De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

De geest des tijds?
Ieder voor zich en God voor ons allen?

Kleine waterdropp'len, kleine korr'len zand
Vormen saâm de trotsche zee
En het schoone land.
Kleine liefdedaden, woordjes teer en zacht
Hebben vaak in 't kleinste huis
't Grootst geluk gebracht.

Wat ik ga schrijven, is geen fantazie, 't is een stukje werkelijkheid; alleen de namen zijn gefingeerd om elke persoonlijkheid te voorkomen. -

Hoe ik, eene onderwijzeres en zonder familie of kennissen in de fabriekswereld, tòch in dat wereldje verzeild raakte? - Dat kwam zóó: Ik had voor 't onderwijs in de nuttige handwerken hoogst eenvoudige modellen ontworpen, zóó eenvoudig, dat ze naar mijne vaste, ja, ik mag wel zeggen, heilige overtuiging, kunnen worden onderwezen aan kinderen van 10 tot 12 à 14 jaar, natuurlijk na de noodige voorbereiding, wat tegenwoordig te H... gebeurt, al sedert een paar jaren. Tegelijk met verbetering (practischer maken) van 't handwerkonderwijs beoogde 'k verbetering van vrouwenkleeding, inzonderheid van die der volksvrouw, of, laat ik 't maar liever ronduit zeggen, van elke vrouw, die met hare inkomsten moet woekeren om behoorlijk rond te komen en dus zelf haar garderobe moet maken en onderhouden. En zijn die er niet in massa? - Wie dit heeft geleerd, zal, zoo noodig, later ook in haar gezin de gróóte voordeelen (zoowel finantiëele als moreele) daarvan ondervinden. -

Om die modellen te kunnen onderwerpen aan 't oordeel van de jury voor verbetering der vrouwenkleeding van de Nat. Tent. van Vrouwenarbeid in 1898 in Den Haag, moest ik ze van poreuze stoffen en op normale grootten maken. Doch die stoffen moesten voor mijn doel niet alleen hygiënisch, maar bovendien sterk en goedkoop zijn. In 't kort gezegd: ik moest rekening houden met methode, hygiëne, practijk en... beurs. Daar 'k in de winkels niet kon vinden, wat ik zocht, zond een der dames van de jury mij 't adres van een buitenlandsch fabrikant, die mij niet alleen een paar stofjes stuurde, maar ook adressen opgaf van fabrikanten hier te lande. Nog al vriendelijk nietwaar? Allen waren volgens hun schrijven zéér met mijn idée ingenomen en wilden me gaarne, zoovéél ze konden, van dienst zijn. Een onderwijzeres, éérst óók bijzonder ingenomen er mee, heeft echter mijn werk op den achtergrond of beter gezegd naar de confectie geschoven. Was dat om 't werk eener vriendin te bevoordeelen? - Dat er mee geknoeid is, dáárvoor heb 'k bewijzen. Onderwijs was mijn hoofdmotief, geen confectie; maar als de boel onderstboven of achterstvoor wordt opgehangen of voorgesteld, wie kan er dan een geregelden gang of eene methode in vinden? 't Is alleen maar jammer, dat ik te goeder trouw ben geweest en dus dat opzet te laat ontdekte. En - als er dan nog een paar van die onderwijzeres-dril-majoors bij komen, die iemand kunnen vleien of brutaliseeren, al naar dit haar 't voordeeligst uitkomt, - die zijn socialist, maar als 't voordeeliger blijkt, óók kunnen zijn: liberaal, conservatief enz., wier hart dus voor 't onderwijs klopt òf in den geldbuidel zit (?), - die in haar grof egoïsme met haar flux de bouche tot èlken prijs altijd gelijk hebben,

[p. 668]

iedere niet-deskundige, ja zelfs deskundigen overbluffen, alsof zij 't zelfs beter weten dan onderwijsgevende, medische hooggeleerde heeren, - maar die intusschen toch nimmer eerlijk, openlijk voor 't front komen en zóó den boel in den doofpot weten te stoppen, - werk dáár eens tegen op! - Er zal echter nog wel eens een tijd komen, dat 't zal blijken, in hoever ik 't wel bij 't rechte eind heb gehad, al is 't ook na mijn dood, want de conferenties met de Professoren en een paar dames zouden zeker èn te Groningen èn te Utrecht geen twee volle uren geduurd hebben, als 't werk zelfs 't nota-nemen ervan niet waard was. Juist dat schuwen ervan en wat dies meer zij, door dames, die op 't kussen zitten, doet mij sterk vermoeden, dat zij voor haar prestige vreezen. -

