overtuiging als een orthodoxe, zou kunnen herhalen het woord van den zwaar beproefden vader, bij gelegenheid van den dood zijner dochter: ‘Nu is zij bij God’. Al spreken wij, vrijzinnigen, niet van een hemel, een soort paleis, boven ons hoofd, noch van eene hel, een droeve onderwereld beneden ons, daarom is gelukkig niet van ons geweken de zekerheid des eeuwigen levens, de overtuiging, dat het geestelijk beginsel in den mensch, zijne ziel, voortbestaat in betere oorden. En zoo U belang in deze dingen stelt, zou ik U willen aanraden aandachtig te lezen het mooie boekje van prof. Bruining, onlangs verschenen: ‘Het voortbestaan der menschelijke persoonlijkheid na den dood.’

Over 't algemeen kan men zeggen, dat het moderne Christendom heel wat minder vaag, vrij wat dieper en vromer is, dan U schijnt te meenen. Eenige tientallen jaren geleden zou Uwe kwalificatie zeker in menig opzicht juist zijn geweest. Maar ik behoef slechts te verwijzen naar de diep religieuse preekenbundels van J. de Vries, Knappert en Groenewegen, om recht te hebben tot de bewering, dat de Moderne Richting van thans heel wat beter voldoet aan der menschen diepste godsdienstige behoeften dan zij dat 30 à 40 jaren geleden over 't algemeen deed.

‘Het oude Bijbelgeloof’, zegt U, ‘is voor mij het eenige, dat wezenlijk iets beteekent, dat troost geeft en kracht’. Met het woord ‘het oude Bijbelgeloof’, zal U zeker niet bedoelen het voor waar houden, het als geschiedenis beschouwen van al 't geen in O. en N.T. staat, want dit is zaak van het verstand en heeft met geloof, dat zaak des harten, eene innerlijke verzekerdheid is, niets te maken. Onder ‘Bijbelgeloof’ zal U, naar ik veronderstel, verstaan het geloofsleven van de mannen en vrouwen, ons in dat boek geteekend. En dan heeft U met deze woorden eene groote waarheid uitgesproken. Ja zeker, dit geloof is het eenige, dat iets beteekent, het geloof der psalmisten b.v. die wel menigmaal juichten en jubelden in volle geloofsverzekerdheid, doch ook dikwijls door hevige twijfelingen benauwd werden, maar toch, in weerwil van dit alles, telkens weer terugkwamen tot de zekerheid: ‘Gij zijt mijn God, U zal ik loven.’

Of, heerlijker en voller nog, het geloof van Jezus, die gevoelde, dat hem eene taak was opgelegd, die wist, dat hij leefde onder Gods oog en stond onder Zijne hoede, die ook het leed, ja zelfs den kruisdood, aanvaardde als gezonden door den Alwijze, en die de gemeenschap van Gods geest met zijn geest zoo zeer deelachtig was, dat hij in de grootste verlatenheid zeggen kon: ‘Ik ben nimmer alleen, want de Vader is steeds bij mij.’

Dat geloof des harten, dat besef van te leven met God en nimmer van Hem verlaten te zijn, zelfs al meenen wij ook wel eens een oogenblik, dat Hij verre is, dat geloof is waarlijk ‘een kostelijk bezit bij al het troosteloos-vergankelijke van ons aardsche leven’. Het maakt het leven heerlijk, licht, blij en gelukkig. Het verdubbelt de vreugd en verzacht het leed. Het verba t alle levensmoeheid en geblaseerdheid, want het geeft moed en kracht en lust tot leven, werken, strijden,

[p. 718]

sterven. En ik zou van harte wenschen, dat men het aan onze tijdgenooten kon instorten, niet omdat de kerken dan voller zouden zijn, en wij, predikanten, meer hoorders zouden hebben, maar omdat alsdan van velen zou wijken de levensmoeheid en troosteloosheid, waaronder zij thans gebukt gaan. Zij zouden veel gelukkiger, sterker en moediger zijn dan thans. En nimmer zouden zij twijfelend de vraag stellen, of het leven toch eigenlijk wel de moeite van het leven waard is.

Dat geloof des harten nu, ik verzeker het U bij eigen ervaring, is voor den vrijzinnigen Christen even goed te verkrijgen als voor den orthodoxen. En aan ieder, die er strijd, moeite, inspanning voor over heeft, zal bewaarheid worden het eeuwenoude woord: ‘Zoek en gij zult vinden, klop en U zal worden opengedaan.’ Want al wie zijn hart voor God open zet d.i. bidt, tot hem zal de Vader komen.

U dankende voor de plaatsruimte blijf ik

Hoogachtend

Uw dw.
Dr. J.J. BLEEKER.
Ned. Herv. pred.

Tiel.

Weleerw: Zeergel: Heer.

Allereerst mijn oprechten dank voor Uw welwillende belangstelling in mijn uiting.
Ik geloof dat de vage uitdrukking ‘modern’ aanleiding geeft tot het misverstand. Onder ‘modernen’ worden menschen gerekend van de meest uiteenloopende nuances in geloof. Er zijn ‘moderne’ dominees, die het bestaan zelfs van God volkomen loochenen; er zijn er anderen, die even ‘geloovig’ preeken en leeraren als een orthodox predikant. Ik heb niets anders bedoeld, dan wat ik schreef in den door U aangehaalden volzin, namelijk dit, dat ik-persoonlijk alleen troost vind in een geloof, dat inhoudt de zekerheid van een persoonlijk, zelf bewust voortleven Hierna. Onder het Oude Bijbelgeloof versta ik die leer; zooals de orthodoxe protestanten en de Roomsch-Katholieken het voortleven Hiernamaals leeraren. Ik geloof, dat U zich, zooals vele modernen, een verkeerde voorstelling maakt van het ‘hemel’- en het ‘hel’-geloof der Orthodoxen en Roomsch-Katholieken. Het is niet aan mij daarover in bijzonderheden te treden, maar ik durf toch gerust beweren, dat orthodoxe geloovigen zich den ‘hemel’ niet op zoo bekrompen wijze voorstellen als een ‘Paleis.’ Hoe dit zij, ik herhaal dat het woord modern hier de aanleiding is tot het misverstand. Ik heb b.v. als kind steeds geleerd, dat de Génestet ‘modern’ was, speciaal in zijn leeke-dichtjes. Ik heb datzelfde ook wel eens hooren beweren, door streng-orthodoxen, ten opzichte van Beets in sommige zijner laatste gedichten. Mij komt het voor, als ik en de Génestet en Beets lees en herlees, dat hun geloof niets te maken heelt met hetgeen heden ten dage modern wordt genoemd, maar dat het integendeel een zeer beslist Bijbelgeloof is geweest, waardoor zij kracht en moed putten tot den strijd van het leven, en tot het blijde ingaan in den dood. En zoo zijn er vele voorbeelden aan te halen waar de grens tusschen ‘modern’ en ‘orthodox’ moeilijk te trekken valt.
Met de meeste hoogachting heb ik de eer te zijn
Uw dw:
ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.