De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Kunst en Wetenschap.

Een buste van Kant.

Men is er tegenwoordig op uit om niet alleen van onze beroemde mannen en vrouwen goed gedocumenteerde biographieën te lezen, men wil de personen ook zien, afgebeeld in allerlei tijdperken van hun leven. Dat gaat voor de nog levenden, of die welke in den tijd der photographie leefden, zeer goed, maar voor de ouderen moet men speuren, snuffelen en vergelijken om tot de ontdekking van het bestaande te komen.

Toen het honderd jaar geleden was, dat het bericht van Kant's dood Europa schokte, werd een silhouet van dezen grooten denker, stammende uit het jaar 1788, voor de eerste maal in de Illustrirte Zeitung gereproduceerd weergegeven. Het was een tot dien tijd onbekend stuk.

Thans is een nieuwe vondst gedaan. In 1795 werd Kant's buste gebeeldhouwd door den Tyroler Mattersberger, en ook nu geeft de Illustrirte Zeitung daarvan de primeur aan zijn lezers. Te Koningsberg, waarheen Mattersberger gereisd was, modelleerde hij den wijsgeer, en afgietsels der buste werden gemaakt, maar verdwenen zooals zij gekomen waren; gelukkig op één na, dat in het bezit kwam van Professor Stammler te Halle. Tentoonstellingen hebben in dien zin dikwerf een groot nut, dat alles uit kasten en kisten en donkere hoeken wordt gehaald, en zoo kwam opeens de intelligente kop van den denker voor den dag, toen een Kant-tentoonstelling werd georganiseerd.

Deze buste spreekt voor den grooten man, hetzij men Kantiaan is of niet. Men ziet hem volop in 't gelaat, en iedere trek kan men in hem bestudeeren om des denkers physionomie in overeenstemming te brengen met zijn leer en zijn streven.

Don Quichotte.

Drie honderd jaar geleden schreef Miquel de Cervantes Saavedra het onsterfelijke boek, dat sedert die drie eeuwen jong en oud vermaakt heeft, en welks hoofdfiguren: de ridder van de droevige figuur met Sancho Pansa haast nog meer op bekendheid en beroemdheid kunnen bogen dan Dante's Goddelijke Comedie, Shakespeare's Hamlet of Goethe's Faust. Don Quichotte is populair geworden: Don Quichotterieën vindt men dan ook in heel de wereld dagelijks terug, en juist door in anderen Don Quichotte's te zien blijft Cervantes, schepping onvernietigbaar.

Hetzij we het boek als boek hebben gelezen en herlezen, hetzij dat we het ons herinneren uit onze kinderjaren, door een tot kinderboek verwrongen uitgave, steeds hebben we er in mogen zien het algemeen menschelijke, het drakerige mogen we wel zeggen,

[p. 688]

wat de schrijver ons heeft willen aantoonen.

Tot het ronddragen van Cervantes' satyre heeft ook veel bijgebracht het uitgeven van geïllustreerde edities.

De eerste was van 1622. Eene dergelijke fransche prachtuitgave zag het licht in 1746. Eene Madridsche uitgave verscheen in 1780. Carnicero en Chodowiecki gaven er hun kunst aan ten beste. Gustave Doré was in 1863 de laatste illustrator, terwijl Schrodter hem omstreeks 1840 voor was.

Trouwens in 1879 telde de Iconograaf Lopez Fabra reeds zestig geïllustreerde uitgaven; een bewijs hoezeer Cervantes' creatie typen heeft voortgebracht, welke de phantasie van de kunstenaars voldoende prikkelden om ze in beeld te brengen; om de gestalten van Don Quichotte, en de hem omringende personen en gebeurtenissen, lichaam en gestalte te geven.

Ruw geteld zijn er 400 Spaansche uitgaven, en ongeveer 650 vertalingen of bewerkingen, waarvan 200 in het Engelsch, 170 in het Fransch, 100 in het Italiaansch, 70 in het Hoogduitsch, enz. enz.

We meenen niet tegen ‘Windmolens’ te vechten, indien we onze lezeressen opwekken om een gulden te offeren (adres M.G. Wildeman, 2e Sweelinckstraat Den Haag), opdat ook van ons land uit, aan den Spaanschen Koning een bewijs van instemming zal kunnen worden gezonden met het jubilé, dat men daar voorbereidt.

Jong of oud zijnde hebben we gelachen met de Don Quichotterieën. Laten we onzen dank daarvoor betalen in eene hulde aan Spanje's grootsten schrijver te brengen.

Vrouwenspraak.