Wel heb 'k later moeite gedaan, mijne ontwerpen bij de confectie ingevoerd te krijgen, meenende dat eene primitieve constructie tijd- en geldbesparing geeft; maar ook die mislukte. Ja, men moet maar ongelukkig zijn en 't hart wat te veel op de tong hebben. Had ik gezwegen, 't ware mij voor mijn arbeid en ook finantieël beter geweest. Maar och, wat begint een nietig aardwormpje in den vorm van een onderwijzeresje tegen een machtig, rijk geworden fabrikant met zijn vrienden? -

Toch heb ik nog geen spijt van die mislukking, als ze maar ten goede komt aan 't doel, waarvoor 'k dit schrijf. - Ter zake dus. - Door de gunstige beoordeelingen van genoemde jury, doctoren en professoren, die aan 't Maandblad der 5 V's verbonden waren (bij conferenties van minstens 2 uur aanéén) alsmede van niet-in-examencommissiezittende onderwijzeressen ontving 'k een legio brieven om inlichtingen en adviezen. Voor zoover me dit mogelijk was, verschafte ik die gáárne. Door die correspondentie ontving 'k van hier en daar eene uitnoodiging tot het houden eener lezing en zóó geraakte ik ook in kennis met eene fabrikantsdochter Mej. Ella van Meerzo. Mejuffrouw van Meerzo had bij de ongesteldheid van eenige fabrieksmeisjes opgemerkt, hoe onpractisch en onhygiënisch die meisjes gekleed zijn en de dokter had haar dit bevestigd, zoodat ik dus voor haar als geroepen was om de kleeding te verbeteren op de eenvoudigste, méést-practische en zuinigste manier. - Dat waren toen gelukkige dagen, want de meisjes lieten zich gaarne voorlichten en helpen en de dame in kwestie was de méést sympathieke vrouw, die 'k ooit heb ontmoet. Ik vergoodde haar bijna: zoo'n waardige, koninklijke houding en toch zoo ongekunsteld eenvoudig, vriendelijk en flink in al haar doen en laten. En tòch heb 'k haar leed moeten doen. Wat mij dàt gekost heeft! - Och, dat laat zich beter gevoelen dan beschrijven.

Toen 'k op haar heerlijk buiten kwam logeeren, kwam ik er geheel verreisd aan. In plaats van een der vele dienstboden op mij af te sturen, werd ik dadelijk door haar zelf en een harer zusters als een eigen zuster verzorgd, waardoor 'k dan ook zeer zeker den volgenden dag al weer hersteld was en wat daaraan nog mag ontbroken hebben, dat deed de verdere omgeving wel. 't Leek wel, of 'k in een paradijs was aangeland. Heerlijk toch in 't park die steile, rechtopgaande boomen, die daar zoo pal en rustig stonden als mannen van stavast en hier en daar een prachtig bloembed als een groote heerlijke ruiker er tusschen. En dan 't intterieur! Mijn kamer had een heerlijk, rustig uitzicht op 't park, voorzien van de nieuwste practische gerieflijkheden. Alles deed weldadig aan; rustige, zachte, harmonische kleuren en de familie - alles leek één harmonisch geheel. 't Leek wel een sprookje, zoo iets van: ‘tafeltje dek je, ezeltje strek je!’

Ella was vrijwel 't evenbeeld van haar vader, van wien zij naar 't mij voorkwam buitengewoon véél hield. Ook hem met zijn deftig, intelligent gezicht vond 'k zéér sympathiek, iemand, wien men graag alle leed zou sparen. Trouwens ik dacht toen aan geen leed; te midden van een gelukkig gezin, dat geen tegenspoed kent, moet men zich ook wel gelukkig voelen.

Nadat 'k eenige dagen van heerlijke gastvrijheid op Villa Meerzo had genoten, vertrok Mejuffrouw Ella met de afspraak, dat 'k ook eens elders bij haar zou komen logeeren. ‘Of 'k dan komen wou?’ ‘Welzeker, niets liever dan dat.’ Bij háár moest 't m.i. overal rustig, heerlijk, prettig zijn.