Dat vrouwen er een eigen spraak op nahouden, met andere woorden een soort geheimtaal spreken lijkt ons Westerschen vreemd. De dieventaal bestaat wel, en daarin zullen ook wel enkele vagebondeerenden van het vrouwelijk geslacht ingewijd zijn, maar er een geheel aparte taal op na te houden is alleen voor enkele natuurvolken weggelegd. Dit bijzondere geval doet zich voor onder enkele stammen van Oost-Afrika. We zullen ze maar niet noemen, doch slechts het feit constateeren, dat zijn oorsprong vindt in het niet mogen gebruik maken van enkele woorden, of beter gezegd van de namen, waarmede der vrouwen schoonvader en zijn broeders aangewezen worden. Zij moeten alle woorden vermijden welke met die namen in verband staan. Daardoor moeten zij de toevlucht nemen tot omschrijvingen, waarbij de vindingrijksten een groote weelde aan den dag leggen. Indien nu de vader van zoo'n Afrikaansche dame b.v. ‘zoon van de zon’ genoemd wordt, dan mag zij nooit het woord zon meer gebruiken, en omschrijft dan het hemellichaam door woorden van eigen vinding. Zoo zal zij spreken van de stralende, de koesterende, de gouden. Heet nu een broeder van haar schoonvader toevallig zoon van den vloed, dan moet zij het woord vloed voor altijd uit haar terminologie verbannen en spreekt zij in beeldspraak van ‘snellend water,’ of wat verder haar rijke verbeelding haar ingeeft. Op die wijze groeit de Oost-Afrikaansche vrouwenspraak aan, naarmate de vrouwen er veel trouwen en schoonvaders of aangehuwde ooms rijk zijn.

Dinanderies.

Jos. Destrée, Conservator aan de Koninklijke Musea voor Kunstnijverheid te Brussel, wijdt de geheele Februari-aflevering van Onze Kunst aan het oude koperwerk, dat in den laatsten tijd meer en meer verzameld wordt en bekend is onder den naam Dinanderies, naar Dinant, welk stadje de bakermat is van deze kunstindustrie.

Deze tak van kunstnijverheid, waarbij aan voorwerpen van geel en roodkoper zoo zeer waarde wordt gehecht, dagteekent van zeer ouden datum.

Reeds in de 12^de eeuw bloeide de Dinanteesche nijverheid, welke in de tweede helft der 14^de eeuw haar toppunt schijnt bereikt te hebben, en zij had reeds in de 13^de en 14^de eeuw vertakkingen in andere steden, waar zich Dinanteesche koperdrijvers vestigden, die medewerkten om het koperwerk een spreekwoordelijke beroemdheid te geven.

Misschien heeft de oorlog wel medegewerkt om beoefenaars van dit vak van kunstnijverheid in andere landen te verspreiden.

Dinant werd belegerd, geplunderd, vernietigd, en de koperwerkers vluchtten, en gingen hun handwerk elders uitoefenen. Later kwam dat alles weer een weinig terecht en werd Dinant weder Dinant op dat stuk, maar de eigenlijke kunst, in al hare oorspronkelijkheid, had toch een doodelijke wond gekregen.

De Februari-aflevering van Onze Kunst ontleent niet alleen hare waarde aan den

[p. 689]

tekst van den deskundigen Destrée. Zij dankt die ook grootendeels aan de 71 afbeeldingen in en buiten den tekst, welke het opstel toelichten en verluchten, en reeds daarom mogen we onvoorwaardelijk den aankoop van deze aflevering aanraden.

We weten, dat er te Dinant, en later ook te Middelburg, eene tentoonstelling is geweest van tal van voorwerpen in koper, welke tot de Dinanderies behooren. Het spreekt van zelf, dat het beste, het uitstekendste daarop was bijeengebracht, en nu krijgen we van al dat zeldzame moois uitstekende reproducties.

Het is een lust om al die voorwerpen te bezien en te bestudeeren, en hoewel in dit kunstwerk de aandacht meerendeels valt op groote voorwerpen, zal men, al lezende en kijkende, de lust krijgen om zich zelf die aardige koperen kunstvoorwerpen aan te schaffen, welke zelfs in de donkerste hoekjes van eetkamer, boudoir of atelier zonnige lichtjes verspreiden. De koper- en tinkast onzer grootouders en voorvaderen wordt thans weder in eere hersteld. We koopen in ‘nieuwoud’ wat we vooraf als echt voor luttelen prijs van de hand hebben gezet, of als oogenschijnlijk waardeloos weggegeven.

Beginnen we den leercursus van Destrée door te maken, en dan aan 't verzamelen.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

Oud-Gemeente-archivaris.

Den Haag.