Maar och arme, ik had buiten den waard gerekend. Nu, wie zou dàt ook gedacht hebben, den volgenden avond was alles uit! (Toen kwam ‘de knuppel uit den zak!’) Als uit een droomwereld kwam 'k plotseling in de naakte werkelijkheid terug. Nog altijd spijt 't mij, dat Mejuffrouw Ella niet thuis was: niet één dag later is uitgegaan. Om een beter, een duidelijker begrip van een en ander te geven, zal ik nu onze corres-

[p. 669]

pondentie laten volgen. Wat niets ter zake doet, laat 'k eenvoudig weg, of vervang 'k door stippen.

Meerzo.

(datum bijna een jaar vóór 'k er gelogeerd heb.)

Hooggeachte Mejuffrouw!

Op 't oogenblik heb ik eenige fabrieksmeisjes bij mij gelogeerd, die aan bleekzucht en algemeene zwakte lijden^*). Volgens hunne doctoren en volgens mijn eigen waarnemingen komt hunne zwakte voor een groot deel voort uit de ondoelmatige kleeding en vooral het slechtzittend, goedkoop, stijf corset. Op mijn aanraden laten ze het nu uit en nadat 'k hen allerlei heb verteld en voorgelezen, wat op het kleedingvraagstuk betrekking heeft, zijn ze zéér geneigd, hunne kleeding te veranderen en in overeenstemming te brengen met de eischen der gezondheid. Nu kom ik U vragen, of U mij 't genoegen zoudt willen doen, mij eens eenige Uwer modellen op zicht te zenden, opdat de meisjes door zèlf te zien, beter leeren begrijpen. Op die wijze zouden ze er ook licht toe komen, de modellen na te maken. Kosten enz. komen natuurlijk voor mijne rekening.....................

Ella van Meerzo.

Zeer tot mijn spijt kon 'k onmogelijk aan dat verzoek voldoen, wat uit haar volgend schrijven zal blijken. (Ik ontving destijds een massa dergelijke verzoeken.)

Meerzo.......

H.........

Ontvangt U mijn hartelijken dank voor de toezending van Uw werkje, dat ik met mijn gasten zal bespreken. Uw vriendelijk aanbod om eenige poppen te zenden, moet ik tot mijn spijt afslaan, daar de meisjes over een paar dagen weer vertrekken en ze dus waarschijnlijk te laat zouden komen, daar U zegt, ze eerst de volgende week te kunnen sturen. Zou U later wel eens genegen zijn, een causerie over Uwe bedoeling te houden? Zoo ja, dan zou ik dat gaarne even van U vernemen en dan zou ik er eens over kunnen spreken met de dames van eenige fabrikanten. U past 't zeker 't best in de vacantie?

Nogmaals vriendelijk dank voor Uwe hulp en gelooft U mij gaarne tot wederdienst bereid, hoogachtend,

Uwe Ella v. Meerzo.

Meerzo.......

H.........

't Komt mij nu 't best voor, een flinke zaal te huren, om ook de meisjes en vrouwen van de naburige fabrieken in de gelegenheid te stellen, U te hooren. Mocht U er tegen opzien, in een groot locaal te spreken, dan wilt U mij dat wel even melden, opdat ik van een kleiner werk kan maken. Daar de meisjes den geheelen dag bezet zijn, zal de voordracht 's avonds moeten plaats hebben. Wat dunkt u, van hoe laat tot hoe laat? Het is dunkt mij noodig en goed, wanneer U in eene kleine inleiding de nàdeelen van de tegenwoordige kleeding en de vóórdeelen van eene practische, gezonde kleeding bespreekt. Juist onder die soort meisjes heerscht de mode in al haar tirannie en de manier, waarop velen zich rijgen, is misdadig. Ze klagen er dan zelf over, dat het voorover zitten en staan in de fabriek haar zoo hindert en pijn doet, maar ze komen niet op 't idée, dat de schuld geheel en al bij haar zelf ligt. Verder zijn ze natuurlijk heel bang, er anders uit te zien, dan de vriendinnen...................

Eigenlijk zou ik U graag voor 2 avonden uitnoodigen, maar zou dat niet te veel van Uwen tijd en kracht gevergd zijn?....................

Uwe Ella van Meerzo.

(Wordt vervolgd.)

*) (de cursiveering is van mij, om er bijzonder de aandacht op te vestigen in verband met latere cursiveeringen.)